RAADSBESLUIT Bestuursopdracht 2-sterrendossier Wonen en Zorg burgerlidmaatschap De raad van de gemeente Best; gezien de oriënterende bespreking op 11 mei 2015; gezien de kaderstellende discussie op 8 juni 2015; gelet op de Gemeentewet; besluit: de volgende bestuursopdracht 2-sterrendossier Wonen en Zorg vast te stellen: Bestuursopdracht 2-sterrendossier Wonen en Zorg Doel Het doel van dit 2-sterrendossier is dat er toekomstbestendig beleid ontwikkeld wordt waardoor alle inwoners met een beperking, zowel nu als in 2040, zo lang als mogelijk zelfstandig en geschikt kunnen wonen in Best. Afbakening Bovenstaande doelstelling omvat drie elementen die belangrijk zijn voor de afbakening van het sterrendossier: 1. Alle inwoners met een beperking De doelgroep van dit 2-sterrendossier is inwoners met een beperking. Dit betekent dat er binnen dit dossier geen beleid wordt ontwikkeld voor andere doelgroepen waarbij er sprake is van een huisvestingsvraag, zoals statushouders en arbeidsmigranten. De verwachting is dat binnen de doelgroep met een beperking, de grootste vraag naar geschikte woningen de komende jaren komt van de groep ouderen. Dit komt door de samenloop van de vergrijzing, het scheiden van wonen en zorg (ouderen met een lichtere zorgvraag (ZZP 1 t/m 3) kunnen niet meer verhuizen naar een zorginstelling) en de wens van veel ouderen om zelfstandig te blijven wonen. Het scheiden van wonen en zorg is echter ook van toepassing op inwoners met een verstandelijke beperking en op inwoners met psychiatrische problematiek. Zij komen met een lichtere zorgvraag ook niet meer in aanmerking voor verblijf in een zorginstelling. Het sterrendossier gaat dus ook over hen. Tijdens de inventarisatie fase (zie planning) worden de gevolgen van de ontwikkelingen op het gebied van het scheiden van wonen en zorg, de kenmerken en de behoeften van deze groepen nader onderzocht. 2. Nu en in 2040 Het scheiden van wonen en zorg is vanaf 2013 in gang gezet voor nieuwe cliënten. Deze cliënten krijgen dan in plaats van een indicatie voor een licht zorgzwaartepakket zorg en ondersteuning thuis via de Zorgverzekeringswet (Zvw) en/of de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Doordat deze maatregel alleen van toepassing is op nieuwe cliënten, heeft dit een geleidelijk effect op de vraag naar geschikte woningen. Ook de vergrijzing is een geleidelijk proces. Het hoogtepunt van de vergrijzing is in 2040. Dit betekent dat het beleid Wonen en zorg zowel kijkt naar maatregelen die op de korte termijn als op de lange termijn nodig zijn. 1
3. Zelfstandig en geschikt wonen Met zelfstandig wonen wordt niet bedoeld dat inwoners met een beperking geen ondersteuning nodig hebben, maar wel dat wonen in een zorginstelling zo lang als mogelijk wordt voorkomen. Met alleen een geschikte woning hoeft er nog geen sprake te zijn van geschikt wonen. Het gaat verder dan alleen het vastgoed. Belangrijk is ook dat de woning en woonomgeving goed bereikbaar zijn, dat er gebruik gemaakt kan worden van voorzieningen en dat er een goed netwerk van (informele en formele) ondersteuning beschikbaar is. De wensen, behoeften en kenmerken van ouderen en andere doelgroepen ten aanzien van wonen veranderen ook. De generatie ouderen die er nu aankomt, de babyboomers, vertoont bijvoorbeeld veel verschillen met voorgaande generaties. Relatief veel van deze ouderen beschikken over voldoende financiële middelen, zoeken en kiezen bewust hun eigen weg en hun wensen zijn divers. Ook zijn zij gewend om te gaan met ICT-toepassingen zoals domotica. Verder wordt er een steeds groter beroep gedaan op de eigen mogelijkheden van mensen en hun sociale omgeving. Dat er steeds meer mensen met een ondersteuningsvraag langer zelfstandig blijven wonen, vraagt dus ook iets van de woonomgeving. Deze maatschappelijke trens worden tijdens de inventarisatie fase veder onderzocht en meegenomen in de beleidsontwikkeling. Het beleid Wonen en Zorg gaat dus niet alleen over de beschikbaarheid van geschikte woningen voor mensen met een beperking, maar gaat er ook over dat zij zich in die woningen en woonomgeving goed kunnen redden en deel kunnen nemen aan de samenleving volgens de normen van deze tijd. Relatie met het tweesterrendossier Maatschappelijke ondersteuning en zorg Het beleid Wonen en Zorg heeft veel raakvlakken met een ander 2-sterrendossier: Maatschappelijke ondersteuning en Zorg. In dat dossier wordt beleid ontwikkeld in het kader van de Wet publieke gezondheid en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015). Het centrale doel van de Wmo 2015 is dat inwoners zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven. Een voorwaarde om dit te bereiken is dat er voldoende geschikte woningen en woonvormen zijn. Gezien de raakvlakken tussen deze twee dossiers gaan de beleidstrajecten parallel aan elkaar lopen en vindt er continue afstemming tussen de twee trajecten plaats. Om overlap in de twee dossiers te voorkomen, richt het dossier Wonen en Zorg zich met name op de ruimtelijke, fysieke beschikbaarheid van geschikte woningen en de (voorzieningen in de) woonomgeving en op initiatieven specifiek op het gebied van wonen en zorg en richt het dossier Maatschappelijke ondersteuning en zorg zich meer op de maatschappelijke ondersteuning die aan inwoners met een beperking, mantelzorgers en vrijwilligers in die woningen en woonomgevingen geboden wordt. Beide dossiers dragen er daarmee aan bij dat inwoners met een beperking zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen. Opgave aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen Het aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen roept gemeenten op om met het thema aan de slag te gaan aan de hand van drie vraagstukken: 1. Functieverandering en transformatie van oude verzorgingshuizen; 2. Informatievoorziening langer zelfstandig wonende burger met ondersteuningsvragen in / om de woning; 3. Voldoende geschikte woningen en nieuwe woonvormen. Dit tweesterrendossier richt zich met name op vraagstuk 2 en 3. Vraagstuk 1, de functieverandering en transformatie van oude verzorgingshuizen is in Best namelijk geen issue. In Best is er één verzorgingshuis/verpleeghuis, de Kanidas/huize Nazareth van zorgorganisatie Archipel, dat momenteel gerenoveerd wordt. Met de renovatie heeft Archipel, op basis van de huidige verwachtingen, al voldoende toekomstgerichte maatregelen genomen in het kader van het scheiden van wonen en zorg. Tijdens de inventarisatie wordt wel 2
onderzocht of het scheiden van wonen en zorg invloed heeft op andere (kleinschalige) zorginstellingen die er in Best zijn voor inwoners met een verstandelijke beperking en voor inwoners met psychiatrische problematiek. Wettelijk kader en rol gemeente Er is geen wet die voorschrijft dat de gemeente specifiek op het gebied van wonen en zorg beleid moet ontwikkelen, maar er zijn wel wetten die richting geven aan de plichten, de rol en mogelijkheden van de gemeente. Dit zijn de woningwet en de Wmo 2015. -Woningwet 2015 Deze wet, die naar verwachting op 1 juli 2015 ingaat, regelt vooral het werkdomein van de woningcorporaties. Belangrijk in relatie tot dit dossier is dat met invoering van de wet de positie van de gemeente, waar het gaat om de bijdrage die corporaties moeten leveren aan de gemeentelijke volkshuisvestingsopgave,versterkt wordt. De leefbaarheidsactiviteiten van een corporatie worden in overleg met de gemeente vastgesteld. Hierdoor is lokaal maatwerk beter mogelijk. -Wmo 2015 Het centrale doel van de Wmo 2015 is dat inwoners zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving kunnen blijven. De gemeente heeft op grond van deze wet de verplichting om maatschappelijke ondersteuning te bieden aan inwoners die vanwege een beperking of psychosociaal probleem op eigen kracht niet zelfredzaam zijn. Onderdeel van zelfredzaam zijn is dat iemand normaal gebruik kan maken van zijn of haar woning. De ondersteuning die de gemeente biedt kan daarom ook bestaan uit een woningaanpassing zoals een traplift of aanpassing van de badkamer. Bij de beleidsontwikkeling op het gebied van Wonen en Zorg wordt, nadat duidelijk is wat de gemeente samen met andere organisaties en inwoners wil bereiken, aangegeven wat we hiervoor gaan doen. Hierbij is het van belang om bij elke doelstelling of actie te bepalen welke rol de gemeente heeft bij het realiseren ervan. Deze rol kan soms namelijk beperkt zijn doordat afspraken regionaal gemaakt worden, dit geldt bijvoorbeeld voor het openbaar vervoer en het woningbouwprogramma. Het is dan wel belangrijk dat de visie van de gemeente op deze onderdelen duidelijk is, zodat deze uitgedragen kan worden in regionale overleggen hierover. Op andere onderdelen is de rol van de gemeente groter doordat de gemeente er zelf voor verantwoordelijk is, instrumenten heeft om het te stimuleren of zelf afspraken kan maken met partijen. Dit is bijvoorbeeld van toepassing als het gaat om de toegankelijkheid van de openbare ruimte, het aanpassen van de bestaande woningvoorraad of het stimuleren van woonzorginitiatieven. Op te leveren resultaat Door vaststelling van deze bestuursopdracht (raadsbesluit, juni 2015) geeft de raad opdracht aan het college om de volgende producten voor te bereiden/op te leveren: - projectplan (collegebesluit, juli 2015) - uitgangspunten notitie, met als bijlage een participatieverslag (raadsbesluit, januari/februari 2016) - concept beleidsnota, gereed voor inspraak (collegebesluit, maart/april 2016) - definitieve beleidsnota (raadsbesluit, juli 2016) Randvoorwaarden en uitgangspunten (o.a. financiën/risico s) Beschikbaarheid van onderzoeksgegevens Om een goede inventarisatie te kunnen maken van de opgave voor de gemeente op het gebied van wonen en zorg is het belangrijk dat hiervoor de juiste gegevens beschikbaar zijn. Er wordt 3
zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande rapporten zoals het onlangs in opdracht van het SRE uitgevoerde onderzoek vraag en aanbod van woningen voor mensen met een mobiliteitsbeperking, het behoefteonderzoek onder senioren van de Seniorenraad en gegevens die landelijk beschikbaar zijn van bijvoorbeeld het CBS en het kenniscentrum Wonen en Zorg van Aedes-Actiz. Waar informatie ontbreekt, wordt zoveel mogelijk geprobeerd dit in gesprekken met de betrokken partijen te achterhalen. Draagvlak Voor zowel de opstelling als de uitvoering van de beleidsnota is inbreng, draagvlak en medewerking van externe partners zoals woningcorporaties, (vertegenwoordigers van) de doelgroepen, zorgorganisaties met woonvormen in Best, en vrijwilligersorganisaties zoals de seniorenraad en het gehandicaptenplatform van wezenlijk belang. Deze partijen worden daarom actief betrokken bij de beleidsontwikkeling. Financiën In de uiteindelijke beleidsnota wordt een financiële paragraaf opgenomen waaruit blijkt waar de uitvoering van het beleid uit betaald wordt. Het uitgangspunt is dat het beleid dat wordt geformuleerd wordt uitgevoerd binnen de bestaande budgetten van de gemeente voor ruimtelijke ordening en Wmo (woon)voorzieningen. Indien tijdens het beleidstraject blijkt dat er acties van de gemeente nodig zijn die niet uit bestaande budgetten kunnen worden bekostigd, kan de gemeenteraad bij vaststelling van de beleidsnota ervoor kiezen hiervoor budget beschikbaar te stellen. Rol van de raad in het proces De raad geeft aan de voorkant, door vaststelling van de bestuursopdracht, richting aan het proces, de kaders en de reikwijdte van het beleid. Bij een 2-sterrendossier vinden de analyse/inventarisatiefase en participatiefase plaats onder verantwoordelijkheid van het college. Het college bepaalt uiteindelijk het definitieve participatietraject, met inachtneming van de uitgangspunten zoals vastgesteld in de bestuursopdracht, en is verantwoordelijk voor het verloop ervan. De raadsleden worden uitgenodigd om deel te nemen aan de bijeenkomsten in de participatiefase. Na de periode van analyse/inventarisatie en bewonersparticipatie stelt de raad een vast die de basis vormt van de beleidsnota. Bij het aanbieden van de wordt de raad door middel van een participatieverslag uitgebreid geïnformeerd over het participatietraject en de uitkomsten daarvan. De raad wordt nadrukkelijk ook geïnformeerd over minderheidsstandpunten. Uiteindelijk stelt de raad de beleidsnota vast. Communicatie en participatie In de oriënterende bijeenkomst is door de raad nadrukkelijk aangegeven dat inbreng van betrokken partners, (belangen-)organisaties, cliëntenraden en inwoners van cruciaal belang is. Er wordt ingezet op een breed participatietraject, waarin dialoog en maatwerk met betrekking tot verschillende doelgroepen / partners en hun rol centraal staan. Voor de invulling van dit brede traject sluiten wij aan bij de door de raad vastgestelde methodiek in de nota bewonersparticipatie gemeente Best van januari 2012 (zie bijlage 2 van het raadsvoorstel). Aan de hand van een checklist wordt een participatieplan opgesteld, waarin onder andere wordt bepaald welke betrokkenen (doelgroepen) er zijn en welke participatieinstrumenten ingezet worden. Na vaststelling van de bestuursopdracht wordt aan de hand van de checklist en onderstaande uitgangspunten het definitieve participatieplan vastgesteld. 4
Participatiefase - uitgangspunten In een vroegtijdig stadium worden de betrokken partijen gevraagd mee te denken, praten en adviseren, zodat de verschillende kwesties en gezichtspunten vanaf de start bij de beleidsontwikkeling betrokken worden. Aan de hand van de checklist bewonersparticipatie wordt een uitgebreide analyse gemaakt van de betrokken doelgroepen en partners. In de analyse worden de verschillende doelgroepen gedefinieerd en wordt hun rol in beleidsontwikkeling en uitvoering uiteen gezet. Maatwerk is hierbij van belang. In de oriënterende bijeenkomst zijn door de raad onder andere de volgende betrokkenen genoemd: woningcoöperaties, huurdersverenigingen, cliëntenraden, seniorenraad, zorginstellingen met zelfstandig wonende cliënten (o.a. Cello en GGZ), initiatiefnemers groepswonen / verzorgd wonen. Afhankelijk van de betreffende rol wordt bepaald op welk participatieniveau de doelgroep / partner participeert. Voor de direct betrokken partners, zoals bijvoorbeeld woningcoöperaties, wordt minimaal ingezet op het participatieniveau coproduceren : Co-produceren: gezamenlijk met bewoners / partijen bepaalt de gemeente de te bespreken onderwerpen. Hiervoor wordt ook gezamenlijk gezocht naar oplossingen. De gemeente verbindt zich aan de uitkomsten in de uiteindelijke besluitvorming. Achteraf wordt verantwoording afgelegd in een verantwoordingsdocument. (Bron: nota bewonersparticipatie gemeente Best, jan. 2012) Voor de overige betrokkenen wordt minimaal gekozen voor het participatieniveau adviseren. Adviseren: Over een door de gemeente aangedragen onderwerp wordt bewoners / partijen om advies gevraagd. Zij mogen ideeën aandragen en meedenken over oplossingen. De partners zijn de ervaringsdeskundigen en mede-eigenaar van een wijk, probleem of idee. De gemeente kan het advies overnemen of onderbouwd naast zich neer leggen. De bewoners / partijen ontvangen tijdens en na het traject feedback over de uitkomsten van het participatietraject: welke input wordt overgenomen en welke niet, inclusief een verantwoording waarom niet. Dit gebeurt in een verantwoordingsdocument. Ook worden bewoners / partijen geïnformeerd over het uiteindelijke plan/voorstel. (Bron: nota bewonersparticipatie gemeente Best, jan. 2012) Inspraaktraject Na vaststelling van de conceptnota Wonen en zorg door het college van B&W volgt een formeel inspraaktraject. De conceptnota wordt gedurende 6 weken ter inzage gelegd. De zienswijzen worden betrokken bij de besluitvorming over de nota. Planning (besluitvormingstraject/afronding opdracht In onderstaand schema wordt de planning van het dossier Wonen en Zorg weergegeven en wordt aangegeven wie waarvoor verantwoordelijk is of waarover besluit. Wanneer? Wat? Waarom? Wie? 8 juni 2015 Kaderstellende discussiebijeenkomst (plenair/raadsbrede discussie) Richtinggevende/ kaderstellende discussie conceptbestuursopdracht 29 juni 2015 Besluitvorming Vaststellen bestuursopdracht 5 Raadsleden Gemeenteraad
14 juli 2015 Besluitvorming Vaststellen projectplan College van B&W Juli/augustus 2015 September/ oktober 2015 November/ december 2015 Analyse/inventarisatie Definiëren en voorbereiden participatietraject (checklist en participatieplan) Participatietraject schrijven Door de opgave goed in kaart te brengen kan er gericht in gesprek worden gegaan met inwoners en betrokken partijen. Informeren over de opgave, gezamenlijk bepalen probleem, ideeën en oplossingen Opstellen December 2015 Informatieve sessie Informeren over beslispunten Januari 2016 Januari/februari 2016 Februari/maart 2016 Kaderstellende discussiebijeenkomst (plenair/raadsbrede discussie) Besluitvorming Schrijven Richtinggevende/ kaderstellende discussie concept Vaststellen Opstellen concept beleidsnota Maart/april 2016 Besluitvorming vaststellen conceptnota voor inspraak April/mei 2016 Formele inspraak Ter inzage legging gedurende 6 weken Mei / juni 2016 Verwerken zienswijzen Onderdeel van inspraakprocedure Belanghebbende betrokken partijen, volgens participatieplan Raads- en burgerleden Raadsleden Gemeenteraad College van B&W Alle belanghebbenden en/of geïnteresseerden Juni 2016 Besluitvorming Vaststellen conceptnota College van B&W Juni 2016 Informatieve sessie Informeren over beslispunten beleidsnota Juli 2016 Kaderstellende discussiebijeenkomst (plenair/raadsbrede discussie) Richtinggevende/kaderst ellende discussie concept beleidsnota Raads- en burgerleden Raadsleden juli 2016 Besluitvorming Vaststellen beleidsnota Gemeenteraad Aldus besloten door de raad van Best in zijn vergadering van 29 juni 2015 de griffier de voorzitter M.J.H.J. Baijens drs. A.G.T. van Aert 6