Al doende leren Een module voor trainers

Transcriptie

1 Al doende leren Een module voor trainers Bijlagen: Powerpoint Een module voor trainers Handouts: Stappenplan internetgebruik (De Strategiekaart) Print van Powerpoint prestaties geld Parktijkopdrachten A en B Procesbeschrijving Al doende leren Video-clips: Leerlingen zoeken op internet (bijeenkomst A) Modelen van gericht zoekgedrag (bijeenkomst B) Al doende leren: De module voor trainers 1

2 Inleiding De beperkte vaardigheden van leerlingen om bewust en effectief gebruik te maken van internet is een zorg van veel vmbo-scholen. Om die reden werd in het kader van de Regeling 2009 Mediawijsheid op het Nova College in Amsterdam het project Al doende leren uitgevoerd, met ondersteuning van Sardes en de Vrije Universiteit. Doel van het project was om een aanpak te ontwikkelen voor vmbo-scholen om hun onderwijs in informatiegeletterdheid te versterken. Deze module is een van de opbrengsten van het project. De module bestaat uit draaiboeken voor drie bijeenkomsten waarin schoolbegeleiders vmbo-docenten trainen om hun NT2- leerlingen stapsgewijs te ondersteunen bij het gericht zoeken en verwerken van informatie op het internet. Speciale aandacht zal worden besteed aan het taalniveau van de leerlingen. Voor leerlingen die een andere moedertaal hebben dan het Nederlands kan het ontwikkelen van internetvaardigheden niet los worden gezien van het ontwikkelen van taalvaardigheid. Dit betekent dat docenten bij het begeleiden van het zoekgedrag van de leerlingen bijvoorbeeld ook moeten werken aan het uitbreiden van de woordenschat van de leerlingen. Hoe docenten dit kunnen doen krijgt daarom ook aandacht in deze trainingsmodule. Al doende leren: De module voor trainers 2

3 Doel van de module De module is erop gericht om de docenten zelf een project van 8 weken te laten uitvoeren waarin ze hun leerlingen begeleiden om met behulp van internet zogenaamde prestaties te maken. In de module is gekozen voor prestaties rond het thema Geld. Voorbeeld van een prestatie: Prestatie 12: Vals geld Schrijf een artikel over de manieren waarop de eurobankbiljetten beveiligd worden en hoe je vals geld kunt herkennen. Door het uivoeren van het project Geld en hierop te reflecteren, leren de docenten: een project voorbereiden en uitvoeren leerlingen ondersteunen bij het gericht zoeken, selecteren en verwerken van internetinformatie voor het uitvoeren van een prestatie de taalontwikkeling van de leerlingen stimuleren leerlingen voorbereiden op het presenteren van hun prestaties nieuwe projecten ontwerpen en uitvoeren Al doende leren: De module voor trainers 3

4 Opzet van de module De module bestaat uit 3 bijeenkomsten van elk 2 uur. A Introductiebijeenkomst De docenten krijgen informatie over: Het project Al doende leren het werken in vijf stappen (het Stappenplan) om leerlingen te helpen met het zoekproces op internet (o.a. werken met strategiekaart) oefenen met: het analyseren en ontwerpen van prestaties krijgen: informatie voor het starten en uitvoeren van Fase 1 (twee weken) van het project een praktijkopdracht, uit te voeren voorafgaande aan bijeenkomst B B Verdiepingsbijeenkomst Deze bijeenkomst vindt plaats ongeveer twee weken na bijeenkomst A. De docenten wisselen ervaringen uit over: de eerste fase van het project hoe leerlingen reageren welke knelpunten ze tegenkomen en hoe ze die kunnen oplossen bespreken: het gelezen stuk Procesbeschrijving Al doende leren krijgen demonstratie (modelen en video-clip) van: het begeleiden van het zoekproces van de leerlingen krijgen: suggesties voor het stimuleren van de taalontwikkeling van de leerlingen instructie voor het vervolg van het project op school beoordelingscriteria voor de eindproducten van de leerlingen een praktijkopdracht, uit te voeren voorafgaande aan bijeenkomst C C Evaluatiebijeenkomst Deze bijeenkomst vindt plaats nadat de docenten het project op hun school hebben afgerond ( 8 weken na de start). De docenten wisselen ervaringen uit over: het totale project de eindproducten van de leerlingen oefenen met: het opzetten van een volgend project Al doende leren: De module voor trainers 4

5 A Introductiebijeenkomst Al doende leren: De module voor trainers 5

6 Draaiboek introductiebijeenkomst Welkom Eye-opener Theorie Oefening Praktijkopdracht Kennismaking Toelichting op de module en de doelen en onderwerpen van de bijeenkomst. Observeren van leerlingen die informatie zoeken op het internet (video-clip). Overzicht van het Stappenplan internetgebruik Stap 1 (voorbereiden van de zoekopdracht) Analyseren en ontwerpen van prestaties Voorbereiden van de zoekopdracht Voorbereiden en uitvoeren van de eerste fase van het project Geld Al doende leren: De module voor trainers 6

7 Welkom & agenda Al doende leren training docenten Heet de docenten welkom. Hou een kennismakingsronde. Naam trainer: Dia 1 Dia 2 bijeenkomst A Doelen Al doende leren Werken met prestaties Begeleiden van leerlingen (Stappenplan) Voorbereiding uitvoering project Opzet module Licht de onderwerpen toe die op deze bijeenkomst aan de orde komen: Doelen Al doende leren Het leren van internetvaardigheden. Leerlingen kennen de techniek wel, maar zijn onvoldoende in staat om slim en doelgericht te zoeken op internet. Extra doel: taalontwikkeling. Vooral de leesvaardigheid en de woordenschat van NT2-leerlingen schieten tekort om goed te kunnen zoeken op internet. Het ontwikkelen van deze vaardigheden krijgt daarom ook aandacht. (voorbeeld prestatie) Microkrediet Prestaties Leerlingen gaan prestaties maken. Dit zijn opdrachten waarvoor leerlingen informatie moeten zoeken op het internet. De docenten analyseren voorbeelden van prestaties voor het thema Geld. Dit is Etelvina. Zij heeft vier kinderen. Haar man werkt. Toch had ze niet genoeg geld om rond te komen. Met microkrediet kon zij een eigen bedrijfje beginnen in hangmatten. Ze heeft nu genoeg geld om haar kinderen naar school te laten gaan. Schrijf een artikel over microkrediet. Stappenplan Leerlingen worden in 5 stappen begeleid om gericht informatie op het internet informatie te zoeken die nodig is voor het uitvoeren van de opdracht. Docenten krijgen op deze bijeenkomst informatie over dit stappenplan. Voorbereiding op uitvoering eerste fase project Docenten krijgen op deze bijeenkomst instructie over het zelf opzetten en uitvoeren van de eerste fase van het project Geld. Al doende leren: De module voor trainers 7

8 Dia 3 Opzet module 3 Bijeenkomsten A Introductie B Verdieping C Evaluatie U licht de opzet van de module toe. Opzet module Na deze introductiebijeenkomst (A) gaan de docenten twee weken zelf met een groep leerlingen met het project Geld aan de slag. Hierna volgt de verdiepingsbijeenkomst (B) waarin de docenten de eerste ervaringen uitwisselen en meer voorbeelden en informatie krijgen over het begeleiden van de leerlingen. De docenten krijgen verder aanwijzingen over hoe ze met de leerlingen kunnen toewerken naar de opbrengsten van het project (presentaties en verslagen). Tenslotte volgt (zes weken na bijeenkomst B) de afsluitende evaulatiebijeenkomst (C). Hierin wisselen de docenten ervaringen uit over het project Geld en ontwikkelen ze ideeën voor een mogelijk volgend project. Eye-opener Video-clip (twee leerlingen zoeken samen informatie op internet) Deze clip illustreert waar leerlingen moeite mee hebben als ze gericht informatie moeten zoeken op internet. Bijvoorbeeld: goede zoekwoorden kiezen hits scannen hits lezen en beoordelen Vraag de docenten wat ze opvalt in de video-clip en bespreek de kenmerken van het weinig gerichte zoekgedrag van de leerlingen en de taalproblemen die ze hebben. Doel: De docenten richten op de punten die in de begeleiding van de leerling centraal moeten staan: Ondersteuning bij gericht zoeken en verwerken van informatie Leesvaardigheid en woordenschat ontwikkelen. Al doende leren: De module voor trainers 8

9 Theorie Handout Strategiekaart Geef aan de hand van de hand-out en de dia een toelichting op de manier het stappenplan voor het zoeken en verwerken van informatie op internet. Dia 4 Stappenplan 1. Voorbereiden zoekopdracht 2. Zoekwoorden kiezen 3. Hits selecteren 4. Lezen en beoordelen 5. Evalueren en verwerken Licht iedere stap kort toe (voor informatie, zie Procesbeschrijving Al doende leren ). Vertel dat de stappen 2 t/m 5 (fase 2 van het project) in bijeenkomst B uitgebreid aan de orde zullen komen. En dat bijeenkomst A bedoeld is om de docenten toe te rusten om de fase 1 van het project te kunnen uitvoeren. Fase 1 eindigt op het moment dat de leerlingen goede zoekvragen hebben geformuleerd. In fase 2 (die wordt voorbereid op bijeenkomst B) gaan leerlingen volgens de stappen 2 t/m 5 van het stappenplan informatie op het internet zoeken en hun prestatie maken. Fase 1 Organisatie Prestaties kiezen Voorbereiden zoekopdracht U kondigt aan dat nu de volgende onderdelen van Fase 1 aan de orde komen het organiseren van het project op school het kiezen van de prestaties die leerlingen gaan uitvoeren hoe docenten leerlingen kunnen begeleiden bij het formuleren van goed zoekvragen Dia 5 Dia 6 Organisatie Planning Computers Digitaal schoolbord (of beamer) USB-sticks Organisatie De docenten moeten een periode plannen van 8 weken waarin de leerlingen twee keer per week aan hun prestaties kunnen werken. Fase 1 duurt 2 weken Fase 2 duurt 6 weken Computers: Er moeten voldoende computers beschikbaar zijn om de leerlingen in tweetallen aan hun prestaties te laten werken. Digitaal schoolbord: Dit is nodig om klassikaal instructie te kunnen geven en samen met de leerlingen te reflecteren op hun zoekgedrag op internet. USB-stick: Iedere leerling slaat op eigen USB-stick zijn/haar documenten op (geformuleerde vragen, verslagen, presentaties e.d.) Al doende leren: De module voor trainers 9

10 Oefening Handout Print powerpoint prestaties Geld geld Ieder groepje schrijft een artikel voor de schoolkrant over geld. Prestaties kiezen Laat de docenten in tweetallen de prestaties Geld analyseren op de volgende onderdelen: Zijn ze begrijpelijk en uitnodigend voor hun leerlingen? Zijn ze geschikt om uit te voeren met gebruik van internet? Vraag de docenten om de prestaties zo nodig geschikter te maken voor hun leerlingen en laat ze eventueel zelf andere aantrekkelijke en uitvoerbare prestaties ontwerpen. Bespreek de uitkomsten van de tweetallen plenair na. Vertel dat op bladzijden 4,5 van Procesbeschrijving Al doende leren (het document dat ze na afloop ter lezing meekrijgen) meer informatie staat over wat geschikte prestaties zijn. Voorbereiden van de zoekopdracht Laat de docenten in tweetallen bij een zelfgekozen prestatie goede onderzoeksvragen bedenken. Laat ze vervolgens bespreken welke problemen hun leerlingen zouden kunnen hebben als ze zelf onderzoeksvragen moeten formuleren en hoe ze hun leerlingen daarbij kunnen helpen. Vertel dat ze voor die ondersteuning aanwijzingen kunnen vinden op bladzijden 6/7 van Procesbeschrijving al doende leren. Praktijkopdracht Handout Praktijkopdracht A Licht de verschillende onderdelen van de praktijkopdracht toe: Lees Procesbeschrijving Al doende leren. Plan een project van 8 weken in het schoolrooster (twee werkmiddagen/-ochtenden per week). Inventariseer de technische infrastructuur (computers, e.d.). Maak een lijst van prestaties rond het thema Geld. Laat leerlingen in tweetallen een prestatie kiezen die ze samen willen uitvoeren. Begeleid de tweetallen bij het formuleren van goede onderzoeksvragen voor hun prestatie. Mail de gekozen prestaties met de bijbehorende onderzoeksvragen, voor bijeenkomst B. Al doende leren: De module voor trainers 10

11 B Verdiepingsbijeenkomst Al doende leren: De module voor trainers 11

12 Draaiboek verdiepingsbijeenkomst Uitwisseling Ervaringen Fase 1 Kwaliteit van onderzoeksvragen van leerlingen Theorie Discussie Demonstratie Praktijkopdracht Stappen 2 t/m 5 van stappenplan Drie manieren om het leren te stimuleren Het stimuleren van de taalontwikkeling Procesbeschrijving Al doende leren Het gebruik van het digitale schoolbord Uitvoeren van Fase 2 van het project (stappen 2 t/m 5 van het Stappenplan) Al doende leren: De module voor trainers 12

13 Eye-opener Handout Print van toegestuurde prestaties en bijbehorende onderzoeksvragen Laat docenten rapporteren over Fase 1: De keuze van prestaties Het formuleren van de onderzoeksvragen Voer een plenaire discussie over: De geschiktheid van de gekozen prestaties De kwaliteit van de onderzoeksvragen Moeilijkheden die leerlingen hebben met het formuleren van de vragen Mogelijkheden om de leerlingen hierbij te helpen Theorie 1: Het Stappenplan Geef eerst nog een keer een overzicht van het volledige Stappenplan. Dia 7 U licht nu de stappen 2 t/m 5 toe aan de hand van de dia s 8 t/m 13 Ter voorbereiding van deze toelichting leest u de bladzijden 8 t/m 19 van Procesbeschrijving Al doende leren. Dia 8 Dia 9 Leg uit dat voor stap 4 zowel het scannend lezen als het strategisch lezen nodig is. Daarom licht u voor deze stap dia s 10 en 11 toe. (zie hiervoor bladzijden 13 t/m 16 van Procesbeschrijving Al doende leren) Dia 10 Al doende leren: De module voor trainers 13

14 Stap 4: lezen en beoordelen II Strategisch lezen (kijk naar indelingen e.d.) Precies lezen: - hardop lezen - samen mondeling samenvatten - woordhulp gebruiken (volgende dia) Dia 11 Woordhulp lees een stukje terug of verder, daar staat misschien informatie waaruit je de betekenis kunt afleiden kijk naar de illustratie, misschien geeft die extra informatie kijk of je al een stukje van het woord kent zoek het woord op in een woordenboek of vraag de betekenis aan iemand Een beperkte beheersing van het Nederlands is een van de belangrijkste struikelblokken bij het gericht zoeken van informatie op het internet. Leg daarom de nadruk op het belang van het stimuleren van de taalontwikkeling en licht de aanpak Woordhulp toe (zie hiervoor bladzijden 20 en 21 van De Procesbeschrijving). Dia 12 Dia 13 Theorie 2: Stimuleren van leren & taalontwikkeling Leg uit dat docenten er op drie manieren voor kunnen zorgen dat hun NT2-leerlingen steeds doelgerichter en effectiever op internet informatie gaan zoeken. Een van de krachtige middelen is het op een goede manier demostreren (modelen) van gericht zoekgedrag. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van beamer of digitaal schoolbord (later in Dia 14 deze bijeenkomst geeft u hiervan een demonstratie en/of laat u hier een video-clip van zien.). Verder is het van belang dat docenten hun leerlingen stimuleren om te reflecteren op de manier waarop ze zoeken. Bijvoorbeeld aan de hand van de strategiekaart met het Stappenplan (Zie voor toelichting op dit onderdeel bladzijde 2 van Procesbeschrijving.). Dia 15 Benadruk het belang van taalstimulering. Docenten kunnen aan het begin van een project een Woordweb maken: leerlingen bedenken allerlei woorden die ze bij het thema vinden passen. De docent bespreekt de woorden met de leerlingen. De werking van de Woordhulp besprak u al bij dia 12. Voor het consolideren (laten onthouden) van de woorden kunnen docenten de leerlingen woordenlijsten laten aanleggen. (Zie voor taalstimulering bladzijden 20 en 21 van Procesbeschrijving.) Al doende leren: De module voor trainers 14

15 Discussie Handout Procesbeschrijving Al doende leren Demonstratie Video-clip Les met digitaal schoolbord/beamer Vraagt de docenten of ze nog vragen hebben over het document dat ze voor deze bijeenkomst hebben gelezen: Procesbeschrijving Al doende leren. Inmiddels is op deze bijeenkomst al veel van de inhoud van de Procesbeschrijving aan de orde geweest, maar het is verstandig om bij de docenten na te gaan of bepaalde onderdelen toch nog verduidelijking nodig hebben. U laat de video-clip zien waarop een docent zelf modelt hoe je gericht informatie zoekt op het internet. U kunt dit ook zelf voordoen met gebruikmaking van digitaal schoolbord of beamer. Door hardop te denken tijdens het zoeken laat u de docenten merken op welke manier zij hun leerlingen het voorbeeld kunnen geven van slim zoeken op internet. U wijst de docenten erop dat digitaal schoolbord en beamer uitstekende hulmiddelen zijn bij vier verschillende lesonderdelen. (Zie bladzijden 3 en 4 van Procesbeschrijving.) Dia 16 Praktijkopdracht Handout Praktijkopdracht B Licht de onderdelen van de praktijkopdracht toe: Voer Fase 2 van het project uit (stappen 2 t/m 5 van het Stappenplan. Begeleid de leerlingen bij het maken van hun verslagen en hun Powerpoint-presentaties (voor criteria zie dia 17). Neem voor de evaluatiebijeenkomst (C) mee: de verslagen van de leerlingen, de woordenlijsten die ze gemaakt hebben en hun Powerpoint-presentaties (zoveel mogelijk materiaal op USBstick). Bereid een korte Powerpoint-presentatie (maximaal 5 dia s) voor over succeservaringen en knelpunten in Fase 2, geïllustreerd met een paar voorbeelden van eindproducten van leerlingen Beoordeling verslagen & presentaties Inhoud Vorm Omvang Gebruik van nieuwe woorden Correct taalgebruik (verslagen) Netheid (verslagen) Dia 17 Licht tenslotte nog de criteria toe waarop de docenten de verslagen en presentaties (dia 17) en de woordenlijsten (dia 18) van de leerlingen kunnen beoordelen. Benadruk dat deze criteria vooraf bij de leerlingen bekend moeten zijn. Het is de bedoeling dat de docenten de leerlingen tijdens het project regelmatig ondersteunen om te bevorderen dat hun eindproducten (verslagen, Powerpoints en woordenlijsten) zoveel mogelijk aan deze criteria voldoen. 1 Afhankelijk van het aantal deelnemers geeft u aan hoeveel tijd de docenten hiervoor hebben op de evaluatiebijeenkomst. Al doende leren: De module voor trainers 15

16 Beoordeling woordenlijsten Omvang Kwaliteit woordomschrijvingen 18 Dia 18 Al doende leren: De module voor trainers 16

17 C Evaluatiebijeenkomst Al doende leren: De module voor trainers 17

18 Draaiboek Evaluatiebijeenkomst Uitwisseling & evaluatie Oefening Succeservaringen en knelpunten (het proces) Kwaliteit van eindproducten van leerlingen Voorbereiden van een nieuw project Al doende leren: De module voor trainers 18

19 Uitwisseling & Evaluatie Powerpointpresentaties van met het project: aan de hand van hun powerpoint en geïllustreerd Laat de docenten elk een korte presentatie geven van hun ervaringen docenten met voorbeelden van eindproducten van de leerlingen. Eindproducten van hun leerlingen Evaluatie van het proces Toepassen van het stappenplan Kwaliteit van de reflectie Kwaliteit van de samenwerking tussen leerlingen Vraag de toehoorders om op de volgende punten in de presentaties te letten: Hoe verliep het proces op school? (dia 19) Wat is de kwaliteit van de eindproducten? (dia s 17 en 18 van bijeenkomst B) 19 Stel de volgende vragen in de plenaire discussie na afloop van een presentatie: Hebben jullie nieuwe elementen gehoord die je zelf wilt toepassen in volgende projecten? Heb je tips die de presentator zou kunnen gebruiken bij het uitvoeren van volgende projecten? Oefening U vraagt de docenten ideeën te ontwikkelen voor een volgend project. Hierbij maken ze gebruik maken van de ervaringen die in de evaluatie zijn gepresenteerd. Opbrengst van deze oefening is dat de docenten een thema hebben gekozen voor een volgend project met een paar voorbeelden van mogelijke bijbehorende prestaties Thema s Laat de docenten in tweetallen thema s bedenken voor een volgend project. De docenten kiezen daarna plenair het meest geschikte thema voor hun school. Criteria prestaties Aantrekkelijk en uitdagend voor leerlingen Ruimte voor aanpassing in overleg met de leerlingen Voor uitvoering is zoeken op internet nodig Er zijn eenvoudige sites te vinden met de nodige informatie De leerlingen hebben zoekwoorden nodig om de opdracht uit te voeren De pestaties besteden expliciet aandacht aan onbekende woorden en uitdrukkingen Prestaties Laat de docenten in tweetallen prestaties ontwerpen volgens de criteria van dia 20. In een plenaire uitwisseling van de verschillende ideeën ontstaat een lijst van de meest geschikte prestaties. 20 Dia 20 Al doende leren: De module voor trainers 19