Lucht/poetsen/JK en OK Grote kuis Doelen Kinderen - onderzoeken de concepten vuil en proper - rubriceren voorwerpen - onderzoeken manieren om wat vuil is, proper te maken - ontdekken dat vuile lucht moeilijk te poetsen is en dat luchtvervuiling dus beter te voorkomen is dan te genezen Materiaal o Verhaal Grote kuis uitgeprint o De poppenkastfiguren van Gloob & Teo: o papieren figuren gratis downloadbaar van http://djapo.be/wie-zijn-gloob-teopoppenkast/ o Handpoppen, te koop op http://djapo.be/gloob-en-teo/ o Naar keuze Gloob & Teo-pictogrammen die kinderen aanzetten om voor de natuur te zorgen, gratis te downloaden in kleur en in zwart-wit-versie op http://djapo.be/gloob-teo-pictogrammen/ o De kapstok, zie DIY o Symbolen die de verschillende rubrieken visualiseren, zie stap 1 o Fototoestel o Flap papier en stiften voor de mindmap (enkel voor stap 6 voor de oudste kleuters) o Poetsgerief: kommetjes, borstels in allerlei maten, vodden, traditionele nietagressieve poetsproducten, natuurlijke poetsproducten Natuurlijke poetsproducten en hun eigenschappen: - azijn: anti-microbieel, ontvet - natriumbicarbonaat: anti-microbieel, schuurmiddel, ontgeurt - koffiedrab: schuurmiddel - zon: ontvlekt - water: lost vuil op - warm water: lost vuil op, ontvet - Marseille-zeep: ontvet, ontgeurt, anti-microbieel 1
Voor je begint o Volgende activiteit is opgebouwd rond de figuren Gloob & Teo. Als de kinderen Gloob & Teo nog niet kennen, kan je hen laten kennis maken a.d.h.v.: - de klasactiviteit Starten met Gloob & Teo op https://djapo.be/klasactiviteiten/ - ander online Gloob & Teo-materiaal: https://djapo.be/gloob-en-teo/ o Print de poppenkastfiguren uit of koop de handpoppen van Gloob & Teo aan. o Print het verhaal Grote kuis uit o Knutsel De Kapstok. Zie DIY. o Voorzie poetsgerief voor de kinderen: kommetjes, water (warm en koud), vod, borstel, poetsproducten (klassieke en natuurlijke) o Voorzie een flap papier en stiften voor de mindmap. (enkel voor oudste kleuters in stap 6) Stap 1: Vuil of proper Introduceer De Kapstok ¹: vraag iemand van de klas om iets te zoeken in de klas dat volgens hem/haar vuil is. Bespreek het voorwerp: - Is dit vuil? Wat is er vuil aan? Hoe weet je dat dit vuil is? Hang het voorwerp aan de ene kant van de kapstok. Duid nu een ander kind aan dat op zoek gaat naar een voorwerp dat proper is. Bespreek het voorwerp: - Waarom is dit proper? Hoe weet je dat dit proper is? Hang het propere voorwerp aan de andere kant van De Kapstok. Introduceer nu het symbool voor vuil en voor proper en hang het langs elke kant van De Kapstok. Zo is het voor de kinderen duidelijk aan welke kant de vuile voorwerpen thuis horen en aan welke kant de propere voorwerpen thuis horen. Tip: Schrijf de eigenschappen van de concepten vuil en proper die de kinderen benoemen op. Bijv. Vuil: vlek, stinken, stuk, lelijk, oud,. Proper: geen vlekken, ruikt lekker, mooi, nieuw Stimuleer dat ze op onderzoek gaan met hun zintuigen: neus (hoe ruikt iets dat vuil is?), ogen (hoe ziet iets er uit dat vuil is?), geur, tast; Deze eigenschappen gebruik je in stap 4 om te bespreken hoe je kan zien dat lucht vuil is. De kinderen verzamelen doorheen de dag voorwerpen die vuil/proper zijn. Geef ze een plaats aan De Kapstok. Bespreek telkens waarom het voorwerp vuil/proper is: - Wat is er vuil aan? - Hoe weet je dat het vuil/proper is? - 2
Neem foto s van de aangebrachte voorwerpen. Uitbreiding: De kinderen benoemen waarom een gekozen voorwerp vuil of proper is. Geef vervolgens de opdracht om meer voorwerpen met die eigenschap te zoeken in de klas. Bijv. Deze duplo-blok is vuil omdat er iets vies aan kleeft. De kinderen gaan nu op zoek naar nog voorwerpen waar iets vies op kleeft. Maak nu een Kapstok met langs elke kant een andere soort vuil. Bijv. langs de linkerkant waar iets vies aan kleeft, langs de rechterkant wat stinkt /langs de linkerkant waar je het vuil kan zien, langs de rechterkant waar je het vuil kan ruiken / Voor deze uitbreiding gebruik je ofwel een tweede Kapstok, ofwel teken je een Kapstok op een flap papier en worden alle voorwerpen op het papier bij de Kapstok gelegd. Stap 2: Het grote poetsonderzoek De kinderen experimenteren met manieren om de gevonden vuile voorwerpen weer schoon te krijgen: - met water en zonder water - warm water en koud water - met zeep en zonder zeep - met verschillende ecologische poetsproducten: azijn, natriumbicarbonaat (maagzout), zand (als schuurmiddel), koffiedrab (als schuurmiddel), - met borstel en met doek - Laat hen vooral zelf dingen uitproberen en ondervinden wat werkt en wat niet. Neem ondertussen foto s van: - de verschillende manieren van poetsen - de gebruikte producten - de gebruikte materialen - het resultaat Print de foto s uit en gebruik ze tijdens en nadien om op de opgedane ervaringen te reflecteren. Bespreek de resultaten met behulp van de foto s: - Wat heb je proper gemaakt? Welk soort vuil was het? (stonk het, kleefde er iets op, was er een vlek op?) - Hoe weet je dat het proper is? (zien, ruiken, voelen) Laat eventueel de kleuters met de blinddoek raden welk voorwerp nog vuil is of proper. - Hoe heb je het proper gemaakt? 3
- Lukte het onmiddellijk? Of heb je verschillende manieren geprobeerd? Welke manier werkte het best? - Hoe vind je het om te poetsen? - Wie poetst er thuis? Help jij soms mee? Waarom wel/niet? - Stel dat de hele klas vuil was en we elk voorwerp moesten poetsen, hoe lang zouden we dan moeten poetsen? - Wat moeten we doen om ervoor te zorgen dat we niet moeten poetsen? Kom samen tot een conclusie: - Welke manieren om te poetsen zijn de beste? - Wat moeten we doen om ervoor te zorgen dat we niet moeten poetsen? (antwoord: niet vuil maken) Stap 3: Een verhaal Lees het verhaal Grote kuis voor. In het verhaal wordt het verband gelegd met luchtvervuiling. Introduceer Gloob & Teo in de groep aan de hand van de papieren poppetjes (downloaden van https://djapo.be/wie-zijn-gloob-teo-poppenkast/) of de handpoppen (te koop op https://djapo.be/handpoppen-gloob-teo/). Stap 4: Bespreken verhaal Bespreek het verhaal: - Wat waren Gloob & Teo aan het doen? - Waarom deden ze dat? - Welke manieren om te poetsen gebruiken Gloob & Teo? - Vind je dat goede manieren? Waarom wel/niet? Hoe zou jij het doen? - Wat willen ze buiten poetsen? (antwoord: de vuile lucht) - Hoe doen ze dat? Lukt het om de lucht schoon te krijgen? - Hoe zie je of lucht vuil is? Bij deze vraag kan je teruggrijpen naar de eigenschappen van vuile voorwerpen die de kinderen in stap 1 benoemden. Bijv. Een jurkje uit de poppenhoek werd als vuil beschouwd omdat het een vlek had. Kan lucht vlekken hebben zoals het jurkje uit de poppenhoek? - Waarvan wordt lucht vuil?² - Kan je lucht poetsen? Waarom wel/niet? ²Vertel indien nodig over de oorzaken van luchtvervuiling. Gebruik Gloob & Teo steeds om de opdrachten te geven die de kinderen aanzetten om duurzame handelingen te ontdekken op onderzoek te gaan rond thema s die gaan over de zorg voor mens en natuur 4
een kritische vraag te stellen die aanzet om na te denken over de zorg voor mens en natuur. Stap 5: Actualiteit Leg de link naar de actualiteit, bijv. het onderzoek van de Vlaamse overheid, CurieuzeNeuzen, dat in 2018 werd gedaan rond de luchtkwaliteit: Gloob & Teo hebben gelijk. Onze lucht is vuil. Bespreek: - Als we lucht niet echt kunnen poetsen, wat moeten we doen om ervoor te zorgen dat we de lucht niet moeten poetsen? Kom samen tot de conclusie dat we er beter voor zorgen dat de lucht niet vuil wordt. Want vuile lucht kan je niet zomaar poetsen! Stap 6: Wat te doen? Deze stap is wellicht enkel voor de oudste kleuters mogelijk. Onderzoek samen met de kinderen wat ze al weten over de oorzaken van luchtvervuiling: - Hoe wordt de lucht vuil? Maak een mindmap van wat de kinderen al weten. Bekijk de mindmap van de oorzaken van luchtvervuiling. Bespreek de meest evidente oorzaken of de oorzaken waar je de meeste betrokkenheid van de kleuters rond voelt. Bijv. Auto: Als auto s de lucht vervuilen, kunnen we dan minder de auto nemen? Waar rij jij soms met de auto naar toe waar je makkelijk ook de fiets naar toe zou kunnen nemen? Vliegtuig: Wanneer nemen we het vliegtuig? Moeten we ook het vliegtuig nemen als we dichtbij op vakantie gaan? Op welke leuke plek in de buurt zou je wel eens op vakantie willen gaan? Opmerking: Luchtvervuiling aanpakken is niet iets dat doorgaans binnen het bereik van kleuters valt. Het doel van deze denkoefening is dan ook in de eerste plaats om de kleuters te laten ervaren dat denken over manieren om de lucht niet te vervuilen mogelijk is, eerder dan om haalbare handelingsperspectieven voor kleuters te bedenken. Deze denkoefening is een zaadje voor later! Tips: Wil je toch een actie op touw zetten met de kinderen? 5
Promoot samen met Gloob & Teo het gebruik van de fiets met deze activiteit voor jongste en oudste kleuters: https://djapo.be/fiets-gloob-teo/ en https://djapo.be/fiets-gloob-teo-oudste-kleuters/ Tips: Wil je dieper ingaan op het belang van propere lucht? Ga dan met de kinderen zeker mee op avontuur met Gloob & Teo in https://djapo.be/bomen-zuivere-lucht-weekbos/ Staat het thema voeding ook op de agenda? Gloob & Teo nemen de oudste kleuters graag mee om te onderzoeken welke groenten en fruit van ver weg komen en zo onze lucht vervuilen. Zo ontdekken ze het verband tussen vuile lucht en het eten op hun bord. https://djapo.be/fruit-vuile-rook-gloob-teo/ Gebruik deze activiteit als aanleiding om Gloob & Teo-pictogrammen te introduceren. Zo kan deze les bijvoorbeeld de aanzet zijn om te werken rond speelgoed herstellen, of rond zorgen voor de natuur. De pictogrammen vind je gratis op http://djapo.be/gloob-teo-pictogrammen/. Gebruik deze activiteit als aanleiding om de kinderrechten te introduceren. ¹ De Kapstok is een visueel model uit het boek DenkBeelden van Michel van de Ven. Djapo verwerkte het tot een tastbaar instrument om met kinderen te gaan categoriseren op basis van levensechte voorwerpen. Het gebruik van De Kapstok stelt kinderen in staat om beter te categoriseren. 6