Het aanleren van inhaleren bij patiënten met astma en COPD: kan het beter?

Transcriptie

1 Het aanleren van inhaleren bij patiënten met astma en COPD: kan het beter? een onderzoek naar verschillende manieren van inhalatie-instructie voor het aanleren van correct gebruik van inhalatiemedicatie bij patiënten met astma of COPD A.H.M. Kemerink, L.H. Steenhuis, T. Klemmeier, S. Schokker Titia Klemmeier, longverpleegkundige Martini Ziekenhuis Groningen Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen Geen Geen Stichting IMIS 1

2 Inhoudsopgave Introductie Doel- en vraagstelling Materiaal en methode Resultaten Conclusie Discussie Inhalatietechniek fouten bij inhalatietechniek vaak voorkomend probleem negatief effect op werkzaamheid van inhalatiemedicatie symptomen en ziektecontrole kwaliteit van leven exacerbaties, ziekenhuisopnames 2

3 Waarom gaat het fout? diversiteit aan inhalatoren (met elk eigen techniek) MDI(+ voorzetkamer) SMI DPI gebruik verschillende types inhalatoren bij 1 patiënt Inhalatie-instructie standaard inhalatie-instructie uitleg over de inhalator het gebruik ervan met demonstratie van de juiste inhalatietechniek de patiënt oefent zelf met de inhalator relatief weinig bekend over de optimale manier van geven van inhalatie-instructie 3

4 De patiëntenkaart (visueel hulpmiddel) ontwikkeld door Stichting IMIS ( of inhalatorgebruik.nl) 4

5 Doelstelling het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken hoe de inhalatietechniek geoptimaliseerd kan worden Vraagstelling heeft het toevoegen van een inhalator-specifieke patiëntenkaart aan standaard inhalatie-instructie meerwaarde bij het optimaliseren van de inhalatietechniek? 5

6 Materiaal en methode prospectief gerandomiseerd onderzoek (RCT) Studiepopulatie inclusiecriteria patiënten van de polikliniek Longziekten Martini Ziekenhuis Groningen diagnose astma of COPD gesteld door de longarts leeftijd > 18 jaar gebruik MDI (met voorzetkamer), SMI of DPI ondertekend informed consent exclusiecriteria afgelopen 6 maanden inhalatie-instructie gehad van longverpleegkundige niet in staat om vragenlijsten in te vullen of instructie te lezen/begrijpen 6

7 Interventie De patiënten worden at random toegewezen aan één van de twee groepen: Usual care groep: de standaard inhalatie-instructie Usual care + groep: de standaard inhalatie-instructie met gebruik van de patiëntenkaart en het meegeven van patiëntenkaart Uitkomstmaten Primaire uitkomstmaat % patiënten dat foutloos kan inhaleren (cruciale stappen op basis van checklists) Secundaire uitkomstmaten het aantal cruciale fouten controle over astma/copd (ACQ/CCQ) bijwerkingen (ICQ) therapietrouw (Morisky) tevredenheid (gebruik) patiëntenkaart 7

8 Checklists MDI + voorzetkamer DPI SMI 1 Schud de dosisaërosol goed Gebruiksklaar maken van de Gebruiksklaar maken van de inhalator inhalator 2 Plaats de dosisaërosol in de voorzetkamer Ga rechtop zitten, hoofd iets achterover Open de kap 3 Ga rechtop zitten, hoofd iets achterover Adem volledig uit (niet in de inhalator) Ga rechtop zitten, hoofd iets achterover 4 Adem geheel uit naast de Plaats het mondstuk tussen de Adem volledig uit (niet in de inhalator) voorzetkamer tanden 5 Houd de voorzetkamer horizontaal Sluit lippen eromheen Plaats het mondstuk tussen de tanden, sluit lippen eromheen 6 Plaats het mondstuk tussen de tanden Adem krachtig of juist rustig in Adem langzaam en diep in en druk vervolgens de ontspanner in 7 Sluit lippen eromheen Houd de adem 10 tellen vast of zo langs als comfortabel is Blijf inademen 8 Druk de dosisaërosol 1 keer in Adem rustig uit Houd de adem 10 tellen vast of zo lang als comfortabel is 9 Adem rustig 5 keer in en uit Herhaal bij meerdere doses de stappen vanaf stap 1 Adem langzaam uit (niet door de inhalator) 10 Herhaal bij meerdere doses de stappen vanaf stap 1 Sluit de inhalator Herhaal bij meerdere doses de stappen vanaf stap 1 11 Plaats de beschermdop terug op de dosisaërosol Sluit de kap stappen in rood worden als cruciaal beschouwd Resultaten 100 patiënten met astma of COPD geïncludeerd 51% vrouw 50% astma leeftijd gemiddeld 63 jaar inhalator gebruik (48 MDI met vzk, 2 SMI en 50 DPI) 8

9 Baseline subjectief: 92% van de patiënten vindt zelf te beschikken over een juiste inhalatietechniek objectief: 8% heeft een correcte inhalatietechniek meest gemaakte fouten (gem 3.3) gemaakte fout MDI met vzk DPI correcte houding X X volledig uitademen vooraf adem 10 seconden vasthouden lippen sluiten om mondstuk X 5 x rustig in- uitademen X X X % patiënten met correcte inhalatietechniek ** Usual care (n=51) Usual care + (n=47) ** p<0.001 verschil binnen groep ## p<0.001 verschil tussen groepen 9

10 Ziektecontrole en bijwerkingen ACQ (0-6) Usual Care (n=51 (27 astma/24 COPD)) Usual care + (n=47 (23 astma/24 COPD)) baseline follow-up baseline follow-up 1.14 (0.8) 0.8 (0.6) * # 1.46 (0.9) 0.95 (0.6) * # MCID (% patiënten>0.5) CCQ (0-6) 22% # 1.91 (1.0) 1.64 (1.0) ** 57% # 1.93 (0.8) 1.49 (0.7) ** MCID (% patiënten>0.4) 50% 67% ICQ (0-6) 1.07 (0.9) 0.8 (0.7) ** 1.25 (0.9) 0.89 (0.6) ** Gemiddelde en SD; MCID: percentage patiënten dat klinisch relevant verbeterd op basis van MCID (0.4 voor CCQ en 0.5 voor ACQ) * p <0.05 verschil binnen groep ** p <0.01 verschil binnen groep # p <0.05 verschil (in verandering) tussen groepen Therapietrouw en tevredenheid in beide groepen significante verbetering in therapietrouw (geen verschil tussen groepen) alle patiënten gebruiken patiëntenkaart thuis en 96% is (zeer) tevreden met de patiëntenkaart 10

11 Discussie sterke punten real life setting eerste studie, RCT, naar meerwaarde van de patiëntkaart gestandaardiseerde checklists (inhalatietechniek) en gevalideerde vragenlijsten (ACQ en CCQ) zwakke punten 1 inhalator beoordeeld alleen korte termijn resultaten Conclusie meer aandacht voor inhalatietechniek is van cruciaal belang: het merendeel van de patiënten laat een incorrecte inhalatietechniek zien op baseline de waarde van inhalatie-instructie en de meerwaarde van het toevoegen van een patiëntenkaart bij het aanleren van een correcte inhalatietechniek is aangetoond in hoeverre positieve effecten beklijven wordt onderzocht in een vervolg studie (na 12 maanden) 11

12 Aanbevelingen voor de praktijk vraag de patiënt te laten zien hoe hij/zij de inhalator gebruikt inhalatie-instructie inclusief het gebruik maken van de patiëntenkaart als onderdeel van de standaardzorg 30% blijkt echter na inhalatie-instructie nog steeds cruciale fouten te maken meer aandacht voor cruciale fouten bij uitleg (met name houding en volledig uitadmenen vooraf) eventueel switchen type inhalator Extra aandachtspunten standaardisatie inhalatie-instructie Voldoende kennis + nascholing bij voorschrijven van een inhalator bij meerdere inhalatoren gaat de voorkeur uit naar 1 type inhalator 12