1 Niet één grote verandering, maar meerdere soorten verandering naast elkaar Bestuurdersconferen4e Jeugdzorg 16 gemeenten in de stadsregio Amsterdam hans vermaak, 21 juni 2012 Pretentie en belofte Eerste indruk Ferme drive, zinnige analyses en principes over jeugdzorg Verhouden tot mul4- actor, mul4- factor: horizontaal & ver4caal Bereidheid tot communica4e onderling, alvast experimenteren In aanpak nu veel bestuurlijke- en structuurzaken Veranderkunde toont ook alarmbel & perspec4ef Variëteit niet alleen in werk, organisa4e en besturing. Ook verschillende soorten veranderopgaven zichtbaar & nodig Nu door elkaar gehusseld, scheef, soms plat. Winst NU te halen middels veranderkundige basisles die toch revolu4onair blijt! Ashby s law: only variety beats variety 2
2 Eén meervoudige kijk uitgepakt Primair Proces: de uitvoering van het werk zelf voor en met de buitenwereld. Waar je meerwaarde schept & waar je betekenis aan ontleent. De professionals & de gezinnen. Secundair proces: de ondersteuning van dat werk. Waar je condi4es schept en organiseert dat mensen aan het werk kunnen. Staffunc4es van personeel tot informa4e, van huisves4ng tot financiën. Ter4air proces: de besturing van de organisa4es. Waar je besluiten neemt in de match tussen buitenwereld en binnenwereld en kaders stelt. Dit in afstemming met betrokkenen. Wereld van bestuurders en managers. Ter4air & Secundair proces schept condi4es voor primair proces. Ze kunnen het breken, niet maken. 3 Lessons learned: succesvolle samenwerking komt in drie smaken Combina4on benefits & Management skills transfer Sharing resources Func4onal skills transfer Ter4air proces (Besturing) Sturing Strategie Structuur Systemen Secundair proces (Ondersteuning) Integra4e Blauwdruk Planma4g & smeerolie Beste compromis Primair proces (Verrich4ng) Communica4e Competen4es Cultuur Complexiteit meer waardetoevoeging & trager meer ingebed & minder copieerbaar meer weerstand & aereukrisico Naar: Haspeslagh & Jemison 4
3 Ook hier drie soorten veranderingen (1) Elk vraagt eigen insteek die we kunnen typeren Ter4air proces (Besturing) Secundair proces (Ondersteuning) Primair proces (Uitvoering) Aannames Er verandert iets als je belangen bij elkaar brengt - van de sleutelfiguren - in een onderhandelings- en lobbyproces - om een consensus te vormen (win- win) Condi3es: - Achter gesloten deuren - Sense of urgency Mo6o: veranderen is een poli4ek spel 5 Ook hier drie soorten veranderingen (2) Ter4air proces (Besturing) Secundair proces (Ondersteuning) Primair proces (Uitvoering) Aannames Er verandert iets als je analy3sch denkt en doet - onderzoek biedt objec4eve antwoorden - oplossingen worden ontworpen (stappenplan) - implementa4e gaat planma4g en transparant Condi3es: - Toereikend sponsorschap - Sense of control, objec4viteit Mo6o: veranderen is een ra4oneel proces 6
4 hans vermaak Ook hier drie soorten veranderingen (3) Ter4air proces (Besturing) Secundair proces (Ondersteuning) Primair proces (Uitvoering) Aannames Er verandert iets als je mensen mo3veert - mensen straffen en belonen - mensen verleiden en een wij - gevoel scheppen - aandacht, steun en erkenning bieden Condi3es: - Respectvolle en zorgvuldige procedures - Mensen zoeken elkaar op Mo6o: veranderen is een sociaal gebeuren 7 Ook hier drie soorten veranderingen (4) Ter4air proces (Besturing) Secundair proces (Ondersteuning) Primair proces (Uitvoering) Aannames Er verandert iets als je mensen laat leren - bewust & bekwaam maken - experimenten en explora4es - in een koerszoekend, collec4ef proces Condi3es: - Genoeg veiligheid, rust en respect - Streven naar professionaliteit Mo6o: veranderen is ontwikkelen 8
5 hans vermaak Ook hier drie soorten veranderingen (5) Ter4air proces (Besturing) Secundair proces (Ondersteuning) Primair proces (Uitvoering) Aannames Er verandert iets als je de evolu3e een handje helpt - systemisch duiden van onderstromen - ruimte voor ondernemerschap en dynamiek - blokkades wegnemen en conflicten op4maliseren Condi3es: - Paradoxaal faciliteren - Sense of humor Mo6o: veranderen gaat over vitaliteit 9 Contrasterende spelregels Ter4air proces (Besturing) Secundair proces (Ondersteuning) Primair proces (Uitvoering) Actoren Bestuurders Staffunc4es Professionals & gezinnen Proces Onderhandelingsfuik Uitlegbaar ontwerp Lerende cocrea4e Succescriterium Consensus & kaders Efficien4e van organisa4e Reflec4ef handelen Loop4jd Snel (half jaar) Daadkracht (een jaar) Doorgaand & cyclisch Complexiteit Poli4eke begrenzing Versimpelen regels Complexiteit waarderen Energie Spannend Hygiëne Vitaal Communica4e Gesloten & legi4merend Informa4e & geruststelling Involverend & rijk 10
6 Uitglijders & deviezen 1. Ter4air en secundair verdringt primair. In loop4jd en in omvang. Dan krijg je veel gepraat en geregel over zorg, maar weinig verbetering van zorg. En een pendulumbeweging in de 4jd. Devies: Zorg dat de drie veranderingen gelijkwaardig plaatsvinden. Houd zorgeffect maatgevend, niet een deelra4onaliteit. 11 Uitglijders & deviezen 2. Door elkaar husselen en aanpaksverwarring. Zoals leren ontwikkelen of brede par4cipa4e bij ter4aire onderwerpen als instrumentarium of financieringsstromen of besluitvormingvoorbereiding. Of zoals grote nadruk op organisatorische afstemming, financiering en convenanten bij een primair onderwerp als mul4focale zorg. Devies: Zorg dat je de drie veranderingen onderscheidt en scheidt. Ze vinden plaats dwars door organisa4e- en afdelingsmuren. Ze doen dat naast elkaar en ze moeten sterk contrasteren. 12
7 Uitglijders & deviezen 3. Verwatering door competency traps. Lerend ontwikkelen rond het primair proces is het minst ingebed als rou4ne. Je ziet dan hybriden onstaan die slecht werken. ProeTuinen worden dan ingericht of lerende organisa4es gebouwd. Goed opvoeden wordt dan verplicht. Vraagsturing vervangt aanbodsturing. Of ruimte moet professionals krach4g doen handelen. Dat schept vervelende self- fulfilling prophesies. Devies: Verdiep de principes van elk van de drie veranderingen. Elk van de drie veranderingen heet zijn eigen opvaqngen, interven4es, kijkwijze & taal. Hoe meer je die recht doet, hoe beter het werkt. 13 Uitglijders & deviezen 4. Losgezongen arena s. Primair, secundair en ter4air kunnen gescheiden levens gaan leiden: dominan4e & isolement roepen elkaar daarin op. Dan krijg je subculturen die elkaar niet begrijpen, problemen aan de ander wijten en zelf ongrijpbaar worden. Devies: Drie arena s losjes koppelen. Gemeenschappelijke taal helpt elkaar (en jezelf) te begrijpen. Veranderaars houden elkaar vast en leren schakelen rond eindopgaaf. Ze arrangeren hoe de arena s elkaar voeden en versterken. 14
8 Meer lezen van de auteur Over meervoudigheid en kleurendenken: L. de Caluwé, H. Vermaak. Leren veranderen; een handboek voor de veranderkundige. Kluwer, 2006 H. Vermaak. Veranderkunde in zeven vragen. Holland Management Review, 2002 H. Vermaak. Strategieën voor veranderen. Luister- CD Verandermanagementbox. MainPress, 2008 H. Vermaak. Veranderen? (1) Kies de juiste strategie & Veranderen? (2) Valkuilen bij het situa4oneel kiezen van een aanpak! Management Execu4ve, 2008 L. de Caluwé, H. Vermaak. Learning to Change; A Guide for Organiza4on Change Agents. Sage, 2003 Veranderkunde voor gevorderden: H. Vermaak, Plezier beleven aan taaie vraagstukken. Werkingsmechanismen van vernieuwing en weerbars4gheid. Kluwer, 2009 H. Vermaak. Leren genieten van complexiteit. Complexe vraagstukken vragen om aanpakken met evenveel finesse. Synaps, 2011 H. Vermaak. Ruimte om te exploreren. In G. Smid & E. Rouweve (red.). Onderzoekende professionaliteit. Van Gorcum, 2009 H. Vermaak. Nobody has all the answers, but collec4vely we can find them. Using causal loop diagrams to deal with ambiguity. Paper Academy of Management, Boston, 2012 G. Schuiling, H. Vermaak, H. Tours. Leren in organisa4es. Als leren het antwoord is, wat is dan de vraag. Kluwer, 2010 Zie kennisbank voor deze en meer publica4es: www.hansvermaak.com 15 hans vermaak e hans@hansvermaak.com w www.hansvermaak.com Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot deze presenta4e berusten bij de auteur. Niets uit deze presenta4e mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder schritelijke toestemming. 16