DIALOGISCH LEZEN OP DE BASISSCHOOL Maaike Pulles Lectoraat Taalgebruik & Leren NHL Stenden Hogeschool SLO Netwerkdag voor taalspecialisten Utrecht 12 april 2018 leerlingen tekst met informatie vraag informatieverwerking 1
Interactie en lezen Sociaal-cultureel perspectief op leren leren/ kennisconstructie komt tot stand in interactie met elkaar (Vygotsky 1978; Mercer 2004) Geletterdheid als sociale praktijk wat doen mensen met/rondom geschreven tekst (Barton 2000; Gee 2015) leespraktijken in onderzoekend leren: Wat doen leerlingen (lezers) met tekst: hoe gebruiken ze tekst om kennis te construeren? dialogisch lezen bij samen onderzoekend leren en: hoe doen ze dat samen(in interactie) tijdens samenwerkend leren? Samenwerken rondom teksten bevorderlijk voor ontwikkeling van leesvaardigheid/ tekstbegrip (gezamenlijke) kennisontwikkeling (Klingner & Vaughn 1999; Palincsar et al. 1987; Van den Branden 2000; Rojas-Drummond et al. 2012; Maine 2013;Mercer 2004; Mercer & Littleton 2007) 2
Dialogisch lezen Gesprekken waarin leerlingen samen lezen, denken en praten over teksten. tekst Samen betekenis geven en samen verwerken van gelezen informatie. lezer lezer context (Maine 2013,2015) Context voorbeeldfragmenten Projecten samen onderzoekend leren: onderzoekende houding als basis voor onderwijs taalvaardigheden ingebed in inhoudelijk relevante thema s kennisconstructie komt tot stand in interactie met elkaar midden- en bovenbouw PO rondom (wereldoriëntatie)thema s Methode van onderzoek: conversatieanalyse(precies kijken wat er gebeurt in de gesprekken tussen kinderen) 3
Onderzoekend leren in fasen Lezen bij samen onderzoekend leren tekst als bron van informatie informatie zoeken, selecteren, begrijpen, verwerken gezamenlijke/gedeelde activiteit Leerzame gesprekken rondom teksten Kinderen praten met elkaar over: 1. welk tekstfragment/ informatie relevant is; 2. hoe ze de tekst behandelen/gebruiken (aanpak/strategieën); 3. betekenis van woorden/tekstfragmenten; 4. inhoud van de tekst in relatie tot de (onderzoeks)vraag. 4
(1) Selectie van relevante tekst (omgaan met informatie) voorstel tekstselectie met onderbouwing voorstel tekstselectie (2) Praten over leesaanpak (leesstragieën) hulpvraag mbt betekenisprobleem aanpak hulpvraag mbt betekenisprobleem aanpak 5
(3) Praten over betekenissen (verwerken van informatie) hulpvraag mbt betekenisprobleem antwoord (door de tekst) 6
(4) Praten over (tekst)inhoud Bas: openen en [sluiten Fien: [sluiten van de sluisdeuren gaan bij kleine sluisdeuren met de hand. dan draait de sluiswachter aan een wiel of aan een grote slinger en bewegen d en bewegen de deuren bij (.) bij grote en bij moderne sluizen gaat het met een motor. de sluiswachter van een grote moderne sluis hoeft nauwelijks naar buiten (.) ((Bas probeert mee te lezen)) Bas: die zijn Fien: houdt alles via beeldscherm in de gaten [ja dat heb ik Bas: [ja maar wij hebben ook een kleine moderne [hebben we d Fien: [ja wij hadden een he:le grote met nog zo ((tekent in het notitieboekje)) één [twee en dan hier ook nog Bas: [ja maar die kleine ja maar die kleine ook eigenlijk Fien: ja bijna ((tegen ander lln)) Bas: ja maar daar zat dus nog een deur in dat klopt (0.25) Fien: ja hier zat nog een deurtje tussen want bij die kleine was het zo informatie (tekst) kritische benadering op basis van eigen ervaring discussie Rol van de tekst in dialogisch lezen De tekst als object, waarover je praat: selecteren van (relevante) informatie/tekstfragmenten aanpak (wat doen we met geselecteerde tekst) De tekst als gesprekspartner : die informatie inbrengt, en waarop je kritisch kan zijn. 7
Fragment cooling down groep 6/7 onderzoek naar waarom klopt het hart sneller als je sport? (thema: sport en beweging) Vragen bij het transcript cooling down 1. Bekijk het transcript en markeervoor jezelf belangrijke momenten, waarop je bijvoorbeeld ziet dat de kinderen met elkaar praten over: a) welk tekstfragment/ informatie relevant is; b) hoe ze de tekst behandelen/gebruiken (aanpak/strategieën); c) betekenis van woorden/tekstfragmenten; d) inhoud van de tekst (in relatie tot hun onderzoeksvraag). 2. Kies in tweetallen twee van die belangrijke momenten, en a) probeer te analyserenwat de leerlingen doen, en b) of je kunt observeren of er geleerd wordt. 8
Gezamenlijke betekenisconstructie hulpvraag betekenisprobleem antwoord uitbouw van het antwoord gezamenlijke formulering betekenis Fragment apen groep 4 onderzoek naar waar komt de mens vandaan? 9
Gezamenlijke kennisconstructie? Informatie (tekst) (kritische) vraag + hypothese gezamenlijke kennisconstructie onderzoekend leren natuurlijke, functionele context voor: leesvaardigheidsontwikkeling kennisontwikkeling dialogisch lezen praten over leesaanpak samen betekenisproblemen oplossen praten over inhoud (betekenis) van tekst tekst als gesprekspartner gezamenlijke kennisconstructie 10
Implicaties voor het onderwijs geef leerlingen de ruimte om met elkaar in kleine (heterogene) groepjes in gesprek te gaan rondom teksten, aan de hand van echtevragen van de leerlingen; dit kan groot in onderzoekend leren projecten, maar ook kleinschalig bij thema s uit de actualiteit, wereldoriëntatie, etc. DISCUSSIEVRAAG Wat hebben leerkrachten nodig om (meer) ruimte te creëren voor dialogisch lezen in de klas? Bedankt voor uw aandacht! Vragen? Maaike Pulles Lectoraat taalgebruik & leren NHL Stenden Hogeschool m.pulles@nhl.nl @lectoraattenl 11