Informele zorg in Eindhoven, nu en in de toekomst

Transcriptie

1 Informele zorg in Eindhoven, nu en in de toekomst Netwerk Informele Zorg en Netwerk Mantelzorg Eindhoven Contact adres secretariaat: Mw. Marijke van der Zanden tel:

2 Eindhoven, 1 april 2014 Informele zorg in Eindhoven, nu en in de toekomst Dit bericht dat op initiatief van het Netwerk Mantelzorg en het Netwerk Informele Zorg tot stand is gekomen richten wij aan alle organisaties die in Eindhoven actief betrokken zijn bij het sociaal domein. En met name zijn de hierna volgende aanbevelingen een advies aan de nieuwe gemeenteraad en het nieuwe College van Burgemeester en Wethouders bij het formuleren en uitvoeren van toekomstig beleid in het kader van de transities zorg, werk en inkomen. Wij verzoeken u om onderstaande serieus mee te nemen in komende coalitie- en raadsprogramma s. Geachte dames, heren, De organisaties die actief zijn in de netwerken Informele Zorg en Mantelzorg buigen zich al langere tijd over de vraag wat de reeds in gang gezette en nog komende ontwikkelingen betekenen voor ons werk en voor de mensen die door ons worden ondersteund. Via dit schrijven willen wij onze betrokkenheid en zorgen kenbaar maken en ook onze expertise aanbieden in het proces dat moet leiden tot een solide en betrouwbare zorgen hulpverlening voor burgers van Eindhoven. In dit kader mag niet onvermeld blijven dat onlangs overleg heeft plaatsgevonden met WIJeindhoven, waarin besloten is tot een vorm van informatie-uitwisseling, wederzijdse deskundigheidsbevordering, afstemming van werkzaamheden en verantwoordelijkheden. We gaan dit doen vanuit een zgn. laboratorium-situatie. Na de transities zullen we nog langere tijd te maken hebben met het zoeken naar de juiste verhoudingen, de best werkende organisatie, de meest effectieve afstemming tussen formele en informele zorg, tussen wijk- en stedelijk georganiseerde inzet, tussen beroeps- en vrijwillige inzet, tussen hulpvrager en hulpverlener. Bijgaande aanbevelingen betreffen dan ook die langere periode: laten we als partners in gesprek gaan en blijven en samen de schouders zetten onder de toekomst. Naar onze overtuiging is die aansluiting nodig om de gewenste resultaten te kunnen realiseren. In bijlage: Aanbevelingen Informele Zorg Eindhoven m.b.t. het werk van mantelzorgers en vrijwilligers. 2

3 Aanbevelingen Informele Zorg Eindhoven m.b.t. het werk van mantelzorgers en vrijwilligers Als gevolg van de reeds in gang gezette en nog naderende transities in de WMO, AWBZ en Jeugdzorg en andere maatschappelijke ontwikkelingen als WIJeindhoven, groei dementie, bezuinigingen in zorg- en hulpverlening, terugtrekkende overheid, is op het terrein van zorg- en hulpverlening en welzijnswerk alles in beweging. De organisaties die in Eindhoven betrokken zijn bij het Netwerk Mantelzorg en het Netwerk Informele Zorg merken deze veranderingen in de praktijk: o Er wordt een steeds groter beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van burgers, op mantelzorgers, op hun steunsystemen, op vrijwilligers. o Er is sprake van taakverzwaring door getalsmatige groei van het werk. o Er is sprake van taakverzwaring door meer inhoudelijke diepgang, hogere complexiteit, dus hogere eisen en grotere verantwoordelijkheid. o Vrijwilligers gaan werk doen dat tot voor kort werd gedaan door beroepskrachten. o Mantelzorgers worden steeds meer verplicht om zorgtaken uit te voeren en kunnen hierin minder makkelijk terugvallen op professionals. o Er vindt een verschuiving van het werk plaats van de 2 e lijn naar de 1 e lijn en vervolgens naar de 0 e lijn. De grenzen van vrijwilligerswerk en mantelzorg veranderen. Deze veranderingen zijn mede een gevolg van de bewegingen die plaatsvinden in het professionele deel van de zorg- en hulpverlening en het welzijnswerk (de formele zorg). De afstemming en aansluiting tussen de formele en de informele zorg is altijd al een aandachtspunt geweest, maar nu alles zo massaal in beweging is wordt een effectieve en verantwoorde afstemming alleen nog maar belangrijker. Juist in het belang van die kwetsbare burger waarvoor we ons werk doen. De huidige en naderende situatie brengt voor zowel de formele als de informele zorg veranderingen met zich mee m.b.t. de inhoud en de omvang van het werk; m.b.t. samenwerken; m.b.t. verantwoordelijkheden; het vergt andere (meer en hogere) kwaliteiten van mantelzorgers en vrijwilligers. De taak die van de informele zorg gevraagd wordt, wordt groter en complexer en van een hoger niveau. Met andere woorden: er dient een nieuwe balans te worden gevonden, waardoor we vanuit het totale beleidsterrein in staat zijn de gevraagde zorg en hulp adequaat te leveren. Onze netwerken informele zorg en mantelzorg bestaan uit een aantal organisaties die ieder een deel van het werk voor hun rekening nemen. Zij zetten hun vrijwilligers in t.b.v. mensen met hulpvragen; zij bieden ondersteuning aan vrijwilligers en mantelzorgers, zodat die dit werk zo goed mogelijk kunnen doen. Binnen de netwerken vindt afstemming plaats over het werk van de betrokken organisaties; worden zaken gesignaleerd en onder de aandacht gebracht; worden ideeën ingebracht en aanbevelingen gedaan voor verbeteringen; worden gezamenlijke belangen benoemd en behartigd; worden zorgen die we hebben rondom de huidige en naderende ontwikkelingen geïnventariseerd en gedeeld; worden acties afgesproken die moeten leiden tot verbetering van bepaalde situaties en processen. 3

4 Eén zo n actiepunt is dat we sinds kort nauwere samenwerkingsbanden hebben met WIJeindhoven; een vertegenwoordiger van WIJeindhoven neemt voortaan deel aan het overleg van onze netwerken; onlangs zijn ideeën besproken hoe we de communicatie, het informeren over en de afstemming van het werk van generalisten en het werk van de informele zorgorganisaties beter kunnen organiseren en inbedden. Dit zal een proces van langere tijd worden, mede gezien wat er allemaal nog aan ontwikkelingen vanuit de transities op ons af komt. Er worden nu nog volop tekortkomingen geconstateerd; we lopen elkaar soms in de weg; communicatie ontbreekt vaak of is eenrichtingsverkeer ; bij diverse betrokkenen ontbreekt de kennis over de mogelijkheden en de grenzen van informele zorg; afspraken krijgen soms geen vervolg; etc. In die situaties waarin we elkaar wel gevonden hebben boeken we soms al mooie resultaten. In de nieuwe balans die er moet komen, moeten we niet uitgaan van het oude, maar juist een nieuwe realiteit ontdekken, redenerend en handelend vanuit de hulp- en zorgvraag die mensen stellen, rekening houdend met de mogelijkheden en onmogelijkheden van henzelf en hun omgeving. Om dit proces tot een zo effectief en efficiënt mogelijk resultaat te leiden willen wij, vanuit het Netwerk Informele Zorg en het Netwerk Mantelzorg, de volgende aanbevelingen doen: Maak gebruik van de expertise van de organisaties informele zorg en mantelzorg; Betrek hen - niet incidenteel, maar structureel - als partners bij het opmaken van de nieuwe mindset voor de kanteling; bij het ontwikkelen van beleid en het formuleren van de aanpak; bij het volgen en evalueren van de ontwikkelingen (m.b.t. de nieuwe rol van het vrijwilligerswerk, van de mantelzorger, van onze netwerken; de samenwerking met andere partijen;het zoeken naar de juiste verhoudingen en de nieuwe grenzen). Organiseer concreet de afstemming tussen formele en informele zorg en zorg dat dit wordt geborgd, zowel op beleidsniveau als op het uitvoerende vlak. Hou daarbij rekening met het feit dat veel (informele) zorg niet op wijkniveau maar stedelijk georganiseerd is, waarbij de effecten wel aan (bewoners van) wijken ten goede komen. Organiseer met enige regelmaat bijeenkomsten waarin formele en informele zorgorganisaties de ontwikkelingen met elkaar bespreken, afstemmen en werkbare afspraken maken. Betrek wijkbewoners hierbij. Juist in het proces van het ontdekken van de nieuwe grenzen is dit van belang. Geef de informele zorg een serieuze signaalfunctie. Juist vanuit de informele zorg heeft men vaak meer en dieper gaande kennis over de (ernst van de) situatie van een bewoner en diens (on)mogelijkheden tot verbetering. Afgegeven signalen moeten naar waarde gewogen en opgevolgd worden met afstemming (en samenwerking) m.b.t. de daarop volgende aanpak. Waardeer mantelzorgers en vrijwilligers voor het werk dat zij doen o.a. door hun organisaties in staat te stellen om hen hiervoor de benodigde ondersteuning, passende opleidingen, de juiste begeleiding, gewenste ontwikkelmogelijkheden, etc. te bieden. We (de maatschappij) vrágen nogal wat van onze vrijwilligers: daartegenover moet staan dat het werk aantrekkelijk en uitdagend blijft en voldoening geeft. Elke organisatie zal in overweging nemen of men de grenzen oprekt n.a.v. nieuwe of complexere vragen. Vervolgens is die organisatie verantwoordelijk en aansprakelijk voor de gemaakte keuzes en dient zij te zorgen dat zij kan voldoen aan de kwantitatieve en kwalitatieve eisen die gesteld worden aan de door haar vrijwilligers te leveren zorg. Faciliteer de betreffende vrijwilligersorganisaties om dit mogelijk te maken. 4

5 Rondom de zorg voor een persoon moet duidelijk zijn bij wie de verantwoordelijkheid over die zorg ligt; dit moet in de samenwerking tussen professional, vrijwilliger en/of mantelzorger goed afgestemd zijn. Wanneer een vrijwilliger of mantelzorger (tijdelijk) niet in staat is zorg te leveren, moet elementaire zorg toch gegarandeerd worden door professionals. De professional heeft hierin een signaalfunctie. De draaglast, draagkracht en coping strategieën van de mantelzorger bepalen zijn rol m.b.t. de zorgvraag. Bij iedere situatie moet dit in beeld worden gebracht; bij uitstek een taak voor de generalist. Hierbij moet ook een eventuele hulpvraag van de mantelzorger of van het zorgsysteem rondom de zorgvrager worden meegenomen. Regelgeving mag goede en rechtvaardige zorg niet in de weg staan. Van organisaties wordt in de nieuwe ontwikkelingen verdere ontschotting gevraagd, maar ook gemeentelijke loketten moeten elkaar niet tegenwerken, maar juist elkaar weten te vinden om op de situatie afgestemde zorg mogelijk te maken. De generalist moet zich niet alleen op de hulpvraag richten, maar ook op de sociale structuur. Die structuur verandert, zowel in wijken als op stedelijk niveau, bijv. omdat meer kwetsbare mensen langer thuis (moeten) blijven wonen. Die verandering gaat niet vanzelf, maar behoeft impulsen vanuit de formele en informele zorg. De sociale structuur moet regelmatig onderwerp zijn in de afstemming en de aanpak van het werk. Kennisoverdracht over en weer is van belang voor een effectieve zorg- en hulpverlening. Met name generalisten moeten voor hun taak beschikken over kennis en vaardigheden op het gebied van mantelzorg (signalering, gespreksvoering, sociale netwerkversterking, attitude en bejegening). Vormen van opleiding, bijscholing, deskundigheidsbevordering moeten worden ingezet om dit te bereiken. 5