arbeidsvoorwaardennota 2007/2008 Sterke en aantrekkelijke bedrijven om in te werken! WERKGEVERSVERENIGING VOOR ENERGIE, KABEL&TELECOM, AFVAL&MILIEU 46061_Nota_WENb2.indd 1 12-01-2007 13:57:38
ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 2 12-01-2007 13:57:39
WENb arbeidsvoorwaardennota 2007/2008 Januari 2007 ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 3 12-01-2007 13:57:39
In deze nota: 1. Over de WENb Arbeidsvoorwaardennota 2007/2008... 5 2. Visie van de Werkgeversvereniging WENb... 6 3. Ontwikkelingen in de ENb-sectoren... 7 3.1 Sector Energie... 7 3.2 Sector Afval & Milieu... 7 3.3 Sector Kabel & Telecom... 8 4. Centrale thema s voor de komende jaren... 9 ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 4 12-01-2007 13:57:39
1. Over de WENb Arbeidsvoorwaardennota 2007/2008 Doel van de Arbeidsvoorwaardennota 2007/2008 WENb-visie op arbeidsvoorwaardenbeleid. Basis voor communicatie: informatie over beleid en achtergronden. Draagvlak verwerven voor beleid. Deze nota is tot stand gekomen op basis van zo n vijfentwintig interviews met directies, hoofden P&O en managers van bedrijfsonderdelen van bij de WENb aangesloten bedrijven. Nadat de nota in de ledenvergadering is behandeld, is deze door het bestuur van de WENb in november 2006 vastgesteld. De WENb onderhandelt voor haar leden over de in de CAO s geregelde arbeidsvoorwaarden. Daarnaast ondersteunt de WENb haar leden bij het vormgeven van een eigentijds sociaal beleid. In deze nota leest u wat de visie van de Werkgeversvereniging WENb is op het in de komende jaren te voeren arbeidsvoorwaardenbeleid. Hiermee geven wij aan, waar wij als werkgevers staan. Door de achtergronden van onze visie te bespreken met bonden, management en werknemers ontstaat er draagvlak voor het beleid. In de voorstellen voor de sector-cao s wordt dit beleid verder uitgewerkt. ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 5 12-01-2007 13:57:40
2. Visie Werkgeversvereniging WENb De WENb Wil zorgen voor een zo sterk mogelijke concurrentiepositie van de WENb-bedrijven. Draagt eraan bij dat ondernemingen over goed opgeleid en gemotiveerd personeel kunnen beschikken. Heeft oog voor maatschappelijke ontwikkelingen. De WENb streeft naar marktconforme CAO s met concurrerende arbeidsvoorwaarden en naar constructieve arbeidsverhoudingen. Deze zijn onontbeerlijk om de bedrijfsdoelen van de bij de WENb aangesloten leden te realiseren. De WENb wil met haar beleid de concurrentiepositie van bij de WENb aangesloten bedrijven versterken. Alleen financieel sterke, goed functionerende bedrijven, met goed opgeleid en gemotiveerd personeel, kunnen de concurrentie aan. Er staat de komende jaren veel te veranderen in de energie-, kabel & telecom-, alsook de afval & milieumarkt: nieuwe aanbieders, nieuwe producten en veeleisende klanten, die makkelijker van leverancier kunnen wisselen. Ook maatschappelijke veranderingen vragen aandacht. - het groeiend tekort aan technisch geschoold personeel, om maar enkele zaken te noemen. De WENb speelt pro-actief in op dit soort maatschappelijke thema s, zowel in het CAO-overleg als door het opzetten van programma s ter ondersteuning van de leden. De werkgeversvisie wordt uiteraard in belangrijke mate bepaald door ontwikkelingen in de sectoren waarin onze bedrijven actief zijn. We beschrijven deze in het volgende hoofdstuk. Tegelijkertijd moeten we rekening houden met vervagende grenzen van traditionele industriële sectoren. Zo worden de WENb lidbedrijven bijvoorbeeld steeds meer beïnvloed door de call center- en klein-metaal sectoren. De WENb bedrijven kunnen niet heen om - de gevolgen van vergrijzing, - de verwachte krapte op de arbeidsmarkt, - de te lage arbeidsparticipatie van ouderheden, - de arbeidsmarktpositie van minderheden en ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 6 12-01-2007 13:57:40
3. Ontwikkelingen in de ENb sectoren 3.1. Sector Energie Energiebedrijven opereren in een dynamische omgeving. Nieuwe toetreders hebben de ambitie om in Nederland te groeien. Traditioneel in Nederland opererende bedrijven slaan hun vleugels uit naar het buitenland, om in de internationale markt te kunnen overleven. Tegenover de personeelsreductie als gevolg van efficiencyverbeteringen in met name de administratieve processen, zullen de energiebedrijven de komende jaren ook behoefte hebben aan instroom van nieuw personeel. Deze instroom is nodig omdat de komende jaren veel oudere werknemers de sector verlaten. Daarnaast is personeel nodig voor nieuwe activiteiten. Zo zal de sector in de nabije toekomst een grootschalige vervanging van (gas)aansluitingen en een algemene digitalisering van meters gaan uitvoeren. Een aantal bedrijven heeft investeringsplannen voor uitbreiding van de productiecapaciteit: de bouw van nieuwe elektriciteits- en bio-installaties en installaties voor windenergie. In veel gevallen zal sprake zijn van een mismatch tussen de aanwezige en vereiste beroepskwalificaties. Samen met de bonden wordt in de komende jaren onderzoek gedaan naar de kwantitatieve en kwalitatieve personeelsbehoefte. Er zullen instrumenten worden ontwikkeld om de gesignaleerde mismatch te ondervangen. Het zal, met name in regio s waar andere vergelijkbare industrieën gevestigd zijn, moeilijker worden om gekwalificeerd personeel aan te trekken. Door de sector ontwikkelde opleidingsprogramma s op maat zijn beslist noodzakelijk om het eigen personeel op een gewenst kwalitatief niveau te brengen of te houden. Bedrijven zullen de komende jaren nieuwe marktbenaderingen moeten kiezen om klanten te werven en te behouden, tegen zo laag mogelijke cost on serve. Om de energieverkoop winstgevend te maken is een vergaande efficiencyverbetering noodzakelijk. De verkoop van energie zal voor een steeds groter deel via nieuwe kanalen plaatsvinden. Binnen het energiebedrijf ontstaan retail functies, waarvoor specifieke arbeidsvoorwaarden met een sterk resultaatgebonden component vereist zijn. Ook voor medewerkers, werkzaam in de call centers van het verkoopbedrijf, zullen aangepaste arbeidsvoorwaarden moeten worden afgesproken. De politieke besluitvorming over de splitsing is in belangrijke mate bepalend voor de toekomstige ontwikkeling van de sector. De politiek heeft het wetsvoorstel tot splitsing inmiddels aangenomen, maar besloten vooralsnog geen gedwongen splitsing door te voeren. Bedrijven zullen zich herpositioneren met als doel, een zo sterk mogelijke positie op de energiemarkt te verwerven. In elk geval is zeker dat ook het beheer van de netten marktconform zal moeten geschieden. 3.2. Sector Afval & Milieu De afgelopen jaren is de marktverdeling in de inzamelingssector (sector services) tamelijk stabiel gebleken. De bedrijven verwachten de komende jaren, door klantgericht en efficiënt te werken, hun positie te behouden of zelfs te versterken. In de afvalinzamelingsmarkt zal zich met name een kwaliteits- en efficiencyslag voordoen. De bedrijfsvoering is sterk gericht op het zo efficiënt mogelijk leveren van de met de opdrachtgevers afgesproken prestaties. De focus ligt op verdere professionalisering en verbetering van de bedrijfsprocessen, waaronder verbetering van de klachtafhandeling. De bedrijven worden omgevormd tot meer procesgestuurde organisaties. Daardoor zal in de afvalsector een aantal nieuwe HBO-functies (leidinggevenden, ict en bedrijfsvoering) ontstaan, waarvoor personeel moet worden aangetrokken. Mede in verband met de komende openstelling van de Europese binnengrenzen voor de afvalverwerking, wordt een aantal nieuwe verbrandingsinstallaties en bioelektriciteitcentrales gebouwd. Voor de branche betekent dit een aanzienlijke stijging van haar verwerkingscapaciteit en omzet. Voor de nieuwe installaties moet personeel aangetrokken worden. De krapte op de arbeidsmarkt is voor de afvalbedrijven voelbaar. De mate waarin is ook hier sterk regionaal bepaald. Bedrijven signaleren ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 7 46061_Nota_WENb2.indd 7 12-01-2007 13:57:41
dat personeel dreigt uit te stromen naar andere sectoren met vergelijkbare functies, zoals de operators in de petrochemische industrie. De werkgevers in de afvalsector willen daarom werken aan het verbeteren van het imago van de branche. De functies in de afvalsector zijn procestechnisch gezien beslist zeer interessant. Zo vergt bijvoorbeeld de functie van operator in een afvalverwerkingsinstallatie een lange leerweg, vanwege de complexiteit van de installatie (energieopwekking én milieueisen). De sector zal eigen opleidingstrajecten moeten ontwikkelen, nu de instroom vanuit de scheepvaart van met name scheepswerktuigkundigen opdroogt. Niet alleen door minder aanbod, maar ook doordat de bedrijfsprocessen minder op elkaar aansluiten dan vroeger. moeten daarom ook in de avonduren en op zaterdag inzetbaar zijn tegen marktconforme uurlonen. 3.3. Sector Kabel & Telecom De kabelsector opereert al enige jaren in een open telecommarkt. Door de recente opschaling in deze branche zal de concurrentie heviger worden. Een beperkt aantal aanbieders uit de voormalige kabelmarkt staat in concurrentie met de aanbieders uit de voormalige telecommarkt (KPN en de mobiele providers). Er is sprake van een churn market, een markt die zich kenmerkt door klanten met een lage binding aan de leverancier. De klant wordt veeleisender, krijgt steeds meer te kiezen en kan makkelijk switchen. Dit geldt nu al voor internet en telefonie; televisiesignaal zal hierin snel volgen. De producten en diensten in de kabel- en telecommarkt veranderen snel onder invloed van technologische vernieuwingen. Om zich op de K&T-markt te handhaven, moeten bedrijven een eigen, onderscheidende product- en klantbenadering neerzetten. Het totale pakket aan producten en diensten wordt daarmee ingewikkelder. Dit heeft tot gevolg dat werknemers voortdurend meer, maar ook hoger moeten worden opgeleid. Om de investering in opleiding terug te verdienen is het gewenst, dat werknemers langer in dienst blijven. Dit leidt tot een verschuiving van uitzendpersoneel naar eigen personeel. Klanten eisen een ongestoorde levering van diensten. Om de processen ongestoord te kunnen laten verlopen moeten bepaalde werkzaamheden (bijvoorbeeld aan de netten) buiten de daguren of zelfs s nachts kunnen gebeuren. Werknemers 8 ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 8 12-01-2007 13:57:41
4. Centrale thema s voor de komende jaren Thema 1: Aanpassingsvermogen ondernemingen vergroten Goede marktconforme arbeidsvoorwaarden. Meer resultaatafhankelijk kunnen belonen. Inzetbaarheid personeel op momenten dat het werk dit eist. Maatwerk in arbeidsvoorwaarden: differentiëren en decentraliseren. Internationale concurrentie is een belangrijk gegeven voor het Nederlandse bedrijfsleven. Ook in de segmenten waarin de ENb-bedrijven werkzaam zijn, treden nieuwe ondernemingen tot de markt toe. Deze nieuwkomers dwingen zittende bedrijven om scherp op hun kosten te letten. Bedrijven moeten voortdurend en tegen concurrerende tarieven inspelen op de (onder invloed van de markt) veranderende wensen van klanten. Alleen bedrijven die over voldoende aanpassingsvermogen beschikken kunnen hun positie handhaven. Bedrijven richten zich daarom op hun kernprocessen. De noodzaak van productiviteitsverhoging leidt er toe, dat nog meer ondersteunende diensten worden uitbesteed. Als gevolg van deze algemene trend tot outsourcing zijn compleet nieuwe, gespecialiseerde bedrijfstakken ontstaan. Deze kennen een eigen dynamiek en arbeidsvoorwaardenregime, zoals bijvoorbeeld de call center branche. Marktconformiteit De afgelopen jaren heeft de WENb zich in het CAO-overleg ingespannen om de arbeidsvoorwaarden zoveel mogelijk marktconform te maken ten opzichte van die van andere concurrerende bedrijfstakken. Daarin zijn belangrijke vorderingen gemaakt. Op deelgebieden zijn er nog wel aanzienlijke verschillen. De WENb zoekt daarin naar een goed evenwicht. Bedrijven willen enerzijds een aantrekkelijke werkgever zijn, maar prijzen zich anderzijds uit de markt wanneer de arbeidskosten te hoog zijn. De komende jaren zullen wij moeten bewaken dat onze arbeidskosten marktconform blijven, of marktconform worden op onderdelen die dit nog niet zijn. Resultaatafhankelijk belonen Minstens zo belangrijk is het om werknemers zo in te kunnen zetten, dat zij zelf plezier hebben in hun werk en een zo groot mogelijke bijdrage leveren aan zowel de tevredenheid van de klant als aan het ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 9 12-01-2007 13:57:42
Door concurrentie en snel optredende marktveranderingen is aanpassingsvermogen van onze ondernemingen essentieel. bedrijfsresultaat. Een van de instrumenten daarvoor is de beloning voor een deel afhankelijk te maken van de doelstellingen van de onderneming. Het gaat daarbij niet alleen om financiële doelstellingen, maar ook om zaken als klanttevredenheid, het beheersen van ziekteverzuim en veilig werken. Daarom geeft de WENb de voorkeur aan resultaatafhankelijke beloning boven structurele salarisverhogingen. De concrete doelstellingen worden op bedrijfsniveau bepaald. Inzetbaarheid vergroten Er zijn verschillende mogelijkheden om de effectieve werktijd en daarmee de inzetbaarheid van werknemers te vergroten. Zo heeft de WENb in twee sectoren afspraken gemaakt over het afschaffen van ADV (met overgangsmaatregelen voor zittend personeel). Ook voor andere bedrijven kan het afschaffen van ADV een oplossing zijn. We denken bijvoorbeeld aan bedrijfsonderdelen waar een tekort aan personeel dreigt, of waar de kosten per uur nu nog te hoog zijn. Werkroosters vormen een ander instrument waar afspraken over worden gemaakt. Door middel van verruimde dagvensters kunnen werknemers tegen gelijkblijvende of lagere kosten worden ingezet op tijden dat het werk dit eist. Werkbelasting én veilig werken krijgen daarbij volop aandacht. Bovendien kunnen nieuwe roostervormen in het kader van het levensfasebewust personeelsbeleid ruimte bieden aan de verschillende leef- en werkpatronen van generaties werknemers. Maatwerk in arbeidsvoorwaarden Differentiëren Naast de raam-cao, die voor alle bij de WENb aangesloten bedrijven geldt, sluit de WENb ook eigen sector-cao s af voor de branches Energie (Productie en Distributie), Kabel & Telecom, Afval & Milieu en Advies. De sector- CAO s regelen de specifieke arbeidsvoorwaarden voor de betreffende branche. Nu de marktontwikkelingen in de verschillende branches steeds meer een eigen dynamiek kennen, komt ook het zwaartepunt van de onderhandelingen over de CAO s meer en meer bij de sectoren te liggen. De WENb streeft er daarom naar de arbeidsvoorwaarden zoveel mogelijk per sector, en waar nodig per onderneming of bedrijfsonderdeel, te differentiëren. Decentraliseren De afgelopen jaren zijn veel arbeidsvoorwaarden van de raam-cao naar de respectievelijke sector-cao s overgeheveld. Met het oog op verdere differentiatie wil de WENb nagaan welke van de resterende onderdelen van de raam-cao aan de sectoren of aan de ondernemingen kunnen worden overgelaten. Ook stellen we de vraag of de raam-cao op termijn naast de sector-cao s gehandhaafd moet blijven. Uitgangspunt is dat de CAOstructuur de ontwikkeling van gedifferentieerde arbeidsvoorwaarden voor de sectoren niet dient te belemmeren. Met name Sociale Plannen vereisen maatwerk, toegesneden op de concrete reorganisatie/ bedrijfsovername. De praktijk is dan ook dat Sociale Plannen en de voorwaarden voor het toekennen van bovenwettelijke werkloosheiduitkeringen op bedrijfsniveau met de vakorganisaties worden afgesproken. De WENb streeft er naar de raam-cao op hierop aan te passen. Met name de bepalingen inzake hoogte en voorwaarden voor aanvullende ww-uitkeringen zouden niet langer in de raam-cao geregeld moeten worden. Dit overigens zonder gevolgen voor de lopende Sociale Plannen. Maatwerk in arbeidsvoorwaarden Differentiëren per sector, per onderneming of bedrijfsonderdeel. Bijzondere afspraken voor specifieke functies. Verdere decentralisatie van raam-cao onderwerpen. Sociale Plannen op ondernemingsniveau. 10 ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 10 12-01-2007 13:57:43
Thema 2: Aantrekkelijk werkgeverschap Een goed, gedifferentieerd pakket arbeidsvoorwaarden. Programma s / projecten ter ondersteuning leden. Doorgroeikansen creëren voor werknemers. Branchegerichte opleiding en scholing is belangrijk speerpunt. De komende jaren krijgen ook onze bedrijven te maken met een krapper wordende arbeidsmarkt. Dit is een gevolg van een aantal factoren, zoals vergrijzing, de aantrekkende economie en het tekort aan met name technisch geschoold personeel. Om voldoende werknemers aan te kunnen trekken zullen bedrijven interessant moeten blijven voor werknemers. Het gaat daarbij niet alleen om goede arbeidsvoorwaarden, maar ook om doorgroeimogelijkheden en carrièrekansen, een goed veiligheids- en gezondheidsbeleid en invoering van een levensfasebewust personeelsbeleid. De sector kan voor nieuwkomers op de arbeidsmarkt aantrekkelijker worden, door in overleg met het reguliere beroepsonderwijs leerprogramma s zo in te richten dat leerlingen worden opgeleid voor beroepskwalificaties die in onze bedrijven gevraagd worden. Projecten Aanpassingsvermogen en aantrekkelijk werkgeverschap komen ten goede aan het imago van de branche. Uiteraard doen bedrijven hier zelf al veel aan. De WENb zal hen waar mogelijk hierin ondersteunen. Daarbij gaat het met name om branchebrede projecten. Naast afspraken in de CAO ontwikkelt de WENb verschillende programma s die bedrijven helpen, zich te onderscheiden als een goed werkgever. o Een voorbeeld hiervan is het project Goed, Beter, Best, dat gericht is op het verbeteren van het gezondheids- en verzuimbeleid van de bij de WENb aangesloten bedrijven. o Met de Masterclass Levensfasebewust personeelsbeleid ondersteunt de WENb de leden bij het ontwikkelen van een personeelsbeleid, dat rekening houdt met de wensen en mogelijkheden van werknemers in de verschillende fasen van hun (werkzame) leven. o Met de uitvoering van het - met de vakorganisaties afgesproken - project werkervaringsplaatsen voor schoolverlaters en langdurig werklozen worden mensen met een slechte arbeidsmarktpositie via werkervaring naar reguliere arbeid geleid. Scholing Scholing is voor de bedrijven noodzakelijk om in de behoefte aan goed gekwalificeerd personeel te kunnen voorzien. Als gevolg van permanente productvernieuwing, invoering van nieuwe werkmethoden en uitbesteding van werkzaamheden stijgt het gemiddelde ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 11 46061_Nota_WENb2.indd 11 12-01-2007 13:57:44
De WENb draagt actief bij aan de aantrekkelijkheid van bedrijven voor werknemers. personeel van onze bedrijven. De sector laat vakspecialistische beroepsopleidingen ontwikkelen, die zonder financiële ondersteuning vanuit onze sector niet van de grond zouden komen. Het O&Ofonds ENb heeft ook een aantal opleidingen op het gebied van veilig werken. opleidingsniveau dat van onze werknemers geëist wordt. Het op peil houden van beroepskwalificaties van personeel is een belangrijke voorwaarde om goed te kunnen blijven functioneren. Of een bedrijf als aantrekkelijke werkgever wordt beschouwd, is sterk afhankelijk van de kansen die werknemers geboden worden op een interessante loopbaanontwikkeling. Opleiding kan leiden tot doorstroom naar andere of hogere functies in het eigen bedrijf - of elders. Onze bedrijven besteden veel tijd en geld aan het opleiden van personeel. Veel grote bedrijven hebben zelfs eigen bedrijfsscholen en de sectoren overleggen (via het O&O-fonds ENb) met het reguliere onderwijs. Zij ontwikkelen gezamenlijk scholingstrajecten, waarin leerlingen opgeleid worden tot werknemers die beschikken over de goede startkwalificaties voor onze bedrijven. De werknemer heeft natuurlijk ook een eigen verantwoordelijkheid voor het op peil houden van zijn beroepskwalificaties. De bedrijven zijn bereid de werknemer de mogelijkheid tot ontwikkeling aan te bieden. De CAO maakt dit mogelijk met ruime opleidingsfaciliteiten, persoonlijke ontwikkelplannen (POP) en persoonlijke ontwikkelingsbudgetten (POB). Daarnaast worden, in samenwerking met de bonden, via het O&O-fonds ENb tal van initiatieven genomen voor branchebrede opleidingsprogramma s die aansluiten bij de opleidingseisen voor het Scholing Hoge prioriteit voor opleiding en scholing van werknemers. Eigen verantwoordelijkheid werknemers voor het op peil houden van hun beroepskwalificaties. WENb ondersteunt scholing en het op peil houden van beroepskwalificaties: een leven lang leren is in het belang van werkgever én werknemer. WENb streeft naar een goede afstemming tussen het regulier beroepsonderwijs en de WENb-bedrijven. 12 ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 46061_Nota_WENb2.indd 12 12-01-2007 13:57:45
Colofon Werkgeversvereniging WENb Utrechtseweg 310 Postbus 9009 6800 DL Arnhem T 026 3569569 F 026 3569560 E info@wenb.nl I www.wenb.nl ARBEIDSVOORWAARDENNOTA 2007/2008 13 46061_Nota_WENb2.indd 13 12-01-2007 13:57:46
46061_Nota_WENb2.indd 14 12-01-2007 13:57:46