Bijlage 1. Maatregelen sociaal domein Begroting 2019 sociaal domein Westerkwartier De betrokken teamleiders in het sociaal domein hebben samen met de directie onderzocht hoe de baten en lasten van het onderdeel sociaal domein structureel (meer) in evenwicht kunnen worden gebracht. Op dit moment laat de conceptbegroting voor het deel Sociaal Domein nog een flink tekort zien. Besloten is om de 3 belangrijkste geldstromen, Participatiewet, Wmo en Jeugd afzonderlijk te beoordelen. Dat heeft geresulteerd in dit voorstel. Natuurlijk is er ook een groot bovenliggend verhaal, waaronder de transformatie, 1gezin-1plan-1regisseur, de basisgang en de schaalvergroting, maar er is gekozen om die onderdelen niet op zichzelf te vertalen naar financiële gevolgen. Het is ons duidelijk dat we daarmee op dit moment mogelijk niet alle financiële kansen benutten, maar het voordeel is dat we daardoor ook nog steeds kwaliteitsslagen kunnen maken. De in dit voorstel genoemde onderdelen zijn technische aanpassingen van de huidige conceptbegroting en het voorzieningenniveau wordt door deze aanpassingen niet direct verminderd. 1. Begroting Participatiewet Voor het betalen van de uitkeringen voor bijstand, IOAW, IOAZ, Bbz en voor de loonkostensubsidies in het kader van de Participatiewet ontvangen we als gemeente het zogenaamde BUIG budget. Een groot aantal gemeenten komen structureel tekort op dit budget. Deze tekorten worden voor een groot deel veroorzaakt door een ontoereikend budget. Dit geldt ook voor de 4 oude gemeenten van het Westerkwartier. Gezamenlijk kwamen deze 4 gemeenten de laatste jaren gemiddeld 800.000 per jaar te kort op een budget van gemiddeld ongeveer 13.000.000. Oftewel ruim 6%. Een dergelijk groot tekort is uiteindelijk financieel niet vol te houden zonder ingrijpende consequenties. Daarom kiezen we er bij het ramen van de bijstandsbudgetten voor om uit te gaan van het halveren van het gemiddeld begroot te kort van 400.000. Dit in combinatie met een Egalisatiereserve van 500.000 en met als opdracht om door het treffen van maatregelen de uitgaven in evenwicht te brengen met het begrote bedrag. We gaan daarbij een divers palet aan maatregelen doorvoeren, namelijk: we zetten volledig in op: - een 100% screening bij de poort; - op re-integratie trajecten gericht op uitstroom met een speciale aanpak van jongeren en mensen met een niet westerse migratie achtergrond; - duidelijke interne procesafspraken, van de toegang tot en met de beëindiging; - het formuleren van duidelijke (SMART) doelstellingen voor de re-integratietrajecten met aandacht voor volume en uitgavenreductie; - het monitoren en de realisatie van deze doelen en sturen waar nodig bij. We verwachten dat we op deze wijze het te verwachten structurele tekort kunnen terugbrengen naar gemiddeld 400.000 per jaar. We gaan er daarbij vanuit dat de budgetten voor het werkdeel zoals deze op dit moment in de begroting zijn opgenomen leidend zijn als maximum voor alle trajecten voor het onderdeel werk. Natuurlijk zijn hier risico s, zoals afnemende WSW middelen en oplopende taakstellingen van het rijk voor het aantal beschut werk plaatsingen. De historie heeft echter geleerd, dat er voldoende knoppen zijn om aan te draaien aangezien een halvering van de werkdeelbudgetten binnen enkele jaren ook heeft geresulteerd in een halvering van de uitgaven van gemeenten. Met de huidige economische groei is een opgave van kostenneutraliteit ook reëel. Ditzelfde geldt voor de inbedding van de GR Novatec waar ook budget neutrale financiering ten op zichte van de begroting 2018 de opdracht is. Begroting BUIG komende jaren Omdat beleidskeuzes en nieuwe werkprocessen pas na enige tijd effect sorteren gaan we in 2019 nog uit van de historische cijfers en verwachten we in dat jaar nog een tekort van 800.000. Hiervan is 400.000 het structureel begrote tekort en we onttrekken voor 2019 400.000 uit de reserve sociaal domein. Voor 2020 gaan we ervan uit dat de 1 e effecten zichtbaar worden en begroten we het te verwachten tekort op 600.000 (+/- 4,5%). Hiervan is 400.000 het structureel begrote tekort en we onttrekken voor 2020 200.000 uit de reserve sociaal domein.
We gaan ervan uit dat we vanaf 2021 gemiddeld elke 2 jaar een tekort hebben dat groter is dan 400.000. Dit tekort hoeft met het gebruik van de egalisatiereserve niet uit de algemene middelen te worden voldaan. Wel is het zaak om na een uit name de eventuele meevallers in de navolgende jaren te gebruiken om de egalisatiereserve weer op peil te brengen tot dat deze weer een stand van 500.000 heeft bereikt. Eenmalig vullen egalisatiereserve Voor het op peil brengen van de egalisatiereserve gebruiken we een aantal bronnen. Allereerst wordt er binnen het Westerkwartier nu ook al gewerkt met een dergelijke reserve. De verwachting is dat er per 1 januari 2019 nog een bedrag van 300.000 beschikbaar is. Daarnaast zijn er bij de 4 gemeenten lopende trajecten voor de Vangnetregeling BUIG over 2017. De verwachting is dat hieruit begin 2019 nog een bedrag van +/- 50.000 beschikbaar komt. De verwachting is dat de reserve op deze wijze op 31 december 2019 ongeveer 350.000 zal bedragen. We stellen voor het resterend benodigde bedrag van +/- 150.000 te onttrekken aan de reserve sociaal domein. Conclusies Pwet (financieel) - Het structureel begrote tekort BUIG terugbrengen van 800.000 naar 400.000 per jaar - De te verwachten extra tekorten over 2019 en 2020, respectievelijk 400.000 en 200.000 ten laste brengen van de reserve sociaal domein - Een egalisatiereserve Bijstandsuitgaven instellen van 500.000 en de reserve vullen vanuit 3 bronnen, te weten de bestaande egalisatiereserves Bijstand, de nog te ontvangen gelden BUIG 2017 en een bedrag van 150.000 ten laste van de reserve sociaal domein, welke naar verwachting per 31 december 2018 3.400.000 bedraagt (= 10% van het budget van de 4 individuele gemeenten). 2. Begroting Wmo In de conceptbegroting 2019 voor het sociaal domein staat een aantal posten met betrekking tot de Wmo genoemd. Het gaat om de post Wmo begeleiding, Beschermd wonen en Actualisatie van de Wmo huishoudelijke hulp tarieven. Per post wordt hieronder ingegaan op de keuzes die er zijn met betrekking tot het bedrag dat in de begroting 2019 voor de gemeente Westerkwartier zou moeten worden opgenomen. Wmo begeleiding Het product Wmo begeleiding laat in het Westerkwartier een stijgende lijn zijn. Dat wil zeggen dat het product steeds vaker wordt ingezet. Het is lastig te voorspellen hoeveel de stijging ten opzichte van 2018 zal zijn. In de conceptbegroting is uitgegaan van een stijging van 752.000. Deze aanname is gebaseerd op de stijgende lijn aan werkelijke uitgaven in 2017 en ook in de eerste helft van 2018 liggen de werkelijke kosten op dit niveau. De stijging is een direct gevolg van de ambulantisering van de GGZ. Gemeenten hebben om die reden vanuit de ALV van de VNG ook geweigerd het hoofdlijnen akkoord GGD te ondertekenen en een claim neergelegd bij het Rijk dat het budget sociaal domein niet toereikend is. Vooralsnog is er geen stijging van de rijksbijdrage te verwachten. Maatregelen Wmo begeleiding De stijging van de post Wmo begeleiding zorgt ervoor dat de budgetten niet meer in de pas lopen met de uitgaven. Om ervoor te zorgen dat het tekort wordt teruggedrongen zijn maatregelen nodig. Het is nu nog niet exact duidelijk hoe hoog de stijging in 2019 zal zijn. We kiezen ervoor om iets risicovoller te begroten. Echter, dat betekent wel dat er maatregelen moeten worden genomen om ervoor te zorgen dat de kosten niet verder zullen stijgen. Het bedrag aan extra uitgaven zou op 452.000 kunnen worden begroot. Het op te stellen pakket aan maatregelen moet dan 300.000 opleveren. We kiezen ervoor om de maatregelen en het effect daarvan te verdelen over twee jaar (2019 en 2020). De besparing wordt in 2019 begroot op 150.000. Door inzet van 150.000 uit de reserve sociaal domein wordt dit in de begroting opgeplust naar 300.000. Dat betekent dat de post Wmo begeleiding van 752.000 negatief naar 452.000 negatief gaat. Beschermd wonen Voor beschermd wonen staat in de conceptbegroting een overschot begroot van 381.000. Naar verwachting gaat de gemeente Westerkwartier ten aanzien van deze post in 2019 geen beleid ontwikkelen waar extra uitgaven mee gemoeid zijn. De voorbereidingen op de decentralisatie van deze taken gaat wel door maar, gelet op de herindeling, gaat het Westerkwartier pas vanaf 2020 daadwerkelijk de indicatiestelling en taken stapsgewijs overnemen.
Actualisatie Wmo huishoudelijke hulp tarieven De Wmo huishoudelijke hulp hebben we middels een bestuurlijke aanbesteding ingekocht voor de periode 2016 tot en met 2021. De wijze van aanbesteding betekent een nauw contact met de aanbieders over te leveren diensten en de kostprijs daarvan. Landelijk is er veel discussie over de hoogte van de Wmo tarieven. Middels een AMvB heeft de minister bepaald dat de tarieven bij nieuwe contracten reëel moeten zijn, hiervoor is ook een handreiking opgesteld. Voor onze gemeente betekent dit een verhoging van de tarieven bij een verlenging van het contract na 2021. Aanbieders geven nu al aan dat de tarieven niet kostendekkend zijn. Zij verwachten van de gemeente een tarief aanpassing. Dit zou een verhoging van het budget voor huishoudelijke hulp betekenen. Echter, de gemeente kan ervoor kiezen de partijen aan het contract te houden en de tarieven pas na 2021 te verhogen. Dit zou een teleurstelling voor de aanbieders betekenen, maar strikt formeel (contractueel en op basis van de AMvB) is een verhoging niet nodig. Dat betekent dat de Wmo huishoudelijke hulp kostenneutraal in de begroting van 2019 kan worden opgenomen. In de conceptbegroting was hiervoor een bedrag van 235.000 gereserveerd. Invoering Abonnementstarief eigen bijdrage Wmo Met ingang van 1/1/2019 wordt per AMvB door de minister bepaald dat het abonnementstarief voor eigen bijdrage Wmo wordt ingevoerd, zoals in het regeerakkoord afgesproken. Dit betekent dat alle Wmo voorzieningen, zowel maatwerk als algemene voorzieningen, onder deze regeling worden gebracht. Een cliënt betaalt vanaf dan nooit meer dan 17,50 per 4 weken aan eigen bijdrage, ongeacht het aantal voorzieningen, de kostprijs van de voorziening of inkomen en eigen vermogen van de cliënt. Gemeenten worden hiervoor deels gecompenseerd via het gemeentefonds maar het CPB heeft geraamd dat de afname van de inkomsten uit eigen bijdragen het dubbele zal bedragen van het bedrag dat gemeenten als compensatie ontvangen. In 2019 zal moeten blijken wat de werkelijk afname is. Vooralsnog is rekening gehouden met een afname ter hoogte van de rijksbijdrage uit de maartcirculaire. Hiermee is nog geen rekening gehouden met een mogelijke stijging van het beroep op voorzieningen als gevolg van de invoering van het abonnementstarief. Conclusies Wmo (financieel) In de conceptbegroting is uitgegaan van de volgende bedragen: Wmo begeleiding - 752.000 Actualisatie Wmo HH tarieven - 235.000-987.000 Beschermd wonen 381.000 Totaal tekort - 606.000 Besparingsmogelijkheden op de Wmo - Maatregelen Wmo begeleiding van - 752.000 naar - 452.000 = 300.000 - De Wmo huishoudelijke hulp = 235.000 Totaal verschil ten opzichte van de conceptbegroting 535.000 Dat betekent dat het structurele tekort op de Wmo van 606.000 naar 71.000 wordt gebracht.
3. Begroting Jeugd Onderstaande stuurknoppen komen terug in het uitvoeringsplan Financiële Sturing Westerkwartier. Bij de voorstellen moet er rekening mee worden gehouden dat de Toegang vaak niet in het gemeentelijke domein liggen. Immers 70% van alle verwijzingen verloopt via wettelijke Toegangen, anders dan de gemeentelijke Toegang. 1. We stoppen met verlengde jeugdhulp Verlengde jeugdhulp is hulp die in specifieke situaties ingezet kan worden voor jongeren van 18-23 jaar. Zij kunnen aanspraak maken op de verlengde jeugdhulp onder bepaalde voorwaarden. Hierbij moet worden opgemerkt dat een aantal vormen van verlengde jeugdhulp altijd toegekend moet worden omdat de gemeente gebonden is aan (landelijke) bestuurlijke afspraken en wetgeving. De totale uitgaven 2017 verlengende jeugdhulp Westerkwartier in ZIN bedragen 3.050.000. Dit is bijna 20% van onze totale uitgaven. Hiervan is 1.600.000 betaald aan producten waarop we niet kunnen sturen. Het restant, 1.450.000 euro, is uitgegeven aan verlengde jeugdhulp waarvan niet in wetgeving of bestuurlijke afspraken vastligt dat de gemeente hieraan gebonden is. Hiervan is de gemeente (lees: CJG) verantwoordelijk voor 800.00 aan verwijzingen. Daarnaast is er in 2017 voor 170.000 verlengde jeugdhulp Westerkwartier in de vorm van PGB verstrekt. Uit een eerste analyse van de gemeentelijke verwijzingen (dus de 800.000), blijkt dat een groot deel van de producten in principe beschikbaar is via de WMO, Zorgverzekeringswet (denk aan GGZ producten) en bij welzijn aanbieders in onze regio. Hierdoor is een kostenbesparing van 600.000 op langer termijn mogelijk. Omdat dit een omslag in denken bij Jeugd, Wmo en jeugdhulpaanbieders vraagt, is een kostenbesparing 200.000 euro in 2019 realistisch. Overigens moet hierbij opgemerkt worden dat dit kan leiden tot extra uitgaven bij de WMO. Ondanks dat dit punt is opgenomen in het uitvoeringplan en om een nadere analyse vraagt, lijkt het redelijk om uit te gaan kostenbesparing van 200.000 structureel in 2019. Er dient een nadere inhoudelijke analyse plaats te vinden om een inschatting te kunnen maken van de mogelijke besparingen in de jaren die erop volgen. Voorgesteld wordt deze analyse niet meer uit te voeren voor de begroting 2019. 2. We zetten er op in dat alle huisartsen in het Westerkwartier gebruik maken van de Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) In het Westerkwartier zijn 38 huisartsen, ondergebracht in 20 huisartspraktijken. Op dit moment maken 27 huisartsen gebruik van de OJG-er. Uit de huidige gegevens blijkt dat de huisarts die gebruik maakt van de OJG, de doorstroom naar de OJG 60-70% is, oftewel significant lager. Op basis van een inschatting van de eerste cijfers van 2018, gaan we er vanuit dat de huidige OJGers 231 kinderen kunnen bedienen. Wanneer alle overige 11 huisartsen gebruik zouden maken van de OJG-er is de voorzichtige schatting dat hierdoor 90 kinderen minder verwezen worden naar de gespecialiseerde hulp. Dit levert een geschatte kostenbesparing op van 50.000 vanaf 2019. 3. We zetten in op PGB i.p.v. ZIN bij lichte Jeugdhulpproducten Op basis van de beschikbare gegevens zou een maximale besparing van 180.000 mogelijk kunnen zijn. Als uitgangspunt zijn de voorlopige gegevens van het eerste kwartaal van 2018 gebruikt. Hierbij moet de kanttekening worden gemaakt dat nog niet alle variabelen zijn meegenomen in deze berekening. Daarom komen wij tot een voorlopige inschatting dat in 2019 een kostenbesparing van 50.000 mogelijk zou moeten zijn. Conclusie De verwachting is dat bij het inzetten van de 3 voorstellen een structurele besparing van 300.000 mogelijk is voor het onderdeel Jeugd, waarmee het tekort teruggebracht wordt naar 1.700.000.
4. Samenvattend Het totaalbeeld van de te realiseren aanpassingen van de begroting 2019 voor het sociaal domein ziet er als volgt uit: Aanpassingen conceptbegroting Regeling Onderdeel Bedrag Pwet BUIG 400.000 Wmo Wmo begeleiding 300.000 Wmo Huishoudelijke hulp 235.000 Jeugd Verlengde Jeugdhulp 18-23 200.000 Jeugd Inzet OJG 100% 50.000 Jeugd Lichte Jeugdzorgproducten 50.000 Totaal 1.235.000 Dat betekent dat we de conceptbegroting op deze wijze per 1 januari 2019 structureel hebben teruggebracht met 1.235.000. Voor de reserve sociaal domein betekent dit voorstel dat we een uitname moeten doen. Deze uitname ziet er als volgt uit: Uitname reserve sociaal domein Regeling Onderdeel Bedrag Pwet BUIG Aanvullen tekort 2019 400.000 Pwet BUIG Aanvullen tekort 2020 200.000 Pwet BUIG Ophogen Egalisatiereserve 150.000 t.b.v 2021 e.v. Wmo Wmo begeleiding (2019) 150.000 Totaal 900.000 Prognose stand Egalisatiereserve Bijstandsuitgaven Onderdeel Bedrag Stand 1 januari 2019 Bestaande reserve 300.000 In 2019 Vangnetregeling BUIG + 50.000 In 2019 Ophogen Egalisatiereserve + 150.000 t.b.v 2021 e.v. Stand 1 januari 2020 500.000 Voorstel - - de genoemde aanpassingen doorvoeren in de technische begroting - - de voortgang monitoren via de reguliere budgetcyclus