Ontkavelen van taalonderwijs Presentatie titel

Transcriptie

1 Ontkavelen van taalonderwijs Presentatie titel Amos van Gelderen Lectoraat Taalverwerving en Taalontwikkeling, Kenniscentrum Talentontwikkeling, Hogeschool Rotterdam Kohnstamm Instituut, Universiteit van Amsterdam Rotterdam, 00 januari 2007

2 Doelen van taalonderwijs Mondelinge vaardigheden (spreken, luisteren, gesprekken) Schriftelijke vaardigheden (lezen, schrijven) Kennis over taal (grammatica, literaire kennis, genrekennis, woordkennis, spelling) Taalplezier

3 Taalontwikkeling Mondelinge Vaardigheden Schriftelijke Vaardigheden groei Taalkennis

4 Jan Tekstthema: Hoe ga je als docent om met de straatcultuur die de schoolcultuur binnendringt? Inleiding: Tegenwoordig is de leefwereld jongeren (12-17 jaar) die in de steden wonen verandert ten opzichte van jaren terug. De jongeren zijn met hele andere interesses bezig, individualisering, thuiscultuur & willen alleen werken wanneer zij het nut van het verrichtte werk zien of het moet leuk zijn. Op de straat houden de jongeren zich bezig met masculien gedrag, vooral onder jongens, wie is het alfa mannetje en daarin vertonen jongens haantjes gedrag met wie is de beste wie is de sterkste etc... Dit zie je steeds meer voorkomen in de steden: Rotterdam, Amsterdam, Den Haag & Utrecht. Een van de oorzaken die worden genoemd is doordat deze steden steeds meer multicultureel worden. Jongeren die hebben te maken met meerdere culturen: Straatcultuur en schoolcultuur.

5 Piet Standenmaatschappij De grondlegger voor ons moderne schoolsysteem, Thorbecke heeft er in 1863 door zijn ingevoerde wet voor gezorgd dat de hbs ontstond, welke bestemd was voor de burgerij. De sociale ongelijkheid van onderwijskansen vond men destijds normaal, het was een logische gevolg van de maatschappijstructuur en niemand had daar problemen mee. Het gymnasium was uitsluitend toegankelijk voor de elite, terwijl er voor de arbeiders en boeren de huishoudschool of de ambachtsschool was (Rutten, 2013). Maar de maatschappij veranderde en men vond dat het onderwijs niet langer tot sociale functie had om kinderen in hun stand te bevestigen, maar juist omgekeerd, zij moesten gestimuleerd worden te groeien op de maatschappelijke ladder. Na de Tweede Wereldoorlog werd dit onderwerp belangrijker, ten eerste omdat het net na de oorlog was en men toe was aan veranderingen, maar ten tweede ook door de industrialisatie. De machine begon de mens te verdringen en er was meer behoefte aan hoger opgeleid personeel

6 Niveau van Taalontwikkeling Verschilt van persoon tot persoon (ook bij zelfde leeftijd en opleidingsniveau!) Kan afgeleid worden uit taalproductie (zowel schriftelijk als mondeling) Sporen van spreektaal in schrijftaal maken veel duidelijk In onderwijs ligt meestal de nadruk op basisvaardigheden lees- en schrijfvaardigheid (technisch lezen, spelling en grammatica), terwijl veel andere problemen optreden (betekenis)

7 Het probleem: verkaveld taalonderwijs! Technisch lezen Begrijpend lezen Studerend lezen Spelling Grammatica Woordenschat Literatuur Schrijven Spreken Luisteren Gespreksvaardigheid Instructietaal (taal om andere vakken te leren)

8 Taal als doel en middel Taalonderwijs heeft taalvaardigheid als doel Vakonderwijs gebruikt taal als middel Taalontwikkeling is optimaal wanneer er directe verbanden zijn tussen de mondelinge en schriftelijke vaardigheden en de benodigde taalkennis. Dit kan plaatsvinden in taal- en vakonderwijs, waarin aandacht is voor die verbanden. Bijv. je leert woorden die nuttig zijn voor het leren van vakinhouden. En je leert hun spelling en hoe ze te gebruiken in zinnen (mondeling en schriftelijk). voordelen: integratie van mondelinge en schriftelijke vaardigheden, frequent en nuttig gebruik van nieuwe taalkennis

9 Voorbeeld 1: Geintegreerd tekstonderwijs Leesgroepjes met een taalvaardige begeleider. Vooral voor begrijpen van de tekstinhoud Maar ook voor: - Woordenschat - Kennis van tekstkenmerken - Taalbeschouwing - Mondelinge vaardigheden - Kennis van de wereld - Leesbevordering - Technisch lezen

10 Leesgroepjes 4-5 leerlingen en een begeleider Om de beurt lezen en praten over wat je tegenkomt Begeleider bepaalt het tempo en bij welke zaken stilgestaan wordt (moeilijke woorden, verbanden tussen zinnen, logische relaties, leesfouten) Reflectie op tekstinhoud, oplossen van begripsproblemen, ontwikkelen gespreksvaardigheid Teksten aangepast aan niveau en interesse van lln

11 Voorbeeld 2: schrijven met peer response en genrekennis 1) Instructie in het schrijven van een bepaald genre (uitleg, verhaal, betoog, vaktekst) 2) Lezen van modelteksten met typerende kenmerken (bijvoorbeeld gebruik van tijdsindicatoren) 3) Signaleren van die kenmerken en toepassen in oefeningen 4) Schrijven van eigen teksten met gebruik van die kenmerken 5) Commentaar geven op elkaars teksten, met aandacht voor die kenmerken (functioneel?) 6) Herschrijven Grote effecten op schrijfvaardigheid aangetoond in groep 8. Maar leesvaardigheid en gespreksvaardigheden zijn ook direct betrokken in deze aanpak.

12 Opdracht Kies (of ontwerp) een werkvorm voor ontkaveld taalonderwijs op het MBO. Je kunt geïntegreerd tekstonderwijs of schrijven met peer response aanpassen aan de context van het mbo, of iets nieuws bedenken. Eis: er moeten duidelijke verbanden zijn met vakonderwijs en zowel mondelinge als schriftelijke vaardigheden Geef aan: wat zijn de voordelen (voor taalontwikkeling)!