Factsheet Factsheet eerste effecten Beter Benutten Beter Benutten regio Maastricht regio Amsterdam Factsheet eerste effecten Beter Benutten regio Amsterdam Inleiding Voor de montoring en evaluatie van de tien gebiedspakketten van het programma Beter Benutten wordt door het rijk en tien regio s halfjaarlijks gerapporteerd over de voortgang van de uit te voeren maatregelen (input en output) en jaarlijks over de hiermee bereikte effecten (outcome). Deze factsheet geeft de gemeten effecten tot nu toe (peildatum 15 oktober 2013) weer voor de regio Amsterdam. Het betreft de eerste rapportage over de outcome; gedurende de uitvoering van het programma zal het zicht op effecten verder uitgebreid en verbeterd worden. Deze factsheet gaat in op de regionale doelstelling, de stand van zaken in de voortgang en de metingen, indien beschikbaar een overzicht van de effecten per maatregel, de output van de maatregelen waar ook effect van verwacht mag worden en tot slot enkele gegevens uit landelijke onderzoeken. SAMENVATTING De regio Amsterdam werkt aan de realisatie van een gebiedspakket met 55 (deel)maatregelen. Sinds de ondertekening van de Bereikbaarheidsverklaring vorig jaar zijn er ondertussen 10 maatregelen die al (tussentijds) effect hebben, waarvan er 3 gereed zijn. Figuur 1 geeft weer welke maatregelen al effect hebben en indien beken, is het effect vermeld. Figuur 1. Overzicht maatregelen met (tussentijds) effect 1 26 november 2013
Regionale doorvertaling doelstelling Beter Benutten Amsterdam In de Bereikbaarheidsverklaring Beter Benutten Metropoolregio Amsterdam (Bestuurlijk trio metropoolregio Amsterdam, 2013) staat de volgende doelstelling: Het programma Beter Benutten Metropoolregio Amsterdam heeft tot doel om de fileknelpunten in de regio met circa 20% te reduceren en de stijgende vraag op het spoor en het OV te accommoderen-conform afspraken BO MIRT van 9 november 2011. Dit ten opzichte van een situatie zonder het programma Beter Benutten. Het doel is om het programma deze kabinetsperiode te realiseren; de effecten moeten eind 2014 zichtbaar zijn. Het accent ligt op het oplossen van knelpunten op de zakelijke en logistieke verbindingsassen Haarlemmermeer-Schiphol-Amere-Lelystad en IJmond-Westelijk Havengebied-Schiphol/Aalsmeer. Op de weg ligt daarbij de focus op het oplossen van knelpunten op het hoofdwegennet (File Top 50) en de aansluitingen tussen het hoofd en onderliggend wegennet en op het verlagen van de reistijden naar de belangrijkste werk-en woonlocaties. 30 25 20 15 10 5 0 2012 2013 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2014 na 2014 najaar 2013 2 3 7 2 8 26 7 Figuur 2. Planning maatregelen gereed regio Amsterdam (bron: Voortgangsrapportage, najaar 2013 (peildatum 15-08-2013), Landelijk Team Rijkswaterstaat) Effecten individuele maatregelen Bij het verzamelen van de informatie voor deze factsheet (oktober 2013) waren er 3 maatregelen 100% gereed. Daarnaast zij er 7 maatregelen in uitvoering welke een tussentijds effect kennen, maar waarvan de effecten nog niet gemeten zijn. Deze effecten worden nog gemeten en geëvalueerd, maar waren tijdens het opstellen van deze factsheet nog niet bekend, of het betreft een maatregel dat geen verkeerseffect heeft. Ook zijn er maatregelen in uitvoering en voorbereiding die nog geen effect hebben. Hoe dit is verdeeld, is weergegeven in tabel 1. Het programma bevat maatregelen die direct bijdragen aan het vergroten van de huidige infrastructuurcapaciteit, zoals de aanleg van een nieuwe spitsstrook op A7-A8. Daarnaast wordt met het programma stevig ingezet op oplossingen vanuit gedragsbeïnvloeding en de samenwerking tussen wegbeheerders op regionaal niveau. Stand van zaken Het gebiedspakket regio Amsterdam bestaat uit 55 (deel)maatregelen. Eind 2013 zijn er naar verwachting 3 (deel)maatregelen gereed. In 2014 zullen naar verwachting 43 maatregelen gereed komen en na 2014 nog 7 maatregelen. Effecten gemeten Effecten nog niet gemeten Gereed 1 2 - met effect 0 7 tijdens uitvoering - zonder effect n.v.t. 15 tijdens uitvoering In voorbereiding n.v.t. 30 Tabel 1. Overzicht van status maatregelen en in hoeverre effecten gemeten zijn De regio Amsterdam zet in op monitoring en evaluatie van de individuele maatregelen in het gebiedspakket. Tot op heden is voor 1 maatregel de effecten in kaart gebracht. Het betreft de maatregel: - ASD-44A Weginfrastructuur Zuidas, capaciteitsvergroting aansluiting S108. 2 26 november 2013
Effect ASD-44A: Weginfrastructuur Zuidas, capaciteitsvergroting S108 (GEREED, effecten deels bekend) Uitbreiden capaciteit weginfrastructuur op de noordelijke en zuidelijke afritten S108 van de A10 input output outcome succes- en faalfactoren Doelen: capaciteitsvergroting weginfrastructuur congestie op HWN en OWN reduceren verkeersdoorstroming alle modaliteiten op OWN verbeteren capaciteit weginfrastructuur vergroot op noordelijke en zuidelijke afritten S108 van de A10 congestie verminderd op HWN 43.875 VVU per jaar F- - maatregel zorgt voor afname vertragingen aansluiting S108 op HWN, maar alleen effecten voor HWN zijn bekend en (nog) niet voor OWN In september 2012 is er een 0-meting uitgevoerd en in september 2013 is een effectmeting opgeleverd van het hoofdwegennet voor de maatregel Weginfrastructuur Zuidas, capaciteitsvergroting S108. Momenteel kijkt de gemeente Amsterdam of de effecten op het stedelijk wegennet gekwantificeerd kunnen worden. In de 0-meting van september 2012 zijn voor twee weken de snelheidsdiagrammen geanalyseerd en werden de totale voertuigverliesuren per jaar berekend op 43.875. Uit de effectenmeting van september 2013 - een analyse van snelheidsdiagrammen van 2 weken in september 2013 - blijkt dat de aansluiting S108 geen vertragingen meer veroorzaakt. Het totale knelpunt is opgelost. Er is een winst behaald van 43.875 voertuigverliesuren. 3 26 november 2013
Amsterdam werkt verder om de doelstelling te halen In de regio Amsterdam wordt verder gewerkt om alle 55 maatregelen succesvol af te ronden en de gewenste effecten te realiseren. Dit leidt nu al tot meer effecten dan hierboven zichtbaar is gemaakt. Immers, de andere 2 maatregelen die gereed zijn, kennen ook al effecten (ze zijn alleen nog niet bekend) en er zijn 9 maatregelen die tijdens de uitvoeringsfase al effect hebben, maar waarvan het effect ook nog niet gemeten is. Onderstaand geeft weer wat voor deze maatregel gerealiseerd is aan output. maatregel output status ASD-5: Beter Benutten Regionaal OV Amsterdam onderzoek opgeleverd naar maatregelen die regionale OV op middellange termijn (2020) beter laten functioneren. Het betreft onderzochte maatregelen in de exploitatieve sfeer, kleine infra maatregelen en flankerende maatregelen Gereed ASD-6C: Uitvoeren R-net busdoorstroming Bus op de vluchtstrook A6 bebording Bus bij file op de vluchtstrook langs de A6 Almere-Amsterdam geplaatst R-net bussen rijden bij file op A6 Almere- Amsterdam over vluchtstrook betrouwbaardere reistijd R-net bussen reistijdwinst reizigers Gereed ASD-12D: Koplopers in de Metropool regio Amsterdam, gebiedsgerichte aanpak mobiliteitsmanagement maatregel gestart met Hilversum en Zuidas en eerste bedrijven blijken bereid actief een (financiele) bijdrage te leveren aan mobiliteitsmanagementmaatregelen ASD-13: Verbeteren van de gezamenlijke ontwikkeling van passende OV-proposities gericht op de forens gezamenlijke communicatiecampagne vervoerders opgestart promotie Noordvleugel zone abonnement OV-klantsafari Luchthaven Schiphol gehouden najaar 2013 opnieuw communicatiecampagne R-net incl. interoperabele probeerkaarten ASD-14: Mobiliteitsmanagement soepel door de MRA 150 bedrijven benaderd voor quickscan 4 bedrijven laten quickscan uitvoeren 4 26 november 2013
maatregel output status ASD-15: Uitvoeren pakket IJmond- Bereikbaar 1.0 Mobiliteitsmanagement: samenwerking bedrijfsleven gestructureerd 49 afgeronde rapportages mobiliteitsscans pilot OV chipcard gemeente Beverwijk afgerond. regionale Mobiliteitsvisie IJmond: conceptversie in inspraak, wordt gevolgd door bestuurlijk besluitvormingsproces. aanleg fietspad HOV busbaan Velsen: loopt mee met HOV project PNH. uitbreiding OV fiets uitgiftepunten: locaties bekend, planvoorbereiding loopt. reconstructies 2 kruispunten Heemskerk: kruispunt 1 planvoorbereiding loopt/ kruispunt 2 planvoorbereiding afgerond. uitbreiding P&R Uitgeest en realisatie P&R Santpoort Zuid: nog afspraken maken met PNH en Prorail. analyse goederenstromen: verkenningsfase afgerond, projectgroep wordt samengesteld. verkeermanagement: Gebiedsgericht Benutten (GGB) IJmond (i.s.m. RWS en PNH) opgesteld en bestuurlijk vastgesteld, regelscenario s opgesteld: vaststelling volgt op korte termijn waarna implementatie plaatsvindt. OV en Tatasteel: overleg en gezamenlijke studie (publiek-privaat) afgerond ASD-16: E-scooters op de electric freeway Almere Amsterdam bewegwijzering gerealiseerd 0-meting uitgevoerd communicatiestrategie uitgezet ASD-20: Dynamisering verwijzing P+R-locaties toeleidingsborden onderliggend wegennet geplaatst ASD-30: Bewegwijzering Westrandweg aanpassing bewegwijzering en plaatsing stadsplatte gronden bij afslagen voor 85% gerealiseerd 5 26 november 2013
Effecten samengevat In de tabel hiernaast is voor de maatregel waarvan de effecten bekend zijn de reductie van het aantal voertuigverliesuren per jaar aangegeven. De reductie voor Amsterdam ligt op dit moment rond de 44.000 uren per jaar. Maatregel ASD-44A Weginfrastructuur Zuidas, capaciteitsvergroting aansluiting S108 Landelijke onderzoeken gedrag en gebruik In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu zijn enkele landelijke onderzoeken met regio nale uitsplitsingen uitgevoerd. Het gaat hier onder andere om een gedragsmeting en een gebruikersonderzoek. Deze onderzoeken vinden jaarlijks plaats, waarbij het in de onderzoeken uit 2013 dus gaat om tussenresultaten. Enkele regionale resultaten voor de regio Amsterdam hebben we in deze factsheet opgenomen. Gedragsmeting Voertuigverliesuren (per jaar) Ochtendspits Avondspits 43.875 Totaal 43.875 Tabel 2. Samenvatting gemeten effecten tot nu toe Rest van de dag De Gedragsmeting Beter Benutting - 2e meting (I&O Research, oktober 2013) richt zich op de spitsmomenten (ochtendspits (06:00-09:00 uur) en avondspits (16:00-19:00 uur) van alle inwoners in de regio Amsterdam en de directe omgeving (20 kilometer buiten de regio). De respons lag in 2013 op 2.228, in 2012 was dat 2.078. Spitsmomenten voor de auto voor 2012 2013 woon-werkverkeer per week 2,3 miljoen 3,9 miljoen Gemiddeld aantal spitsen per week 2012 2013 Niet-commerciële dienstverlening 2.0 2.7 Commerciële dienstverlening 3.3 3.6 Bouw en industrie 5.3 5.1 Totaal 3.3 3.5 Samenstelling beroepsbevolking Niet-commerciële dienstverlening 30% Commerciële dienstverlening 58% Bouw en industrie In de regio Amsterdam zijn de mogelijkheden om voor woon-werkverkeer buiten de spits te reizen in 2013 ten opzichte van 2012 toegenomen. Bedrijven hebben hun medewerkers meer mogelijkheden geboden om buiten de spits te kunnen reizen. 32% Thuiswerken 31% 14% Op een andere locatie 13% 35% Flexibele werktijden 27% 18% Gebruik OV wordt gestimuleerd 17% 11% 2013 Gebruik fiets/e-fiets wordt gestimuleerd 11% 2012 45% Reist altijd buiten de spits 10% Mogelijkheden tot televergaderen 47% 0% 3% Carpoolen wordt gestimuleerd 4% 11% Reist meer dan helft keren buiten spits 35% Geen 46% 2013 3% Anders Reist helft keren buiten spits 4% 2012 Figuur 3. Mogelijkheden om buiten de spits te reizen 8% Reist minder dan helft keren buiten spits 7% 25% Reist altijd in de spits 21% Uit onderzoek blijkt dat in de regio Amsterdam 1 het aantal spitsmomenten voor woon-werkverkeer in 2013 (3,9 miljoen) is toegenomen met 1,6 miljoen (70%) ten opzichte van 2012 (2,3 miljoen). Dit komt omdat de regio in 2013 een grotere omvang kreeg. 1 Opgemerkt dient te worden dat de opbouw van de Beter Benutten regio Amsterdam er in 2012 anders uit zag dan in 2013. In 2012 waren alleen partijen betrokken in de regio klein Amsterdam en de directe omgeving en in 2013 is inmiddels de gehele Metropoolregio Amsterdam betrokken. 6 26 november 2013
Het aantal respondenten dat buiten de spits reist is ten opzichte van 2012 in 2013 vrijwel gelijkbleven. Het figuur hiernaast laat dit zien. 45% Reist altijd buiten de spits 47% 11% Reist meer dan helft keren buiten spits 2013 Reist helft keren buiten spits 2012 8% Reist minder dan helft keren buiten spits 7% Ten tijde van het uitvoeren van het gebruikersonderzoek waren in de regio Amsterdam geen Beter Benuttenmaatregelen gereed. Wel is binnen het gebruikersonderzoek Beter Benutten onder weggebruikers in Amsterdam gevraagd wat hun motieven in 2013 buiten de spitsuren minder gebruik maken van bepaalde trajecten/wegen. 48% van de respondenten geeft aan dat zij bewust gekozen hebben om vaker buiten de spitsuren op bepaalde trajecten/wegen te reizen, 22% van de respondenten geeft aan minder te reizen en 17% kiest voor een andere vervoerswijze. Reist altijd in de spits 21% 25% Figuur 4. Mate waain respndenten buiten de spits reizen Gebruikersonderzoek Het Gebruikersonderzoek Beter Benutten (I&O Research, september 2013) richt zich op de weggebruikers in regio Amsterdam. Weggebruikers behoren tot de doelgroep indien zij op het moment van onderzoek in de afgelopen twee weken als bestuurder van een motorvoertuig in Nederland hebben gereden en met enige regelmaat op de (hoofd)wegen in de regio Amsterdam rijden. De respons was 835. Ik heb er bewust voor gekozen om op deze wegen/trajecten vaker buiten spitsuren te reizen 48% Ik reis minder vaak (dus ook minder vaak tijdens spitsuren op deze wegen/ trajecten) 22% Ik heb gekozen voor een andere vervoerswijze (bijvoorbeeld openbaar vervoer of fiets) 17% Andere reden Ik werk nu (vaker) thuis en reis daarom minder vaak tijdens spitsuren op deze wegen/ trajecten Ik werk niet meer op dezelfde locatie 10% 10% 13% Ik maak vaker gebruik van P+R terreinen en/of carpoolterreinen 2% Ik woon niet meer op dezelfde locatie 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Figuur 5. Redenen spitsmijdingen 7 26 november 2013
Literatuurlijst Bestuurlijk trio Metropoolregio Amsterdam (2012), Bereikbaarheidsverklaring Beter Benutten Metropoolregio Amsterdam Beter Benutten Regio Amsterdam (2012), 0-meting ASD-44 AA10 Binnen en Buiten september 2012 Beter Benutten Regio Amsterdam (september 2013), Effectenmeting ASD-44A Snelheidsdiagrammen A10 Zuidas I&O Research (oktober 2013), Gedragsmeting Beter Benutten 2e meting I&O Research (september 2013), Gebruikersonderzoek Beter Benutten Rijkswaterstaat (2013), M&E rapportage Beter Benutten Regio Amsterdam najaar 2013 MoveMobility (2013), Benuttingsmeter TNO (2013), Verkeersmonitor Meurs, Van Wee, Perdok, Hoogendoorn (2012), A quick-scan appraisal method to determine cost-effectiveness of Traffic and Demand Management measures. Onderzoeksverantwoording Deze factsheet is in opdracht van de programmadirectie Beter Benutten van het ministerie van Infrastructuur en Milieu opgesteld door Twynstra Gudde. De conceptfactsheet is afgestemd met de regionale trekker voor monitoring en evaluatie. De belangrijkste bronnen voor deze factsheet zijn regionale evaluaties van maatregelen (peildatum 15 oktober 2013) en de voortgangsrapportage najaar 2013 (peildatum 15 augustus 2013). Daar waar gegevens afwijken van de voortgangsrap portage van dit najaar is dat expliciet vermeld. Tevens zijn gegevens uit de Benuttingsmeter gebruikt voor het bepalen van de output en de outcome. In twee gevallen is gebruik gemaakt van kengetallen: Voor het omrekenen van voertuigverliesuren per dag naar jaar is een vermenigvuldigingsfactor van 233 gebruikt, een factor die Rijkswaterstaat WVL vaker hanteert. Voor het omrekenen van spitsmijdingen naar voertuigverliesuren is gehanteerd dat 1 spitsmijding per dag gelijk staat aan 2 VVU per dag. Op basis van onderzoek (Meurs et al, 2012) blijkt dat bijvoorbeeld in een situatie van 1.500 spitsmijdingen er 3.000 voertuigverliesuren worden bespaard. Dit verband geldt voor het hoofdwegennet en is niet linear, maar mede op basis van experts heeft het ministerie dit als uitgangspunt meegegeven. Status factsheet: DEFINITIEF 8 26 november 2013