2. Globale analyse 2015

Transcriptie

1 2. Globale analyse Tekort 2015 We zien dat de economie aantrekt. Dat zien we ook terug in Enschede. We nemen groei en dynamiek waar van bedrijven op de toplocaties (met name Kennispark en de binnenstad). In 2015 zijn we actiegerichter aan de slag gegaan in de (Eu)regio en hebben onze inzet in Duitsland versterkt. Maar desondanks is er nog steeds wel sprake van een aanzienlijk tekort op het bijstandsbudget van 5,06 miljoen euro (in 2014 nog 11,1 miljoen euro). De ontwikkeling van het tekort 2015 is op verschillende manieren beïnvloed. In positieve zin is dat gebeurd door een toename van het BUIG budget en door effecten (hogere uitstroom) van onze eigen maatregelen zoals Ontwikkelplan en aanvullende maatregelen. Negatieve invloed op de ontwikkeling van het tekort komen voort uit een hogere gemiddelde kostprijs (dan macro) van de uitkering, als gevolg van aanpassing kostendelersnorm, kindregelingen, en de stapsgewijze verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Daarnaast bleef op macro niveau de raming van het volume Participatiewet (PW) 2015 bij de bepaling van het definitieve budget 2015 achter bij de werkelijke volume ontwikkelingen in Het deel van het tekort dat Enschede zelf moet dragen - het zogenaamde eigen risico - bedraagt 4,48 miljoen euro. Verondersteld is dat wij voor het jaar 2015 een vangnetuitkering van euro toegekend krijgen Uitvoering In 2015 is volop ingezet op de uitvoering van het Ontwikkelplan Het geheel van maatregelen was gericht op het beperken van instroom, het bevorderen van uitstroom en op handhaving. Hierdoor zijn in 2015 aanzienlijk minder mensen in een uitkering gestroomd dan in de jaren ervoor. Per saldo is het uitkeringenbestand in 2015 nog wel licht gestegen met 144, maar dit was minder dan de landelijke groei. De groei is absoluut gezien ook lager dan de jaren ervoor (2013 groei van 787 en in 2014 groei van 278). In 2015 is besloten om 5 miljoen euro in te zetten voor de uitvoering van het plan 'Bijstandsuitgaven binnen rijksbudget' met als doel het nadeel op de BUIG terug te dringen naar nul euro in Hoofdlijnen van het plan zijn: meer banen, aan het werk (bevorderen uitstroom naar werk door intensivering van de aanpak in Twente en in Duitsland) en rechtmatigheid en activering (zie ook onderdeel 3, info 2015 gemeenteraad, paragraaf 3.3). 1

2 2.3. Ontwikkeling uitkeringenbestand Omvang bestand In 2015 is het BUIG bestand van onze gemeente gegroeid met 144 uitkeringen (2,1%). Eind december 2015 verleenden we uitkeringen. Figuur 2.1. Bron: gemeente Enschede, peildatum januari 2016 De groei lag in 2015 in Enschede aanzienlijk lager dan de landelijke groei in bijstand (0,6% ten opzichte van 2,6% zie figuur 2.2). Dit heeft geleid tot een vermindering van het tekort, maar niet voldoende om uit te komen met het toegekende budget. Figuur ,5 procentuele ontwikkeling bijstandsuitkering 2015 tov december ,5 2 1,5 1 ontwikkeling bijstandsuitkering 2015 tov december ,5 0 Nederland Enschede G32 G4 Bron: CBS, peildatum juni 2016 Instroom In 2015 zijn mensen ingestroomd in de bijstand. Dit is 1,3% minder dan de instroom in 2014 (1.875). In 2015 waren de belangrijkste instroomredenen: 1. Einde (tijdelijk) werk 30% (21% in 2014) 2. Einde WW 13% (19% in 2014) 3. Beëindiging studie/schoolverlater 9,5% (11% in 2014) 2

3 4. Beëindiging huwelijk/relatie/overlijden partner 8,2% (10% in 2014) Wat opvalt is dat de instroomreden einde (tijdelijk) werk sterk is gestegen ten opzichte van Einde WW is juist minder geregistreerd als instroomreden. Figuur 2.3. ontwikkeling instroom en uitstroom instroom uitstroom Bron: gemeente Enschede, peildatum juni 2016 Uitstroom Er stroomden mensen uit de bijstand in Dit is 7% meer dan de uitstroom in 2014 (1.597). De belangrijkste redenen voor uitstroom waren: 1. Werkaanvaarding 27% (26% in 2014) 2. Werkaanvaarding uitzendbureau 11% (9% in 2014) 3. Geen inlichtingen 11% (10% in 2014) 4. Verhuizing buiten Enschede 9% (10% in 2014) 2.4 Ontwikkeling arbeidsmarkt Het aantrekken van de economie heeft zich vertaald in een groei van banen en een daling van de werkloosheid in Enschede. De netto arbeidsparticipatie (percentage van de beroepsbevolking dat een betaalde baan heeft) is gestegen van 61,6% in 2014 naar 62,7% in Kortom we zien voor de Twentse en Enschedese arbeidsmarkt positieve signalen. Toch vertaald dit zich (nog) niet in een daling van het bestand van de mensen die een beroep doen op de participatiewet. Ook uit cijfers van het CBS blijkt dat het aantal mensen met een uitkering in het kader van de Participatiewet ook landelijk nog blijft stijgen. In 2015 is het aantal banen in Enschede met gegroeid tot (2,5% groei ten opzichte van 2014). De banen zijn vooral gestegen in de detailhandel, horeca, schoonmaak en industrie. 3

4 De werkloosheid in Enschede is gedaald naar 8,5% (zie figuur 1.4). De werkloosheid ligt nog wel hoger dan het landelijk gemiddelde (6,9%) en ook hoger dan de werkloosheid in Twente. Figuur ,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 percentage werkloze beroepsbevolking (cbs) 8,5 7,2 6, Nederland Twente Enschede Het aantal mensen in de WW vertoonde een dalende trend in De bijstand volgt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt met enige vertraging. Daardoor duurt het langer voordat de bijstand daalt als de economie weer in de lift zit. In een aantrekkende arbeidsmarkt zullen de werkgevers eerst de groep werklozen in dienst nemen met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Bijstandsgerechtigden hebben in de regel een grotere afstand tot de arbeidsmarkt en staan achter in de rij als de banen verdeeld worden. 4

5 Figuur Ontwikkeling WW aantallen Enschede WW bestand Lineair (WW bestand) Bron: UWV Het aantal openstaande vacatures (geregistreerd bij het Werkplein Twente) vertoonde een stijgende lijn. Figuur aantal openstaande + nieuwe vacatures Twente (UWV) aantal openstaande + nieuwe vacatures Twente (UWV) Lineair (aantal openstaande + nieuwe vacatures Twente (UWV)) 2.5 Analyse omvang bestand Ondanks dat de omvang van het bijstandsbestand is toegenomen zijn er diverse factoren te benoemen die de goede kant op bewegen. Het aantal banen steeg, de werkloosheid daalde, de vacatures namen toe, het aantal mensen in de WW vertoonde een dalende lijn en de economie bleef groeien. 5

6 Los van het feit dat deze ontwikkeling ook landelijk te zien was, zien we voor Enschede de volgende verklaringen voor de toename van het bestand: 1. Meer mensen hebben een tijdelijk contract waardoor ze sneller weer instroomden (flexibilisering arbeidsmarkt, zie ook instroomredenen) 2. WW liet een dalende trend zien (mensen met een WW uitkering vulden mogelijk de openstaande vacatures eerder in dan mensen die al wat langer in de bijstand zaten); dit heeft zich vertaald in een afname van de instroomreden einde WW ; 3. Afschaffen 4 weken zoektijd voor 27 jaar en ouder (hierdoor steeg het aantal aanvragen vanaf juli 2015, ook te zien in figuur 2.1) 4. Toename van het aantal mensen in uitkering met part time inkomsten (dit aantal is gestegen van in 2012, naar in 2013, in 2014 en in 2015) 5. Toename statushouders (de gemeentelijke instroom op basis van artikel 26 van de Vreemdelingenwet was in 2014: 134 en in 2015: 237). 6. Nieuwe doelgroep P wet (ongeveer 50 jongeren in 2015) 7. Verhoging pensioengerechtigde leeftijd (dit veroorzaakt een geleidelijke toename van de omvang van het bestand en hogere kosten) 2.6 Doorkijk 2016 en verder De bijstandsuitgaven zijn in 2016 naar verwachting hoger dan het aan ons toegekende BUIG-budget. Wij verwachten in 2016 een tekort op de BUIGbudget van 8,0 miljoen euro. Bij deze prognose is gerekend met het nader voorlopige budget d.d en lagere bijstandsuitgaven ten gevolge van ons plan 'Bijstandsuitgaven binnen rijksbudget'. Naar verwachting neemt het aantal bijstandsuitkeringen gedurende 2016 verder toe met 4,5%. Eind 2016 denken we een bestandsomvang te hebben van bijstandsgerechtigden. Prognose tekorten BUIG bedragen x mln. euro Budget 88,5 87,15 85,8 85,8 85,8 Uitgaven 98,4 96,8 96,6 96,6 96,6 Tekort BUIG 9,9 9,7 10,8 10,8 10,8 Plan Bijstandsuitgaven binnen rijksbudget - 1,9-6,9-8,0-8,0-8,0 Restant tekort 8,0 2,8 2,8 2,8 2,8 Naast het plan Bijstandsuitgaven binnen rijksbudget continueren en intensiveren we effectieve MAU-maatregelen, ondanks dat we vanaf 2015 niet meer onder het MAU-regime vallen (zie ook onderdeel 5, effect maatregelen 2015). Hieronder vallen ook maatregelen om de gemiddelde prijs van een uitkering te beperken, vooral door het bevorderen van deeltijdwerk. We verwachten met het plan in 2017 circa 6,9 miljoen euro en vanaf 2018 circa 8,0 miljoen euro lagere bijstandsuitgaven te kunnen realiseren. 6

7 Realisatie van lagere bijstandsuitgaven door vermindering van het aantal uitkeringen bevat onzekerheden en risico s. Er bestaat geen zekerheid over de haalbaarheid van de maatregelen en de realisatie van de daarmee beoogde effecten. Een groot risico is bovendien de mate waarin het BUIG budget de komende jaren wordt bijgesteld en wat het nieuwe verdeelmodel (op basis van zogenaamde integrale data) met ingang van 2017 betekent voor het Enschedese aandeel in het macrobudget. 7