Nieuwsbrief Duurzaam Beleggen ING Investment Office Publicatiedatum: 12 december 2013 Waait de wind uit een andere hoek? Westerse windmolenbouwers hebben moeilijke jaren achter de rug. Maar sinds oktober 2012 ontwikkelen de aandelenkoersen van bedrijven in de windenergiesector zich zeer positief. Sommige windmolenproducenten hebben koerswinsten laten zien van honderden procenten. Veel van deze ondernemingen maken weliswaar nog steeds geen winst. En ze hebben nog een eind te gaan voor ze bij hun oude koerstoppen komen. Toch is de interesse in deze bedrijven duidelijk toegenomen en lijken de dalende trends in de bedrijfswinsten te keren. Waar gaan de ontwikkelingen in deze sector naartoe? En welke oplossingen zijn daar nog voor nodig? Sector veert op De meeste bedrijven in de alternatieve-energiesector bereikten in 2009 hun hoogste aandelenkoers ooit. Daarna daalden de koersen sterk, om een jaar geleden uit te bodemen en aan een nieuwe opmars te beginnen. Deze beweging kwam niet overeen met de rest van de aandelenmarkt. De MSCI World Index is in die periode gestegen, met een dip in 2011. Geïndexeerd rendement indices aandelen wereldwijd en schone energie (in USD, dividend netto herbelegd, 31 december 2008 = 100) wereldindex % Clean Energy Index MSCI All Country World Index (Net Return, USD) en S&P Global Clean Energy Index (Net Return, USD). De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Er is geen rekening gehouden met de kosten van beleggen, zoals een service fee. Deze komen ten koste van het rendement.
Meer aandacht voor milieuvriendelijke energie Dat de alternatieve-energiesector zo duidelijk in zwaar weer zat, had diverse oorzaken. Zo ondervond de sector de afgelopen jaren zware concurrentie van de lage elektriciteitsprijzen op de wereldwijde energiemarkten waardoor duurzaam opgewekte energie nauwelijks rendabel was. Oorzaken van die lage stroomprijzen waren de zwakke economie, waardoor de energiebehoefte afnam, maar ook de gedrukte gasprijzen vanwege het grotere aanbod van schaliegas in de Verenigde Staten. Ook is een deel van de bedrijven in de alternatieve-energiesector voor hun afzet indirect sterk afhankelijk van overheidssubsidies aan energieproducenten voor de productie van groene stroom. Maar deze subsidies zijn door de oplopende overheidstekorten onder druk gekomen. De als gevolg daarvan zwakkere vraag naar bijvoorbeeld windmolens zorgde ervoor dat de energiesector te maken kreeg met overcapaciteit. Deze ontwikkeling leidde uiteraard ook tot vraaguitval voor de producenten van windmolens, wat leidde tot lagere marges en verliezen en uiteindelijk tot ontslagrondes en het gedwongen verkopen van bedrijfsonderdelen. Toename windenergiecapaciteit in de EU in gigawatts (GW) per jaar 14 GW 12 10 8 6 4 2 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Bron: European Wind Energy Association, 2012 Op dit moment staat de hele sector er beter voor: zowel de producenten van windmolens en zonnepanelen als de (alternatieve-)energiebedrijven. In de meeste regio s lijken subsidies niet verder beperkt te worden. Landen als Japan en China zetten juist meer in op alternatieve energie. Maar ook de VS hebben anno 2013 meer aandacht voor milieuvriendelijker energieverbruik en alternatieve vormen van energieopwekking. Wat ook meespeelt: productiecapaciteit is de afgelopen jaren beperkt. Bovendien is de innovatie in de sector ondertussen wel doorgegaan, waardoor de rentabiliteit van windenergieparken ten opzichte van conventionele energieopwekking verbeterd is. Dit vermindert de afhankelijkheid van subsidies. De vraag naar windmolens is dan ook aangetrokken waardoor de verwachtingen voor de sector zijn opgeveerd. Dat is terug te zien in de hogere koersen. De index voor schone energie is dit jaar twee keer zo snel gestegen als de wereldindex. maar benodigde reservecapaciteit maakt die duurder In Europa is de energiemarkt erg versnipperd en door de diverse nationale overheden op uiteenlopende wijze gereguleerd. Duitsland, Spanje en Frankrijk zijn de landen binnen de EU met het grootste aanbod van windenergie. Dit is het gevolg van veel media-aandacht en subsidiebeleid. Dat lijkt positief, maar de keerzijde daarvan is dat de energiemarkt verstoord is wat bovenop de druk komt die het gevolg is van de zwakke economie. De EU heeft in oktober 2013 richtlijnen uitgevaardigd over de wijze waarop nationale overheden de energiesector meer ruimte moeten geven en hoe zij de alternatieve-energiesector meer continuïteit kunnen bieden via evenwichtiger beleid. Een groot probleem waar de sector tegenaan loopt, is de ongelijke behandeling van elektriciteitsproducenten die conventionele energiebronnen benutten en windenergieproducenten. Groene stroom krijgt voorrang op stroom van conventionele bronnen. Daar komt bij dat deze laatste producenten wel klaar moeten staan om in te springen op die momenten dat windmolens, maar ook zonnecollectoren, te weinig
energie produceren. De reservecapaciteit die daarvoor moet worden aangehouden, brengt kosten met zich mee en die worden doorgerekend aan de consument. Productie windenergie per maand in 2012 in Duitsland in terawattuur (TWH) TWH Bron: Fraunhofer Institute, februari 2013 Duitsland, een EU-land waar veel alternatieve energie geproduceerd wordt, kent een hoge toeslag op de energieprijs voor consumenten vanwege de extra kosten voor alternatieve energie. Consumenten en nutsbedrijven maar ook politieke partijen in Duitsland willen deze kosten terugdringen. Dat gaat mogelijk ten koste van de groei van alternatieve energievormen als de voorkeursbehandeling en subsidie worden verminderd. Windenergie opslaan als waterstofgas De alternatieve-energie-industrie is daarom op zoek naar een methode om de noodzakelijke reservecapaciteit te beperken. Energieopslag is daar het antwoord op. Maar hoe kun je zonne- of windenergie opslaan? Zonne-energie kent twee belangrijke vormen; zonnepanelen die de golven van de zon omzetten in elektriciteit, en geconcentreerde zonne-energie: zonnespiegels die de zonnestralen weerkaatsen naar een punt, waar water verhit wordt. Deze laatste variant heeft als voordeel dat de opgevangen energie in de vorm van warm water (soms gecombineerd met zouten) een aantal uren bewaard kan worden. Een methode die een energievorm oplevert die veel langer meegaat, is de elektrolyse van water (met behulp van groene stroom) waarbij waterstofgas wordt gevormd. Waterstof is een energiebron die goed opgeslagen kan worden, maar heeft als belangrijk nadeel dat het ten opzichte van andere brandstoffen veel volume in neemt. Een alternatief is om waterstofgas te combineren met aardgas. De Nederlandse Gasunie, in Nederland verantwoordelijk voor het transport van aardgas, heeft hier een eerste proef mee gedaan op Ameland. Daaruit bleek dat in een juiste mengverhouding aardgas goed samen gaat met waterstofgas. Het mengsel kan uitstekend gebruikt worden voor verwarming en koken en levert geen problemen op voor het aardgasnetwerk. De Gasunie is nu samen met Greenpeace in Duitsland actief om op proef op grotere schaal windenergie te gebruiken voor het produceren van waterstofgas. De Gasunie kan dit gas vervolgens opslaan in haar leidingnetwerk en op andere opslaglocaties. Een eerste productiefaciliteit hiervoor is mogelijk eind 2013 operationeel. Als deze techniek op grote schaal met succes kan worden toegepast, is er minder buffercapaciteit nodig bij de traditionele elektriciteitsproducenten, wat uiteindelijk de kosten voor de consument zal drukken. Zonne-energie opslaan in accu s Voor de opslag van zonne-energie wordt juist meer gekeken naar opslag in accu s. Zonnepanelen leveren in tegenstelling tot windmolens lagere stroomsterktes waardoor deze energievorm beter is op te slaan in accu s. Voor accu-opslag wordt niet alleen gekeken naar nieuwe soorten accu s maar ook naar auto-accu s. Bij de opslag van zonne-energie in accu s speelt informatie een belangrijke rol. De overtollige energie, het energieverbruik en de energieopslag moeten immers op elkaar afgestemd
worden. In het jargon van deze sector worden dergelijke oplossingen dan ook slimme netwerken ( smart grids ) genoemd. Hoe krijgt u de wind in de rug met uw beleggingen? Alternatieve energie en daarmee windenergie is een belangrijk thema bij duurzaam beleggen en zeker binnen de ING-beleggingsstrategie Duurzaam. De reden is duidelijk. Ondernemingen, organisaties en huishoudens moeten op zoek naar nieuwe bronnen van energie. Aan de ene kant omdat de conventionele energievoorraden eindig zijn. Maar meer nog omdat de uitstoot van broeikasgassen door het gebruik van fossiele brandstoffen verminderd moet worden om verdere opwarming van de aarde te beperken. Beleggingsfondsen die zich richten op thema s als milieu en klimaat hebben aandacht voor deze tendens, en dergelijke fondsen vindt u dan ook terug in onze beleggingsstrategie Duurzaam. Hoe spelen zij in op de hernieuwde aandacht voor windenergie en de problemen die daarmee gemoeid zijn - zoals die van de energieopslag? U vindt hieronder de bijdrage van twee fondsmanagers die inzicht geven in hun methodiek om rendement uit wind te halen. Bijdrage ING Investment Management Door Alex Zuiderwijk, Investment Manager, ING Investment Management ING Duurzaam Aandelen Fonds Het ING Duurzaam Aandelen Fonds speelt in op windenergie vanuit een ander perspectief. Het Europese klimaatbeleid heeft ingrijpende gevolgen voor de gehele waardeketen van elektriciteitsopwekking, transmissie, distributie en levering. Het fonds speelt via nutsbedrijven met name in op de noodzaak van nieuwe investeringen in transmissie- en distributienetwerken. Het groeiende aandeel van stroomopwekking uit duurzame bronnen zoals wind of zon creëert meer volatiliteit in elektriciteitsopwekking, hetgeen netwerken moeten opvangen met meer capaciteit. Duurzame bronnen zijn een vorm van gedecentraliseerde elektriciteitsopwekking op locaties ver weg van de eindvraagmarkten. Er moeten dus meer locaties worden aangesloten op grotere afstanden, denk hierbij bijvoorbeeld aan windenergieparken op zee. Ook het tweerichtingsverkeer van huishoudens die elektriciteit consumeren en opwekken via zonnecollectoren op het huis vereist verdere aanpassingen. Het duurzame fonds is positief op namen zoals National Grid, Northeast Utilities en SSE. Zo ziet het Britse transmissie- en distributienutsbedrijf National Grid haar gereguleerde activabasis met 6% groeien tot 2018 en ontvangt hierop een degelijk rendement. Het Amerikaanse nutsbedrijf Northeast Utilities bouwt bijvoorbeeld een verbinding tussen Canadese duurzame elektriciteitsopwekking en de eindmarkten aan de Amerikaanse Noordoostkust, wat de onderneming bovengemiddeld doet groeien. Het Schotse SSE is actief door de gehele waardeketen. Zo heeft het nutsbedrijf voor de kust van Londen een groot windenergiepark op zee ontwikkeld genaamd Greater Gabbard samen met RWE. SSE is ook actief in transmissie- en distributienetwerken in Schotland. In Schotland zijn veel mogelijkheden voor duurzame elektriciteitsopwekking uit vooral windkracht- en waterkrachtbronnen. SSE ontwikkelt verschillende windkracht- en waterkrachtprojecten in deze regio. Deze projecten drijven weer de groei achter investeringsmogelijkheden van de Schotse netwerken, welke SSE ook beheert. SSE profiteert sterk van haar positie in deze regio. Op het gebied van energieopslag speelt SSE ook een opmerkelijke rol. Zo heeft het bedrijf een project in waterkrachtelektrische pompopslag. Deze installatie pompt in tijden van lage vraag naar of veel aanbod van duurzame elektriciteitsopwekking water omhoog naar een hoger gelegen reservoir om in tijden van schaarste, elektriciteit op te wekken via het gebruik van de zwaartekracht. SSE gaat slim om met alle mogelijkheden in de waardeketen en zal hierdoor naar verwachting bovengemiddeld groeien met een bovengemiddelde winstgevendheid.
Bijdrage Pioneer Investments Door Rogier Westhuis, Head of Wholesale Business Netherlands & Nordics, Pioneer Investments Pioneer Funds Global Ecology Pioneer Funds Global Ecology is een themagerichte strategie die in alle segmenten van de ecologische markt belegt. We participeren in milieuvriendelijke thema s door ons te richten op bedrijven die een duurzaam beleid voeren en bijdragen tot een schoon en gezond milieu. Momenteel is alternatieve energie, inclusief bedrijven die zich toeleggen op stroom uit windenergie, het belangrijkste thema in onze portefeuille. Twee namen uit het windenergiespectrum die we momenteel in portefeuille hebben, zijn Vestas en China Longyuan. Vestas is de wereldwijd toonaangevende producent van windturbines met een marktaandeel van 14%. Het bedrijf ondergaat momenteel een ingrijpend herstructureringsprogramma ter verbetering van de concurrentiepositie en met het oog op behoud van het marktleiderschap. Het bedrijf is vanwege zijn sterke presentie in nieuwe opkomende markten goed gepositioneerd om te profiteren van de wereldwijde groei van windenergie. Voorts denken we dat de Amerikaanse markt een belangrijke bron van groei kan zijn voor Vestas: 26 staten in de VS hebben namelijk het Renewable Portfolio Standards ondertekend, wat inhoudt dat ze in 2020 20% van hun stroom moeten opwekken met schone energiebronnen. China Longyuan is de grootste aanbieder van windenergie in China. Op basis van de capaciteit in 2012 bedraagt het marktaandeel van Longyuan 17%. We hebben een voorkeur voor China Longyuan vanwege het goede management, de hoge mate van operationele transparantie, het lage schuldniveau vergeleken met concurrenten, de lange staat van dienst en de toegang tot obligatiefinanciering tegen lage kosten. Bovendien heeft Longyuan een groot aantal projecten in regio s waar geen afnamebeperkingen ( grid curtailment ) gelden; circa 57% van de projecten bevindt zich in regio s buiten Binnen-Mongolië en de drie noordoostelijke provincies, wat veel hoger is dan de percentages van concurrenten China Datang Corporation Renewable Power (33% in regio s buiten Binnen-Mongolië en de drie noordoostelijke provincies) en Huaneng Renewables (48%). Wij denken dat Longyuan vergeleken met de concurrentie een lager grid-curtailmentpercentage en een hoger nuttig gebruik (in uren) zal behouden. China Longyuan zal het meest profiteren van de mogelijke ingebruikname van de ultrahoogvoltageverbinding tussen Xinjiang Hami en Henan Zhengzhou. Deze verbinding zou in 2013 in gebruik worden genomen en zou de transmissie van windenergie van het noordwesten naar de centrale regio significant moeten verhogen.
Meer weten? Ga naar de pagina Duurzaam Beleggen op ING.nl Of volg ons op Twitter via @INGnl_IO Disclaimer Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in deze publicatie kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.