Voorstel van het college inzake Instemming aanvraag vangnetuitkering 2018

Transcriptie

1 Datum 25 juni 2019 Registratienummer BSW/ RIS Voorstel van het college inzake Instemming aanvraag vangnetuitkering 2018 Aanleiding De gemeente Den Haag heeft sinds het Rijk in 2015 een nieuw verdeelmodel voor de bijstandsmiddelen invoerde een tekort op de bijstandsmiddelen. Evenals voor 2016 en 2017 doen wij ook voor 2018 een aanvraag op de Vangnetuitkering Participatiewet. Om in aanmerking te komen voor de vangnetuitkering stelt het Rijk een aantal procedurele voorwaarden. De aanvraag wordt ingediend door het college, waarbij ingegaan wordt op het tekort en de getroffen maatregelen om het tekort te reduceren. Deze aanvraag wordt ingediend bij de Toetsingscommissie Participatiewet, die door het Rijk is ingesteld. In deze procedure vereist deze Toetsingscommissie bij de aanvraag ook instemming van de gemeenteraad. Met deze instemming stelt de Toetsingscommissie vast dat u inzicht heeft in de oorzaken van het tekort, de getroffen interne en externe maatregelen, het beoogde effect van deze maatregelen en de bijdrage die deze samen leveren om het tekort verder te reduceren. De oorzaken van het tekort, de getroffen maatregelen en het voornemen om een aanvraag Vangnetuitkering Participatiewet te doen zijn al op verschillende momenten en met een uitvoerige toelichting met u gedeeld door middel van verschillende voorstellen en commissiebrieven, te weten: - Programmabegroting 2018 (RIS297813); - Jaarrekening 2018 (RIS302204); - Programmabegroting (RIS300472); - Voorstel van het college inzake de maatregelen ten behoeve van de Vangnetaanvraag BUIG 2017 (RIS298882); - Aanvalsplan 'Den Haag Maakt Werk' (RIS281391); - Wijkbanenplan/extra Werk ontwikkeltrajecten (RIS296108); - STiP-banen (RIS294630); - Fraudeaanpak (RIS282715, , , ); - Deltaplan Armoede (RIS297685); - Onderzoek Arbeidsmarkt (RIS299202); - College akkoord 'Den Haag, Stad van Kansen en Ambities (RIS299794); - Werkoffensief +500 (RIS301575). Hieronder wordt een beknopt overzicht gegeven van de informatie, die de Toetsingscommissie Participatiewet ontvangt. De belangrijkste maatregelen en resultaten worden vermeld. Analyse van de omvang en oorzaken van het tekort De omvang van het tekort op de bijstand wordt bepaald op basis van de verantwoording aan het Rijk, de SiSa-verantwoording. Op basis van de SiSa-verantwoording waren de bijstandslasten voor ,9 mln. Het definitief BUIG-budget bedroeg 332,3 mln., waardoor het tekort volgens de SiSaverantwoording uitkomt op 44,6 mln.. Rekening houdend met het eigen risico van de gemeente is de verwachting dat de vangnetuitkering over mln. zal bedragen. Postbus T Spui DJ Den Haag Den Haag

2 Het tekort van de gemeente Den Haag kent verschillende oorzaken: a. Tekortkomingen van het financieringsmodel De afgelopen jaren was bij de gemeente Den Haag sprake van grote tekorten als gevolg van een te laag macrobudget en het verdeelmodel. In het contact met het Rijk zijn intensieve gesprekken gevoerd om het macrobudget op voldoende niveau te brengen. Mede door de invloed van het VNG en op advies van de Raad voor Openbaar Bestuur heeft het Rijk in 2018 het definitieve macrobudget verhoogd ten opzichte van het voorlopig budget. Deze verhoging is in verband met financiering van de uitkeringen aan statushouders. Ondanks de verhoging, is het definitieve budget 2018 voor de gemeente Den Haag 1,3 mln. lager ( 332,2 in 2018 t.o.v. 333,6 in 2017) dan het definitieve budget Deze daling wordt veroorzaakt doordat de verdeling van het budget volledig plaatsvindt op basis van het nieuwe verdeelmodel. Het wegvallen van de historische component scheelt voor Den Haag t.o.v. het aandeel in ,1 mln. Ten opzichte van het oude verdeelmodel dat in 2014 werd gehanteerd is het verschil zelfs 58,7 mln. Het verdeelmodel vertoont in de berekening van het aantal uitkeringen grote afwijkingen ten opzichte van het werkelijke aantal. Deze afwijkingen kunnen niet worden verklaard door het gevoerde beleid of de uitvoering daarvan. Ze doen zich vooral voor bij gemeenten met specifieke kenmerken van de regionale arbeidsmarkt en de centrumfunctie van de grote stad met een concentratie van sociaal maatschappelijke problematiek. Bij de invoering van het verdeelmodel kwam de gemeente Den Haag op achterstand. Het verdeelmodel kende onze gemeente ruim minder uitkeringen toe dan het werkelijk aantal uitkeringen. Deze achterstand is slechts op middellange termijn in te halen. Het verdeelmodel is volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur uitontwikkeld. Volgens de Raad kan het niet beter. Ook de Raad onderkent het vraagstuk dat er gemeenten zijn waarbij het tekort of overschot niet kan worden verklaard door beleid en/of uitvoering. In de gemeente Den Haag is het gat tussen de middelen op basis van het verdeelmodel, en de werkelijke bijstandslasten al jaren achtereen zo hoog dat het college blijft zoeken naar mogelijkheden om het bijstandsvolume te verlagen. b. Ontwikkeling bijstand In Den Haag daalde het bijstandsvolume in2018 met uitkeringen. Deze volume ontwikkeling is gunstiger dan in 2017, toen het bijstandsvolume met 600 uitkeringen daalde. Kenmerken van het bestand naar leeftijdscategorieën zijn: In Den Haag ontvangt circa mensen een bijstandsuitkering, van wie bijna personen langer dan 18 maanden. Dat is 84% van het bestand. Van deze groep is 40,2% ouder dan 50 jaar en kampt naar schatting één op de vier mensen met schulden; In Den Haag daalde het aantal jongeren tot 27 jaar in de bijstand met 19%, en in de leeftijdsgroep jaar was de daling 6,9%; Het aantal uitkeringen in de groep boven de 50 jaar steeg met 0,8%. Deze verblijfsduur in de bijstand en de leeftijdsopbouw van het bestand vormen ook knelpunten om deze mensen uit te doen laten stromen. Bij de plaatsing naar werk is in Den Haag vaak gebruik gemaakt van de regeling loonkostensubsidie. 2/5

3 Het succes van de positieve uitstroomresultaten heeft ook een keerzijde, namelijk dat het gebruik van loonkostensubsidie zich financieel-technisch niet direct laten vertalen in een financiële reductie van het bijstandstekort. c. Ontwikkeling arbeidsmarkt in relatie tot de kenmerken van de Haagse werkzoekende bijstandspopulatie Het gaat weer goed met de economie en het college is nu aan zet om meer mensen vanuit de bijstand aan werk te helpen. Tegelijkertijd zijn twee fundamentele bewegingen waar te nemen: enerzijds een arbeidsmarkt die nieuwe eisen stelt aan werknemers en anderzijds dat de bijstandspopulatie divers is en steeds vaker te maken heeft met complexe en meervoudige problemen. Hiervan is het hebben van schulden één van de meest voorkomende. De banengroei, die zich voordoet, wordt voornamelijk ingevuld door nieuwkomers op de arbeidsmarkt (schoolverlaters), door mensen vanuit de WW en forenzen. Een bijzonderheid voor Den Haag is dat door de nieuwkomers op de arbeidsmarkt de beroepsbevolking harder stijgt dan gemiddeld in Nederland; dit is ongunstig voor de arbeidsmarktmogelijkheden van mensen in de bijstand. Daarnaast doet zich een verschuiving voor in sectoren en daarmee de aard van de werkgelegenheid; de kwalitatieve vraag naar arbeid wijzigt en de vraag naar lager gekwalificeerden daalt. Als de laatste ontwikkeling zich doorzet, zal de kwalitatieve mismatch van de mensen in de bijstand toenemen. zal in 2018 de vangnetuitkering over 2017 aanvragen op basis van de realisatie en de jaarrekening van Om te kunnen voldoen aan alle voorwaarden van deze aanvraag wordt nu met de voorbereidingen gestart. Uitgevoerde maatregelen om het tekort verder te reduceren en het beoogd effect van de genoemde maatregelen op de tekortreductie In de collegeperiode zijn verschillende maatregelen ingezet om het tekort op de bijstand te reduceren. Deze maatregelen hadden ook in 2018 hun effect: Via het programma Den Haag Maakt Werk (DHMW) zijn in mensen begeleid. Dat is ruim 2000 meer dan de prognose voor Daarbij ging het om 3702 die daardoor geheel uit de bijstand zijn geholpen. De overige zijn mensen die via parttime werk gedeeltelijk uit de bijstand zijn geholpen, jongeren bij wie instroom in de bijstand is voorkomen en mensen die geen uitkering ontvingen. Van de behoorden mensen tot de categorie jongeren (tot 27 jaar). Dat is ruim 1000 meer dan de prognose voor Met dit aanvalsplan dat in 2015 van start ging, heeft de gemeente tot 2018 ruim mensen uit de bijstand aan werk of naar school begeleid. Ruim jongeren gingen aan het werk of naar school. Van deze groep jongeren stroomde 4000 uit de bijstand. In 2018 zijn 1396 jongeren vanuit de SPA s (het wijkbanenplan) begeleid zijn naar werk, een opleiding of een hulpverleningstraject. Hierin zijn ook de inspanningen van het team Leerlingzaken meegenomen, dat deel uitmaakt van de integrale dienstverlening in de SPA s. Vanwege het succes in 2018 heeft het huidige college besloten structureel middelen beschikbaar te stellen voor deze kwetsbare jongeren. De begeleiding werd in 2018 vanuit tijdelijke middelen gefinancierd. In 2018 zijn 912 kandidaten op een werk ontwikkeltraject gestart, waarvan 173 jongeren. Het totaal aantal succesvol afgeronde werk ontwikkeltrajecten was 642, waarvan 156 door jongeren. Mede dankzij de STiP-banen is onze arbeidsmarktregio landelijk nu één van de koplopers in het realiseren van de banenafspraak. Begin 2018 vierden we de plaatsing van de duizendste 3/5

4 STiP-medewerker. Er zijn 25 STiP-medewerkers doorgestroomd naar regulier werk. Ook zijn er medewerkers om andere redenen uitgestroomd. Een deel van hen is, of wordt herplaatst. Op de vrijgekomen plekken zijn/worden nieuwe STiP-medewerkers geplaatst. Door uitval, ziekte en herplaatsingen wisselt de bezetting van de banen. Eind 2018 werken er nog 872 personen op een STIP baan. In het kader van handhaving en fraude zijn in 2018 vorderingen zijn vastgesteld voor in totaal 4,9 mln. Ook zijn er bestuurlijke boetes opgelegd voor een bedrag van 0,7 mln. In het coalitieakkoord Den Haag, stad van kansen en ambities hebben wij afgesproken om in de periode jaarlijks 500 mensen extra uit de bijstand helpen, bovenop de huidige doelstelling. Het hoofddoel van dit actieplan is om deze extra uitstroom te realiseren door de bestaande dienstverlening te versnellen, versterken én uit te breiden. We richten onze inspanningen vooral op de mensen die al langdurig in de bijstand zitten en mensen die een grote afstand hebben tot de arbeidsmarkt. De raad is hierover uitvoerig geïnformeerd in de brief Werkoffensief De kern van het werkoffensief +500 is dat met alle mensen in de bijstand ( mensen al langer dan 1,5 jaar) een persoonlijk gesprek wordt gevoerd, om in kaart te brengen wat hun talenten, behoeften, ambities en eventuele belemmeringen zijn. Op deze manier kan gerichter naar werk worden bemiddeld. Met het voor dit doel ontwikkelde actieplan richt het college zich op een drietal actielijnen: 1. in beeld brengen en spreken van alle kandidaten; 2. ontwikkelen en begeleiden van kandidaten; 3. werkgevers vinden en duurzaam matchen van kandidaten op vacatures. Bij alle maatregelen is er sprake van samenwerking met één of meerdere partners, zoals werkgevers of opleidingen en/of gebruik van wetenschappelijke inzichten of onderzoeken. Het college vindt deze externe oriëntatie van belang voor het slagen van de getroffen maatregelen. Vergelijking met andere gemeenten door bijvoorbeeld gebruik te maken van de Divosa-benchmark stelt ons in staat om onze resultaten te kunnen vergelijken met en te leren van andere gemeenten. Tot slot Procedureel wordt de aanvraag Vangnetuitkering Participatiewet ingediend door het college. De Toetsingscommissie vraagt ook een instemming van de gemeenteraad dat het college de gemeenteraad inzicht heeft gegeven in het tekort en de maatregelen. De aanvraag moet voor 15 augustus 2019 in bezit zijn van de Toetsingscommissie Participatiewet. Na indiening van de aanvraag stelt de Toetsingscommissie vast of aan de voorwaarden van de vangnetuitkering is voldaan. Deze voorwaarden zijn financieel technisch en procedureel van aard. Hierover volgt een advies aan de minister. De minister beslist voor het einde van het jaar. De uitbetaling vindt plaats in het eerste kwartaal Wij verwachten een vangnetuitkering van 13 mln.. 4/5

5 Gezien het vorenstaande stelt het college de raad voor het volgende besluit te nemen: De raad van de gemeente Den Haag, Gezien het voorstel van het college van 2 juli 2019, Besluit: I. In te stemmen met de aanvraag Vangnetuitkering Participatiewet 2018, waardoor indiening van de aanvraag bij de Toetsingscommissie Participatiewet kan plaatsvinden; Aldus besloten in de openbare raadsvergadering van 4 juli De griffier, De voorzitter, 5/5