;.Nt Gemeente Delft. Onderwerp Uitwerking aanbevelingen van de ombudsman inzake de toegang tot schuldhulpverlening

Transcriptie

1 Samenleving ;.Nt Gemeente Delft Advies bezoekadres: Stationsplein BV Delft IBAN NL21 BNGH t. n. v. gemeente Delft Retouradres Postbus 78, 2600 ME Delft Gemeenteraad Behandeld door MLGJ Robben Telefoon mrobben@delft.nl Internet Telefoon VERZONDEN 1 1 APR Uw brief van Onderwerp Uitwerking aanbevelingen van de ombudsman inzake de toegang tot schuldhulpverlening Uw kenmerk Bijlage Geachte leden van de raad, Op 19 januari 2018 heeft de Nationale ombudsman het rapport 'Een open deur?' gepubliceerd. Het rapport heeft u ontvangen op 19 januari 2018 en heeft als registratienummer U hebt het college verzocht om een reactie op dit rapport. Hieronder onze reactie. lnleiding De ombudsman heeft in het derde kwartaal 2017 onderzoek gedaan naar de toegang tot gemeentelijke schuldhulpverlening. De aanleiding om dit onderzoek te doen is te vinden in eerdere onderzoeken die zijn uitgevoerd. ln mei 2016 publiceerde de ombudsman het rapport 'Burgerperspectief op schuldhulpverlening'. ln december van datzelfde jaar volgde een rapport naar aanleiding van een individuele klacht over schuldhulpverlening bij Stadsbank Oost Nederland. ln beide rapporten doet de ombudsman aanbevelingen. Hij ontvangt echter nog regelmatig klachten over de toegankelijkheid en kwaliteit van schuldhulpverlening, de reden om een onderzoek uit eigen beweging in te stellen. Uitgangspunten Het uitgangspunt in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) is dat gemeenten burgers met problematische schulden een brede toegang tot schuldhulpverlening moeten bieden. De ombudsman koppelt hier de volgende uitgangspunten aan: Gemeenten moeten inwoners ruimhartig toelaten in het schuldhulptraject en het toegangsproces moet laagdrempelig zijn. ledereen die zieh meldt voor hulp bij schulden moet in een face-toface gesprek zijn persoonlijke situatie kunnen toelichten. Er zijn geen drempels, zoals het vooraf invullen van formulieren, het bijwonen van een verplichte workshop of het voldoen aan andere verplichtingen. ledere aanmelding wordt individueel en integraal beoordeeld. De persoonlijke omstandigheden van de aanmelder worden meegenomen.

2 Er wordt een duidelijk besluit afgegeven over het al dan niet toelaten tot schuldhulpverlening. Dit besluit wordt, wanneer de aanmelder daarom vraagt, mondeling toegelicht. Conclusies in het rapport Schulden kamen niet alleen, er is in de meeste gevallen sprake van multi-problematiek. Het aanpakken van de schuldenproblematiek geeft rust en biedt perspectief om de bijkomende problematiek aan te pakken. Gemeenten bieden inwoners lang niet altijd een laagdrempelige en brede toegang tot schuldhulpverlening. Zelfstandigen, mensen met een eigen woning en mensen in een echtscheidingsprocedure vallen regelmatig buiten de boot. Schuldhulpverlening kan een instrument zijn om inwoners uit problematische situaties te halen. De deur naar schuldhulpverlening moet daarom wijd open staan. Alle relevante persoonlijke informatie moet worden meegewogen bij de beslissing om iemand al dan niet toe te laten. Schuldhulpverlening wordt hierdoor toegankelijker en effectiever. Aanbevelinqen Vanuit het rapport 'Een open deur?' doet de ombudsman drie aanbevelingen aan gemeenten: 1. Ga naar de inwoner met problematische schulden toe en breng in een face-to-face gesprek in kaart hoe de persoonlijke situatie er uit ziet. 2. Sluit geen doelgroepen op voorhand uit. Verzamel alle relevante informatie, kijk naar de persoonlijke omstandigheden en weeg de verschillende belangen tegen elkaar af. Zorg er voor dat de uitkomst niet onredelijk is. 3. Geef op iedere aanvraag een duidelijke, begrijpelijke, goed gemotiveerde beslissing op schrift. lnwoners weten dan waar ze aan toe zijn en hun rechtsbescherming is gewaarborgd. De toeqanq tot schuldhulpverleninq in Delft Aanbeveling 1: Ga naar de inwoner met problematische schulden toe en breng in een face-to-face gesprek in kaart hoe de persoonlijke situatie er uit ziet. De gemeente is bezig een project random vroegsignalering te ontwikkelen. Binnen dit project gaan we, samen met onze partners actief contact zoeken met inwoners aan de hand van signalen over betalingsachterstanden. Dit project zit in de startfase en wordt in de loop van 2018 uitgerold. Op dit moment werkt de Financiële Winkel van Delft als volgt: lnloopspreekuur Vier achtenden per week bestaat de mogelijkheid voor een informatie- en adviesgesprek bij de Financiële Winkel. Hiervoor moet vooraf een afspraak gemaakt worden. Voorheen kon alleen in spoedgevallen zonder Digid een afspraak gemaakt worden. Deze werkwijze is recent aangepast. lnmiddels kan iedereen via de website van de gemeente of telefonisch een afspraak maken. Zo hebben we het bezoeken van het inloopspreekuur laagdrempeliger gemaakt. 2/6

3 Tijdens het maken van de afspraak via de website moet de inwoner een formulier met vier vragen invullen. Dit formulier moet ingevuld meegebracht worden naar de afspraak. Actíe: De verplichting om de vragen vooraf in te vullen is kamen te vervallen. Workshop Wanneer de inwoner mogelijk in aanmerking kamt voor schuldbemiddeling is deelname aan de workshop 'Administratie ordenen' verplicht. Deze workshop vindt groepsgewijs plaats. Tijdens de workshop ardent de inwoner zijn administratie en krijgt daarbij ondersteuning van één van de aanwezige vrijwilligers. Niet alle inwoners die aangemeld worden voor de workshop kamen op deze afspraak (30 tot 40% kamt niet). De ombudsman stelt dat groepsgewijze trainingen voor een groat aantal mensen met schulden een drempel vormen. Actíe: aan de hand van de gemiddelde opkomst bij de training kijken we of alternatieven voor deze workshop kunnen bieden. We denken daarbij bijvoorbeeld aan individuele ondersteuning van een vrijwilliger bij de inwoner thuis. Intake Na succesvolle afronding van de workshop 'Administratie ordenen' nodigt de consulent de inwoner uit voor een intakegesprek. Dit gebeurt wanneer alle stukken compleet zijn. Wanneer blijkt dat alsnog bewijsstukken of gegevens ontbreken, moet de inwoner deze binnen twee weken aanvullen. Wanneer een inwoner zonder afmelding tweemaal niet verschijnt op de afspraak of op een andere manier niet meewerkt aan het traject wordt het dossier gesloten en mag de inwoner gedurende drie maanden geen nieuwe aanvraag voor schuldbemiddeling indienen. Na de intake volgt de verplichte budgettraining. Deze vindt groepsgewijs plaats. Alleen wanneer de inwoner de training afrondt kamt deze in aanmerking voor schuldbemiddeling. Actíe: We beseffen steeds meer dat mensen met schulden minder in staat zijn om afspraken na te kamen en overzicht te houden. We doen een groat beroep op zelfredzaamheid waar deze minder aanwezig is. We gaan kijken op welke manier we inwoners beter kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door het sturen van herinneringen of de inzet van telefonisch contact in plaats van schriftelijk. Aanbeveling 2: Sluit geen doelgroepen op voorhand uit. Verzamel alle relevante informatie, kijk naar de persoonlijke omstandigheden en weeg de verschillende belangen tegen elkaar af. Zorg er voor dat de uitkomst niet onredelijk is. Binnen de beleidsregels Schuldhulpverlening worden geen groepen uitgesloten van het recht op schuldhulpverlening. 3/6

4 Afbreken traject door onvoldoende medewerking Wanneer een inwoner niet of onvoldoende medewerking verleent kan deze een periode geen beroep doen op schuldhulpverlening. Bij de intake: 3 maanden Bij afbreken minnelijk traject: 3 jaar Bij afbreken WSNP: 1 O jaar Rekening houdend met de beperkingen die mensen met schulden ervaren is de vraag of deze termijn redelijk zijn en gehandhaafd moeten worden. ln de periode dat de inwoner geen beroep mag doen op schuldhulpverlening verergert de problematiek, met alle gevolgen van dien. Dit onderwerp nemen we mee in de 'Nota schuldhulpverlening en budgetbeheer en de bijbehorende beleidsregels. Zelfstandigen Over zelfstandigen staat het volgende in de beleidsregels: "Zelfstandigen worden doorverwezen naar gespecialiseerde hulpverlening. De FWvD kan ondernemers, als ze ingeschreven staan bij de kamer van koophandel, niet helpen aan een schuldregeling. Wij verwijzen hen door naar gespecialiseerde schuldhulpbureaus. De FWvD kan pas helpen bij schuldbemiddeling, als: de boekhouding volledig is afgerond; alle belastingaangiftes over dejaren dat het bedrijf actief is geweest, zijn gerealiseerd; de ex-zelfstandige in het bezit is van de definitieve aanslagen. De gemeente kan ondernemers wel adviseren. Hiervoor kunnen zij contact opnemen met het gemeentelijke Bureau Zelfstandigen." Ook hier geldt dat veel gevraagd wordt van de inwoner, in dit geval de ondernemer. Vanwege de schulden is er zelden sprake van een afgeronde boekhouding of volledigheid van belastingaangiften en -aanslagen. De ondernemer beschikt niet over middelen om aan deze eis te voldoen, maar kernt niet in aanmerking voor hulp als hij hier niet aan voldoet. Voor deze kosten wordt geen bijzondere bijstand verstrekt. Ook dit onderwerp nemen we mee in de nieuwe beleidsnota. Het streven is om ook deze groep inwoners met problematische schulden hulp te bieden. Eigen woning lnwoners met schulden die in bezit zijn van een eigen woning kwamen tot voor kort niet in aanmerking voor schuldbemiddeling. Pas wanneer de woning verkocht was werd een aanvraag in behandeling genomen. Deze werkwijze is gewijzigd. De consulent kijkt naar de individuele situatie van de klant om te onderzoeken of verkoop van de woning voordeel oplevert of juist de schuldenpositie verslechtert omdat de woning 'ender water staat'. De consulent kan een beroep doen op Schakel, een samenwerkingsverband tussen hypotheekverstrekkers en NWK-leden. Schakel geeft advies, zowel aan de inwoner als aan de gemeente. Fraudeschulden Tot voor kort was wettelijk niet mogelijk schuldbemiddeling te realiseren als mensen schulden hebben waarvoor geen kwijtschelding mogelijk is. Het gaat dan bijvoorbeeld om fraudeschulden, schulden bij het CJIB of schulden 4/6

5 bij de belastingdienst. Door gewijzigde inzichten van het rijk hoeft de aanwezigheid van een fraudeschuld een minnelijk traject niet meer in de weg te staan. Dit geldt ook voor een aantal vorderingen bij het Centraal justitieel lncassobureau (CJIB) en de Belastingdienst. De mogelijkheid bestaat om een vordering die niet meegenomen kan worden in een minnelijk traject te bevriezen. Na afloop van het minnelijk traject lost de inwoner deze vordering alsnog af. Van deze mogelijkheid maken de consulenten zoveel mogelijk gebruik. Aanbeveling 3: Geef op iedere aanvraag een duidelijke, begrijpelijke, goed gemotiveerde beslissing op schrift. lnwoners weten dan waar ze aan toe zijn en hun rechtsbescherming is gewaarborgd. De procedure rondom het afgeven van beschikkingen is aangepast naar aanleiding van deze aanbeveling. De consulenten van de Financiële Winkel geven voor elk besluit een beschikking af. De inwoner weet zo waar hij aan toe is en kan eventueel gebruik maken van de bezwaar- en/of beroepsmogelijkheid. Tot slot ln het bovenstaande gaat het voornamelijk over de toegang tot en start van een minnelijk traject voor schuldbemiddeling. Slechts een klein deel van de inwoners die zieh melden voor hulp bij schulden komt uiteindelijk in zo'n traject terecht, Naast schuldbemiddeling bieden we andere vormen van hulp bij schulden aan. lnwoners kunnen voor advies en informatie terecht bij de Financiële Winkel. Hier krijgen ze informatie over hoe zij eventueel zelfstandig, of met hulp van anderen, hun schulden kunnen oplossen. ln deze fase verwijzen we inwoners bijvoorbeeld door naar vrijwilligers van één van de thuisadministratie-organisaties (lsofa, Humanitas of Delft voor Elkaar). De vrijwilligers helpen de inwoner bij het ordenen van de administratie en het opstellen van een inkomsten/uitgaven overzicht. Wanneer inwoners niet zelfstandig in staat zijn hun financiën te beheren bieden we budgetbeheer aan. Budgetbeheer kennen we in diverse vormen, van basisbeheer tot een uitgebreid pakket. Door de inzet van budgetbeheer stabiliseren we de financiële situatie en zorgen we ervoor dat schulden niet verder oplopen. Dit schept rust en daarmee de mogelijkheid tot het zoeken van een definitieve oplossing. ln een aantal gevallen betaalt de gemeente de vaste lasten door vanuit de uitkering van de inwoners. Deze oplossing heeft niet de voorkeur omdat doorbetaling niet mogelijk is op het moment dat iemand andere inkomsten krijgt (bijv. omdat hij parttime gaat werken). Het risico dat het juist op zulke momenten financieel mis gaat is groot.. Wij maken zo snel mogelijk gebruik van de inzet van budgetbeheer. Wanneer budgetbeheer niet voldoende ondersteuning biedt bestaat de mogelijkheid tot beschermingsbewind. De rechtbank benoemt een bewindvoerder, die alles rondom de financiën van de inwoner overneemt. Deze maatregel wordt direct voor een periode van 5 jaar opgelegd en heeft daarom niet direct onze voorkeur. 5/6

6 De uitvoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is de afgelopen periode sterk beïnvloed door wetenschappelijke inzichten over wat het hebben van problematische schulden doet met inwoners. We zijn ons er steeds meer van bewust dat de procedures, die een aantal jaar geleden logisch waren, aangepast moeten worden om de kwaliteit en effectiviteit van schuldhulpverlening te vergroten. ln de nota "Schuldhulpverlening en budgetbeer " en de bijbehorende beleidsregels brengen we de nieuwe inzichten in de praktijk. De verwachting is dat we deze nota in het vierde kwartaal van 2018 ter vaststelling aan u aanbieden. Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Delft,, burgemeester F. Förster, MSc l.b... Andnessen l.s. 6/6