PERCEPTIE EN PERCEPTIEVRAGENLIJST COPD Marian van Cuilenburg Kaderarts Astma/COPD Adembenemend 10, januari 2015
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen / Zie hieronder Bedrijfsnamen
Classificatie COPD 1. GOLD-criteria: objectief 2. LAN-Zorgprotocol 2010: Spirometrie + biometrie + MRC + CCQ -> ziektelast: objectief en subjectief 3. IPQ, IPQ-K: perceptie
LAN Zorgprotocol COPD 2010 COPD-patiënt speelt centrale rol! Het uitgangspunt is dat de patiënt binnen zijn mogelijkheden een eigen verantwoordelijkheid heeft bij zijn behandeling. Actieve rol bij eigen zorgproces effecten op de klachtbeleving en kwaliteit van leven De patiënt is daarom medebehandelaar van zijn ziekte.
4 domeinen LAN Zorgprotocol Fysiologische stoornis Beperkingen dagelijkse functioneren Patient integrale gezondheidstoestand QOL Klachten
LAN-Zorgprotocol COPD 2010 Diagnostiek Behandeling Integrale gezondheidstoestand Beperkigen dagelijkse functioneren Fysiologische stoornis Klacht QOL
Doel presentatie COPD is meer dan een fysiologische stoornis. De beleving van de patient staat meer centraal. Maar wat is eigenlijk de beleving van de patient?? Kennis van: Het begrip perceptie Het bestaan van perceptievragenlijsten Het gebruik van perceptievragenlijsten
Perceptie = De individuele, subjectieve ervaring van de werkelijkheid = De wijze waarop wij een subjectief beeld vormen van een objectieve werkelijkheid = Een ietwat wetenschappelijke term voor `hoe we iets waarnemen`
Patient krijgt diagnose Welke vragen heeft de patient meestal vanaf het begin na het stellen van de diagnose?
Common Sence Model Mensen stellen zichzelf n.a.v. gezondheidsbedreigende prikkels (vaak impliciet) de volgende vragen: Wat heb ik? Wat is de oorzaak? Hoelang gaat het duren? Wat kan ik er aan doen? Hoe krijg ik het onder controle? Common Sense Scientist -> CSM-model van Leventhal 1984
CSM: Common Sense Model of Self-regulation Leventhal et al 1984
Domeinen cognitieve ziekteperceptie
Herstel? Perceptie -> Coping: herstelbevordering herstelbelemmering Als een patiënt - denkt dat de aandoening lang gaat duren - er veel nadelige gevolgen van ervaart - denkt er zelf niets aan te kunnen doen dan is het dysfunctioneren groter dan bij mensen die deze gedachten niet hebben. Mogelijk dat deze percepties een belemmering voor herstel naar het normaal functioneren vormen.
Vragenlijsten perceptie Gebaseerd op het CSM-model zijn 3 vragenlijsten gepubliceerd: 1. Brief Illness Perceptions Questionnaire (Broadbent 2006) 2. Revised Illness Perceptions Questionnaire (Moss2002) 3. Illness Perceptions Questionnaire (Weinman 1996) Deze zijn alle ontwikkeld en gevalideerd in Engelstalige landen.
Validering IPQ-K In 2007 hebben de Raaij et al een Nederlandse vertaling van de 'The Brief Illness Perceptions Questionnaire' gevalideerd. Van deze 'Ziekteperceptie vragenlijst IPQ-K' zijn de face validiteit, content validiteit, concurrente validiteit en de reproduceerbaarheid (betrouwbaarheid, overeenstemming) vastgesteld.
IPQ-K = verkorte perceptievragenlijst die gebruikt kan worden voor het aangeven van de perceptie van de patiënt op zijn ziekte. gevalideerd voor elke chronische aandoening De vragenlijst bevat een 8-tal vragen die beantwoord kunnen worden aan de hand van een schaal die loopt van 1-10 en een laatste open vraag
Dimensies van de IPQ-K Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Ziekteperceptie Ziektegedrag Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak ZIEKTEGEDRAG
Ziekteperceptie Ziektegedrag de coping (manier waarop patiënt met klachten omgaat) het inzetten en het gebruik van medische behandeling de effectuitkomsten van de eventueel ingezette behandeling
Patient Mw. Gaasenbeek, 86 jaar, zelfstandig wonend met partner Mammaca -> mamma-amputatie links en 24xbestraling Longca -> lobectomie links en 24x bestraling COPD mild Hartfalen Reuma Medische ongemakken: Zuurstofbehoeftig 15 uur per dag Veel bijwerkingen van medicatie: rec. oesophageale candidiasis Veel late bijwerkingen RT, zoals constrictie oesophagus
Vraag 1 Hoeveel invloed heeft uw ziekte op uw leven? 0 = helemaal geen invloed 10 = zeer veel invloed Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 2 Hoe lang denkt u dat uw ziekte zal duren? 0 = heel erg kort 10 = mijn hele leven Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 3 In hoeverre meent u uw ziekte zelf te kunnen beheersen? 0 = helemaal geen beheerzing 10 = zeer veel beheersing Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 4 In hoeverre denkt u dat uw behandeling helpt bij uw ziekte? 0 = helemaal niet 10 = uitermate veel Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 5 In hoeverre ervaart u lichamelijke klachten van uw ziekte? 0 = helemaal geen klachten 10 = veel ernstige klachten Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 6 In hoeverre bent u bezorgd over uw ziekte? 0 = helemaal niet bezorgd 1- = uitermate bezorgd Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 7 In hoeverre heeft u het gevoel dat u uw ziekte begrijpt? 0 = ik begrijp mijn ziekte helemaal niet 10 = ik begrijp mijn ziekte helemaal Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Vraag 8 In hoeverre heeft uw ziekte invloed op uw gemoedstoestand? 0 = helemaal geen invloed 10 = uitermate veel invloed Symptomen Tijdlijn Gevolgen Controle Oorzaak
Open vraag 9 Wat zijn volgens u de 3 belangrijkste oorzaken voor uw ziekte? 1. 2. 3. In volgorde van belangrijkheid
Meten van ziekteperceptie Evaluatieve doeleinden Geen som score Verandering van minimaal 3 punten De uitkomst van de IPQ-K moet geplaatst worden binnen de context die de patiënt meebrengt
Take home messages 1. Ziekteperceptie Ziektegedrag 2. Een perceptievragenlijst is een makkelijk instrument om in de huisartsenpraktijk te gebruiken om hiermee voor huisarts en patiënt een betere inschatting te kunnen maken van hoe een patiënt zijn ziekte ervaart, hetgeen weer gevolgen kan hebben voor de behandeling en beloop/uitkomst van de aandoening.
Bedankt voor uw aandacht!