26-4-2013 PROJECT DUURZAAMHEID LOB ARRANGEREN Fontys Lerarenopleiding Economie Tom Govers & Willemijn Vlugt 2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 Ontwerp... 6 Selecteren... 7 Combineren en publiceren... 8 Inleiding... 9 Leerdoelen... 10 Beschrijving van het proces... 25 Beschrijving van het eindproduct... 26 Literatuurlijst... 27 3
Inleiding Tijdens onze studie voor lerarenopleiding economie werd ons duurzame projecten aangeboden. Eén daarvan was vanuit LOB en OVO een lessenarrangement te maken voor het Lyceum Bisschop Bekkers. Hierbij werd tegen ons verteld dat leerlingen in het derde leerjaar nog steeds moeite hebben met het kiezen van hun profielkeuze. Dit komt doordat ze niet weten wat sommige vakken als management & organisatie (M&O) inhouden. Aangezien ons vakgebied economie is, kregen wij de kans om een lessenarrangement te maken voor havo 3 waarin duidelijk wordt wat het verschil is tussen de vakken economie en management & organisatie. Dit lessenarrangement wordt in dit portfolio getoond en beschreven. 4
Aanleiding De leerlingen uit klas 3 moeten aan het eind van februari een profielkeuze maken. Binnen de profielen kunnen de leerlingen kiezen voor zowel het vak economie als management & organisatie (M&O). Tussen deze vakken zit een groot verschil. Zo is economie gericht op algemene economie en management & organisatie gericht op bedrijfseconomie. Wat deze vakken precies inhouden en het verschil tussen deze vakken is bij de leerlingen in klas 3 niet helder genoeg om een gegronde keuze te maken. Het maken van een profielkeuze is voor de leerlingen ook van groot belang en hier willen we dus in dit lesarrangement de nadruk op leggen. Een viertal economielessen zullen worden besteed om de leerlingen inzicht te geven in het verschil tussen economie en M&O. Beoogd resultaat Tijdens de mentoruren wordt er ook aandacht besteed aan LOB, maar deze is specifiek gericht op beroeps- en studiekeuzen. Hier komt het verschil tussen economie en M&O niet aan bod. Enkel tijdens de lessen economie wordt er af en toe tussen neus en lippen door verteld of de behandelde stof economisch of bedrijfseconomisch gerelateerd is. Ons beoogd resultaat is dat de leerlingen in eigen woorden het verschil tussen de vakken kunnen benoemen en hun keuze voor het wel of niet kiezen van de vakken kunnen beargumenteren. Doelgroep Dit lesarrangement is bedoeld voor leerlingen in klas 3 HAVO (eventueel na kleine aanpassingen is dit ook te gebruiken voor klas 3 VWO). Deze leerlingen hebben ongeveer de leeftijd van 14/15 jaar. School Het didactisch concept dat de school toepast is vooral docentgecentreerd en kennisgericht. Het is vooral onderwijs waarin overdracht van kennis centraal staat en waarbij de docent bepaald wat en hoe er geleerd wordt. Voor het ontwikkelen van het arrangement hoeft hier geen rekening mee gehouden te worden. De docent ziet het zelfs als een uitdaging om eens een ander didactisch concept toe te passen tijdens de lessen, het zorgt voor afwisseling. Beschikbare tijd Het lesarrangement zal gaan bestaan uit 4 lessen LOB. Deze lessen kunnen gegeven worden in vier economielessen van 45 min. De lessen zullen verspreid over een periode gegeven moeten worden, omdat het geven van de lessen achtereenvolgens niet haalbaar is. De lessen worden niet gegeven tijdens mentoruren omdat deze al op LOB zijn ingericht. Deze zijn niet specifiek op economie gericht maar gericht op alle keuzemogelijkheden. Beschikbare faciliteiten Tijdens het geven van de lessen beschikken we over een whiteboard en een beamer. 5
Ontwerp Leerdoelen Opleidings- en werkexploratie: Kwaliteitenreflectie: Motievenreflectie: - Persoonlijke mogelijkheden en uitdagingen onderzoeken. - Eigen mening onderbouwen door argumenten - In eigen woorden zijn/haar eigen kwaliteiten beschrijven. - Kritisch over zichzelf nadenken. - Op een professionele manier kritisch naar een ander te kijken. - Leerling kan onderscheid maken tussen onderwerpen voor vak EC & M&O. - In eigen woorden beargumenteren of hij/zij wel of geen economie en/of M&O kiest. Didactisch model Het didactisch model dat we toepassen binnen dit lesarrangement is het Z-ZZ-Z-ZZ Model zoals beschreven in Hoobroeckx & Haak (2002). Dit model gaat uit van het belang van aansluiten bij de eigen beleving bij het leren. 1. Zelf: Wat is je eigen ervaring of beeld op het gebied van economie en M&O? Klopt deze ook met je andere klasgenoten? 2. Zelf & Zaak: Hoe is je eigen beeld te koppelen aan het verschil economie & M&O? 3. Zaak: Wat is er nog meer te leren over het verschil tussen economie & M&O? 4. Zaak & Zelf: Hoe heb je het geleerde ingepast in je eigen beeld of ervaring? En hoe kun je dat inpassen bij een ander? Werkvormen Wij hebben voornamelijk gekozen voor werkvormen waarbij leerlingen zelf aan de slag kunnen gaan, zodat ze op een onderzoekende manier over de verschillen tussen economie en M&O te weten komen. Tijdens dit arrangement wordt er in de eerste les naar zichzelf en de andere leerlingen gekeken in de klas. Hierna mogen ze zelf op zoek naar de verschillen tussen economie en M&O door de lesboeken met elkaar te vergelijken. Vervolgens komen leerlingen vanuit de bovenbouw hun ervaringen delen en kunnen de leerlingen vragen stellen. Tot slot kan er nog gekozen worden om een proefles M&O te geven en hierna wordt het gehele proces geëvalueerd samen met de docent. 6
Selecteren Zoekvraag Onze zoekvraag voor lesmateriaal voor dit arrangement is: Wat is het verschil tussen M&O en economie? Zoekcriteria De bijbehorende zoekcriteria zal zijn: Voortgezet onderwijs. Niveau havo/vwo 3 klassen. Bevat uitleg economie. Bevat uitleg M&O. Geeft de verschillen aan tussen economie en M&O. Gratis materiaal. Gebruikte Zoektermen: Gevonden Geschikt ja of Waarom? Samenvatting zoekmachine: websites: nee? geschikte sites (3-5 zinnen): Geen. Bisschop Bekkers had al materiaal dat we mochten gebruiken. Google Lob-vo Geen Geen Ja. Dit is vorig jaar Voorlichting havo M&O M&O economie LOB www.segbro ek.nl/sites/.../ voorlichting %20M%26O %20HAVO_0.ppt http://www.lo b- vo.nl/lob/instr umentenvoorscholen?pag e=2 Ja. Nee. al geplaatst en erg bruikbaar. Geeft informatie over M&O. Dit wordt al bij de mentorlessen gedaan. Verschillen tussen M&O door middel van interessetest en waar het bij past. Wat is M&O, wat moet je kunnen/ kennen en waarvoor kun je het later gebruiken. - 7
Combineren en publiceren ECONOMIE VS. M&O Wat kun je verwachten in de bovenbouw? Docentenhandleiding 3 HAVO / (3 VWO) 8
Inleiding De leerstof voor economie in de basisvorming geeft niet altijd een goed beeld van wat leerlingen van dit vak kunnen verwachten in de tweede fase. Dit geldt ook voor het vak M&O dat nog bij veel leerlingen totaal onbekend is. Dit is niet goed want een slechte voorlichting leidt tot verkeerde keuzes. Om dit te voorkomen hebben wij een lesarrangement gemaakt dat bestaat uit een drietal lessen van 45 minuten dat kan worden gebruikt in de derde klas HAVO/VWO, zodat de leerling met een zekere kennis van zaken kan kiezen voor de vakken economie en/of management & organisatie. De docent zal voor aanvang van dit lesarrangement de tijd nemen om de leerlingen duidelijk uit te leggen wat er de komende lessen allemaal gaat gebeuren en waarom. Het is belangrijk dat de leerlingen weten waar ze aan toe zijn. Als alles al een keer is doorgesproken is de tijd ook gemakkelijker te bewaken gedurende dit arrangement. 9
Leerdoelen Aan het eind van dit lesarrangement kan de leerling: Opleidings- en werkexploratie: - Persoonlijke mogelijkheden en uitdagingen onderzoeken. - Eigen mening onderbouwen door argumenten Kwaliteitenreflectie: - In eigen woorden zijn/haar eigen kwaliteiten beschrijven. - Kritisch over zichzelf nadenken. - Op een professionele manier kritisch naar een ander te kijken. Motievenreflectie: - Leerling kan onderscheid maken tussen onderwerpen voor vak EC & M&O. - In eigen woorden beargumenteren of hij/zij wel of geen economie en/of M&O kiest. 10
Les 1: zelfbeeld & interessetest Werkvorm(en): Individueel en samenwerkend leren Doelen: - Interesse voor vakken EC & M&O peilen - Inzicht leerlingen m.b.t. eigen kwaliteiten en eigenschappen vergroten Tijdsplanning: 1 lesuur (45 min) Lesbeschrijving: Start: Klassikale inleiding (5 min.) Kern 1: Zelfbeeld (15 min.) De leerlingen krijgen aan het begin van deze opdracht een aantal vragen waar ze individueel over nadenken. Vervolgens worden de uitkomsten in duo s besproken. Hieronder staan de vragen die de leerling zichzelf stelt: Ikzelf - Waar ben ik goed in? - Wat zie ik mezelf later doen? - Als ik mezelf als een dier moest omschrijven, welk dier zou dat dan zijn en waarom? Mijn klasgenoot - Waar is hij/zij goed in? - Wat zie ik hem/haar later doen? - Als ik mijn klasgenootjes als een dier moest omschrijven, welk dier zou hij/zij dan zijn en waarom? Kern 2: Stellingenlijst (nulmeting) (samenwerkend leren) (20 min) Nu de leerlingen weten hoe ze over zichzelf denken en hoe een ander dat over hen doet is het tijd om eens na te denken over de vakken waar dit lesarrangement voor gemaakt is. De leerlingen gaan nu aan de slag met de interessetest. Deze test bevat een stellingenlijst die zo is opgesteld dat de stellingen m.b.t. EC en M&O elkaar voortdurend afwisselen. Dat houd in dat alle grijs gekleurde rijen van de tabel betrekking hebben op M&O en alle wit gekleurde rijen betrekking hebben op EC. Uiteraard is dit een globale indeling en zijn er niet in alle gevallen keiharde scheidslijnen op te tekenen. M.b.t. de persoonlijke interesse van een leerling kan gesteld worden dat hij/zij in de kolom leuk meer kruisjes heeft staan in de grijs gekleurde cellen een voorkeur heeft voor M&O. Het 11
omgekeerde geldt voor EC. Als het aantal kruisjes in de kolom leuk overheerst t.o.v. het aantal kruisjes in de kolom niet leuk maar er weinig/geen verschil is tussen het aantal kruisjes in de grijze of witte cellen heeft de leerling een voorkeur voor beide vakken. Indien het totaal aantal kruisjes in de kolom niet leuk die in de kolom leuk sterk overheerst zal de leerling weinig interesse hebben voor welke van de vakken dan ook. Nadat de leerlingen deze stellingenlijst hebben ingevuld worden de stellingen gepresenteerd op de beamer en wordt klassikaal besproken welke stellingen onder EC vallen en welke onder het vak M&O. Daarnaast wordt de leerlingen verteld hoe je uit de lijst af kunt leiden waar de voorkeur van de leerlingen op dit moment, aan het begin van het arrangement, naar uitgaat. Afsluiting: Klassikaal afsluiten (5 min.) De docent sluit deze eerste les klassikaal af. De docent vraagt een aantal leerlingen hun eigen beleving van deze les te verwoorden. De nulmetingen worden ingenomen en er wordt kort samengevat wat de inhoud zal zijn van de volgende les. 12
Lesonderwerp: Zelfkennis & nulmeting Verwachte of aangenomen beginsituatie: Leerling heeft enige kennis van het van economie in de onderbouw, verder geen duidelijk beeld van het vak M&O. Fase Tijds duur Leerdoel (inhouden, leerstof) activiteit leraar (werkvormen) activiteit leerlingen Leermiddelen/ hulpmiddelen Controle is leerdoel bereikt? Start 5 min - Docent geeft overzicht over inhoud van de les. Leerlingen luisteren en stellen eventueel vragen. Beamer Vraag lln om in eigen woorden te herhalen wat de bedoeling is van deze les. Kern 1 15 min -Leerling leert kritisch over zichzelf nadenken - Leerling leert op professionele manier kritisch naar een ander te kijken Docent deelt leerlingenmateriaal les 1 uit en bewaakt rust zodat duo s rustig kunnen bespreken. Leerlingen maken eerst individueel de opdrachten en bespreken de uitkomsten met hun klasgenoot. Leerlingenmateriaal les 1 Per duo kort vragen naar opvallende uitkomsten bij bespreken van de opdrachten. Kern 2 20 min - Leerling kan onderscheid maken tussen onderwerpen voor vak EC & M&O - Leerling kan eigen mening onderbouwen door argumenten Rust bewaken bij invullen van stellingenlijst. Na 10 min. stellingen bespreken en voorkeur van lln. toelichten Individueel kolom leuk, niet leuk invullen en in duo s stellingen bij vak plaatsen. Leerlingenmateriaal les 1, beamer Lln. Vragen naar beargumenteerde mening zowel voor keuze van vak als voor leuk of niet leuk vinden van stelling. Afsluit ing 5 min - Innemen van leerlingenmateriaal les 1 en kort les reflecteren. Luisteren, input geven aan gestelde vragen en evt. zelf vragen stellen. Beamer Lln vragen in eigen woorden beleving van de les te verwoorden. 13
Les 2: Poster maken (i.s.m. bovenbouwleerlingen) Werkvorm(en): Samenwerkend leren Doelen: - Inzicht leerlingen m.b.t. vakken EC en M&O vergroten - Een presentatie voorbereiden: informatie verzamelen, de hoofdzaak vast te stellen, daar voorbeelden bij te vinden. - De leerling ontwikkelt een open en onderzoekende houding Tijdsplanning: 1 lesuur (45 min) Werkwijze: Bij het uitvoeren van dit gedeelte van het arrangement is het van grote meerwaarde als een groep bovenbouwers de onderbouwleerlingen kunnen begeleiden tijdens het maken van de posters. Het vergt enige planning en organisatie om dit te kunnen realiseren. Er is tevens ook enige medewerking vereist van hogere hand (directie). De bovenbouwers kunnen een goed en eerlijk beeld schetsen, vragen beantwoorden en eerlijke mening delen met hun medescholieren. Verder moet er van tevoren al een groepsindeling gemaakt zijn en is het handig als de klas al zo is opgesteld dat de leerlingen meteen in groepen zitten. De opstelling moet zo zijn dat de zes groepen de ruimte hebben om te kunnen knippen en plakken. Lesbeschrijving: De klas wordt verdeeld in zes groepen en daarbij wordt iedere groep begeleid door 1 á 2 bovenbouwleerlingen. Er staan voor de posters twee vakken centraal: Economie en M&O. Drie groepen verdiepen zich in EC, de andere drie groepen in M&O. De leerlingen gaan aan de slag met het maken van een poster. Deze poster zal aan het begin van de volgende les door de groep gepresenteerd worden. Het is de bedoeling dat de leerlingen door vragen te stellen aan de bovenbouwleerling en aan de hand van het lesmateriaal dat de bovenbouwleerlingen meebrengen een poster samenstellen dat een duidelijk beeld schetst van het vak en de lessen economie of M&O in de bovenbouw. Het maken van zo n poster vergt enige tijd vandaar dat de leerlingen dan ook de volledige les de tijd krijgen om er iets moois van te maken. Het afmaken gebeurd buiten de les om en is huiswerk. Start: Klassikale inleiding (5 min.) De bovenbouwleerlingen worden aan de klas voorgesteld en de docent geeft een korte beschrijving van de invulling van de les. De docent zal de groepenindeling presenteren en kunnen de leerlingen bij elkaar gaan zitten. De docent zal tot slot de benodigde materialen uitdelen. 14
De leerlingen wordt verteld dat ze bij het maken van de poster rekening moeten houden met de volgende vragen: - Welke onderwerpen komen aan bod? - Hoe wordt het vak afgesloten? - Wat is het nut van het vak (wat kan ik er later mee)? Kern: In groepen aan de slag ( 30 min.) Allereerst bekijken de leerlingen de stellingenlijst die de vorige les ingevuld en besproken is. Dit vormt het beeld van economie of M&O dat de leerlingen op dit moment hebben. De bovenbouwleerling kan hier verdere toelichting over geven en de leerlingen kunnen neuzen in de boeken die de bovenbouwleerling heeft meegenomen. Aan de hand hiervan kan de groep een grote mindmap maken. Deze vormt de basis voor de poster. Nu hebben de groepen een mindmap en centrale vragen voor het maken van de poster. Hier moeten beelden bij gezocht worden. De groep gaat nu samen op zoek naar geschikte beelden die uitgeprint kunnen worden. Hier is een computer voor nodig. De groepen moeten eventueel even daarvoor naar de mediatheek. De mediatheek moet hiervan op de hoogte zijn. Dit vraagt dus ook enige organisatie. Als de beelden geprint zijn kan de poster in elkaar gezet worden. De groepen komen terug naar het lokaal waar de posters met materialen klaar liggen. De leerlingen hebben de tijd tot 5 minuten voor het einde van de les om de poster (voor een deel) af te maken. Afsluiting: Klassikaal bespreken ( 10 min.) De laatste minuten van de les zal er kort gereflecteerd worden op de les en zal er verteld worden wat precies de bedoeling is voor de les die hierop volgt. De leerlingen hebben dan buiten de lestijd om nog tijd om de poster af te maken en de presentaties voor te bereiden. De volgorde van presenteren wordt eveneens vastgelegd. 15
Lesonderwerp: Posters maken (i.s.m. bovenbouwleerlingen) Verwachte of aangenomen beginsituatie: Lln. hebben kennis gemaakt met onderwerpen EC en M&O. Lln. zijn bekend met het maken en presenteren van poster. Fase Tijds duur Leerdoel (inhouden, leerstof) activiteit leraar (werkvormen) activiteit leerlingen Leermiddelen/ hulpmiddelen Controle is leerdoel bereikt? Start 5 min - Docent geeft overzicht over inhoud van de les en stelt bovenbouwleerlingen voor. Leerlingen luisteren en stellen eventueel vragen. Beamer Vraag lln om in eigen woorden te herhalen wat de bedoeling is van deze les. Kern 30 min - De leerling leert een presentatie voorbereiden: informatie verzamelen, de hoofdzaak vast te stellen, daar voorbeelden bij te vinden. Begeleiden van de groepen naar gewenst resultaat. Rond lopen en vragen beantwoorden. Samenstellen van mindmap en taken verdelen voor maken van poster. Daarbij onderzoekende houding tegenover het onderwerp: Info zoeken en vragen stellen. Posters, scharen, stiften, plakband, computers (+ mogelijkheid tot printen), studiemateriaal bovenbouwleerlingen, beamer Controle vind plaats in de volgende les hier wordt de poster gepresenteerd en moeten de uitkomsten beargumenteerd worden. Afsluiting 10 min - Kort reflecteren op de les en de leerlingen voorbereiden op de presentaties. Luisteren, input geven aan gestelde vragen en evt. zelf vragen stellen. Beamer Lln vragen in eigen woorden beleving van de les te verwoorden. 16
Les 3: posterpresentaties en eindmeting Werkvorm(en): Presenteren Doelen: - De leerling leert een presentatie houden: duidelijk spreken, oogcontact maken met publiek, rustig blijven en eventueel een spiekbriefje daarbij te gebruiken. - De leerling leert terug te kijken op de presentatie en het arrangement: Wat heb ik ervan geleerd? Tijdsplanning: 1 lesuur (45 min) Lesbeschrijving: Deze les gaan de leerlingen in dezelfde groepen als waar ze de poster mee gemaakt hebben een korte presentatie. Drie groepen presenteren hun poster met als onderwerp economie in de bovenbouw en de andere drie groepen met hun onderwerp M&O in de bovenbouw. Ter controle of alle leer- en lesdoelen dit arrangement bereikt zijn krijgen de leerlingen tot slot nog een individuele huiswerkopdracht mee. Hierbij wordt de leerling gevraagd om in eigen woorden uit te leggen wat het verschil is tussen de schoolvakken EC en M&O en tevens of ze de vakken (beide, deels of geen) overwegen te kiezen in hun profiel. De huiswerkopdracht is zo opgesteld dat er inzicht in de achterliggende gedachte van de leerling verkregen wordt. In geval van een gedachtegang gebaseerd op verkeerde aannames kan een dergelijke leerling nog bijgestuurd worden (dit evt. in overleg met mentor). Start: Klassikale inleiding (5 min). De docent neemt voorafgaand aan de presentaties nog eens kort te planning door. Daarbij wordt de leerlingen verteld wat er van ze verwacht wordt: luisteren naar elkaar en respect voor de ander. Kern: Presentatie geven (35 min.) Deze derde les van het arrangement geven de leerlingen een korte mondelinge presentatie over de poster die ze gemaakt hebben. Er zullen dus drie groepen presenteren over het vak EC en drie groepen over het vak M&O. De leerlingen zijn in grote mate zelfstandig bezig, zo moeten zij er ook zelf zorg voor dragen dat alles op tijd af is. De presentaties duren 5 minuten. De leerlingen presenteren kort hun belangrijkste ondervindingen en beargumenteren dit. Afsluiting: Klassikaal bespreken ( 5 min.) Nu wordt het huiswerk doorgesproken en kort gereflecteerd op het arrangement. De docent heeft de huiswerkopdracht om te controleren of het arrangement het gewenste resultaat heeft opgeleverd 17
Lesonderwerp: Posterpresentaties en eindmeting Verwachte of aangenomen beginsituatie: Kennis over vakken M&O en EC is opgedaan. Presenteren zijn de lln. bekend mee Fase Tijds duur Leerdoel (inhouden, leerstof) activiteit leraar (werkvormen) activiteit leerlingen Leermiddelen/ hulpmiddelen Controle is leerdoel bereikt? Start 5 min - Docent geeft overzicht over inhoud van de les. Leerlingen luisteren en stellen eventueel vragen. Beamer Vraag lln om in eigen woorden te herhalen wat de bedoeling is van deze les. Kern 30 min De leerling leert een presentatie houden: duidelijk spreken, oogcontact maken met publiek, rustig blijven en eventueel een spiekbriefje daarbij te gebruiken. Begeleiden van de presentaties. Zorgen voor een duidelijke overgang en bewaken van de tijd. Presenteren en luisteren naar klasgenoten. Evt. vragen stellen na afloop van de presentatie. Posters, aantekeningen Door de mondelinge presentatie kan de docent beoordelen of de leerlingen voldoen aan de gestelde leerdoelen. Zo is het belangrijkste dat de leerlingen een goed beeld hebben van de inhoud van het vak. Afslui ting 5 min De leerling leert terug te kijken op de presentatie: Wat heb ik ervan geleerd? Docent sluit het arrangement af met een korte terugblik. Daarbij worden de eisen van het huiswerk doorgesproken Luisteren, input geven aan gestelde vragen en evt. zelf vragen stellen. Beamer Huiswerk 18
Les 4: Proefles (optioneel) Deze vierde les binnen het arrangement is optioneel. De docent kan ervoor kiezen, als de vraag daar nog naar is, om een proefles M&O te geven. Hoofdstuk 5 uit de lesbrief van het LWEO is voor een groot deel al M&O. De docent kan er dus voor kiezen om dit arrangement te geven vóór aanvang van dit hoofdstuk. Zo krijgen de leerlingen direct na het arrangement een goede indruk van M&O stof en opdrachten en kan de docent dit arrangement mooi verweven met de reguliere lesstof. Bij voorkeur wordt er tijdens deze les rekening gehouden met Duurzaamheid. 19
ECONOMIE VS. M&O Wat kun je verwachten in de bovenbouw? Leerlingenmateriaal 3 HAVO / (3 VWO) 20
Les 1: Interessetest Deze opdracht voer je individueel uit. Voor de uitvoering van deze opdracht maak je gebruik van onderstaande stellingenlijst. De bedoeling van deze lijst is om te kijken of je persoonlijke voorkeur juist uitgaat naar M&O of juist naar economie. Je kan hierbij geen goede of foute antwoorden geven, het gaat immers om jou persoonlijke voorkeur. Denk je nu dat alle economische vakken helemaal niks voor jou zijn, of overweeg je om allebei te kiezen, geen probleem, ook dat zal blijken uit de volgende opdrachten. Opdracht 1: Lees, regel voor regel, de onderstaande tabel goed door. Geef na het lezen van een regel aan of jou dat leuk of niet leuk lijkt. Dit doe je door een kruisje te zetten in de bijbehorende kolom achter de regel. Opdracht 2: Beredeneer vervolgens of dat een bepaalde stelling onder het vak Economie (EC) of juist onder het vak M&O valt. Dit doe je door een kruisje te zetten in één van de laatste 2 kolommen. 21
Stellingenlijst Stelling Leuk Niet leuk EC M&O 1 Met cijfers, getallen en statistieken werken 2 De maatschappelijke gevolgen van het partijprogramma van de PVV in kaart brengen 3 Iets verkopen 4 In opdracht van een bedrijf de beste locatie voor een nieuw te bouwen distributiecentrum bepalen 5 Een eigen winkel of bedrijf runnen 6 Toekomstige marktontwikkelingen proberen te voorspellen (bv. de waarde van goud over 10 jaar) 7 Werken in de wereld van banken, effecten, verzekeringen en hypotheken 8 Aantonen door berekening dat kernenergie minder milieuvervuilend is dan windenergie 9 Jezelf volledig specialiseren in de verkoop van producten in een bepaalde branche. (bv. mobiele communicatie) 10 Stimuleringsmaatregelen voor de derdewereldlanden bedenken 11 Zelf ondernemen 12 Onderzoek doen naar de oorzaak van armoede in Afrika 13 Producten zo snel mogelijk proberen te adverteren 14 Het spaargeld van rijke families 15 Een promotiecampagne voor een nieuw product verzorgen. 16 Speculeren met internationale valuta 17 Bedrijven redden van een faillissement 18 Marktonderzoek doen voor de nieuwste gadgets 19 Zelf ondernemen 20 Risico s van aandelen analyseren 21 Managers adviseren op basis van cijfers en gegevens 22 Mensen advies of informatie geven, wegwijs maken in de grote hoeveelheid rechten en wetten in de verzekerings- of huizenbranche 23 Directeur zijn en een heel bedrijf aansturen 24 De regering adviseren over de gevolgen van hun laatste bezuinigingsplannen 25 De boekhouding van een bedrijf verzorgen 22
Les 2: Poster maken en presenteren Je maakt de poster met een groepje van ongeveer vijf personen. De duur van de presentatie is ongeveer 5 minuten. Van tevoren spreken jullie af wie uit de groep zal presenteren. Vijf minuten voor het presenteren is erg kort. Het is dus belangrijk dat het jullie goed bedenken wat jullie ondervindingen zijn en wat er verteld gaat worden. Houdt daarbij rekening met de vragen waar jullie rekening mee moeten houden. De presentatie wordt gehouden voor je klasgenoten. Probeer zo min mogelijk tekst op de poster te zetten, alleen het hoognodige en de rest duidelijk te vertellen. Het gebruiken van een lijstje met trefwoorden en/of aandachtspunten is uiteraard wel toegestaan. Checklist Poster maken Reclameaffiches of billboards zijn sterk vereenvoudigde posters langs de kant van de weg. Ze zijn zo gemaakt, dat ze in één klap je aandacht trekken en de boodschap heel goed duidelijk maken. Dat geldt in zekere zin ook voor de poster waarmee jullie de opdracht presenteren. Let op, de inhoud van je poster is natuurlijk wel wat uitgebreider dan die van een reclamebord. Aandachtspunten 1. Welke boodschap wil je met je poster geven? Presenteer de antwoorden van de vragen, het antwoord moet duidelijk herkenbaar zijn. 2. Zorg dat de inhoud en de vorm passen bij de doelgroep. 3. Zorg ervoor dat je alle informatie hebt die je in je poster wilt verwerken. 4. Stem de vormgeving van je poster af op het onderwerp. 5. De poster moet op A1 formaat gemaakt worden. Werkwijze Voorbereiding 1. Schrijf de belangrijkste punten op die je in je poster aan bod wilt laten komen. 2. Verzamel plaatjes of ander beeldmateriaal dat je op je poster kunt gebruiken. 23
Uitvoering 1. De kleur van de achtergrond moet de voorgrond ondersteunen, maar niet overheersen. 2. Maak het niet te bont. 3. Bedenk wat je groot en wat je kleiner op je poster wilt hebben. 4. Presenteer niet teveel teksten. 5. Zorg ervoor dat alle teksten goed leesbaar zijn. 6. Verzin een pakkende titel voor je poster. 7. Vermeld je naam en de datum. 8. Controleer alles op taalfouten. Les 3: Huiswerk Leg in je eigen woorden het verschil uit tussen de schoolvakken Economie en M&O. Geef daarnaast ook aan waarom je wilt kiezen voor: - Economie - M&O - Beide vakken - Geen van de vakken Gebruik hiervoor maximaal 1 kantje van een A4-tje en minimaal een half kantje en lever dat de volgende les in. Denk er aan je keuze goed te motiveren. 24
Beschrijving van het proces Voor onze studie aan de Fontys Lerarenopleidingen Economie kregen wij de kans om voor een school een lessenarrangement te maken gericht op LOB. Wij werden toegewezen bij het Lyceum Bisschop Bekkers en hebben daar een contactpersoon gekregen: R. Peters. Hij geeft les in economie en management & organisatie (M&O). We hadden een interview met hem gepland om te praten over zijn vakken en LOB en het idee dat wij hadden voor het lessenarrangement. Uit het interview bleek dat leerlingen in de derde klas moeite hadden met het kiezen van hun profielkeuze, in dit geval specifiek economie en management & organisatie. De leerlingen krijgen in het derde jaar pas voor het eerst economie en geen lessen M&O. Hierdoor is het moeilijk voor de leerlingen om te bepalen wat welk vak inhoudt. In de lessen worden tussen neus en lippen door verteld of het hoofdstuk algemeen economisch of bedrijfseconomisch is. Het beeld blijft echter wazig voor ze. Aan ons werd dus gevraagd om een lessenarrangement op te stellen om zo dit beeld te verscherpen en helder te krijgen voor de leerlingen. Het idee wat wij echter eerst hadden was dat de leerlingen hun profielen gingen linken aan beroepen en dat er economische professionals bevraagd werden over wat hun deden in hun beroep. Dit werd echter al bij de mentoruren gedaan en had dus geen toegevoegde waarde. Het zelfbeeld viel echter wel in de smaak en dus hadden we daarop voort gebreid. Wij kwamen één keer per twee weken bijeen om onze vooruitgangen te bespreken en om te zoeken naar materiaal op internet. Dit bleek echter erg lastig te zijn om een bestaand lessenarrangement te vinden. Er was veel te vinden over algemene economie, M&O en de verschillen hiervan, maar er was geen lesarrangement. Op het Bisschop Bekkers zijn ze al actief bezig met de profielkeuze en worstelen ze al enkele jaren met het probleem van economie en M&O. Vorig jaar waren er ook al meerde lessen hieraan besteed en vanuit dit materiaal en de ideeënwisselingen van de decaan, ons contactpersoon en onszelf hebben we een lessenarrangement gecreëerd van vier lessen. Elke week werd er gesproken met R. Peters over de vooruitgangen en zijn blik op de kijk. Hierdoor zijn er dingen aangepast in het arrangement en weer voorgelegd aan de decaan. Na verloop van tijd hebben we zelfstandig verder gewerkt aan dit arrangement en onze begeleiders hiervan op de hoogte gehouden. Tot slot is dit lessenarrangement gepresenteerd en beoordeeld door onze contactpersonen en begeleiders van de Fontys. Deze kunt u ook vinden in de bijlagen. 25
Beschrijving van het eindproduct Het lesarrangement bestaat uit 4 lessen met als doel de leerlingen een duidelijk beeld te geven van de verschillen tussen het vak economie en M&O. Les 1: before. Tijdens de eerste les wordt de leerlingen gevraagd wat hun beeld is bij het vak economie en het vak M&O, kijken ze naar hun eigen sterke en zwakke punten en naar het beeld dat ze van elkaar hebben. Hierbij is het belangrijk dat ze voor de start van deze les als huiswerk hebben gekregen dat ze nadenken over hun sterke en zwakke punten en in welke richting van profielkeuze ze zichzelf zien. Les 2: lesmaterialen economie en M&O. Tijdens deze les duiken de leerlingen in de lesmaterialen van economie en M&O uit de bovenbouw. De bedoeling is dat de leerlingen verdeeld worden in 4 groepen: 2 economie en 2 M&O. De groepen gaan apart van elkaar een poster maken met daarop de voor hen belangrijkste onderwerpen die aan bod komen binnen het lesmateriaal. De leerlingen verdelen onderling wie voor welk hoofdstuk de beelden gaat verzamelen en gaan dan aan de slag. Er kan gezocht worden naar beelden op internet, krantenknipsels etc. Zo wordt al het lesmateriaal doorgenomen en daar een paar beelden bij gekozen. Uiteindelijk leidt dit tot een poster met een verzameling van beelden kenmerkend bij het lesmateriaal. Na het maken van de posters is het de bedoeling dat de leerlingen hun bevindingen ook presenteren aan de andere groepen. Iedere leerling presenteert de beelden die hij/zij verzameld heeft. Op deze manier krijgen de leerlingen al een goed beeld van de verschillen tussen de economie posters en de M&O posters. Alle posters hangen aan het eind van de presentaties vooraan in de klas zodat de leerling ze nog eens allemaal terug kan kijken. Les 3: bovenbouw leerlingen op bezoek. Waar leerlingen ook veel waarde aan hechten is aan ervaringen en meningen van anderen. Deze les zullen leerlingen uit de tweede fase hun verhaal doen en vragen beantwoorden op een zo eerlijk mogelijke manier. Hierbij is het handig als de leerlingen uit de vierde klas komen van hetzelfde niveau en dat de bovenbouwleerlingen economie en M&O hebben, zodat ze het beste de verschillen kunnen bespreken. Les 4: proefles M&O en after. De vierde en afsluitende les van dit arrangement is een proefles M&O. De leerlingen hebben ontdekt wat het ver schil is tussen economie en M&O en gaan dit nu dan ook echt ervaren. Deze les moet zoveel mogelijk weg hebben van een standaard M&O les uit de tweede fase. Toch wordt er gevraagd om rekening te houden met het niveau van de leerlingen uit havo 3, maar er moet opgelet worden dat de proefles wel realistisch blijft. 26
Literatuurlijst Hoobroeckx, F. & Haak, E. (2002). Onderwijskundig ontwerpen: het ontwerp als basis voor leermiddelenontwikkeling. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. 27