Niet alles wat kan, hoeft

Vergelijkbare documenten
Passende zorg. start met goede advance care planning

Jettie Bont. Huisarts Hoofd Huisartsopleiding AMC UvA Lid Stuurgroep Passende Zorg, KNMG

Als er darmkanker is vastgesteld moet dan alles

Geef nooit op? Over de druk van mediacampagnes en zo.

Grenzen van medisch handelen 1. Wat kán er medisch allemaal? 2. Mág alles wat medisch kan? 3. Móet alles wat mag?

Passende zorg in de laatste levensfase?

Niet alles wat kan, hoeft

Wat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?

Vroeg begonnen, veel gewonnen!

VU Huisarts in opleiding. Palliatieve Terminale Zorg (PTZ)

Praten over behandelwensen en -grenzen. Informatie voor patiënten en familie over behandelbeperkingen

Hoe/Lang zullen we leven?! Het zgn codebeleid. Vrijdag 7 juni 2013 Gerard Innemee, mma

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg

Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen

Moeten artsen een. Leven niet onnodig rekken door medisch ingrijpen. Studie naar overbehandeling van kwetsbare ouderen

CONCEPT. Scholing Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen. Sandra van den Hof, netwerkcoördinator Palliatieve zorg. Definitief, juni 2017

Disclosure belangen spreker. (Potentiële) belangenverstrengeling

Patiënteninformatie. Palliatieve zorg. Palliatieve zorg 1

Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven. 5 juli 2016

Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries

Waar vindt terminale zorg plaats? Terminale zorg bij u thuis

Prof. Dr. Job Kievit, chirurg

KNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden

Kiesgerustin de laatstelevensfase

Back to the future, yes we can! we can!

Algemeen. Euthanasie.

Wat deze uitgangspunten betekenen voor behandeling en verzorging in de laatste levensfase, wordt in het navolgende omschreven.

Wie zegt het is genoeg als je zelf niet meer kunt praten?

Hoe gaan professionals met levenseinde om? Dood is dichtbij, leven nog dichter

Als genezing niet meer mogelijk is

Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra. hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen

Generalistisch werkende artsen palliatieve geneeskunde in en vanuit het ziekenhuis. Jan Lavrijsen Maaike Veldhuizen Marlie Spijkers

Advance Care Planning

Wat als ik niet meer beter word...

Zorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC

Islam, cultuur en kanker; Zorg aan een moslim patiënt. Fatma Katirci Moslim geestelijk verzorger Farida Ilahi Medisch maatschappelijk werker

Hoe de regie (terug) te geven aan de patiënt in de laatste fase van het leven

Ziekte, leven en dood bij patiënten met een islamitische achtergrond

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners

Meer dan zestig procent van de. PATIËNT IS OP, ARTS WIL DOOR Wat nu?

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 december 2013 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

Medische ethiek. Euthanasie

Tijdig spreken over het levenseinde

DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN

Scholingen Najaar 2015

Brochure. Medisch - ethische zaken

Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf

Als je niet meer beter wordt, wat heb je dan nodig?

Rapportage van pilot Zorgpad palliatieve oncologische patiënten

Over de auteurs. Anne-Mei The. Cilia Linssen ICISZ

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend)

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???

Film. à Zorg beter afstemmen op wensen en opvattingen patiënt/ naasten. à Voorkómen van onnodige/onwenselijke medische handelingen

Niet alles wat. kan, hoeft. kan, hoeft

Wanneer genezing niet meer mogelijk is. Palliatieve zorg en consultatie

Unit voor palliatieve zorg en symptoombestrijding (PZU)

Vragenlijst. KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen

Zorggroep Apeldoorn en omstreken

Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek

Ongeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017

Besluitvorming in de Palliatieve fase

Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase.

de rol van de forensisch arts

Dementie, regeren is vooruit zien. R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde

Sterven bij dementie. studie arena 2011: sterven bij dementie 1. Progressie Alzheimer MMSE 30. vroeg mild matig ernstig. Prevalentie dementie

Zorgvuldig handelen rond het levenseinde

Palliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg

Scen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven

Advanced Care Planning

Palliatieve zorgafdeling. Kwaliteit van leven, ook in de laatste levensfase

Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL

Niet alles wat kan, hoeft

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek

Workshop Bespreekbaar maken van het levenseinde Cilia Linssen/Catalijn Willemsen. Een model voor het bespreekbaar maken van moreel gevoelige keuzes

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN

palliatief centrum Hospice in Kralingen gespecialiseerd in persoonsgerichte palliatieve zorg

Door behandelen op de IC

goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen

Hoe we met sterven omgaan. GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg

Zorgpad Stervensfase

Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven

Patiëntenwijzer voor palliatieve zorg bij (zeer) ernstig COPD. Introductie!

Fasen zorgpad. Verwijzing / screening Diagnose Behandeling: eventueel nader uit te splitsen Nazorg, follow up Terminale fase. 1

Wie de schoen past, trekke hem aan

Folder Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland

Transmurale palliatieve zorg

Als u drager bent van de resistente Acinetobacter-bacterie

Abderrahman Karbila Islamitisch geestelijk verzorger SFVG en EMC

CALM: MANAGING CANCER AND LIVING MEANINGFULLY FROUKJE DE VRIES EMMA HAFKAMP

Palliatieve zorg. Zorg voor u en uw naasten

Broodje met. Familiezorg

Vroeg begonnen, veel gewonnen!

Advance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen

Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018

Transcriptie:

Welkom bij Niet alles wat kan, hoeft 19 februari 2016

Welkom door Rutger Jan van der Gaag Voorzitter KNMG

Introductie door Gert van Dijk Ethicus KNMG @gert_van_dijk

Op de SEH wordt een oudere man binnengebracht, begeleid door zijn familie. Hij is uitgedroogd en geestelijk afwezig. De man krijgt een vochtinfuus en knapt lichamelijk op, maar geestelijk niet. Na enkele uren komen de artsen erachter dat de man bekend is met Alzheimer en al geruime tijd in een verpleeghuis woont. De verpleeghuisarts had geweigerd kunstmatige voeding via een PEG-sonde te starten, waarop de familie de man uit onvrede had meegenomen naar het ziekenhuis. Hij wordt opgenomen op de afdeling geriatrie.

62% artsen vindt dat patiënten in laatste levensfase langer behandeld worden dan nodig en wenselijk is

Film overbehandeling IKNL

Juni 2012: Verschijnen onderzoek 'Arts staat in behandelmodus' Oktober 2013: Verschijnen onderzoek over doorbehandelen in the Journal of the American Geratric Society Maart 2015: publicatie rapport Niet alles wat kan, hoeft TOTAAL AANTAL ARTIKELEN PER KWARTAAL (Q) 90 80 70 29 AANTAL ARTIKELEN 60 50 40 30 20 10 0 10 23 14 23 12 73 17 12 12 31 17 54 7 27 1 9 5 4 8 15 40 37 7 0 5 18 15 13 KWARTAAL

Dia 10 RM1 Juni 2012 stond in de rapportage, misschien kun jij dit iets beter specificeren? Reezigt, Marjolein; 20-01-2016

'Leer dokter beter omgaan met dood René geniet, zittend op een tijdbom Ouderen, voer de regie over uw eigen dood Stoppen soms wel een optie Het grote ongemak van 'vechten' tegen kanker, Neem het leven zoals het komt Praten over de dood nog steeds taboe Zacht levenseinde leidt soms tot harde conflicten Laat ons oudjes toch gewoon sterven Patiënt eist zelf ook overbehandeling Oud willen worden, maar niet onder alle omstandigheden Zeg niet tegen een moslim: 'U heeft kanker, u gaat dood GA DOOR MET MIJN STRIJD! HET EINDE VAN HET LEVEN IS GEEN FALEN Een nette aanloop naar het graf ''lk vind dat er te lang wordt doorbehandeld Artsen: Te lang behandelen niet in belang van doodzieke patiënt

De dood wordt doodgezwegen Competenties zorgverleners niet altijd voldoende Te hoge verwachtingen geneeskunde Eigen schuld als je dan dood gaat Opleiding en richtlijnen gericht op handelen, minder op wanneer niet en wat dan wel? Gesprek moeilijk, intensief, tijdrovend Meer is beter : therapeutische imperatief Wie niet vecht, is een loser Scheiding (in tijd en personen) van curatie en palliatie Opgeven is geen optie Hoofdbehandelaar regie aanspreekpunt: onduidelijk Variërende opvattingen autonomie en Patiënten houden gesprek soms af besluitvorming Samenwerking en overdracht onvoldoende Innovaties moeten gebruikt Superspecialisatie artsen en verpleegkundigen Doen makkelijker te rechtvaardigen dan laten Kwaliteitsindicatoren kunnen overbehandeling stimuleren Naasten dringen soms aan op doorgaan Cultuurverschillen, andere opvattingen goed sterven

Belangrijkste interventies: 1: Aanvaarden levenseinde wordt gewoner en daarover praten ook 2: Wensen patiënten verhelderen en samenwerking, inclusief overdracht, verbeteren 3: Samen beslissen, en besluitvorming verbeteren 4: Richtlijnen niet alleen richten op doen, maar ook op laten (anders doen) 5: Het zorgstelsel minder richten op productie en meer op passende zorg

Niet alles wat kan, hoeft 19 februari 2016

Presentatie onderzoeksresultaten door Giliam Kuijpers directeur Beleid en Advies KNMG