Hoofdstuk 5 L Mijn persoonlijk actieplan

Transcriptie

1 Hoofdstuk 5 L Mijn persoonlijk actieplan Duur 40 minuten Leerdoel deelnemers Deelnemers kunnen tenminste één risicofactor kiezen en actie(s) benoemen om hun gezond in positieve zin te verbeteren. Inhoud Verandering in gedrag kan het gezondheidsprofiel positief veranderen Een duidelijk en haalbare actief formuleren maakt de kans van slagen groter bij het veranderen van gedrag Stel een duidelijk actieplan op. Rol van de trainer De trainer Helpt deelnemers een risicofactor te kiezen die zij willen beïnvloeden Helpt deelnemers uit te zoeken middels welke self-management gedragingen zij deze risicofactor kunnen beïnvloeden Helpt deelnemers een specifieke gedraging te kiezen die zij kunnen aanpakken Helpt deelnemers een zo concreet mogelijk, realistisch en specifiek, plan te maken ten gunste van de gezondheid. Activiteit deelnemers De deelnemers Kiezen een risicofactor voor complicaties van de diabetes die hij/zij wil beïnvloeden Gaan na door middel van welke specifieke gedragingen hij/zij deze risicofactor kan beïnvloeden Kiezen een specifieke gedragsvorm om aan te pakken Stellen een duidelijk actieplan op ten gunste van de gezondheid. 1

2 DRAAIBOEK Pakt u het persoonlijk actieplan uit de map erbij. We beginnen nu aan één van de moeilijkste onderdelen van de cursus. Ik wil u vragen om uw gezondheidsprofiel te bekijken en één risicofactor uit te kiezen die u wilt beïnvloeden ten gunste van uw gezondheid. Kruis op uw actieplan de risicofactor aan waarop u zich wilt richten. Vervolgens wil ik u vragen om (met behulp van de flap-overs en/of de achterkant van het actieplan) alvast te bekijken welke inspanningen kunnen helpen om dit risico te beïnvloeden. De volgende stap is om een van deze inspanningen uit te kiezen welke uw eerste doel in de behandeling van uw diabetes wordt. Geef zonodig zelf een voorbeeld en schrijf dit op een flap-over. Geef de groep wat tijd om deze opdracht uit te voeren. Loop met de overige trainer(s) rond om deelnemers eventueel te helpen. ZEG DEELNEMERS NIET VOOR WAT ZE MOETEN KIEZEN. Als iedereen klaar is, leg dan in eigen woorden vervolgens uit: Gedragsverandering U heeft net besloten wat op dit moment voor u het belangrijkst is om aan te werken. We gaan het nu hebben over de manier waarop mensen eigenlijk tot verandering komen. Tot nu toe hebben we het in deze cursus gehad over wat u zelf kunt doen om een zo goed mogelijke instelling van uw diabetes te bereiken. Het veranderen van uw gedrag kan u belangrijke voordelen opleveren, zoals het verminderen van uw risico op complicaties en het uitstellen van nadelige gevolgen van de diabetes. We zullen daarom nu stilstaan bij de manier waarop mensen hun gedrag veranderen. Zie cirkel van gedragsverandering in de map. Het werkgebied van de psycholoog is het gedrag van de mens. Er is dan ook veel onderzoek verricht naar gedragsverandering. Opvallend bij dit onderzoek is dat mensen die hun gedrag willen veranderen allemaal door een aantal fasen gaan. Teken een cirkel op de flap-over en verdeel deze in zes gelijke punten. Beschrijf de cirkel van gedragsverandering. 2

3 3

4 Niet nadenken Schrijf niet nadenken in de eerste punt van de cirkel, op de flap-over). In deze fase overwegen mensen niet om hun gedrag te veranderen. Wat is kenmerkend aan deze fase? In deze fase zijn mensen zich niet bewust dat zij risico lopen. Tevens zijn zij niet overtuigd van de voordelen van gedragsverandering Sommige mensen hebben misschien niet de juiste informatie, anderen willen er misschien liever niet over nadenken. Soms raken mensen zelfs geïrriteerd als iemand begint over gedragsverandering, bijvoorbeeld als iemand begint over minder eten of meer bewegen. Hoe kun je iemand stimuleren om gedragsverandering te overwegen? Met andere woorden, hoe kom je naar de volgende fase? Een eerste stap is bewustwording dat er een mogelijkheid is tot veranderen. Door het lezen van informatie, informatie te krijgen van de dokter of hier bij PRISMA, kan er toe leiden dat mensen beginnen na te denken over gedragsverandering.. Ze gaan inzien dat een verandering in gedrag voordelen kan opleveren. Zo komen zo in de volgende fase. Er over nadenken (Schrijf er over nadenken in de volgende punt, op de flap-over) Wat is kenmerkend aan deze fase? Verandering (binnen de komende 6 maanden) van het risicogedrag wordt wel overwogen maar er worden nog geen plannen gemaakt om op korte termijn (binnen 30 dagen) te veranderen. Het is een hele normale ervaring om twee kanten te voelen van verandering. Iemand die bijvoorbeeld minder grote porties wil gaan eten denkt; ik wil minder grote porties eten want dat is beter voor mijn bloedglucose, en tegelijkertijd wil ik het niet omdat het eten zo lekker smaakt en ik wordt chagrijnig als ik niet met mijn familie kan mee eten. Hoe kun je iemand stimuleren om te besluiten het gedrag te gaan veranderen? In dit stadium kan het helpen om een lijstje te maken met mogelijke voor- en nadelen van zowel het huidige gedrag als het nieuwe gedrag. Wanneer iemand eenmaal bewust is van de nadelen van het huidige gedrag en overtuigd van de voordelen van verandering, kan hij of zij zich op die verandering voorbereiden. 4

5 Voorbereiden (schrijf dit op de flap-over) Wat is kenmerkend aan deze fase? Voorbereiden begint als er concrete plannen zijn om het gedrag op korte termijn te veranderen. In deze fase wil men wel veranderen maar men weet nog niet goed hoe. Wat kan daarbij helpen? Een plan van aanpak maken. In een actieplan staat wat iemand daadwerkelijk wil gaan doen: wanneer begin je, en wat ga je precies doen. Wat kan daarbij nog in de weg staan? (Bespreek: omgevingsfactoren, sociale invloeden als situaties op het werk, gebrek aan vaardigheden). Welke voordelen denkt u dat het opstellen van een actieplan heeft? (Bespreek: een begin maken, meetbare verandering, steun belangrijk, voortijdig afhaken) Dan komt de persoon ook daadwerkelijk in actie Actie (Schrijf Actie in de volgende punt, op de flap-over) Wat kan iemand nog meer tegenkomen? (Bespreek: moeilijker dan gedacht, een omgeving die niet meewerkt, dingen vergeten, etc maar ook positieve veranderingen.) De voorwaarden om daadwerkelijk in actie te komen zijn dat iemand voldoende vertrouwen heeft om zijn gedrag te veranderen én hij/zij vindt het belangrijk genoeg. Als mensen het nieuwe gedrag meer dan 6 maanden volhouden heet dat Gedragsbehoud (schrijf dit in de volgende punt), en vaak gebeurt het dat ze te maken krijgen met een Terugval (schrijf dat in de laatste punt). Terugval Hoe vaak denkt u dat mensen terugvallen wanneer ze hebben besloten om hun gedrag te veranderen? 5

6 Uit onderzoek, dat gedaan is naar stoppen met roken is bekend dat mensen 3 tot 7 keer terugvallen, gemiddeld 4 keer. Kunt u voordelen van terugval bedenken? (Vraag naar: leren van eerdere ervaringen met betrekking tot terugval). Ga de cirkel nog een keer langs: in het begin denken mensen er nog niet over na, dan beginnen ze na te denken, zich voor te bereiden op verandering, maken een actieplan, voeren dat daadwerkelijk uit, houden het vol, maar kunnen ook te maken krijgen met een terugval voordat ze er in slagen daadwerkelijk hun gedrag te veranderen. U bent nu begonnen met nadenken over welke verandering voor u op dit moment het meest belangrijk is. Als u kijkt naar de cirkel, in welke fase denkt u dan dat u bent? Welke voordelen denkt ú dat een verandering voor ú zou kunnen opleveren? (vraag de groep). Iedereen zal op een bepaalde manier voordelen ondervinden van een verandering. U bevindt zich waarschijnlijk niet allemaal in dezelfde fase. (Schrijf als het lukt op een flap-over) Als er meerdere mensen zijn die eenzelfde verandering nastreven, bijvoorbeeld meer lichaamsbeweging en er is tijd voor discussie, is het handig om als groep een lijst van voor- en nadelen op te stellen. Zo wordt het voor iedereen duidelijk waar de grootste obstakels liggen. Actieplan Hoewel u zich allemaal in andere fase bevindt, nadenken over een actieplan is altijd een goed begin. Misschien bent u er achter gekomen dat bepaalde dingen u weerhouden van dat te doen wat u graag zou willen doen. U heeft een risicofactor gekozen die u wilt verbeteren en bekeken welke acties u daarbij kunnen helpen. Ga dan voor uzelf na hoe u dit gaat doen. Op het actieplan staan een paar vragen die u daarbij kunnen helpen. Wanneer gaat u het nieuwe gedrag uitvoeren? Hoe vaak en hoe lang? En wie heb ik daarbij nodig?. Uw plan kan variëren van; een afspraak maken bij de huisarts omdat u zich al een tijdje somber voelt, elke dag uw medicijnen nemen voor uw cholesterol, tot; drie keer in de week fruit bij uw lunch eten of twee keer in de week de trap nemen in plaats van de lift. Wanneer u heeft besloten wat u gaat doen, schrijft u dat onder het kopje Mijn actieplan: Hoe ga ik deze risicofactor verbeteren?. Vervolgens wil ik u vragen wat u hoopt te bereiken als u het actieplan daadwerkelijk gaat uitvoeren. Onthoud dat dit u helpt om aan de slag te gaan en het vol te houden. Het lijkt misschien op het eerste gezicht moeilijk. 6

7 Geef zo mogelijk, een voorbeeld aan de hand van het doel dat u gesteld heeft. Een andere mogelijkheid is te vragen of iemand uit de groep plenair een doel wil uitwerken. Schrijf het actieplan duidelijk uit op de flap-over, zodat deelnemers dit als voorbeeld kunnen gebruiken. Maak het actieplan zo concreet mogelijk. (Loop rond en help deelnemers het Mijn Persoonlijk Actieplan in te vullen) Als iedereen klaar is vraagt u: Wat heeft u nodig om te starten en wanneer wilt u starten? Wat zou u kunnen weerhouden, en wat kunt u daar aan doen? Als u zich bijvoorbeeld voorneemt om drie keer per week fruit te eten bij de lunch, kunt u zich afvragen wat heb ik nodig om te starten? wie koopt het fruit, wie maakt uw lunch klaar, verkoopt het bedrijfsrestaurant fruit, etc, Wat zouden hindernissen kunnen zijn die u zouden belemmeren om daadwerkelijk over te gaan tot deze actie? Schrijf dit onder het kopje: Wat zijn voor mij (mogelijke) hindernissen? Bedenk wat u zou kunnen doen aan eventuele hindernissen. Nadenken over oplossingen kan helpen om het nieuwe plan vol te houden. Wanneer u naar uw plan kijkt, hoeveel vertrouwen heeft u er dan in dat u het ook daadwerkelijk gaat uitvoeren? Geef dit aan op een schaal van 0-10, waarbij 0 staat voor dat lukt me nooit in de komende 3 maanden, en 10 staat voor ik weet 100% zeker dat ik dit binnen drie maanden voor elkaar krijg. Noteer dit ook op uw actieplan. Geef iedereen even de gelegenheid om dit te doen, en zet ook een score bij uw eigen actieplan. Zeg dan in uw eigen woorden: Als u zichzelf minder dan een 7 heeft gegeven, wil ik u vragen nog eens na te denken over uw actieplan en na te gaan hoe u het zo kunt veranderen dat het tenminste een 7 wordt. Daarna schrijft u uw nieuwe plan op. Stop even om iedereen gelegenheid te geven nog een keer na te denken over zijn/haar vertrouwen in het slagen van het actieplan. Vraag of iemand zijn/haar plan aan de groep wil laten zien. Bespreek dit met de groep. Wat kan u helpen om dit plan tot uitvoer te brengen? Zou het helpen om het de volgende keer met een van de leden van het diabetesteam te bespreken? Leg uit dat het actieplan online ingevuld kan worden. PRISMA online helpt je om je te herinneren aan je plan en het bijhouden of het gelukt is. De trainers maken een kopie van het actieplan voor in diverse dossiers mits iemand bezwaar heeft. 7

8 De patiënt neemt zelf het actieplan mee naar de desbetreffende afspraken. Dit hoofdstuk kan verkort worden door het onderdeel gedragsverandering over te slaan. De cirkel van gedragsverandering zit in de map van de deelnemers. 8