Van bevlogen naar uitgeblust en de weg terug!
Stellingen Groen : akkoord Rood : niet akkoord Ik ben nog niet in de nabijheid gekomen van een burn-out. Burn-out is een maatschappelijk modeverschijnsel. Leerkrachten zijn geen risicogroep om een burn-out te krijgen omdat ze voldoende recuperatietijd hebben. Een burn-out krijgen zit tussen de oren. Een burn-out krijgen doe je jezelf aan.
Deel 1: Wat is burn-out? van bevlogen naar uitgeblust Pauze Wat is het? Wie krijgt het? Welke zijn de symptomen? Risico s? Inleiding Deel 2: Hoe kunnen we burn-out voorkomen en als het zich toch aandient aanpakken?. de weg terug Zelfzorg een remedie tegen BO? Aanpak vanuit de organisatie de verantwoordelijkheden. Een maatschappelijk debat en beleid.
Van bevlogen naar uitgeblust
Begrippen Wat is burn-out?
Ongeveer 9 % van de Belgische werkzame beroepsbevolking heeft last van burn-outklachten. Bijna 1% van de huisbezoeken bij Belgische artsen heeft te maken met BO. Contrast tussen cijfers en zelfrapportage in vragenlijsten: 30 à 40% verschijnselen, gerelateerd aan BO (Hansez e.a., 2010, onderzoek naar BO bij de Belgische beroepsbevolking (onderzoek in opdracht van de Belgische overheid). Het ziekteverzuim zit op een record van 6,4 dagen, kost gemiddeld 784,28 per werknemer per jaar. Cijfers in België Veel mensen vinden weg naar hulpverlening niet! Stress kost Vlaamse bedrijven jaarlijks 13 miljard. Opgejutte werknemer kost de baas meer dan een zieke. onderzoek_burnout2013.pdf http://www.werk.belgie.be/moduledefault.aspx?i d=39576
Cijfers in het onderwijs
Begrippen
Bevlogen Enthousiast Energiek Met goesting Dynamisch Met passie Gelukkig Batterijen opgeladen Uitgeblust energie continuüm energieverlies Stress Surmenage Overspannen Depressief Chronisch vermoeid Opgebrand Uitgeblust Batterijen leeg
Welzijn Welzijn is de fundamentele instemming met het bestaan; is het antwoord ja op de vraag of men tevreden en gelukkig is.
Maatschappelijke positie Sociale contacten Mate van welzijn Zingeving Weerbaarheid Persoonlijke interesses Gezondheid Sociaal leefklimaat
Gelukkig zijn Wat maakt mensen GELUKKIG? Kunnen kiezen het gevoel dat je kan doen wat je zelf wil Mogen doen het gevoel dat je iets kan realiseren Samen zijn het gevoel dat je dicht bij anderen staat Waardering het gevoel dat je de moeite waard bent SHELDON
Stress Is een reflexmatige, gebeurt automatisch, zonder bewuste keuze of gedachte (ook dieren kunnen stress hebben) lichamelijke reactie, afscheiding van biochemische stoffen
Stress op een psychologisch proces; perceptie van een situatie als bedreigend of uitdagend dit is een doeltreffende reactie in noodsituaties waar snelle, hevige actie noodzakelijk is om te overleven, vroeger, maar ook nu
Psychosociale (arbeids)belasting Elke belasting van psychosociale aard Oorsprong : Uitvoering van het werk Naar aanleiding van de uitvoering van het werk Schadelijke gevolgen voor de gezondheid van een persoon lichamelijk psychisch
Psychosociale (arbeids)belasting is de belasting van de psychische en sociale vermogens; deze belasting heeft te maken met: de wijze waarop het werk een beroep doet op de psychische en sociale vermogens van werknemers; de betekenis die werknemers geven aan hun werk vanuit hun eigen zingevingspatronen (waarden, doeleinden, behoeften, aspiraties, verwachtingen); de effecten van dit alles op hun gezondheid en welbevinden van werknemers.
Burn-out is een gevaarlijke ziekte die in extreme gevallen zelfs dodelijk kan aflopen, als je de signalen ervan negeert. Een eenduidige medische definitie bestaat er niet, en bijgevolg zijn er haast zoveel definities in omloop als er wetenschappers zijn. In de volksmond wordt burn-out vaak gelijk gesteld met moe of vermoeid zijn. Vaak wordt het gehanteerd als synoniem van stress. http://nl.wikipedia.org/wiki/burn-out http://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk/ werkstress Slide 17
Burn-out is een negatieve aanhoudende gemoedstoestand die verband houdt met het werk, die voorkomt bij normale individuen en die gekenmerkt wordt door uitputting, een gevoel van onbekwaamheid, demotivatie en disfunctioneel gedrag op het werk. Deze gemoedstoestand blijft vaak lange tijd verborgen voor de werknemer en vloeit voort uit het onevenwicht tussen de intenties en de realiteit op het werk. Vaak houden de werknemers deze gemoedstoestand in stand door copingstrategieën. Schaufeli en Enzmann 1998)
LIJDEN Van stress naar psychosociale belasting naar burn-out ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag psychosociale belasting 19 19
Van psychosociale belasting naar burn-out Burn-out is een individueel probleem Bij toenemende spanning : 3 acties vertonen: vluchten, vechten of bevriezen Burn-out is de eindfase van langdurige stresssituaties, eigen grenzen overschreden Burn-out is een relationeel en organisatieprobleem Gebaseerd op het Job Demand-Control Model van Karasek: Kans op burn-out neemt toe Wanneer de taakeisen te hoog zijn De sturingsmogelijkheden te laag Wanneer er weinig mantelzorg, support door collega s of chefs
Beliefs: bewuste en onbewuste psychische processen korte termijn/ reflexmatig Disease: lange termijn: (ernstig) ziektebeeld Activating factor: activerende factoren Consequences: gevolgen Lange termijn
Uitingsvormen van burn-out
LIJDEN Van psychosociale belasting naar burn-out ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag psychosociale belasting suicide ziekte depressie burn-out psychosomatische klachten demotivatie 23 23
Symptomen Maslach &Jackson1986 in Vanheule 2001 Groepering van symptomen in 3 dimensies Gevoel van uitputting De ander onpersoonlijk behandelen. Je niet langer bekwaam voelen. je voelt je leeg, moe en aan het einde van je mogelijkheden. Je hebt het gevoel dat je het werk niet langer aankunt. Vroeger kon je je steeds goed inleven in andere personen. Nu is dit niet langer het geval. Je hebt de neiging om de ander als mens te negeren en je werk op de automatische piloot uit te voeren. Je voelt je schuldig omdat je niet langer de kwaliteit van vroeger kunt leveren. Je twijfelt sterk aan jezelf.
Uitingen Hansez e.a Fysiek Cognitief en affectief Gedragsmatig Asthenie of krachteloosheid Daling van het controlegevoel Zich afzonderen Slaapstoornissen Daling van het competentiegevoel Lagere vermogen om goed te presteren Daling van energie Lagere motivatie Agressiviteit Neurovegetatieve en functionele klachten (bv. hartkloppingen, maag- en darmklachten, benauwdheid op de borst, Frustratie Attitudeverandering ten opzichte van anderen (cynisme, onverschilligheid, distantiëring, afstandelijkheid) hyperventilatie, dembenauwdheid, spanningshoofdpijn) Angst Absenteïsme van kortere of langere duur Prikkelbaarheid Lagere zelfwaardering Lager idealisme Lagere concentratie Slechter geheugen Depressieve stemming Dualiteit: de job verlaten of blijven
Meten
Meten
Wie is vatbaar voor burn-out
Geubels en de Belgen http://www.youtube.com/watch?v=8irjb C56ooI Wie is vatbaar voor burn-out
Belangrijkste risicogroepen zijn: Workaholics: carrièremensen met een overdreven verantwoordelijkheidsgevoel en angst voor fouten Wie is vatbaar voor burn-out Eerder introverte mensen, die op een ernstige manier aanwezig zijn Mensen die zich vervelen : bore-out Perfectionisten: de sky is the limit
Managers breken Top chefs na burn out
Belangrijkste risicogroepen zijn: Mensen die zorgen, ondersteunen, adviseren die rechtstreeks met mensen werken Het zit in de mens : de vrouwen, de idealisten. Wie is vatbaar voor burn-out Mensen die loyaal zijn aan de anderen, maar niet aan zichzelf De meest toegewijde mensen krijgen een burn-out (VRT koppen 2012) http://www.een.be/programmas/kop pen/burn-out
Risico s op burn-out
LIJDEN Psychosociale belasting en burn-out Persoonlijkheidsaspecten Organisatie aspecten ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag psychosociale belasting suicide ziekte depressie Burn-out psychosomatische klachten demotivatie 35 3 februari 2014 35
LIJDEN Psychosociale belasting en burn-out Persoonlijkheidsaspecten ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag psychosociale belasting suicide ziekte depressie Burn-out psychosomatische klachten demotivatie 36 3 februari 2014 36
Factoren die risico op BO verhogen Je job neemt een centrale rol in in je leven. Je beschouwt je job als de enige bron van bevrediging in je leven. Dan wordt falen in het werk een synoniem van persoonlijk falen. Risico s op burn-out Persoonlijkheidsaspecten Je ziet resultaten in het werk als een gevolg van je eigen prestaties en dat vindt je erg belangrijk. Je identiteitsgevoel is dan erg afhankelijk van de effecten die je zelf bewerkstelligt in je werk. Je bent een grote idealist die op een bepaald ogenblik geconfronteerd wordt met het feit dat resultaten niet overeenstemmen met het beeld dat je er vooraf van had. Je zoekt in je job en op het werk een manier om je te wreken op kritieke vroegere ervaringen (bv. ontslag vorige job). Je hebt het idee dat je alleen geliefd bent vanwege je prestaties. Want dan kan het gebeuren dat je andere mensen probeert te behagen.
Verhoogd risico: balans tussen draaglast en draagkracht onevenwicht 38
LIJDEN Psychosociale belasting en burn-out Persoonlijkheidsaspecten Organisatie aspecten ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag psychosociale belasting suicide ziekte depressie Burn-out psychosomatische klachten demotivatie 3 februari 2014 39 3 februari 2014 39
4 A s Arbeidsinhoud: te veel of te weinig werk, gevaarlijk werk, tegenstrijdige taakeisen, te moeilijk of te gemakkelijk werk; Arbeidsvoorwaarden : werk- en rusttijdenregeling, lage beloning, contractvorm, werkzekerheid. Risico s op burn-out Organisatie aspecten Arbeidsomstandigheden:gevaarlijke of onhygiënische situaties, lawaai, ontbreken van hulpmiddelen; Arbeidsverhoudingen:relationeel leed door bepaalde interpersoonlijke of groepsconflicten; geweld,pesterijen en ongewenst seksueel gedrag, wijze van leidinggeven;
Welzijn en burn-out : een maatschappelijk fenomeen? Dirk Dewachter in zijn boek: Borderline times : het einde van de normaliteit Risico s op burn-out In de media http://www.youtube.com/watch?feat ure=player_detailpage&v=xsiikojbzrk
Borderline times : het einde van de normaliteit Criteria: Verlatingsangst Instabiele en intense relaties Risico s op burn-out Maatschappelijke evoluties Onaangepaste agressie Indentiteitsstoornissen Affectlabliliteit Impulsiviteit Automutilatie en suïcidaliteit Zinloosheid en leegte
Burn-out ten gevolge van overinformatie door sociale media: twitter, facebook,. http://www.youtube.com/watch?gl=be&v= vejyd_4hea0 Risico s op burn-out Maatschappelijke evoluties
De weg terug
Wanneer ik signalen ervaar van een dreigende burn-out zou ik mijn directie daarover aanspreken. Om van een burn-out te genezen moet je therapie volgen. Ziek zijn behoort tot de privacy, de directie moet zich daar niet mee inlaten. Stellingen Groen : akkoord Rood : niet akkoord Ik weet hoe ik mijn batterijen kan opladen, ik weet hoe ik mij kan wapenen tegen energieverlies. Ik kan mensen die dreigen uit te vallen helpen. De werkgever is verplicht om de risico s op burn-out preventief aan te pakken.
Individuele weg Zelfzorg een remedie tegen burn-out
Erkennen Dit kan niet meer Blijf er niet mee zitten Spreek erover Met huisarts, psychiater Met psycholoog De individuele weg Spreek erover op het werk Met collega Met directie Met schoolbestuur Met vertrouwenspersoon, Met bedrijfsarts en /of de preventieadviseur voor psychosociale aspecten van uw externe preventiedienst
Rusten en fysiek herstel Ziekteverlof Ontspanning Gezondheidsprogramma s Wellness De individuele weg Re-integratie Goed voorbereiden Leven anders indelen, andere keuzes maken Werken aan je geluk Zelfhulpprogramma s http://www.mijnkwartier.be/
Psychotherapie en psychoeducatie, Zoek een coach, therapeut Therapeutische behandeling van burn-out Stekker uit het stopcontact Rationeel Emotieve Therapie ( RET) Locus of control Opruimen, aan de slag gaan De jij of ik techniek Zelfhypnose Zorg voor een goed sociaal netwerk Balans werk en privé Een gezonde geest in een gezond lichaam
Versterken van je mentale weerbaarheid Cursus assertiviteit Cursus mindfulness 1. Niet (hoeven) oordelen: onbevooroordeeld kijken naar wat er is De zeven factoren van Mindfulness 2. Geduld: ook met je ongeduld, je boosheid, je angst, je drukke agenda 3. Eindeloos beginnen: iedere ervaring, ook al denk je deze te kennen, met frisse blik bekijken 4. Vertrouwen: in het met aandacht aanwezig zijn bij dit moment 5. Niet(hoeven)streven: eerst maar eens kijken wat er hier en nu is voordat je een oplossing zoekt 6. Acceptatie: gevoelens leiden eerder tot een oplossing als je ze accepteert 7. Loslaten: door los te laten ontstaat ruimte
Maak de balans op Werk aan je conditie en ontmoet vrienden Pas je denken aan Draag zorg voor je hersenen Vermijd angst Preventie en aanpak van burn-out In 10 stappen Volgens dr Swinnen Reken af met woede Individuele verschillen Voorbereiding op een nieuw zelfbeeld en een nieuwe werkattitude Schakel je netwerk in om een geschikte job te creëren Eindelijk: de stabilisatiefase
Hoe laad je je batterijen op? Hoe vermijden dat ze leeglopen? Hoe laad je met snel succes je batterijen op? Erken de psychosociale belasting, zeg STOP. ( door conflicten, door OGGG ) ( door de arbeidsverhoudingen, arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden, arbeidsinhoud) Eet en drink gezond Stop het lijden ( demotivatie, psychosomatische klachten, burn-out, depressie, ziekte, suïcidegedachten.) Spreek erover op het werk ( i.p.v. thuis/huisarts) meldpunt, vertrouwenspersoon, arbeidsgeneesheer, sociale dienst Waarvan droom je, wat wil je, wat heb je daarvoor nodig. ( verlofstelsels, deeltijds werken..) Maak keuzes ( zelfverantwoordelijk en zelfbepalend) Doe waar je goed in bent. Zorg dat je werk bij je past Houd afstand Laat je steunen Neem voldoende rust, slaap wel Stop met roken, slik niet teveel pillen Beweeg, adem bewust Ambiance Accepteer complimenten en deel complimenten uit Geef jezelf dagelijks een schouderklopje Hang de drama queen of prinses/prins niet uit Gun een ander iets Geniet en verwen jezelf Permanente batterijopladers Ontwikkel jezelf Wees spiritueel
De echte ontdekking zit niet in het vinden van nieuw land, maar in het kijken met nieuwe ogen Marcel Proust "The most creative act you will ever undertake is the act of creating yourself. Deepak Chopra
Je ervaart sociale steun op het werk, je kan bij collega s terecht. Je kan over de last van het werk praten met andere mensen. Factoren die risico op burnout verlagen Je slaagt erin om je werk en privéleven te scheiden met behulp van strikte regels. Je vindt een manier om woede en agressie te kanaliseren. Je kan parttime werken. Onvoldoende toereikend!!!
JE GOED VOELEN OP JE WERK PERSOONLIJKE ASPECTEN Fysieke aspecten Mentale aspecten Sociale aspecten ORGANISATIE ASPECTEN Arbeidsinhoud Arbeidsomstandigheden Arbeidsverhoudingen Arbeidsvoorwaarden Individuele, persoonlijke verantwoordelijkheid Werkgever verantwoordelijk voor preventie en bescherming op het werk 56
Gedeelde verantwoordelijkheid Aanpak vanuit de organisatie
Hoe kan ik helpen
Burn-out als een relatieprobleem Wanneer iemand in team een burn-out heeft dan is er een gedeelde verantwoordelijkheid voor de samenwerkingsrelatie. Kijken naar de talenten, geen schuld De relaties aanpakken Pak conflicten aan, schaak bemiddeling in. Een burn-out ontstaat nooit zonder de ander, het oplossen dus ook niet. Daarom veranderen van lineair kijken naar circulair kijken. ( wederzijdse beïnvloeding)
De relaties aanpakken
Burn-out als organisatieprobleem De organisatie aanpakken http://www.werk.belgie.be/wel zijn_op_het_werk.aspx#autoan cher1 Welzijnswetgeving implementeren (verplicht) Klachtenprocedure maken voor melding van psychosociale belasting Aanstellen vertrouwenspersoon en preventieadviseur voor psychosociale aspecten Risicoanalyse op psychosociale belasting 4 A s: arbeidsinhoud, arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen) Globaal preventieplan maken Leiderschapsstijl optimaliseren Vorming : conflicthantering, bemiddeling, coachend leiding geven, verzuim en exit gesprekken voeren, Vraag hulp, schakel deskundigen in Transparant zijn: eerlijkheid t.a.v. jezelf en de medewerkers
De organisatie aanpakken
Beleid Een maatschappelijke debat
Beleid Nederland Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beschouwt de aanpak van psychosociale arbeidsbelasting als één van de grote uitdagingen waar we de komende jaren voor staan. Om te voorkomen dat mensen ziek worden van de werkdruk en te zorgen dat mensen gezond en met plezier door kunnen blijven werken. Dat zei hij woensdag 15 mei 2013 op de eerste bijeenkomst van het Forum Gezond en Veilig Werken. België Minister Monica De Coninck van Werk past de wetgeving aan en lanceerde haar campagne in 2013
Wetgeving Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (B.S. 18.9.1996) Beleidsmatige aanpak Schrijft elke werkgever voor om een welzijnsbeleid te voeren d.w.z. preventief maatregelen te nemen zodat de werknemers kunnen werken in een gezonde, veilige en stimulerende werkomgeving. Multidisciplinaire risicoanalyse (RA) Dynamisch risicobeheersingssysteem (DBRS) Globaal preventieplan Jaaractieplan 17-05-2007-KB voorkoming psy belasting veroorz dr werk- AR prévention charge psychosoc par le travail.pdf http://www.ond.vlaanderen.be/welzijn/links/
Campagnes Burn- out bespreekbaar maken http://www.s-p-a.be/artikel/campagnemaakt-stress-en-pesten-bespreekbaar/ Beleidsmatige aanpak Geluks- enquête http://www.plukjegeluk.be/ Werken aan werkbaar werken http://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk/ werkstress
Stimuleren van een positief arbeidsklimaat Tevreden werknemers leveren betere resultaten!
Annemie Lagrain Preventieadviseur psychosociaal welzijn Vlaamse overheid Departement Bestuurszaken Gemeenschappelijke Dienst voor Preventie en Bescherming Boudewijnlaan 30 bus 44 1000 Brussel Tel.: 02 553 49 54 gsm: 0499 59 38 07 Annemie.lagrain@bz.vlaanderen.be 3 februari 2014 69