banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Sonja Koitek 03 september 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/109161 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Erasmiaans 1 - Inleiding 2 - Massa 3 - Volume 4 - Volume - regelmatig voorwerp 5 - Volume - onregelmatig voorwerp 6-7 - Tabel 8 - Oefen opgaven 9 - Applet 10 - Eindtoets Over dit lesmateriaal Pagina 1
Erasmiaans 1 - Inleiding Elke stof en elk materiaal bestaan uit hele kleine deeltjes ook wel moleculen (zie afbeelding) genoemd. Die deeltjes zitten niet overal even dicht bij elkaar en zijn ook niet allemaal hetzelfde. In de ene stof zitten ze dichter bij elkaar (of zijn anders van formaat) dan in een andere stof. Dit verschijnsel noemen we de: dichtheid. is een grootheid. Hij wordt uitgedrukt in de griekse letter þ (Rho) kan je berekenen. Hiervoor heb je vooraf twee dingen nodig: massa volume Dit gaan we bekijken per item zoals je kunt zien in de inhoudsopgave hier links in beeld. Het doel van deze les is om zelf te ontdekken wat deze begrippen inhouden en je uiteindelijk goed voorbereid bent op de toets. Succes Gerelateerde afbeelding Afbeelding: H 2 O molecuul 2 - Massa Massa is de hoeveelheid materiaal waaruit een voorwerp bestaat. Massa meet je met een balans. Hieronder zijn 2 soorten afgebeeld, een gewone balans en een elektronische Pagina 2
bovenweger. Het symbool voor de grootheid massa is de kleine letter m. Achter het getal komt de eenheid. De eenheid van massa is kg (1 kilogram = 1000 g). Voor kleine massa's wordt gebruikt: g (gram) Voorbeeld: m = 30 kg Hierin is: m de grootheid massa kg de eenheid. 3 - Volume Volume geeft aan hoeveel ruimte iets inneemt. De grootheid van Volume is de hoofdletter V. De eenheden die we gebruiken bij het volume zijn de volgende. De standaard eenheid is m 3. Echter gebruiken we ook wel eens de eenheid L. Hoofdletter L staat voor Liter. Hieronder leer je hoe je het volume kan bepalen van en een regelmatig voorwerp (bijvoorbeeld een balk) een onregelmatig voorwerp (bijvoorbeeld een steen). 4 - Volume - regelmatig voorwerp Van een regelmatig voorwerp meet je met een liniaal de lengte, breedte en de hoogte. Pagina 3
Daarna gebruik je de formule V = l x b x h om het volume te berekenen. De V is een hoofdletter; de l, b en h zijn kleine letters. Je kan ook een schuifmaat gebruiken. Met een schuifmaat bepaal je nauwkeuriger de afmetingen. 5 - Volume - onregelmatig voorwerp Bij een onregelmatig woorwerp gebruik je de: dompelmethode. 1. Vul een maatcilinder tot een bepaalde hoogte (bijv. 50 cm 3 ) Pagina 4
2. Dompel de steen in de maatcilinder. 3. Lees opnieuw de stand van de vloeistof (bijv. 70 cm 3 ) 4. Het volume van de steen is: V steen = 70 cm 3-50 cm 3 = 20 cm 3 Afbeeldingsresultaat voor meniscus aflezen Zo moet je de vloeistof aflezen. Aan de onderkant van het "kuiltje". Dit noemen we ook wel de meniscus Hieronder vindt je het instructiefilmpje van de onderdompelmethode: https://youtu.be/jynci2ebmmg 6 - Elke stof bestaat uit hele kleine deeltjes die met elkaar de massa van de stof vormen. Deze kleine deeltjes worden moleculen (zie afbeelding in de Inleiding van het H 2 O molecuul)genoemd. Over het algemeen kan je zeggen: Hoe dichter de moleculen op elkaar zitten des te groter is de dichtheid van de stof. Hoe verder de moleculen van elkaar af zitten des te kleiner is de dichtheid van de stof. Pagina 5
dichtheid. Bij een vaste stof zitten de moleculen dicht bij elkaar >> grote dichtheid. Bij een vloeistof zitten de moleculen verder van elkaar >> kleinere dichtheid. Bij een gas zitten de moleculen 'ver' van elkaar >> kleinste Let op: er zijn uitzonderingen op deze regel omdat moleculen van verschillende stoffen ook een verschillende opbouw hebben. Berekeningen met dichtheid, massa en volume doe je met de formule: ρ = m / V (ρ is een griekse letter en spreek je uit als 'rho') Hierin is: ρ het symbool voor dichtheid de eenheid is: g/cm 3 of kg/dm 3 m het symbool voor massa de eenheid is: g of kg V het symbool voor volume de eenheid is: cm 3 of dm 3 Voorbeeld 1: Bereken de dichtheid als m = 40 g en V = 10 cm 3. F = Formule i = ingevulde formule A = Antwoord met eenheid (inclusief eventuele berekening) F: ρ = m / V i: ρ = 40 / 10 A: ρ = 4 g/cm 3 Voorbeeld 2: Bereken de massa als ρ = 4 g/cm 3 en V = 10 cm 3. Pagina 6
F: ρ = m / V i: 4 = m / 10 A: 4 10 = m ( / 10 wordt 10 onderkant van de breuk weghalen. 'Delen' wordt 'keer') m = 40 g Voorbeeld 3: Bereken het volume als ρ = 4 g/cm 3 en de massa = 40 g F: ρ = m / V i: 4 = 40 / V A: 4 V = 40 ( / V wordt V onderkant van de breuk weghalen. 'Delen' wordt 'keer') V = 40 / 4 (Grootheid laten staan. 'keer 4' wordt 'delen door 4') V = 10 cm 3 7 - Tabel Pagina 7
8 - Oefen opgaven Oefenkwis kn.nu/ww.98b8d29 (b.socrative.com) Dit is een klein oefen kwisje. Het kamernummer is : Sundermeijer Waar nodig: gebruik de dichtheid tabel. 1. a. Bereken de dichtheid van een stof met een massa van 130 g en met een volume van 50 cm 3. b. Welke stof is dit? 2. a. Een vloeistof heeft een massa van 168 g en een volume van 200 cm 3. Bereken de dichtheid van deze vloeistof. b. Welke vloeistof is dit? 3. a. In een 400 cm 3 grote ballon zit 71,2 g gas. Bereken de dichtheid van het gas. b. Met welk gas is de ballon gevuld? 4. Bereken de massa van een ijzeren voorwerp van 25 cm 3 groot. 5. Een baksteen is 150 cm 3 groot. Bereken de massa van de steen. 6. Bereken de massa van 70 cm 3 alcohol. 7. De massa van een koperen voorwerp is 403,2 g. Bereken het volume. 8. Angela heeft een armbandje van 43 g zilver. Bereken het volume van het armbandje. 9. Bereken het volume van 1224 g benzine. 10. Een plank van eikenhout is 1,2 m lang, 3 dm breed en 6 cm hoog. a. Bereken het volume van de balk. Pagina 8
b. Bereken de massa van de balk. 11. De balk hiernaast is gemaakt van vurenhout. Bereken de massa van deze balk in g en kg. 12. Een stuk nikkel is 28 cm lang, 3 cm breed en 8 mm hoog. a. Bereken het volume van het stuk nikkel. b. Bereken de massa van het stuk nikkel. 13. Een schip loost op zee illegaal 200 liter stookolie. a. Bereken de massa van de geloosde stookolie. b. Waarom drijft stookolie op zeewater? c. Waarop drijft stookolie het best: water of zeewater? Waarom? 14. Waarmee meet je de massa? 15. Waarmee kan je het volume van een vloeistof meten? 16. Waarmee kan je het volume bepalen van een regelmatig voorwerp? 17. Een maatglas is gevuld tot 50 ml. Men doet een baksteen in het maatglas waardoor de vloeistof stijgt tot 78 ml. a. Bereken het volume van de baksteen in cm 3. b. Bereken de massa van de baksteen. 18. Een leeg maatglas heeft een massa van 125 g. Men schenkt in het maatglas 60 ml vloeistof. Men weegt het maatglas met de vloeistof erin. Het weegt nu samen 172,4 g. a. Maak een tekening van het lege maatglas en schrijf de massa erbij. b. Maak ernaast een tekening van het gevulde maatglas en schrijf de massa erbij. c. Bereken de massa van de vloeistof die in het maatglas is gegoten. Pagina 9
d. Bereken de dichtheid van de vloeistof. e. Welke vloeistof is in het maatglas gegoten? 19. In de Afdeling Zorg en Welzijn maakt men een medicijn door op een balans de massa van een stof af te wegen. a. Hoeveel gram weegt deze stof? Het volume van de stof is 73,25 cm 3. b. Bereken de dichtheid van het medicijn. 20. Tijdens intensief sporten moet je goed drinken, maar je wilt niet teveel aan massa bij je dragen. Je hebt voor je drinken een flesje van 200 ml. Als je zo min mogelijk massa wilt tillen, moet je dan het flesje vullen met water, of juist met een energiedrank met een dichtheid 1,15 g/cm 3? Waarom? 21. In een maatbeker zit melk. Zie de afbeelding hiernaast. De dichtheid van melk kan enigszins variëren. a. Bereken de maximale massa van de melk. b. Bereken de minimale massa van de melk. 22. Zie de afbeelding hiernaast. Op een weegschaal (balans) ligt een stuk rubber (massa in g). Bereken het volume van het rubber. 9 - Applet Werkt de applet (flash-animatie) niet? In deze les ga je aan de hand van opdrachten een digitaal practicum doen over DICHTHEID. Open dan deze opdracht in de Puffin-browser (zie app-store). Klik op de afbeelding hiernaast om de applet te openen. 1. Het volume van het blok hout = 5,00 L. Pagina 10
Hoe groot is het volume van het blok hout in dm 3? 2. Bereken de dichtheid van het blok hout. Selecteer linksboven achter Materiaal: IJs. 3. Hoe groot is het volume van het ijs in dm 3? 4. Laat met een berekening zien dat de massa van dit ijsblok 4,6 kg is. Selecteer linksboven achter Materiaal: Piepschuim. 5. Laat met een berekening zien dat het volume van piepschuim 5 dm 3 is. Gebruik in je berekening de dichtheid die is aangegeven in de applet. Klik rechtsboven op: Zelfde massa. De vier getekende blokken hebben alle vier dezelfde massa (even zwaar). 6. Waarom zijn de vier blokken wel even zwaar, maar niet even groot? 7. Welk blok heeft volgens jou de grootste dichtheid: het gele of het rode blok? Verklaar je antwoord. Klik rechtsboven op: Zelfde volume. De vier getekende blokken zijn even groot, maar niet even zwaar. 8. Wat moet je doen om de dichtheid van het gele blok te bepalen? 9. Bereken het volume van het gele blok. 10. Bereken de dichtheid van het gele blok. 11. Bereken het volume van het rode blok. 12. Bereken de dichtheid van het rode blok. Klik rechtsboven op: Zelfde dichtheid. 13. Bereken de dichtheid van het groene blok. Klik rechtsboven op: Mysterie. 14. Bereken de dichtheid van het gele blok (A). 15. Bereken de dichtheid van het rode blok (D). 10 - Eindtoets Eindtoets maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/3712788 Deze toets is om te kijken of je het begrijpt en of je al klaar bent voor de uiteindelijke toets. Aan het einde van de toets zie je je resultaat. Heel veel Succes!! Een stukje koper (ρ koper = 8,96 g/cm 3 ) heeft een massa van 326 g Bereken het Volume Pagina 11
a. V = 0,03 cm 3 a. V = 0,037 m 3 a. V = 37 cm 3 Een grote ijzeren moer heeft een volume van 12 ml. ρ ijzer is 7,9 g/ml. Bereken de massa van die moer. a. m = 94,8 g a. m = 0,95 kg a. m = 1,52 g Dit is een opgave uit het boek. En wel opgave 45. Maak deze opgave maar nu is gegeven dat de vloeistof geen water is maar alcohol. De dichtheid van alcohol is 0,8 kg/l. Drijfvermogen Een houten balk heeft de afmetingen 25 cm bij 2 dm bij 2,4 m. De dichtheid van het hout is 0,65 kg/l. Je hebt zelf een massa van 38 kg. Kun je op de houten balk zitten in het water en dan blijven drijven? a. Ja a. Nee Pagina 12
In de bouwmarkt ligt een rol koperdraad. Op de verpakking staat: Zuiver koperdraad, rond, diameter 2,5 mm, lengte 200 m. Kun je de massa berekenen als je weet dat ρ koper 8,96 g/ml is? a. Nee a. Ja, antwoord is 8796,5 g a. Ja, antwoord is 87,9 g Bereken de lengte van een rol koperdraad met een diameter van 1,5 mm en een massa van 10 kg. ρ koper = 8,96 g/ml. a. Lengte is 631,5 m a. Lengte is 63,2 m Bereken de massa van een ijzeren voorwerp van 25 cm 3. Een baksteen is 150 cm 3. Bereken de massa van de baksteen Bereken het volume van 150 g alcohol Angela heeft een zilveren armband van 43 g. Bereken het volume van het armbandje. Pagina 13
Over dit lesmateriaal Colofon <p>afbeelding H<sub>2</sub>O molecuul:</p> <p><a href="https://pixabay.com/nl/water-wetenschapmolecuul-40708/">gratis afbeelding op Pixabay - Water, Wetenschap, Chemie, Molecuul</a></p> <p>a meniscus:</p> <p><a href="http://cbcscheikunde.webklik.nl/page/aanwijzingen">http://cbcscheikunde.webklik.nl/page/aanwijz </p> <p> </p> Auteur Sonja Koitek Laatst gewijzigd 03 september 2018 om 10:33 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding- GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk me bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te m voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; Leerinhoud en ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 30 minuten Trefwoorden dichtheid Bronnen Bron Oefenkwis https://b.socrative.com/student/#quiz Type Link Gebruikte Wikiwijs Arrangementen Dreef, P.J.. (2016).. https://maken.wikiwijs.nl/82827/ Pagina 14