Beleidsplan Ieder kind telt Werken volgens de 1-zorgroute November 2012
Voorwoord 3 Schematisch overzicht van de 1-zorgroute 4 Handelingsgericht werken op groepsniveau 5 Waarnemen 5 1. Groepsoverzicht en evalueren 5 2. Signaleren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften 6 Begrijpen 6 3. Benoemen onderwijsbehoeften 6 Plannen 7 4. Clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften 7 5. Opstellen groepsplan 7 Realiseren 7 6. Het uitvoeren van het groepsplan 7 Individueel handelingsplan: 7 Intern handelen 8 Groepsbespreking 8 Oudergesprek 8 Leerlingbespreking 8 Oudergesprek: 9 Extern handelen en externe zorg 10 Extern handelen 10 Handelingsgerichte begeleiding 10 Handelings gerichte diagnostiek 10 Externe zorg 10 Zorgniveaus 11 Zorgniveau 1 11 Zorgniveau 2 11 Zorgniveau 3 11 Zorgniveau 4 12 Zorgniveau 5 12 Bijlage 1 Groslijst onderwijsbehoeften 13 2
Voorwoord Op de Sint Maartensschool werken wij volgens het model van de 1-zorgroute. De 1-zorgroute beschrijft in onderlinge afstemming de stappen en beslismomenten die cyclisch in de zorg aan leerlingen op groepsniveau en op schoolniveau gezet worden. Met het schrijven van het beleidsplan willen we bereiken dat het onderwijs zo veel mogelijk wordt aangepast op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Ook willen we op een planmatige wijze omgaan met verschillen in de onderwijsbehoefte tussen leerlingen. Daarnaast willen we de interne zorgstructuur verbeteren en eenduidigheid creëren met betrekking tot de stappen en beslismomenten in de zorg aan leerlingen. 3
Schematisch overzicht van de 1-zorgroute 4
Handelingsgericht werken op groepsniveau Op groepsniveau staat in de 1-zorgroute de cyclus Handelingsgericht werken centraal. Deze cyclus bestaat uit een viertal fasen, zoals zichtbaar wordt in de onderstaande figuur. In dit hoofdstuk worden de verschillende fasen kort toegelicht. Waarnemen 1. Groepsoverzicht en evalueren In de cyclus van handelingsgericht werken gaan we ervan uit dat het groepsoverzicht van het vorige schooljaar als basis dient voor het nieuwe schooljaar. De volgende gegevens gebruiken wij bij het opstellen en evalueren van een groepsoverzicht. - Methodegebonden toetsen - Methode-onafhankelijke toetsen, zie protocol methode-onafhankelijke toetsen - Sociaal emotioneel volgsysteem - Laatste groepsplan - Laatste rapportcijfer/beoordelingen - Observaties leerkracht 5
Met de bovenstaande gegevens wordt het groepsoverzicht samengesteld. Dit dient als uitgangspunt bij het maken van het groepsplan. 2. Signaleren van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften De leerkracht signaleert de onderwijsbehoeften van de kinderen en controleert of deze veranderd zijn ten opzichte van de voorgaande periode. Voor het signaleren van de onderwijsbehoefte gaan we in gesprek met de leerling, zijn ouders en eventueel externe partijen als logopediste, fysiotherapeuten. Begrijpen 3. Benoemen onderwijsbehoeften Bij het benoemen van de onderwijsbehoeften van een kind wordt altijd iets gezegd over : - de doelen die in de komende periode voor dit kind worden nagestreefd. - wat dit kind (extra) nodig heeft om deze doelen te bereiken. Bij het benoemen van de onderwijsbehoeften is het van belang ook in gesprek te gaan met het kind en het kind mede-eigenaar te maken van de doelen die je wilt bereiken en de activiteiten die plaatsvinden om deze doelen te bereiken. De onderwijsbehoeften worden alleen benoemd voor die kinderen waarbij de specifieke onderwijsbehoefte(n) gesignaleerd is/zijn bij stap 2. Dit betekent dus dat dit niet voor alle leerlingen wordt gedaan. Bij het beantwoorden van de vraag wat een kind nodig heeft om een bepaald doel te bereiken kunnen er hulpzinnen gebruikt worden, zie voor de hulpzinnen bijlage 1. 6
Plannen 4. Clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften Op de Sint Maartensschool werken wij met convergente differentiatie. Dit betekent dat de leerlingen binnen het groepsplan zijn verdeeld in 3 groepen, namelijk de bovengemiddelde groep, de gemiddelde groep en de benedengemiddelde groep. Er is sprake van een basisaanbod voor alle leerlingen. Bepaalde leerlingen hebben naast of in plaats van het basisaanbod extra instructie, extra leerstof, meer leertijd, verdieping/verrijking etc. 5. Opstellen groepsplan De leerkracht stelt n.a.v. het groepsoverzicht het groepsplan op. Een groepsplan is doelgericht en bevat concrete en praktische aanwijzingen voor hoe de leerkracht in haar groep omgaat met de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen. Realiseren 6. Het uitvoeren van het groepsplan De leerkracht voert het groepsplan in de afgesproken periode uit. Op basis van waarnemingen en reflectie past de leerkracht het groepsplan zonodig aan. Deze tussentijdse aanpassingen worden in het groepsplan genoteerd. Uit het geëvalueerde groepsplan en het eventueel aangepaste groepsoverzicht wordt een nieuw groepsplan opgesteld. Daarna start weer fase 1. Individueel handelingsplan: De zorg die niet kan worden beschreven in het groepsplan wordt opgenomen in een individueel handelingsplan. Te denken valt dan aan aanpassingen n.a.v. gedragsproblemen. Dit handelingsplan wordt door de leerkracht opgesteld. Hiervoor wordt het bestaande format gebruikt. Voor leerlingen met taalproblemen en/of rekenproblemen kan er ook een begeleidingsplan worden ingevuld. Dit gaat altijd in overleg met de intern begeleider. Zowel het individueel handelingsplan als het begeleidingsplan wordt besproken met ouders en daarna ondertekend voor gezien. 7
Intern handelen Op schoolniveau vinden de groepsbesprekingen en leerlingbesprekingen plaats. We bevinden ons nu in het onderstaande gedeelte van de figuur van de 1-zorgroute. In dit hoofdstuk lichten we de verschillende onderdelen toe. Groepsbespreking De groepsbespreking is een belangrijk schakelmoment. Deze bespreking vindt plaats tussen de leerkracht en de IB-er. De groepsbespreking vindt driemaal per jaar plaats, na het maken van een nieuw groepsplan. De laatste groepsbespreking is tevens een overdrachtsgesprek naar de nieuwe groep van de leerling. Oudergesprek Leerlingen waarbij speciale onderwijsbehoeften worden gesignaleerd worden altijd besproken met ouders. Deze oudergesprekken volgen na de groepsbespreking met de intern begeleider of worden vooraf gevoerd als er onduidelijkheden zijn over de onderwijsbehoeften. Leerlingbespreking Uit de groepsbesprekingen volgt twee maal per jaar een leerlingbespreking. Tijdens deze bespreking worden individuele zorgleerlingen besproken. Van deze leerlingen blijven de onderwijsbehoeften onduidelijk of het blijkt dat de leerling onvoldoende profiteert van het groepsplan. Ook kan er sprake zijn van een vermoeden van een ernstige problematiek. Dit zullen slechts een aantal leerlingen per bouw zijn. Bij deze 8
leerlingbespreking zullen de directeur, de intern begeleiders, de leerkracht en eventuele experts aanschuiven om de leerlingen te bespreken. Voorafgaand aan de leerlingbespreking wordt er toestemming aan ouders gevraagd om de problematiek van hun kind te bespreken in de zorgcommissie. Oudergesprek: Afhankelijk van de uitkomst van de leerlingbespreking kan een nieuw oudergesprek nodig zijn. 9
Extern handelen en externe zorg Als op school de onderwijsbehoeften van de leerling onduidelijk blijven of als we niet weten wat we precies met de leerlingen kunnen en moeten doen, kan er een duidelijke hulpvraag bij externe instanties worden neergelegd. Deze hulpvraag kan pas bij externe instanties worden neergelegd na toestemming van de ouders. Ouders moeten ten alle tijden worden geïnformeerd over deze stap. Extern handelen Handelingsgerichte begeleiding Bijvoorbeeld in de vorm van een ambulant begeleider of Preventief Ambulant Begeleider (Pabber). Handelings gerichte diagnostiek Bijvoorbeeld extern onderzoek door een orthopedagoog of een onderwijsadviesdienst. Externe zorg Als uit alle onderzoek blijkt dat wij de leerling niet de juiste zorg kunnen bieden waar hij wel recht op heeft, kunnen we het traject van verwijzing in gaan. Dit betekent dat wij de leerlingen gaan aanmelden bij de Externe Zorg Commissie met een duidelijk omschreven hulpvraag. Vanaf deze commissie zal het pad dan verder worden uitgezet. 10
Zorgniveaus De zorg aan de leerlingen is onderverdeeld in vijf niveaus, de zogeheten zorgniveaus. De school kan met het in kaart brengen van de diverse zorgniveaus zicht krijgen op de zorgbehoefte van alle leerlingen op school. Zorgniveau 1 Dit betreft alle leerlingen. Het onderwijs binnen de groep wordt verzorgd door de groepsleerkracht en daarin is aandacht voor verschillende onderwijsbehoeften. De aanpak in de groep wordt beschreven in het groepsplan. Zorgniveau 2 Wanneer de zorg die geboden wordt in niveau 1 niet voldoende is voor een leerling, wordt deze leerling in niveau 2 geplaatst. De leerkracht biedt extra ondersteuning aan die leerlingen die dat nodig blijken te hebben. De extra ondersteuning wordt omschreven in een individueel handelingsplan. De leerkracht informeert ouders over de specifieke aanpak van hun kind. Zorgniveau 3 Wanneer blijkt dat de zorg van niveau 2 niet voldoende is voor de leerling, dan wordt de leerling naar zorgniveau 3 verplaatst. De leerkracht bespreekt de leerling met de intern begeleider en deze kan vervolgens zelf een verdere analyse doen, bijvoorbeeld door observaties of het coachen van de leerkracht. Ook kan er gekozen worden voor het inschakelen van kennis van buitenaf, waaronder: - Preventief Ambulant Begeleider: deze is werkzaam in het speciaal basisonderwijs en kan de leerkracht van handelingsadviezen voorzien. - Schoolgericht maatschappelijk werk: deze kan in gesprek gaan over problemen met bijvoorbeeld emoties, angsten, problemen in het gezin etc. - Onderwijsadviesdienst: deze kunnen in de persoon van een orthopedagoog onder andere observaties uitvoeren en komen met handelingsadviezen. De leerkracht informeert, eventueel samen met de intern begeleider, de ouders. Ook zal er te allen tijden toestemming aan ouders worden gevraagd voor het inschakelen van kennis van buitenaf. 11
Zorgniveau 4 Leerlingen die terecht komen in niveau 4 worden besproken in de zorgcommissie. De zorgcommissie bestaat uit alle intern begeleiders, de directie en eventueel aangevuld met een extern persoon (maatschappelijk werk, onderwijsadviesdienst etc.). In gesprek met de leerkracht en de zorgcommissie worden de vervolgstappen vastgelegd. De leerkracht informeert, eventueel samen met de intern begeleider, de ouders over de vervolgstappen en vraagt aan de ouders toestemmingen voor de bespreking in de zorgcommissie. Zorgniveau 5 Wanneer de geboden hulp ontoereikend is, zal er vanuit de zorgcommissie het advies komen de leerlingen te verwijzen naar het speciaal basisonderwijs (SBO) of het speciaal onderwijs (SO). De leerkracht informeert, eventueel samen met de intern begeleider, de ouders over het advies van de zorgcommissie en vraagt aan de ouders toestemming voor de verwijzing naar het SBO of SO. 12
Bijlage 1 Groslijst onderwijsbehoeften Een onderwijsbehoefte bestaat uit twee delen: 1 Welk doel streef je met een leerling na? 2 Wat heeft de leerling (extra) nodig om dit doel te halen? Deze groslijst bevat een aantal aandachtspunten voor het bepalen wat een leerling nodig heeft om een bepaald doel te bereiken. Instructie: Visuele ondersteuning (bijvoorbeeld: plaatjes, pictogrammen) Auditieve ondersteuning (bijvoorbeeld: voorlezen opdracht, luisteren naar verhaal) Materiële ondersteuning (bijvoorbeeld: kralenketting, rekenrek, blokjes, speciale pen) Verkorte instructie (alleen bespreking opdrachten, korte aanduiding van oplossingsstrategie) Verlengde instructie (herhaling na basisinstructie, helpen bij keuze juiste oplossingsstrategie, extra ophalen van voorkennis, uitvragen van zojuist gegeven instructie, directe instructie, preteachting, reteaching) Gedragsinstructie ten aanzien van resultaten van de verwerking Leertijd Extra leertijd (meer leertijd beschikbaar stellen om vaardigheid te verwerven) Minder leertijd (minder leertijd bieden en tijd vrijmaken voor verdieping en uitdagende leerstof/werkvormen) Extra of andere leerstof Leerstof ter herhaling, verdieping, verrijking Remediërende leerstof Ondersteunende materialen en programma s Opdrachten die de leerling uitdagen en activeren Opdrachten die overzichtelijk zijn 13
Procesgerichte feedback Vergroten van competentiegevoelens (benoemen successen) Vergroten van zelfstandigheid (geven van meer verantwoordelijkheid) Tussentijdse feedback (om bepaalde tijd aanspreken op werkhouding: hoe?) Feedback op uitvoering opdrachten (bijvoorbeeld strategiegebruik en taakaanpak) Gedragsinstructie direct na de basisinstructie Ondersteuning met materiaal (stickers, klok, picto s, gedragskaart) Structureren van de taak Opdelen van de taak in kleine leerstapjes Afdekken van delen van de taak Plaatje weglaten Vergroot lettertype Eén opdracht op een bladzijde Extra groot materiaal aanbieden Stappenplannen en checklists (bijvoorbeeld voor maken werkstuk) Overgangen tussen activiteiten afbakenen en verduidelijken Activerende werkvormen Uitdagende werkvormen Actief leren (doe-opdrachten) Aansluiten belevingswereld Maatregelen om de motivatie en plezier in leren te bevorderen Uitdagende werkvormen Variatie in werkvormen Belonen Aansluiten belangstelling kinderen Kinderen zelf keuzes laten maken Succeservaringen creëren Aanpassingen in leeromgeving Rustige werkplek Prikkelreductie Ordenen van benodigde materialen 14
15