Raadsvoorstel Datum vaststelling voorstel door het college 24 mei 2016 Datum raadsvergadering 15 september 2016 Nummer raadsvoorstel 2016-312 Bijbehorend veld van de programmabegroting Sociale Zaken en minimabeleid en Wmo Naam portefeuillehouder college / Initiatiefnemer raad J.A. Nijhof Wettelijke basis Participatiewet Onderwerp Zienswijzen begroting RDWI 2017 Samenvatting Elk jaar legt de Regionale Sociale Dienst Werk en Inkomen (GR RDWI) verantwoording af over de resultaten van het afgelopen jaar en presenteert plannen voor het komende jaar. De deelnemende gemeenten maken hun zienswijze kenbaar voordat de ontwerpbegroting bij het Algemeen Bestuur van de RDWI voor ligt ter besluitvorming. Voorgesteld besluit 1. De jaarrekening en het jaarverslag van de RDWI 2015 ter kennisname aan nemen; 2. Akkoord gaan met de ontwerpbegroting van de RDWI 2017; 3. Akkoord gaan met de zienswijze op de begroting van de RDWI 2017. Duurzaamheid Niet van toepassing Werkgelegenheid 1. Heeft het besluit gevolgen voor de werkgelegenheid? In 2014 stemde u in met het Regionale beleidsplan Werk en inkomen in de regio Kromme Rijn Heuvelrug, Toekomstbestendige Kaders. De uitvoering van de Participatiewet het bieden van inkomensondersteuning en de begeleiding naar werk van inwoners in de bijstand belegden we daarmee bij de RDWI. Het Rijk stelt budget beschikbaar voor beide taken. Met het Participatiebudget (om inwoners te begeleiden naar werk) begeleidde de RDWI in 2015 186 inwoners regionaal naar werk. Dit is iets meer dan in 2014. We verwachten dat door het herstel van de arbeidsmarkt het aantal inwoners dat uitstroomt naar werk komend jaar zal toenemen.
2 2. Draagt het besluit bij aan het versterken van het vestigingsbeleid? Met de middelen die we beschikbaar stellen betalen we onder meer het Werkgeverservicepunt (Wgsp). Medewerkers van het Wgsp zorgen er voor dat werkgevers de juiste kandidaten voor vacatures krijgen aangeboden. Bovendien ontzorgen ze werkgevers bij de aanvraag van bijvoorbeeld loonkostensubsidie. De service die het Wgsp levert draagt er toe bij dat werkgevers relatief eenvoudig goede werknemers kunnen vinden. Dit draagt bij aan een gunstig vestigingsklimaat. 3. Is social return toegepast om (oudere) werklozen aan het werk te helpen? De RDWI voert voor onze gemeente de Participatiewet uit en begeleid in nauwe samenwerking met BIGA ook inwoners met een arbeidshandicap naar werk. In 2016 bereiden RDWI en BIGA een voorstel voor om met een geïntegreerde werkgeversdienstverlening meer arbeidsgehandicapten perspectief te bieden op werk in onze regio (zie verder toelichting). Financiële consequenties / wijze van dekking De financiële gevolgen van de jaarrekening 2015 van de RDWI zijn verwerkt in de jaarrekening 2015 van onze gemeente. In de Kadernota van de RDWI namen we een risico voor onze gemeente op van 524.000,--. Dit wordt in de eerste plaats veroorzaakt door een toename van het aantal inwoners dat gebruik moet maken van een bijstandsuitkering. We gaan uit van een stijging van het aantal uitkeringen in 2017 met 2,7%. In de tweede plaats hebben we te maken met een tekort op het budget Bundeling van Uitkeringen en Inkomstenvoorzieningen aan Gemeenten (BUIG) waarmee we inwoners inkomensondersteuning bieden. U bent akkoord gegaan met een Wensen- en bedenkingenbrief in december 2015. Daarmee startten we de procedure om gebruik te kunnen maken van de landelijke Vangnetregeling zodat we gecompenseerd kunnen worden voor dit tekort (zie toelichting). In onze kadernota namen we een extra bijdrage van 200.000,-- op om het resterende tekort op te vangen. Eerdere raadsbesluiten - Voorjaarsnota RDWI 2015 - Najaarsnota RDWI 2015 - Kadernota RDWI - Raadsbesluit BIGA - Raadsbesluit Verordening Maatschappelijke Participatie Reacties van derden / communicatie Niet van toepassing. Participatie Niet van toepassing. Vervolgtraject Het Algemeen Bestuur van de RDWI wordt op de hoogte gesteld van uw besluit middels bijgevoegde brief. De begroting wordt ter besluitvorming voor gelegd in het Algemeen Bestuur. Bijlage(n): Bijlage 1 Begroting RDWI 2017; Bijlage 2 Jaarverslag RDWI 2015 (met bijlagen); Bijlage 3 Jaarrekening RDWI 2015;
3 Bijlage 4 Financieel overzicht per gemeente; Bijlage 5 Zienswijzen gemeente Utrechtse Heuvelrug. Nadere informatie te verkrijgen bij 1. D. van Rijn, Dick.van.Rijn@Heuvelrug.nl, 0343 565 600, 2. B. Burema, Beja.Burema@Heuvelrug.nl, 0343 565 600 Toelichting op gevraagde beslissing De RDWI voert voor ons taken uit op het gebied van re-integratie op de arbeidsmarkt, inkomensondersteuning, schuldhulpverlening en een deel van de ondersteuning voor ondersteuning minima (de Participatieregeling). In deze toelichting beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen van 2015 en de beleidsvoornemens voor 2017. De raadsrapporteurs zijn over dit voorstel gesproken. Werk Het herstel op de arbeidsmarkt zet door. De RDWI. Het aantal inwoners dat gebruik moet maken van bijstand neemt echter nog steeds toe. Dat heeft enkele oorzaken. In de eerste plaats is er een sterke stijging van het aantal statushouders. Sinds maart 2015 zijn er elke maand meer statushouders die een beroep doen op ondersteuning van de RDWI. In maart ging het om 54 statushouders waarvan 13 jonger dan 27 jaar. In maart 2016 waren het er 73 waaronder 15 jonger dan 27 jaar. Zij hebben door een taalbarrière, diploma s die niet geldig zijn in Nederland en psychosociale problemen een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Onze gemeente stelt samen met betrokken inwoners en maatschappelijke partners een integraal plan van aanpak op om deze nieuwe inwoners perspectief te bieden in hun nieuwe woonplaats. Dat vereist dat we taalondersteuning bieden, zorg verlenen waar nodig en onderdak bieden. Maar ook dat we inkomensondersteuning geven en uitzicht bieden op werk. We nemen werk en inkomen op in dit plan van aanpak en stellen u voor om in de zienswijze op te nemen dat we de RDWI nadrukkelijk uitnodigen in de integrale dienstverlening die we nieuwe inwoners bieden. In de tweede plaats is het aantal banen toegenomen, maar nog niet voor inwoners zonder opleiding. Circa 70% van de inwoners in de bijstand valt in die categorie. De RDWI is begonnen met het opnieuw spreken van alle inwoners in het klantenbestand. We bekijken de mogelijkheden om inwoners te begeleiden naar vrijwilligerswerk als opstap naar een betaalde baan. In onze gemeente hebben we daarvoor Project De Verleiding. We rapporteerden over de positieve resultaten van dit project bij de evaluatie van het minimabeleid in het najaar van 2015. Begin 2016 startte de RDWI met Multidisciplinaire Teams die inwoners in de dorpen en in nauwe samenwerking met lokale netwerkpartners activeren en begeleiden naar werk. De MDT s en de Sociale Dorpsteams zullen waar mogelijk samen inwoners begeleiden. Met deze brede aanpak hebben we ervaring opgedaan met de pilot Werk. U bent over de positieve resultaten van deze pilot geïnformeerd. In februari van dit jaar stemde u in met het beleidsplan Ruggensteun en Vangnet, begeleiding naar werk, schuldhulpverlening en ondersteuning minima, 2016 2017. Daarin namen we lokale maatregelen om inwoners in onze gemeente met een afstand tot de arbeidsmarkt perspectief te bieden. Als eerste stap sloten we in april van dit jaar als gemeente een akkoord met supermarkteigenaren om inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt kansen te bieden bij lokale supermarkten. We onderzoeken de mogelijkheden om meer van dergelijke akkoorden te sluiten met werkgevers in andere kanssectoren. Prioritaire doelgroepen In het Meerjarenbeleidskader zijn twee doelgroepen benoemd die bij begeleiding naar werk extra aandacht
4 krijgen: jongeren en inwoners met een taalachterstand. - Jongeren: in 2015 zijn meer jongeren in de bijstand terecht gekomen (250 in 2014, 270 in 2015). De RDWI start dit jaar daarom het Actiepunt Talent, de opvolger van het Jongerenloket. Daarmee proberen we jongeren met gerichte ondersteuning te begeleiden naar opleiding of werk. In de loop van 2014 is een pilot gestart om jongeren (tot 27 jaar) via een brede intake en betere samenwerking met het onderwijs en jeugdhulporganisaties te begeleiden naar een opleiding of werk. Met deze aanpak zijn we in staat om meer jongeren ondersteuning te bieden. We zien echter ook dat landelijk, en ook in onze regio, steeds meer jongeren gebruik moeten maken van ondersteuning. Op verschillende manieren proberen we jongeren kansen te bieden. U bent 9 februari van dit jaar geïnformeerd over de voortgang van het Actieplan Jeugdwerkloosheid. Onze werkcoach voor jongeren helpt deze groep met praktische hulp stappen te zetten richting werk. We verbeterden de samenwerking tussen de jongerendienstverlening van de RDWI en het Regionaal Meld- en Coördinatiepunt (RMC) zodat we meer jongeren (terug) kunnen begeleiden naar een passende opleiding. - Inwoners met een taalachterstand: tot 2013 werden inwoners die moesten inburgeren lokaal ondersteund. Door een wetswijziging is deze taak belegd bij het Rijk. Inburgeraars kunnen nu met een lening van DUO een inburgeringscursus doen. Landelijk kunnen één op de negen inwoners (géén inburgeraars) op onvoldoende niveau lezen en schrijven. Het Rijk stelt jaarlijks middelen beschikbaar voor taalonderwijs aan volwassenen. Tot 2015 werd dit budget ingezet om educatie aanbod af te nemen bij de Regionale Opleidings Centra (ROC s). De verplichte inkoop bij de ROC's wordt stapsgewijs afgebouwd. Elk jaar komt er een kwart van het budget vrij zodat wij in 2018 het gehele budget vrij kunnen inzetten. Dit jaar is een kwart van het budget (van ongeveer 69.000,--) beschikbaar. Over de invulling hiervan wordt u nader geïnformeerd. Ondersteuning van inwoners met een arbeidshandicap Op 1 januari 2015 werd de Participatiewet van kracht. Inwoners met een arbeidshandicap komen niet langer automatisch in aanmerking voor een plek in een sociale werkplaats maar begeleiden we bij voorkeur naar werk bij reguliere werkgevers. Werkgevers krijgen loonkostensubsidie als zij een arbeidsgehandicapten in dienst nemen, gemeenten hebben middelen gekregen in het Participatiebudget voor begeleiding op de werkvloer. In het sociaal akkoord spraken we af dat er extra banen voor arbeidsgehandicapten komen, landelijk 125.000 extra in 10 jaar tijd. Het is echter moeilijk om inwoners met arbeidshandicap te plaatsen bij reguliere werkgevers. Het aantal inwoners dat uitstroomt loopt regionaal, maar ook landelijk sterk achter bij de verwachtingen. Dat komt omdat het voorgeschreven proces van matching, het organiseren van begeleiding en het regelen van loonkostensubsidie erg arbeidsintensief is. Voor werkgevers zijn andere kandidaten dan aantrekkelijker. Het VNG is met de staatsecretaris in gesprek om de regels aan te passen. Inwoners met een arbeidshandicap kunnen niet meer automatisch aan het werk bij een sociale werkplaats. Er wordt komende jaren bovendien sterk bezuinigd op het budget dat gemeenten per inwoner werkzaam bij een sociale werkplaats ontvangen. Voor Sociale Werkplaatsen zoals BIGA en IW4 betekent dit dat zij te maken krijgen met tekorten. Daarom startten we een strategische heroriëntatie voor BIGA. U bent nauw betrokken bij de ontwikkelagenda BIGA. In december 2015 ging u akkoord met het voorstel om de uitstroom bij BIGA te compenseren met nieuwe instroom, bestaande uit inwoners met arbeidshandicap. Dat betekent dat er komende jaren ongeveer 10 arbeidsgehandicapten uit onze gemeente kunnen werken bij BIGA. De RDWI en BIGA gaan nu, als volgende stap, voorstellen ontwikkelen om te komen tot een goede, gezamenlijke dienstverlening voor inwoners en werkgevers. Voor inwoners met een dusdanige arbeidshandicap dat werkgevers te veel zouden moeten investeren in een aangepaste werkplek of begeleiding is een voorziening Nieuw Beschut. We informeerden u eind 2015 over de pilot Beschut Werk die momenteel bij de RDWI wordt uitgevoerd. U wordt na de zomer
5 geïnformeerd over de resultaten. Inkomensondersteuning Het aantal uitkeringen is in de regio met 239 opgelopen naar 2.937 uitkeringen. In onze gemeente werden 35 uitkeringen extra toegekend waardoor het totaal aantal aanvragen is gestegen naar 600. Sinds 2011 is het aantal inwoners met een uitkering regionaal met 35% toegenomen. In de Voorjaarsnota RDWI 2015 namen we de verwachting op dat de groei regionaal beperkt zou blijven tot 6,5%. Mede door een sterke groei van het aantal statushouders komt de groei nu uit op 8,8% regionaal. Voor onze gemeente is de groei 6,2%. Dienstverlening Onze Minimaraad heeft in 2015 enkele keren aangegeven dat de periode tussen aanvraag en de uiteindelijke toekenning is toegenomen. Tijdens de beeldvormende bijeenkomst van uw raad in januari van dit jaar over het beleidsplan Ruggensteun en Vangnet, begeleiding naar werk, schuldhulpverlening en ondersteuning minima, 2016 2017 bevestigden inwoners dit beeld. De doorlooptijden (periode tussen aanvraag en toekenning) was in 2015 gemiddeld 42 dagen. U heeft in de zienswijzen op de Najaarsnota RDWI 2015 opgenomen dat u verwacht dat de sociale dienst zich qua doorlooptijden houdt aan de afspraak dat inwoners binnen drie weken besluit ontvangen. Dit om te voorkomen dat inwoners door het uitblijven van ondersteuning geldproblemen krijgen. De RDWI voert voor onze gemeente ook de lokale regeling voor inwoners met hoge ziektekosten en een laag inkomen uit. Inwoners met hoge ziektekosten ontvangen een korting van maximaal 25,-- per maand op de premie van de aanvullende ziektekostenverzekering. Uit signalen van inwoners blijkt dat ook bij deze regeling sprake is van een zeer lange doorlooptijd. Bovendien blijkt dat consulenten van de RDWI onvoldoende kennis hebben van de regeling. Bij de bespreking van de Kadernota RDWI 2017 2020 in uw raad heeft ook u uw zorg geuit over de uitvoer van onze lokale regeling en de dienstverlening aan onze inwoners. We stellen daarom voor om nogmaals in een zienswijze het belang op te nemen van het goed uitvoeren van de regelingen binnen de daarvoor afgesproken tijd van drie weken. Bijzondere Bijstand en Minimabeleid Omdat het aantal inwoners met een bijstandsinkomen in onze gemeente groeit verwachten we dit jaar een sterke groei van aanvragen voor een minimaregeling. We legden u in mei 2016 de verordening voor waarin we onze nieuwe regelingen voor inwoners met een laag inkomen opnamen.