Mobiliteit in Nederland onder de loep

Transcriptie

1 Mobiliteit in Nederland onder de loep Jan van der Waard Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM)

2 Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid Kort iets over het KiM Recente ontwikkelingen in mobiliteit in NL Mobiliteitsbeeld 2017 Mobiliteit, autogebruik, luchtvaart, files!, vertraging op het spoor, fietsen

3 Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid Zelfstandig onderzoeksinstituut binnen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) Opgericht in 2006 vanuit behoefte aan versterking van strategische kennisbasis mobiliteitsbeleid

4 Producten en diensten Vraaggestuurd onderzoek naar strategische beleidsvragen Kennis-aan-tafel Interne signaleringsnotities op eigen initiatief

5 KiM is onderdeel van het ministerie, maar Inhoud is vrij van politieke sturing Alle onderzoeken worden wetenschappelijk gereviewed Alle publicaties zijn openbaar

6 Organisatie KiM Medewerkers Ruim 30 mensen Grote variëteit aan onderzoeksdisciplines

7 Mobiliteit Totaal aantal afgelegde kilometers per vervoerwijze Bepaald door: Aantal personen x Aantal verplaatsingen per persoon x Aantal afgelegde kilometers per verplaatsing

8 Mobiliteitsbalans 2007

9 Mobiliteitsbeeld

10 Mobiliteitsbeeld 2017 Ontwikkelingen in de personen- en goederenmobiliteit in Nederland Verklaringen (endogene en exogene factoren, beleidsmaatregelen) voor die geconstateerde ontwikkelingen Effecten van die ontwikkelingen op bereikbaarheid in brede zin, verkeersveiligheid en leefbaarheid en maatschappelijke kosten Rijksuitgaven aan bereikbaarheid Maatschappelijk belang van mobiliteit (uitgaven en kosten burgers en bedrijven aan mobiliteit) Verwachtingen op middenlange termijn Wegverkeer en reistijdverlies op het Nederlandse hoofdwegennet Goederenvervoer Spoor Luchtvaart (personen en goederen)

11 Inhoud en structuur mobiliteitsbeeld 2017

12 Inhoud en structuur mobiliteitsbeeld 2017 Per thema: x-aantal boodschappen Opgebouwd uit: Toelichting: figuur + tekst in bullets Verdieping en verklaring: verdieping van de boodschap en duiding/ verklaring gevonden resultaten. Achtergrond:achtergrondinformatie over een of meerdere deelonderwerpen die bij de betreffende hoofdboodschap passen. Web publicatie 49 boodschappen ± 250 pagina s tekst: pdf bestand

13 Aantal verplaatsingen versus afgelegde kilometers 2014 verplaatsingen kilometers 21% 32% autobestuurder autopassagier 9% 3% 7% 3% 2% fiets trein 9% 50% bus, tram, metro 27% 15% overig 22%

14 miljarden reizigerskilometers Mobiliteitsontwikkeling Mld. personenkilometers (Nederlanders in Nederland) overig lopen fiets bromfiets bus, tram, metro trein autopassagier autobestuurder Bron: OVG/MON/OVIN, bewerking KiM

15 Sterkste groei in de luchtvaart Sterke groei aantal passagiersbewegingen ( : +44%) Fors mobiliteitsvolume

16 miljoenen passagiers Sterkste groei in de luchtvaart Schiphol Regionale luchthavens Ontwikkeling van het aantal passagierbewegingen op Schiphol en de regionale luchthavens (Bron, CBS).

17 miljarden reizigerskilometers Ontwikkeling autogebruik van Nederlanders in NL Mld personenkilometers autopassagier autobestuurder Bron: OVG/MON/OVIN, bewerking KiM

18 Afvlakking groei automobiliteit (best. + pass.) ook in andere westerse landen Personenkilometers auto en light trucks (Index: 1990=100) Nederland Japan Duitsland Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk Bron: KiM en International Transport Forum 2012.

19 Afvlakking groei autogebruik in westerse economieën Reizigerskilometers auto en light trucks, Bron: International Transport Forum 2012.

20 miljarden reizigerskilometers Afvlakking groei autogebruik van Nederlanders in NL Mld personenkilometers autopassagier autobestuurder Bron: OVG/MON/OVIN, bewerking KiM

21 miljarden reizigerskilometers Afvlakking groei autogebruik van Nederlanders in NL Mld personenkilometers autobestuurder Groei = +7% Bron: OVG/MON/OVIN, bewerking KiM

22 miljarden kilometers Autogebruik als bestuurder ,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20, werk vrijetijd winkelen onderwijs overige

23 Autogebruik als bestuurder # reizigers / vaker / verder Alle leeftijdscategorieën minder vaak verder meer mensen totaal

24 Autogebruik als bestuurder # reizigers / vaker / verder jaar minder vaak verder meer mensen totaal

25 Autogebruik als bestuurder # reizigers / vaker / verder jaar minder vaak verder minder mensen totaal

26 Autogebruik als bestuurder # reizigers / vaker / verder jaar minder vaak overige vaker onderwijs minder vaak winkelen minder vaak vrije tijd vaker werkgebonden minder ver overige minder ver onderwijs verder winkelen verder vrije tijd verder werkgebonden meer mensen -8,0-6,0-4,0-2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 Totaal

27 Autogebruik als bestuurder # reizigers / vaker / verder 60+ jaar minder vaak overige vaker onderwijs vaker winkelen vaker vrije tijd vaker werkgebonden minder ver overige minder ver onderwijs minder ver winkelen verder vrije tijd verder werkgebonden meer mensen -8,0-6,0-4,0-2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 Totaal

28 Autobezit in Nederland Autobezit per inwoners alle leeftijden jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar 50 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 65 jaar en ouder

29 Autobezit in Nederland Ruimtelijk grote verschillen: - Randstad <-> daarbuiten - Grote steden

30 Autobezit in NL in internationaal perspectief Personenautobezit (per inwoners) in Europese landen, Bron: Eurostat/OECD-ITF 2017.

31 Verkeer op het Hoofdwegennet Voertuigkilometers in mld. km = NL auto s op HWN + vracht/bestel + buitenlandse auto s + verschuiving vanaf het onderliggend wegennet realisatie raming KiM

32 Congestie op het Hoofdwegennet Voertuigverliesuren % t.o.v realisatie raming KiM

33 Ontwikkelingen hoofdwegennet Toename verkeersomvang: +16% Toename reistijdverlies +9% Verkeersomvang +3% Reistijdverlies +10% Nog 11% onder niveau Verkeersomvang Reistijdverlies

34 Ontwikkelingen hoofdwegennet Aanleg infrastructuur: grootste bijdrage aan vermindering reistijdverlies

35 Regionale verschillen verkeersomvang reistijdverlies

36 Verkeersprestatie HWN over de dag :00 00:30 01:00 01:30 02:00 02:30 03:00 03:30 04:00 04:30 05:00 05:30 06:00 06:30 07:00 07:30 08:00 08:30 09:00 09:30 10:00 10:30 11:00 11:30 12:00 12:30 13:00 13:30 14:00 14:30 15:00 15:30 16:00 16:30 17:00 17:30 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30 21:00 21:30 22:00 22:30 23:00 23:

37 Congestie HWN over de dag in 2000, 2005, 2008,

38 Ontwikkelingen hoofdwegennet

39 Ontwikkelingen hoofdwegennet Verdieping van de verklaring van de toename van het reistijdverlies op hoofdwegen 9% onverklaard Zit vooral in de periode Mogelijke verklaringen: Toename van autogebruik in de periode voorafgaand aan de spitsen (mogelijk als gevolg van begin economisch herstel) Daardoor: relatief sterke toename reistijdverlies in het begin van de brede ochtendspits ( uur) en met name de brede avondspits ( uur). Toename aantal ongevallen (nader onderzoek gewenst; data?) De files zijn meer dan voorheen gespreid over het hele hoofdwegennet en over de hele dag (nader onderzoek RWS) Hogere maximum snelheid; geen effect gevonden

40 Ontwikkelingen hoofdwegennet Verdieping van de verklaring van de toename van het reistijdverlies op hoofdwegen Rijgedrag weggebruikers (bv door cruisecontrol, ACC, smartphonegebruik); Zijn er waarneembare veranderingen in de capaciteit knelpunten? 1. Toename afrijcapaciteit (= bekend verschijnsel) 2. Beperkte daling van de vrije capaciteit (nader onderzoek gewenst!) Aandeel vrachtverkeer? Nauwelijks veranderd Snelle groei pendel door snelle wijzigingen op arbeids- en woningmarkt Wel veranderingen, maar onduidelijke relatie met congestie (nader onderzoek gewenst)

41 Ontwikkeling pendel stedelijke agglomeraties Utrecht: +41%. Amsterdam +26% Inwoners agglomeratie: meer woon-werkverplaatsingen naar plaatsen buiten de eigen agglomeratie

42 Maatschappelijke kosten congestie hoofdwegennet

43 Maatschappelijke kosten verstoringen op het spoor

44 Maatschappelijke kosten verstoringen op het spoor Reizigers Vertragingen in treinen Effecten deur-tot-deur Reistijdonbetrouwbaarheid Uitwijkgedrag Discomfort (zitplaatskans) Verladers Vertragingen goederenvervoer *) Vervoerders Kosten personenvervoerders (goederenvervoerders) Infrabeheerder Beheerskosten infrastructuur

45 Maatschappelijke kosten verstoringen op het spoor Reizigers Prijspeil 2016 Vertragingen in treinen 144 mln./jr Effecten deur-tot-deur 9 mln./jr Reistijdonbetrouwbaarheid mln./jr Uitwijkgedrag mln./jr Discomfort (zitplaatskans) pm Verladers Vertragingen goederenvervoer *) 42 mln./jr Vervoerders Kosten personenvervoerders (goederenvervoerders) niet gekwantificeerd Infrabeheerder Beheerskosten infrastructuur niet gekwantificeerd

46 Maatschappelijke kosten verstoringen op het spoor Reizigers Prijspeil 2016 Vertragingen in treinen 144 mln./jr Effecten deur-tot-deur 9 mln./jr Reistijdonbetrouwbaarheid mln./jr Uitwijkgedrag mln./jr Discomfort (zitplaatskans) pm Verladers Vertragingen goederenvervoer *) 42 mln./jr Vervoerders Kosten personenvervoerders (goederenvervoerders) niet gekwantificeerd Infrabeheerder Beheerskosten infrastructuur niet gekwantificeerd TOTAAL (ondergrens) mln./jr

47 Maatschappelijke kosten vergelijking weg / spoor Reistijdverlies hoofdwegennet 2,8 3,7 mld./jr Bij ca. 70 mld. Personenkilometers/jr Prijspeil 2016 Vertragingen spoor 0,4 0,5 mld./jr Bij ca. 19 mld. Personenkilometers/jr Verkeersonveiligheid 13,2 15,7 mld./jr

48

49

50

51 Fietsen is booming

52 Ook negatieve signalen

53

54 Aandeel fiets in de totale mobiliteit

55 Aandeel fiets in internationaal perspectief Bron: Buehler and Pucher 2012

56 Uitstapje naar duurzame mobiliteit?

57 Uitstapje naar duurzame mobiliteit? Internationaal perspectief: aandeel fiets is in Nederland heel hoog, maar aandeel ov is in Nederland vrij laag totale aandeel duurzame mobiliteit (niet-auto) daarmee relatief hoog

58 Is fietsen in Nederland ook booming? ~ 25% ~ 25% ~ 25% ~ 25% ~ 25% ~ 25%

59 Decompositie ontwikkeling fiets minder vaak overige minder vaak winkelen vaker werkgebonden vaker onderwijs vaker vrije tijd minder ver overige verder onderwijs verder winkelen verder vrije tijd verder werkgebonden meer mensen Totaal groei (%)

60 Ontwikkeling fietsgebruik Decompositie naar leeftijd Grote verschillen tussen groepen: Demografisch Ruimtelijk Sociaal-cultureel 0-17 jaar jaar jaar jaar 60+ jaar -1-0,5 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 Bijdrage aan groei in procentpunten Decompositie groei fietskilometers voor periode Bron: Mobiliteitsbeeld 2017

61 Baby-boomers fietsen vaker en over grotere afstanden (ook vaker per auto)

62 Jongvolwassenen (18-30) fietsen vaker en maken minder gebruik van de auto, met name in stedelijke gebieden

63 maar grote ruimtelijke verschillen

64 zeker niet op het platteland

65 Maar wel toename in stedelijke gebieden...

66 zoals in Amsterdam

67 Grote verschillen Tussen steden: Welke stad hoogste aandeel fiets? Welke laagste? 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel fiets in NL steden gepooled. Bron: Mobiliteitsbeeld 2015

68 Grote verschillen Tussen gebieden binnen steden: Modal split (verplaatsingen) stadsdelen Amsterdam 2015 Bron: Amsterdamse thermometer van de bereikbaarheid 2016

69 en grote sociale verschillen

70 Aantal verplaatsingen per persoon per dag Niet-westerse migratie achtergrond fietsen weinig en aandeel in bevolking neemt toe 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0, Nederlands Niet-westers 2010/2016. Bron: RWS/CBS OViN; bewerking KiM.

71 Fiets en trein

72 Fiets en trein Fiets en trein als één systeem: bereikbaarheid groot en reissnelheid hoog. Bereikbaarheid van treinstations (% inwoners NL) N < 1 km (lopen) < 7.5 km (fietsen) Alle stations % 81% Groot IC station 17 1% 24% Stop station 216 9% 54% Bron: Kager e.a. (2016)

73 Fiets en trein Fiets in toenemende mate populair om naar/van treinstations te reizen. Ontwikkeling aandeel fiets aan woningzijde en activiteitenzijde van treinreizen van en naar de 16 belangrijkste Nederlandse treinstations.

74 Samengevat Landelijk een stabiel hoog niveau van fietsgebruik, maar onderliggend zijn zeer grote sociale en ruimtelijke verschillen en trends zichtbaar Ruimtelijk: met name in stedelijke gebieden neemt fietsgebruik toe (in plattelandsgebieden is een afname zichtbaar) Sociaal: met name jongvolwassenen en ouderen fietsen vaker en verder

75 Miljoenen verplaatsingen De elektrische fiets... Vooral ouderen maken er gebruik van 70% 60,0 60% 55,0 50,0 50% 45,0 40,0 40% 30% 20% man vrouw 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 werk winkelen vrije tijd overig 10% 5,0 0% jaar35-49 jaar50-64 jaar65-74 jaar 75+ jaar - 12 tm 49 jaar 50 tm 64 jaar 65 tm 74 jaar 75+ jaar

76 Maar ook steeds meer volwassenen <65 jaar en voor andere motieven dan vrije tijd 75+ jaar 18% jaar 16% 2013 overige 9% werk 18% jaar 36% 75+ jaar 16% jaar 30% jaar 19% Aandelen in afgelegde kilometers elektrische fiets vrije tijd 56% overige 9% werk 24% winkelen 17% jaar 30% jaar 35% vrije tijd 49% winkelen 18%

77 E-fiets = fiets met grotere actieradius

78 Decompositie ontwikkeling lopen minder vaak overige minder vaak onderwijs minder vaak winkelen minder vaak werkgebonden vaker vrije tijd minder ver overige minder ver onderwijs minder ver winkelen minder ver werkgebonden verder vrije tijd meer mensen Totaal groei (%)

79 Vragen? Web: Phone: +31 (0)