Informatievaardigheden. in het basisonderwijs

Transcriptie

1 Informatievaardigheden in het basisonderwijs

2

3

4 Agenda 1. Wanneer ben je informatievaardig? 2. Waarom is het (nu) zo belangrijk informatievaardig te zijn? 3. Wat betekent dit voor het onderwijs? 4. Hoe doen leerkrachten en leerlingen het nu? 5. Wat betekent dit voor de Bibliotheek op school / leesconsulenten?

5 Wanneer ben je informatievaardig? Informatievaardig ben je als je geleerd hebt hoe je moet leren. Je weet hoe je moet leren omdat je weet hoe kennis is georganiseerd, hoe je informatie moet vinden en hoe je informatie zo kunt organiseren dat anderen ervan kunnen leren. - American Library Association 1989

6 Wanneer ben je informatievaardig? Mensen die informatievaardig zijn, zijn in staat hun informatiebehoefte te onderkennen en deze op een effectieve en efficiënte wijze te bevredigen. (Van Veen, 2005:17)

7 Waarom is het (nu) zo belangrijk om informatievaardig te zijn?

8 Waarom zijn informatievaardigheden (nu) zo belangrijk?

9

10

11

12

13 Waarom zijn informatievaardigheden (nu) zo belangrijk? Om kunnen gaan met het groeiend informatie aanbod en het gebruik van internet als bron. Prestaties op school en tijdens studie. o Gebruik van online én offline bronnen. Meekomen in de (almaar veranderende) informatiesamenleving.

14

15

16

17 Waarom zijn informatievaardigheden (nu) zo belangrijk? Om kunnen gaan met het groeiend informatie aanbod en het gebruik van internet als bron. Prestaties op school en tijdens studie. Meekomen in de (almaar veranderende) informatiesamenleving. o Brandstof leven lang leren, actief en kritisch burgerschap, participatie, enz. Belangrijk onderdeel 21 ste eeuwse vaardigheden

18 Werk, maar ook het alledaagse functioneren in de informatiesamenleving, vraagt veel meer dan in de industriële samenleving om hogere kennisniveaus, complexere toegepaste vaardigheden, diversiteit en flexibiliteit (Trilling & Fadel, 2009)

19

20 Leerkrachten en docenten onderschrijven het belang van 21 ste eeuwse vaardigheden en geven aan wel meer aandacht te willen besteden aan 21 ste eeuwse vaardigheden en met name ook leren leren (Onderwijsraad, 2014)

21 Slechts 3% van de leraren in de onderbouw en 1% in de bovenbouw van het basisonderwijs geeft aan dat op school systematisch extra tijd en aandacht wordt geschonken aan 21ste-eeuwse vaardigheden (Onderwijsraad, 2014)

22 Vragen? Deel 2: Wat betekent dit voor het onderwijs? Hoe doen leerkrachten en leerlingen het nu? Wat betekent dit voor dbos/leesconsulenten?

23 Wat betekent dit voor het onderwijs? Aandacht voor vaardigheden voor het omgaan met informatie op internet. Aandacht voor Leren leren: door het hanteren van een stapsgewijze aanpak bij het oplossen van informatievraagstukken. Aandacht onderliggende vaardigheden. Informatievaardige leerkrachten.

24 Vaardigheden voor het omgaan met informatie op het internet Een geschikt zoeksysteem kiezen (of plaats om informatie te zoeken). Zoekwoorden kiezen. Geschikte informatiebronnen selecteren (op een website of in de resultaten van een zoekopdracht). Online informatiebronnen evalueren. Juist omgaan met auteursrechten/copyrights.

25 Stapsgewijze aanpak van informatievraagstukken

26 Stapsgewijze aanpak van informatievraagstukken 1. Probleem definiëren en goede vragen formuleren. 2. Bronnen bepalen, een zoekplan maken, trefwoorden genereren. 3. Zoeken en verzamelen van de informatie. 4. Bekijken en beoordelen van informatie op bruikbaarheid. 5. Ordenen, verwerken en presenteren van informatie. 6. Evalueren van het proces en de tussenstappen.

27 Stapsgewijze aanpak van informatievraagstukken Big6-model / Super3-model SLO-systematiek

28 Stapsgewijze aanpak van informatievraagstukken Bij informatievaardige opdrachten steeds alle stappen behandelen. Geïntegreerd in curriculum en/of aparte lessen. Over meerdere leerjaren. Werken aan niveauopbouw.

29 Onderliggende vaardigheden Instrumentele vaardigheden o technische omgang met het medium Structurele vaardigheden o de structuur van het medium begrijpen Strategische vaardigheden o doelen voor ogen houden en daarnaar handelen

30 Informatievaardige leerkrachten

31 Informatievaardige leerkrachten De leerkracht moet dus zelf informatievaardig zijn, weten: Hoe je de stappen doorloopt. Maar ook specifieke didactische vaardigheden bezitten: Werken met uitgewerkte voorbeelden. Proceswerkbladen gebruiken. Met leerlingen in gesprek gaan/reflecteren/discussieren. Samen de mindmap maken. Bespreken wat criteria zijn bij het beoordelen van informatie. Etc. Het belang van informatievaardigheden kunnen overdragen.

32 Hoe doen leerkrachten en leerlingen het nu? Onderzoek Saskia Brand-Gruwel Aantal resultaten van de monitor van de Bibliotheek op school

33 Hoe doen leerlingen het nu?

34 Enkele resultaten scholen in de monitor dbos % (1272) van de basisscholen in NL bereikt met dbos. Daarvan vult 84% (1063) ook het deel informatievaardigheden van de monitor in. o o 85% minstens 1x/maand, 51% minstens 1x/week aandacht voor informatie-vaardigheden. 17% (180) een leerlijn informatievaardigheden met expliciete doelen voor verschillende jaargroepen.

35 Op welke manier komen informatievaardigheden aan bod?

36 1. Aandacht leerkracht voor bedenken welke informatie gevonden moet worden.

37 Leerling: Stap 1 Taakdefinitie; een lijstje met zoekwoorden maken.

38 2. Aandacht leerkracht voor bedenken hoe en waar de informatie het beste gevonden kan worden.

39 Leerling: Stap 2 Zoekstrategie; bedenken waar de informatie het beste gevonden kan worden.

40 Leerling Stap 3 Zoeken; ook nog op andere sites of in andere boeken kijken.

41 3. Aandacht leerkracht voor internet als bron

42 4. Aandacht leerkracht voor kranten en tijdschriften als bron

43 5. Aandacht leerkracht voor personen als bron

44 En wat zien we bij de leerlingen? 78% gebruikt internet op de computer voor het zoeken van informatie, 20% (ook) op de telefoon 51% gebruikt (ook) boeken 38% vraagt het (ook) wel eens aan een persoon Van de leerlingen stelt 42% nooit een vraag aan iemand van de bibliotheek.

45 6. Aandacht leerkracht voor beoordelen kwaliteit van informatie

46 Leerling: Stap 4 Beoordelen; wie de informatie op internet heeft gezet.

47 Leerling: Stap 4 Beoordelen; of de informatie niet te oud is.

48 6. Aandacht leerkracht voor verwijzen naar bronnen.

49 7. Aandacht leerkracht voor reflecteren op het zoekproces

50 Conclusie wat betreft gepresenteerde monitorresultaten Leerkrachten zeggen vaak wel aandacht te geven aan informatievaardigheden. Maar dit zien we lang niet altijd terug: o in de aandacht die er zou moeten zijn voor bepaalde deelvaardigheden o in de vaardigheden van de leerlingen. Daarom: Zijn leerkrachten zich wel voldoende bewust van waar het om draait bij informatievaardigheden? Geef zij wel vaak genoeg aandacht aan het onderwerp? Hebben zij zelf voldoende vaardigheden?

51 Wat betekent dit voor de Bibliotheek op school / leesconsulenten? Er is genoeg werk te doen. Overtuig scholen van het belang van informatievaardigheden (m.n. leren leren). Moedig scholen aan hier structureel op in te zetten. Kijk naar vaardigheden van leerkrachten en het begrip dat zij hebben van het onderwerp informatievaardigheden. o Kijk hiervoor ook naar de monitorresultaten van de leerlingen. o Werk aan de kwaliteit van de invulling van het onderwerp. Leg de link met onderwijsvernieuwing voor de 21 ste eeuw en 21 ste eeuwse vaardigheden.