De raad van de gemeente Tholen. Tholen, 25 oktober 2016

Transcriptie

1 No.: Portefeuillehouder: Wethouder F.J.A. Hommel Afdeling: Samenleving Behandelaar: C.L. Aarnoudse De raad van de gemeente Tholen Tholen, 25 oktober 2016 Onderwerp: Voorstel om uw opvattingen kenbaar te maken over de door het college uitgevoerde analyse met betrekking tot het tekort op het budget Buig 2016 in het kader van de Partcipatiewet en de door het college getroffen dan wel te treffen maatregelen om tot tekortreductie te komen. Geachte raad, Middels de Prorap bent u geïnfomeerd over de aanvraag Vangnet 2016 wegens een tekort op het budget Buig in het kader van de Participatiewet. Middels dit voorstel wordt u gevraagd uw opvattingen kenbaar te maken over de door ons uitgevoerde analyse met betrekking tot het tekort op het budget Buig over 2016 en de door ons getroffen dan wel te treffen maatregelen om tot een terugdringing van het tekort te komen. Inleiding Met de Wet werk en bijstand (WWB) in 2004 werden gemeenten volledig financieel verantwoordelijk voor de uitvoering van de bijstand. Vanaf 2010 geldt ook voor de IOAW, IOAZ en deels Bbz 2004 dezelfde financieringssystematiek. Voor deze financiering ontvangen de gemeenten uit het Fonds werk en inkomen jaarlijks een budget van het Rijk: de gebundelde uitkering (Wet Buig). Het Rijk stelt jaarlijks een macrobudget voor het inkomensdeel vast. Dit landelijk vastgesteld budget moet toereikend zijn om voormelde uitgaven van alle gemeenten te financieren. Het macrobudget wordt via een bepaalde systematiek verdeeld over de gemeenten. In september voorafgaand aan het betreffende jaar wordt een voorlopig bedrag vastgesteld. In juni van het lopende jaar volgt een nader voorlopig budget. En in september van het betreffende jaar wordt het budget definitief vastgesteld. Vangnetregeling Het budget Buig is een ongeoormerkt budget. Een gemeente mag een overschot op het budget vrij besteden. Maar een budgettekort zal in beginsel uit eigen middelen van de gemeenten moeten worden aangevuld. Om te voorkomen dat gemeenten in de problemen komen, is er een vangnet. Met ingang van 1 januari 2015 is het stelsel van aanvullende uitkeringen op het budget Buig ingrijpend gewijzigd. Een tijdelijke en eenvoudige vangnetuitkering is in de plaats gekomen voor de IAU en MAU. Vanaf 2017 wordt beoogd een nieuwe vangnet te hebben. Gemeenten kunnen een beroep doen op devangnetuitkering Buig als het tekort op het budget oploopt tot boven de 5%. Het betreft een getrapte vergoeding, waarbij tekorten tot en met 10% voor de helft worden vergoed en tekorten daarboven volledig. Hierdoor wordt het eigen risico voor gemeenten teruggedrongen. Door deze systematiek kan het tekort dat een gemeente voor eigen rekening moet nemen nooit meer zijn dan 7,5% van het budget Buig. Situatie gemeente Tholen Het aantal uitkeringen is ondanks de grote inzet op het voorkomen van instroom en het bevorderen van uitstroom sinds 2013 flink gestegen: van 224 naar 347. Dit is een stijging van 56%. Zie ook onderstaande tabel. Het betreft uitkeringen Participatiewet (PW), IOAW, IOAZ en deels Bbz.

2 - 2 - Sinds januari 2015 bedraagt de stijging 20%. Sinds 2016 lijkt het bestand zich redelijk te stabiliseren. De toename van het aantal uitkeringen en daarmee de hogere uitkeringslasten loopt niet synchroon met het budget Buig omdat dat is gebaseerd op aantallen uit voorgaande jaren. Je ziet dan ook een wisselend beeld over de afgelopen jaren. Dat is ook te zien in onderstaande tabel met overzicht van budgetten en uitkeringslasten. Jaar Budget Rijk Lasten gemeente Tekort t.o.v. het budget 2008* * Tekort: Tekort: Hiervoor is IAU aangevraagd en toegekend: Tekort: Hiervoor is IAU aangevraagd en toegekend: Tekort: Voor eigen risico (drempel was 10%) Tekort: Eigen risico (7,5% budget) is (begroot) Vangnet aangevraagd en toegekend voor Tekort: Eigen risico (7,5% budget) is Vangnet aanvragen voor * 2008 en 2009: alleen lasten en budget voor WWB inkomensdeel. Voor IOAZ, IOAW, deels Bbz gold een apart financieringssysteem.

3 - 3 - Baten en lasten 2016: In de begroting is de gebundelde uitkering geraamd op In de programmarapportage per 1 september 2016 is de uitkering (op basis van het nader budget) verhoogd met tot Bij een tekort op het budget Buig heeft de gemeente te maken met een eigen risico van 7,5% van het budget. Het maximale bedrag dat de gemeente in 2016 voor eigen rekening moet nemen is derhalve becijferd op Op basis van de uitgaven en ontvangsten tot september zien de uitkeringsramingen er als volgt uit: Participatiewet IOAW en IOAZ Bbz 2004 (deels) Ontvangsten / Uitkeringslasten Per saldo zijn de uitkeringsramingen in de programmarapportage op basis van de actuele gegevens met verhoogd ( ). Het beroep op het vangnet is hierdoor ook met dit bedrag toegenomen. Er was reeds rekening gehouden met een vangnetuitkering van , zodat de totale uitkering voor geraamd is op Het definitief budget Buig 2016 is onlangs vastgesteld op Deze hogere gebundelde uitkering leidt tot een lager beroep op het vangnet. Baten en lasten 2017: Volgens de miljoenennota wordt tot en met 2021 het landelijke budget jaarlijks met 0,1 miljard verhoogd. De toename wordt verklaard door o.a. de invoering van de Participatiewet (nieuwe doelgroep) en de verhoogde asielstroom. In 2017 zou het budget voor gemeente Tholen voor 75% op basis van historische uitgaven worden verdeeld. In oktober 2015 heeft echter de VNG staatssecretaris Jette Klijnsma gevraagd voor 2016 terug te vallen op een volledig historische verdeling, een verdeling van het macrobudget op basis van de werkelijke uitgaven over de laatste twee jaren. Dit omdat het nieuwe verdeelmodel nog steeds fouten bevat. Daarover is het volgende besloten: Om de herverdeeleffecten die gepaard gaan met de overgang naar een nieuw model te beperken en de financiële gevolgen voor gemeenten beheersbaar te houden, is besloten tot een overgangsregeling voor de eerste drie jaren, waarbij het landelijk beschikbare budget gedeeltelijk op basis van het model en gedeeltelijk op basis van de uitgaven in het verleden wordt verdeeld. Het budget voor 2015 en 2016 worden voor 50% op basis van de reguliere verdeelsystematiek en 50% op basis van de historische uitgaven bepaald. Het budget voor 2017 wordt voor 75% op basis van de reguliere verdeelsystematiek en 25% op basis van de historische uitgaven bepaald. Na twee jaar zal er een evaluatiemoment zijn. Afhankelijk van de uitkomst van de evaluatie zou gekozen kunnen worden voor het langer behouden van een historische component. Nu een hoger deel van het budget bepaald wordt op basis van de objectieve verdeelmethode heeft dit een positieve effect op het budget Het voorlopig budget Buig 2017 is onlangs vastgesteld op In een brief van het ministerie van SZW d.d. 30 september 2016 is aangegeven dat bestuurlijke afspraken met de VNG zijn gemaakt over o.a. het eigen risico: de eigenrisicodrempel bij het vangnet wordt tijdelijk voor een periode van twee jaar verlaagd van 7,5% naar 5% met behoud van de getrapte vergoeding tot 12,5%. Voor het tekort tussen 5% en 12,5% wordt de helft vergoed. Het maximale eigen risico is dan 8,75% (i.p.v. 10%). Vanaf 2019 komt het eigen risico wel te liggen op 7,5% met een getrapte vergoeding tot 12,5%. Het maximale bedrag dat de gemeente voor eigen rekening moet nemen in 2017 komt dan uit op ( x 8,75%). Budget plus eigen risico is In de programmabegroting 2017 is de gebundelde uitkering geraamd op Het eigen risico voor de gemeente was begroot op 10% ( ). Totaal voor last van de gemeente is dan De uitgaven PW zijn ook hierop gebaseerd. De uitgaven t.l.v. Buig minus ontvangsten zijn begroot op De vangnetuitkering is zodoende geraamd op Op basis van actuele gegevens zien de uitkeringsramingen er als volgt uit:

4 - 4 - Participatiewet IOAW en IOAZ Bbz 2004 (deels) 0 Ontvangsten -/ Uitkeringslasten Per saldo moeten de uitkeringsramingen op basis van de actuele gegevens met verhoogd worden ( ). De gebundelde uitkering kan verhoogd worden met ( ). Door de hogere gebundelde uitkering ontstaat een lagere vangnetuitkering (van naar ). Dit komt neer op een nadeel van Per saldo ontstaat zodoende voor 2017 een totaal nadeel van hetgeen weer overeenkomt met het opgelopen eigen risico van naar De mutaties worden verwerkt in de voorjaarswijziging van Baten en lasten 2018: Voor de uitgaven 2018 is in het meerjarenperspectief, behorend bij de begroting 2017 uitgegaan van stabiele uitgaven conform Het voorlopig budget 2018 wordt eerst in september 2017 vastgesteld. Over het bedrag is aan te geven dat er sprake is van een landelijke verhoging van 0,1 miljard en dat het aantal bijstandsgerechtigden landelijk gezien vooralsnog stijgt. Derhalve wordt nu vooralsnog uitgegaan van een zelfde situatie als in Procedure en voorwaarden Vangnetregeling De vangnetuitkering biedt gemeenten financiële compensatie voor grote tekorten op het budget als bedoeld in artikel 69 van de Participatiewet. De toekenning van een vangnetuitkering gebeurt niet automatisch, maar uitsluitend op verzoek van het college van burgemeester en wethouders en nadat is vastgesteld dat aan alle geldende eisen wordt voldaan. De onafhankelijke Toetsingscommissie aanvullende uitkeringen Participatiewet beoordeelt of een verzoekende gemeente aan alle geldende procedurele en inhoudelijke voorwaarden voldoet, om vervolgens de minister van SZW te adviseren over de te nemen beslissing. De minister (thans feitelijk de staatssecretaris) neemt in beginsel het advies van de commissie over. Om met succes een beroep op een vangnetuitkering over 2016 te doen, gelden de volgende voorwaarden: 1 Het verzoek moet uiterlijk op 15 augustus 2017 digitaal, per , zijn ontvangen door de Toetsingscommissie aanvullende uitkeringen Participatiewet. 2 Bij het verzoek dient het college de volgende documenten te voegen: a. een globale analyse van de mogelijke oorzaak en de omvang van het tekort, mede in het kader van de inwerkingtreding van de Participatiewet en de eerdere financiële resultaten van de uitvoering van de WWB, en van de verwachte ontwikkelingen van dat tekort in de komende jaren; b. een brief, of vergelijkbaar document, waarmee het college de raad heeft geïnformeerd over zijn analyse en de maatregelen die worden genomen dan wel worden overwogen om tot tekortreductie te komen; c. een document waaruit de opvattingen van de gemeenteraad hieromtrent blijken; d. een overzicht wat de gemeente in 2016 feitelijk heeft gedaan om het tekort het hoofd te bieden en hoe zij het effect daarvan kwalificeert. 3 Het verzoek moet worden ingediend onder gebruikmaking van een formulier dat door de minister elektronisch, via deze website, beschikbaar wordt gesteld. 4 Het tekort op het PW-budget bedraagt meer dan 5%, op basis van de netto lasten, dat wil zeggen het verschil tussen de bestedingen en de baten op titel van de in artikel 69 PW genoemde wetten en kosten en de baten op titel van de reeds ingetrokken WWIK.

5 - 5-5 Bij wijze van uitzondering bedraagt het eigen risico voor gemeenten wier MAU-uitkering per 1 januari 2015 voortijdig is beëindigd geen 10%, maar een percentage dat gelijk is aan de voor hen vastgestelde eigen bijdrage in het kader van de MAU (2,5%, 5% dan wel 7,5%). Voor gemeenten is het derhalve belangrijk te onderkennen dat zij in 2016 expliciet een proces van tekortreductie in gang gezet moeten hebben, om in 2017 succesvol een beroep te kunnen doen op een vangnetuitkering over Gemeenten die daarmee wachten tot 2017 kunnen geen aanspraak maken op de vangnetuitkering over Een eventuele onjuiste inschatting van de tekortontwikkeling en de gemeentelijke sturing daarop, behoort tot het risico van de gemeente. Toelichting op de procedure: Het budget Buig is ontoereikend om de uitkeringen levensonderhoud te financieren in 2016 en naar verwachting geldt dit ook voor 2017 en Middels de diverse begrotingswijzigingen en de maandelijkse financiële rapportages alsmede de presentatie van september bent u geïnformeerd over de financiële stand van zaken alsmede over de de aanpak om het tekort terug te dringen. Voor de aanvraag van het Vangnet is uw opvatting omtrent de analyse en maatregelen van belang. Uw opvatting zal namelijk te zijner tijd onderdeel uitmaken van de aanvraag Vangnet 2016 welke wij zullen indienen voor 15 augustus Analyse en maatregelen: De analyse en de maatregelen zijn opgenomen in de bijlage. Voorstel: U wordt gevraagd uw opvattingen kenbaar te maken over de door ons college uitgevoerde analyse met betrekking tot het tekort op het budget Buig 2016 in het kader van de Partcipatiewet en de door ons college getroffen dan wel te treffen maatregelen om tot een terugdringing van het tekort op het budget Buig te komen. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Tholen, de secretaris de burgemeester S. Nieuwkoop G.J. van de Velde-de Wilde