Taalverwerking in relatie tot geheugen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Taalverwerking in relatie tot geheugen"

Marcella de Ruiter
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Taalverwerking in relatie tot geheugen Van fundamenteel onderzoek naar klinische toepassing Vitória Piai Radboud University, Donders Centre for Cognition Radboud University Medical Center, Department of Medical Psychology Language in Interaction Consortium

2 Overzicht Een beetje theorie: Geheugen Neuroanatomie van taal Empirisch onderzoek: Foutloos leren Bij afasietherapie De rechterhemisfeer Plasticiteit Discussie (jullie input)

3 Survey kahoot.it

4 Geheugensysteem Informatie die bewust toegankelijk is Kennis/vaardigheden die onbewust/automatisch zijn aangeleerd

5 Taalproductie concepten lemma s Geheugen fonologische vormen Motorisch motor programma s key

6 Over naar de hersenen Indefrey & Levelt, 2004, Cognition

7 Functionele neuroanatomie Nazeggen Roelofs, 2014, Cortex

8 Error learning en foutloos leren Bij het leren, maken we fouten! Taak beginnen Fout maken Monitoren en fout corrigeren Doorgaan met taak Fouten opgeslagen door expliciet geheugen Later bij ervaring ophalen: fouten herinneren voor succes expliciet geheugen Patiënten met geheugenstoornissen: expliciet geheugen gestoord Foute responses worden niet gecorrigeerd à Fouten in het geheugen impliciet opgeslagen/geleerd

9 Error learning en foutloos leren Minder/geen fouten maken tijdens leren zou beter zijn voor prestatie Foutloos leren het voorkómen van fouten tijdens het leren van nieuwe informatie of vaardigheden

10 In context van taal (therapie) Foutloos Foutvol sleutel s s sleutel sleutel sleutel

11 Worden fouten geleerd? Tip of the tongue states uitgelokt in gezonde controles Benoemen ahv definities van laag-frequente woorden Kort (10 sec) vs lange (30 sec) 48 uur later: Benoemen dezelfde items Hypothese: TOT state wordt geleerd langer in TOT à meer kans op leren concepten lemma s fonologische vormen motor programma s key Warriner and Humphreys (2008), QJEP

12 Resultaten recurrent TOTs vaker bij lange conditie à In TOT state blijven, zorgt voor het leren van dysfunctionele mapping van lemma naar fonologie Warriner and Humphreys (2008), QJEP

13 Worden fouten geleerd bij afasie? Bekende mensen, plaatsen, filmen, etc. (N = 600) Item selectie fase: persoonlijk set (bekend, herkenbaar) TOT-uitlokking fase Fonologisch Semantisch Foutloos (nazeggen) Kort (20 sec) vs lang (60 sec) Post test 9 afasiepatiënten, homogeen voor fonologiegebaseerd benoemingsproblemen Middleton & Schwartz (2013), J Speech Lang Hear Res

14 Resultaten Recurrent TOT Geen verschillen Vaker Langer in TOT state, meer recurrent TOT à Fouten worden geleerd Middleton & Schwartz (2013), J Speech Lang Hear Res

15 Resultaten Correctheid 48 uur later Geen verschillen à Fouten worden geleerd maar lijken geen invloed te hebben op latere prestatie! Middleton & Schwartz (2013), J Speech Lang Hear Res

16 Hoe kan dat? temporalis medius retrieval practice effect Het ophalen van informatie uit langtermijn geheugen versterkt het ophalen process à Succesvoller in toekomst Fouten leren + retrieval practice = betere retentie Bij foutloos leren (dwz, nazeggen) wordt alleen korttermijn geheugen gebruikt!

17 Evidentie voor retrieval practice bij afasie? Plaatjes van bekende objecten (N = 615) Item selectie fase: niet benoemd, persoonlijk set Training condities Retrieval practice (confrontatie, geen cue) Retrieval practice (confrontatie, met cue) Foutloos (nazeggen) Post test: 1 dag en 7 dagen later, benoemen 8 afasiepatiënten, homogeen voor benoemingsproblemen Middleton, Schwartz, & Rawson, 2015, JEP:LMC

18 Evidentie voor retrieval practice bij afasie? Training in elke conditie af, dan volgende conditie 1) Exposure 2) Pauze 3) Training feedback 5 min pauze Film kijken 1 training per item Alle plaatjes in set s s Counterbalanced sleutel sleutel Middleton, Schwartz, & Rawson, 2015, JEP:LMC

19 Resultaten beter beter Correctheid Middleton, Schwartz, & Rawson, 2015, JEP:LMC

20 Resultaten Betere retentie tov foutloos alleen voor items die benoemd werden tijdens training Maar prestatie gelijk voor gefaalde items (tijdens training) en nazeggen-items! à Evidentie voor retrieval practice effect

21 Massed vs spaced Lag 1 Lag 5, 15, 30 1 dag 7 dagen 1 dag 7 dagen Middleton et al., 2016, J Speech Lang Hear Res

foutvol = foutloos of foutvol > foutloos Langer na therapie: betere retentie bij

22 Interim conclusie Paul Conroy, p. 105 Minder fouten maken, wordt niet vertaald naar beter leren Kort na therapie: foutvol = foutloos of foutvol > foutloos Langer na therapie: betere retentie bij foutvol NB: aangetoond voor anomia, homogene groep Reviewed in Middleton & Schwartz, 2012; see also Fillingham et al., 2003, 2005a, 2005b, 2006

23 Taalproductie in context 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 Responsetijd (s)

24 Elektroencefalografie - Registratie van elektrische activiteit van de hersenen - Millisecond - Verschillende soorten communicatie tussen neuronen produceren verschillende signaturen in de EEG

25 Taalproductie in context Sterk vs zwak context She locked door with the Piai, Roelofs, Maris, 2014, Neuropsychologia

26 Waar in de hersenen? Piai, Roelofs, Rommers, Maris, 2015, Hum Br Mapp

27 Waar in de hersenen? Temporaal: geheugen? Frontaal: motorisch? Indefrey & Levelt (2004)

28 Stroke lesies L L N = 10 N = 6 N = 5 L L R L R Piai, Rommers, Knight, 2017, Eur J Neurosci

29 Object benoemstijden Sterk Zwak Sterk Zwak Piai, Rommers, Knight, 2017, Eur J Neurosci

30 EEG effecten Piai, Rommers, Knight, 2017, Eur J Neurosci

31 Effecten afhankelijk van lesie Piai, Rommers, Knight, 2017, Eur J Neurosci

32 Neuroplasticiteit temporalis medius Piai, Meyer, Dronkers, Knight, 2017, Hum Br Mapp

33 Connecties tussen de hemisferen Piai, Meyer, Dronkers, Knight, 2017, Hum Br Mapp

34 Interim conclusie EEG effecten: conceptueel en lexicaal Bepaalde laesies (posterieur) leiden tot weinig baat van context Probleem bij (spreiding activatie in) geheugen? Rechter hemisfeer laat vergelijkbare signatuur zien Misschien dezelfde machinerie Niet iedereen kan rechter hemisfeer gebruiken Misschien afhankelijk van lesie

35 Veranderingen over tijd N = 28 (10 V, 18 M) Leeftijd bij beroerte: Hope et al. 2017, Brain

36 Tijd na beroerte bij testen Hope et al. 2017, Brain

37 Veranderingen in benoemen over tijd Gesproken plaatje (object) benoemen - Gesproken plaatje (actie) benoemen - Geschreven plaatje (object) benoemen - Nazeggen Hope et al. 2017, Brain

38 Structurele veranderingen in de hersenen Locale hypertrofie: Gedurende stimulering voor functie Compensatie: gebieden van het netwerk die nog functioneel zijn, moeten nu harder werken Hope et al. 2017, Brain

Veranderingen in het brein en object benoemen premotor temporalis medius Gecontroleerd voor: - lesievolume - leeftijd bij beroerte - tijd na beroerte bij T1 -

39 Veranderingen in het brein en object benoemen premotor temporalis medius Gecontroleerd voor: - lesievolume - leeftijd bij beroerte - tijd na beroerte bij T1 - benoemen score bij T1 Meer grijze stof hogere score Minder grijze stof lagere score Minder grijze stof hogere score Meer grijze stof lagere score Hope et al. 2017, Brain

40 Woord ophalen of articulatie? - Veranderingen in gesproken object benoemen geschreven object benoemen - Geen relatie met nazeggen gesproken actie benoemen Veranderingen in 3 benoemtaken 2 benoemtaken 1 benoemtaak Cortex temporalis medius Hope et al. 2017, Brain

41 Resultaten Groepsniveau Plateau in chronische fase Individueel niveau Dichotomy: verbetering en verslechtering Veranderingen in gedrag voorspelbaar door structurele veranderingen in rechterhemisfeer Niveau van lexicale ophaal Geen predictor bij T1 voor verbetering/verslechtering bij T2 Effect van therapie kon niet goed getoetst worden Verbetering/verslechtering ontkoppeld van persoonlijke ervaring in dagelijkse communicatie

42 Samenvattend Foutvol (trial en error) training lijkt beter dan foutloos training Nazeggen: geen oproep op lexicale ophaal Conceptueel-gedreven benoemen: lexicale ophaal Lexicale ophaal: cortex temporalis medius Laesie: problemen bij geheugen-aspecten van taal(productie) Plastisch, zelfs in chronische fase - Kan anatomische informatie helpen voorspellen baat van training?

43 Discussie Overbruggen: Empirisch onderzoek Klinisch toepassing Patiënten eigen ervaring bij dagelijkse communicatie Kan (functionele) neuroanatomie een bijdrage leveren aan klinische praktijk?

44 Dank u voor uw aandacht! Collaborators: Marina Ruiter, Radboud University, Nijmegen Ardi Roelofs, Radboud University, Nijmegen Nina Dronkers, Dept of Veterans Affairs, USA Bob Knight, UC Berkeley, USA

Vergelijkbare documenten

Kijk eens in het brein!

Kijk eens in het brein! Hersenen en taal Hersenen als onderzoeksdomein Cognitief proces als onderzoeksdomein bouwstenen, chemie anatomie localisatie functies fasen en verloop cognitief proces neurale representatie