ING & Tiel Betrokken bij ondernemend Nederland Annerie Vreugdenhil 5 juni 2014
Onderliggend herstel Economische groei Nederland BBP in % kwartaal-op-kwartaal 1.0 0.5 0.0-0.5-1.0-1.5 Onderliggende trend* -2.0-2.5 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 * bbp-groei exclusief bijdrage van delfstoffenwinning en energiebedrijven (4-kwartaalsgemiddelde) 2
Groei Nederlandse economie krijgt langzaam bredere basis Nederlandse economie is gegroeid tweede helft 2013, geholpen door de export 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 2012 2013 2014 terwijl consumenten meer vertrouwen krijgen 30 20 10 0-10 -20-30 -40 Bron: Ecowin, CBS, ramingen ING Economisch Bureau prognose kwartaal-op-kwartaal jaar-op-jaar -50 2004 2006 2008 2010 2012 2014 maar ook de binnenlandse vraag krabbelt op via meer bedrijfsinvesteringen 110 Volume bedrijfsinvesteringen, in mrd euro (jaarbasis) 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 bij oplopende, maar nog altijd lage geld- en kapitaalmarktrentes 3,0 prognose 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 swaprente, 10jr 0,0 2012 2013 2014 2015 euribor, 3m 3
Bovengemiddeld herstel Rivierenland* Economische groei 2014 en (2015) j.o.j 1,1% (1,3%) 0,5% (1,3%) Bron: ING Economisch Bureau Exportgerichte sectoren stuwen groei Bouw stimuleert regionale economie ook Detailhandel en overheid leveren tegendruk *COROP-gebied Zuidwest-Gelderland 4
We zien regionale kansen Sterk tuinbouw cluster (Greenport Gelderland) Exportkansen in verdere spreiding/uitbreiding van afzetmarkten Logistieke Hotspot Rivierenland MKB is goed voor ruim 70% van regionale economie. Ontwikkeling toerisme: plannen voor 2400 extra bedden 5
en zien dat bedrijven in Nederland weer investeren 20 % jaar-op-jaar 15 10 5 0-5 -10-15 Volume bedrijfsinvesteringen BBP-groei Bancaire kredietverlening aan niet-financiële bedrijven -20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 6
Het financieringslandschap verandert door technologische en economische ontwikkelingen Bij 31% van het MKB is het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal afgenomen, met name door een negatief resultaat uit bedrijfsuitoefening in opeenvolgende jaren Niet alle sectoren zullen verbeteren door aantrekken van de economie, er vinden ook structurele transformaties plaats, waardoor bedrijven in deze sectoren niet per definitie de groei van de economie zullen volgen Sterke afhankelijkheid MKB van de Nederlandse markt, de positieve economische vooruitzichten voor Nederland hebben direct invloed Nieuwe ontwikkelingen brengen alternatieve manieren van financieren Bron: Verkenning MKB-Financiering, Commissie Hoek, Juli 2013 7
en nieuwe financieringsvormen zijn het gevolg, al is de omvang nog beperkt Bron: Douw en Koren 8
Nieuwe financieringsvormen brengen op termijn vraag en aanbod beter bij elkaar Vraag naar financiering Aanbod van financiering 9
Er zijn nieuwe financieringsvormen voor groot en klein Groot Private placements Mezzanine fondsen Investerings- en participatiemaatschappijen NLOF; Nederlands OndernemingsFonds OOK; Ondernemend Oranje Kapitaal NPEX 1.000.000 Klein Regionale participatiemaatschappijen Informal investing/ business angels/ venture capital Crowdfunding Kredietunie Qredits 250.000 10
die zowel vreemd als risicodragend vermogen verstrekken Eigen vermogen Vreemd vermogen Informal investing/ business angels/ venture capital Investerings- en participatiemaatschappijen Regionale participatiemaatschappijen OOK; ondernemend oranje kapitaal Private placements NPEX Mezzanine fondsen Crowdfunding Crowdfunding Kredietunie NLOF; Nederlands ondernemingsfonds Qredits Aansprakelijk vermogen Vreemd vermogen 11
Uiteindelijk komt er in het financieringslandschap een breed spectrum aan oplossingen Grote omvang Bancair krediet NLOF MEZZANINE FONDSEN PRIVATE PLACEMENTS NPEX OOK INVESTERINGS- EN PARTICIPATIEMIJ. Vreemd vermogen KREDIET-UNIE CROWD- FUNDING REGIONALE PARTICIPATIE -MIJ. INFORMAL INVESTING/ BUSINESS ANGELS/ VENTURE CAPITAL Eigen vermogen QREDITS Kleine omvang 12
We spreken met alle nieuwe partijen in de markt en zien vooral kansen voor samenwerking met partijen die risicodragend vermogen aanbrengen Grote omvang Bancair krediet NLOF MEZZANINE FONDSEN PRIVATE PLACEMENTS NPEX OOK INVESTERINGS- EN PARTICIPATIEMIJ. Vreemd vermogen KREDIET-UNIE CROWD- FUNDING REGIONALE PARTICIPATIE -MIJ. INFORMAL INVESTING/ BUSINESS ANGELS/ VENTURE CAPITAL Eigen vermogen QREDITS Kleine omvang 13
ING verwelkomt nieuwe financieringsvormen Wegwijs maken Duiding in complexe financieringswereld Opleiden collega s en klanten Participeren Samenwerking Qredits microfinanciering NLOF OOK Informal Investing Uitbreiden dienstverlening Door gebruik te maken van de kracht van andere partijen 14