Kluwerschulinck.nl Congres Sociale zekerheid in beweging Praktijkcase gemeente Den Haag: Verplichte schuldhulpverlening in het kader van preventie? Preventie, vroegsignalering en verplichte schuldhulp Gemeente Den Haag Arjen Dekker Frank Jansen 1
Begrip preventie Voorkomen van problemen Middels versterken hulpbronnen (geld, sociale netwerken) Middels overdragen kennis en vaardigheden Middels systemen foolproof maken Geen verschil tussen preventie en nazorg Glijdende schaal preventieve en curatieve aanpak Oorspronkelijke scope preventie Traditioneel vooral budgetcoaching Administreren Budgetteren Betalingen regelen Besparen Verzekeren etc. Achterliggende theorie over oorzaken Overbestedingsschulden Aanpassingsschulden Overlevingschulden 2
Nieuwe problemen Maar interactie overheid en burger is toenemende oorzaak schulden: Fraudebeleid Belastingen Beslagrecht Overheid gaat uit van hoge zelfredzaamheid en straft fouten hard af. Hoe spelen we daar op in? Opties voor de toekomst (1) Uitbreiden budgetcoaching van huishouding naar Sociale zekerheid Belastingen Omgaan met beslag en deurwaarders Uitbreiden administratieve begeleiding Begeleiding individueel (AWBZ) Budgetbeheer en vrijwillige administratieve begeleiding Beschermingsbewind 3
Opties voor de toekomst (2) Foolproof maken systeem: Koppelen inkomstenbelasting en toeslagen WWB als doorlopend krediet Terug naar het ziekenfonds Systeem wordt op korte en middellange termijn veeleisender, dus grote nadruk op andere opties Praktijk van vroegsignalering Moeizame praktijk Klanten melden zich pas als het water aan de lippen staat Instanties werken soms tegen omdat ze klanten kunnen bedreigen Gemeenten en andere uitvoerders kunnen niet altijd voldoende in breedte werken Waarom melden klanten zich zo laat? Werkt het als je klanten verplicht via de WWB? 4
Verplichte schuldhulp: Project bronheffing en WWB Het project Bronheffing en WWB is in eerste instantie opgezet om de stap naar schuldhulpverlening laagdrempeliger te maken. Daarnaast is gebleken dat door cliënten bij de consulenten WWB wordt aangegeven dat het hebben van financiële problemen een belemmering vormt voor deelname aan een leer/werk en/of participatie traject. Bij het doel om mensen eerder richting een traject of zelfs volledige uitstroom te krijgen hoort ook het aanpakken van financiële belemmeringen. Welke cliënten zijn benaderd? Het gaat om de cliënten met een WWB uitkering die nog geen leer/werk en/of participatie traject volgen en waarbij sprake is van bronheffing op hun uitkering. Er dient sprake te zijn van een arbeidsverplichting. 5
Het traject (deel 1) WWB-ers worden uitgenodigd per brief voor een workshop CVZ-SHV waarbij aangegeven wordt dat bij niet verschenen er een sanctie opgelegd kan worden. Klanten verschijnen wel of niet op workshop CVZ-SHV Bij niet verschijnen dient er altijd telefonisch contact opgenomen te worden en een nieuwe datum voor afspraak aangeboden te worden Geen contact gekregen of wil niet op afspraak komen wordt aanmelding voor hoor- wederhoorgesprek Wel verschenen: krijgt adviesgesprek, afspraak voor workshop administratie sorteren. Het traject (deel 2) Klant krijgt advies gesprek of volgt de WAS of IAS Klant wordt waar mogelijk ingedeeld bij WIS-consulent die workshop gegeven heeft. Voor een intake Beschikking volgens reguliere route. 6
De workshop In de workshop wordt eerst algemene informatie over schuldhulpverlening gegeven. Wat kunnen ze van SHV verwachten en wat verwachten wij van hen? De basis van de WAS workshop wordt hiervoor gebruikt. Daarna volgt een meer interactief deel. Klanten krijgen stellingen voorgelegd gekozen kan worden tussen ja en nee. Op basis van hun antwoord wordt doorgevraagd. Deze stellingen zijn gebaseerd op screening van wel of niet gereed voor SHV Bijvoorbeeld: Ik heb een auto (en wil deze houden) Ik betaal altijd mijn huur, water, gas en elektra Ik heb een koop woning Na de workshop Conclusies kunnen zijn: Niet problematisch Advies gesprek houden Problematisch, maar klant wil niet mee werken: terugmelding WWB/ voor hoor-wederhoor gesprek Problematisch cliënt werkt wel mee aanmelding WAS CJIB dient eerst helder te zijn daarna advies of WAS Eigen huis dus aanmelding OGF daarna advies of WAS In een excelbestand wordt bijgehouden wat de uitkomst van de gesprekken zijn: wel/niet op komen dagen wel/niet problematisch wel/niet door zetten voor schuldhulpverlening 7
Hoor/wederhoor Omdat dit traject een verplichtend karakter heeft worden cliënten die niet verschijnen/uitvallen en waar geen contact mee is verkregen, uitgenodigd voor een hoor/wederhoor gesprek. Doel van deze gesprekken: Uitzoeken waarom cliënt niet is verschenen of is uitgevallen? Vormt de financiële situatie van cliënt een belemmering voor een leer/werk of participatie traject Heeft cliënt behoefte aan hulp bij de financiële situatie? De alternatieve maatregel Om klanten financieel niet meteen nog verder de grond in te drukken indien onvoldoende wordt mee gewerkt aan dit project wordt er gebruik gemaakt van een alternatief en dus geen geldelijke maatregel. Deze sanctie houdt in dat zij direct naar een traject/ werkweek gaan. De schulden kunnen niet meer als belemmering worden opgeworpen. Indien hier ook geen effect wordt behaald zal worden overgegaan op de reguliere maatregelen van de WWB. 8
De eerste resultaten Ruim 130 klanten door naar schuldhulpverlening of een adviesgesprek Ruim 100 klanten zijn niet verschenen en opgeroepen voor een hoor-wederhoorgesprek 6 klanten verplicht naar de inwerkweek Nog 150 in traject Het traject loopt nog. Duidelijk is wel dat veel klanten niet verschijnen (met of zonder bericht). Bijvoorbeeld door onbegrip schaamte of simpelweg geen behoefte aan schuldhulp. Eerste aanpassingen van het traject zijn: Eerst telefonisch contact zoeken om uitleg te geven. Vervolgens uitnodigen. Na algemene uitleg volgt een individueel gesprek. Ruimte voor discussie Wil je verplichte schuldhulpverlening bieden, het staat immers haaks op de reguliere insteek om alleen gemotiveerde klanten te ondersteunen. Is het zinnig om uiteindelijk wel een (financiële) maatregel op te leggen? Hoe zorg je ervoor dat klanten zich vroegtijdig melden? Wat zijn alternatieven? 9