Inhoud Voorwoord 1 1 Inleiding 3 1.1 Waarom een nieuw omgevingsstelsel? 3 1.2 Gemeente en Omgevingsplan centraal 5 1.3 De veranderopgave 6 1.3.1 Waarom? 6 1.3.2 De bedoeling 7 1.3.3 Belangrijkste veranderingen 7 1.4 Leeswijzer 8 2 Op weg naar de Omgevingswet 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Megatrends als achtergrond bij de Omgevingswet 12 2.3 De ambitie 13 2.4 Omgevingswet = Wet ruimtelijke ordening 2008 + jurisprudentie 21 2.4.1 De Omgevingswet in een maatschappelijke context 21 2.4.2 De Omgevingswet in een vakinhoudelijke context 22 2.5 Omgevingswet: beleidscyclus 26 2.6 Zorgplicht 29 2.6.1 Zorgplicht en instrumenten 29 2.6.2 Reikwijdte 31 2.6.3 Eigen verantwoordelijkheid versus overheidszorg? 31 2.6.4 Specifieke zorgplichten 31 2.7 Omgevingswet naar instrumenten 33 2.7.1 Kerninstrumenten 33 2.7.2 Decentrale regels 36 2.7.3 Algemene rijksregels 37 2.7.4 Projectbesluit 39 2.8 Omgevingswet naar betekenis voor bestuurslagen 41 2.9 De stand van zaken zomer 2016 42 3 De Omgevingsvisie 45 3.1 Inleiding 45 3.2 De positionering van de Omgevingsvisie 46 v
de omgevingswet toegelicht 3.3 De omgevingsvisie en bestuurslagen 48 3.4 De omgevingsvisie naar inhoud 48 3.5 De omgevingsvisie naar vormvereisten en procedure 50 3.6 De omgevingsvisie: programma en programmatische aanpak 51 3.6.1 Programma 51 3.6.2 Programmatische aanpak 52 3.7 Milieueffectrapportage en de Omgevingsvisie 54 3.7.1 Nauw verband met plan, programma en visie 54 3.7.2 Plan-m.e.r-beoordeling 54 3.7.3 Plan-MER 54 3.7.4 Project m.e.r.-beoordelingsplicht 55 4 Het Omgevingsplan 57 4.1 Inleiding 57 4.2 Eerste schermutselingen 57 4.2.1 Platform 31 58 4.2.2 Tonnaer Adviseurs 59 4.3 Het omgevingsplan in algemene zin 60 4.3.1 Het omgevingsplan vergeleken met het bestemmingsplan 60 4.3.2 Systematiek opstelling bestemmingsplan 61 4.3.3 Systematiek opstelling omgevingsplan 62 4.3.4 Het omgevingsplan op invoeringsdatum Omgevingswet 63 4.3.5 Het voorbereidingsbesluit 64 4.3.6 Het delegatiebesluit 65 4.3.7 Realisatietermijn en actualisatieplicht 65 4.3.8 Gebodsbepaling 66 4.4 Procedure en rechtsbescherming 67 4.4.1 Inleiding 67 4.4.2 Procedure 67 4.4.3 Rechtsbescherming 68 4.4.4 Appellabiliteit van de regels 68 4.5 Verbrede reikwijdte van het omgevingsplan 69 4.6 Type regels in het omgevingsplan 73 4.6.1 Inleiding 73 4.6.2 Type regels 74 4.6.3 Alphen aan den Rijn en Boekel 79 5 De Omgevingsvergunning 81 5.1 Inleiding 81 5.2 Onderweg naar de omgevingsvergunning 81 vi
inhoud 5.2.1 Van de Wabo-vergunning naar de Omgevingswetvergunning 81 5.2.2 De omgevingsvergunning via de omweg 82 5.2.3 De omgevingsvergunning omgevingsplanactiviteit 83 5.2.4 Andere discussies over het vergunningenstelsel 85 5.2.5 Het begrip inrichting verdwijnt (niet helemaal) 85 5.2.6 Koepelvergunning en gebiedsvisie 91 5.3 Van regels naar vergunningplicht 95 5.4 De aanvraag 96 5.5 Procedure en rechtsbescherming 98 5.5.1 Bevoegd gezag 98 5.5.2 Voorbereidingsprocedure 99 5.5.3 Rechtsbescherming 101 5.6 Bestuurlijke afwegingsruimte 102 5.7 Verdeling van de gebruiksruimte 108 5.8 Innovatie, gebruiksruimte en duurzaamheid 109 5.8.1 Algemeen 109 5.8.2 Gebruiksruimte 111 5.8.3 Salderen en compenseren 111 5.9 Duurzaamheid, samenhang en gezondheid 113 5.9.1 Duurzame initiatieven versus milieuregels 113 5.9.2 Instrumenten voor duurzaam handelen 113 5.9.3 Gezondheid 114 6 Voorbij de regels van de Omgevingswet 117 6.1 Inleiding 117 6.2 Van de Wet ruimtelijke ordening als benauwde geest naar geestverruiming onder de Omgevingswet 118 6.3 Samenwerking op regionaal schaalniveau 133 6.4 Vergeet de toezichthouder niet 135 6.4.1 Voor- en achterkant van het proces 135 6.4.2 Resultaatgericht handhaven: tactieken 136 6.4.3 Vier mogelijke tactieken 136 6.4.4 Veranderen 137 7 Aanverwante wetten in het nieuwe stelsel 139 7.1 Milieu, achtergronden en de Omgevingswet 139 7.1.1 The song remains the same 139 7.1.2 Leges 139 7.1.3 Wel of niet plaatsgebonden activiteiten 140 7.4 De aanvullingswet Bodem 140 vii
de omgevingswet toegelicht 7.4.1 Een doorontwikkeling 140 7.4.2 Het proces: bodem en omgevingswet 140 7.4.3 De grootste winst 141 7.4.4 De grootste uitdaging 141 7.4.5 De trend van saneren naar beheren 142 7.4.6 Wat betekent de aanvullingswet Bodem voor Omgevingsdiensten? 142 7.5 Interpretatie milieugevolgen op basis van de Omgevingswet en de vier AMvB s 144 7.5.1 Ruimte, duurzaamheid en uitvoerbaarheid 144 7.5.2 Ruimte voor initiatief 144 7.5.3 Duurzaamheid 146 7.5.4 Uitvoerbaarheid 147 8 De vier Algemene Maatregelen van Bestuur 149 8.1 Algemeen 149 8.1.1 De vier pijlers 149 8.1.2 Overzicht van de Algemene Maatregelen van Bestuur 149 8.1.2 Reikwijdte van de Algemene Maatregelen van Bestuur 150 8.2 Het Omgevingsbesluit 151 8.2.1 Voor wie? 151 8.2.2 Hoofdlijnen van het Omgevingsbesluit 151 8.2.3 Delegatie en uitvoering VTH 151 8.2.4 Procedurele regels 152 8.2.5 Vereenvoudiging 153 8.2.6 Inzichtelijke en korte procedures 153 8.2.7 Bijzonderheden 154 8.3 Het Besluit activiteiten leefomgeving 155 8.3.1 Algemeen 155 8.3.2 Andere indeling 155 8.3.3 Aanwijzing bevoegdheden 156 8.3.4 Keuze voor het type voorschriften 156 8.3.5 Waarom nog regels? 157 8.3.6 Algemene rijksregels zijn het uitgangspunt 157 8.3.7 Algemene regels versus vergunningplicht 158 8.3.8 Maatwerk 159 8.4 Het Besluit bouwwerken leefomgeving 159 8.4.1 Algemeen 159 8.4.2 Samenvoeging en decentralisatie 161 8.4.3 Maatwerk 161 8.4.4 Deregulering 162 viii
inhoud 8.5 Het Besluit kwaliteit leefomgeving 163 8.5.1 Algemeen 163 8.5.2 Eenvoud en ruimte 164 8.5.3 Samenhangende benadering 164 8.5.4 Onderzoekslasten 165 9 Slotwoord 167 9.1 Transitie 167 9.2 Momentopname 167 9.3 Terugkoppeling en vooruitblik 168 Serie: Omgevingswet in uitvoering Boek: De Omgevingswet toegelicht: overzicht, inzicht en handreikingen Toelichting: Deze uitgave bundelt de voornaamste kenmerken uit de Omgevingswet in één handig boekwerk. Centraal staat de rol van de gemeente met een focus op het omgevingsplan. ix