Met pensioen als vrijwilliger?

Transcriptie

1 Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek naar de inzet van oudere vrijwilligers Jolanda Elferink (MOVISIE) Cecil Scholten (Vilans) November 2009 MOVISIE en Vilans

2 Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek naar de inzet van oudere vrijwilligers COLOFON Auteurs: Jolanda Elferink (MOVISIE) en Cecil Scholten (Vilans) Met medewerking van: Saskia Daru, Marieke Ploegmakers, Bard Briels (MOVISIE) en Marijn Kuiper (Vilans) Datum: november 2009 MOVISIE en Vilans Niets van deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden doormiddel van druk, fotokopie, microfilm of op een andere wijze zonder voorafgaande toestemming. Bestellen: en Dit onderzoek is gefinancierd door het RCOAK Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding onderzoek Onderzoeksopzet Leeswijzer De organisaties, de vrijwilligers en de ervaringen Vragen uit het veld Kenmerken geinterviewde organisaties Kenmerken vrijwilligers Vrijwilligersactiviteiten Motivatie van de vrijwilligers Knelpunten Kansen Voorkomen van problemen Stellingen en reacties Conclusie Relevante onderzoeksresultaten Aantal ouderen en oudere vrijwilligers Actief in zorg en welzijn Verschillen tussen generaties Stoppen met vrijwilligerswerk Visie op ouder worden en op vrijwilligerswerk Stimulans vanuit de overheid Conclusies In de media Slotervaart ziekenhuis Deventer ziekenhuis Conclusies Aanbevelingen Praktisch Leeftijdsgrenzen Onderzoek Debat en visie Positie vrijwilligers versterken Literatuur Bijlage: vragenlijst...46 Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

4 1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek Vrijwilligerswerk is een groot goed in de Nederlandse samenleving. 42% van de bevolking van 18 jaar en ouder verrichtte vrijwilligerswerk in 2008 (Van Herten, 2009). Volgens de toekomstverkenning van het Sociaal en Cultureel Planbureau (Dekker et al., SCP 2007) zal ongeveer hetzelfde percentage dat ook doen in Een grote en mogelijk groeiende groep binnen het vrijwilligerswerk is die van 55 jaar en ouder. Deze ouderen nemen nu al een groot deel van het werk voor hun rekening en dat deel zal naar verwachting alleen maar groeien. Zoals Dekker van het SCP stelt: Als de babyboomers de arbeidsmarkt gaan verlaten, resulteert dit in eerste instantie in de aanwas van een aanzienlijk reservoir van vitale en goed opgeleide ouderen waaruit voor allerlei vormen van vrijwillige inzet gerekruteerd kan worden (Dekker et al., SCP 2007, pagina 92). Op hogere leeftijd zullen deze ouderen echter massaal afhaken aldus Dekker. Het stimuleren van jongeren richting vrijwilligerswerk komt aan bod in de plannen van het kabinet voor de maatschappelijke stages. Ook de stimulans van jongere ouderen richting vrijwilligerswerk is onderwerp van beleid. Waar tot nu toe echter niet of nauwelijks aandacht voor is, is het moeten gaan afhaken van ouderen als vrijwilliger. Moet een vrijwilliger die al jarenlang actief is in de organisatie en daar heel sterk persoonlijk bij betrokken is, inderdaad met pensioen en waarom? Zijn er manieren te bedenken om ouderen ook op hoge leeftijd en wellicht met beperkingen te betrekken bij de samenleving in het algemeen en de organisatie waarvoor ze actief waren in het bijzonder? Het uitgangspunt is immers ook van dit kabinet om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten functioneren en te laten deelnemen aan de samenleving. Wat maakt dat zij niet meer geschikt zijn als vrijwilliger en wie bepaalt dat? Voor MOVISIE en Vilans is dit de aanleiding om nader te onderzoeken welke (voor)oordelen en belemmeringen zich voordoen rond vrijwilligerswerk door ouderen. Dit is gebeurd middels een quickscan. De resultaten van dit onderzoek zijn weergegeven in deze rapportage. 1.2 Onderzoeksopzet Inhoudelijke probleemschets en vraagstelling MOVISIE en Vilans ontvangen vele vragen uit het veld over de oudere vrijwilligers. Het gaat dan voornamelijk om vrijwilligers vanaf een jaar of zeventig/vijfenzeventig, die te maken krijgen met fysieke en/of psychische beperkingen. Begeleiders van vrijwilligers zijn op zoek naar handvatten om met deze groep(en) om te gaan. Ze zien dat oudere vrijwilligers hun hele leven hebben ingericht rond het vrijwilligerswerk. Het biedt hun houvast, ze ontlenen er sociale contacten aan en het geeft hun een doel in het leven. Dat willen ze de vrijwilligers niet zomaar afnemen. Tegelijkertijd bemerken ze dat het moeizamer wordt om bepaalde taken uit te voeren. Hoe spreek je iemand daar op aan en wanneer zeg je kunt u uw huidige vrijwilligerstaken nog wel uitvoeren? Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

5 Als oplossing komen wel ideeën naar voren over blijvende binding met de organisatie, maar weinig concrete activiteiten voor een andere inzet van de vrijwilliger(s) binnen de eigen organisatie. Is er wel ruimte voor dit soort activiteiten? Dienstverlenend vrijwilligerswerk moet en wil aan bepaalde eisen voldoen en die eisen lijken alleen maar toe te nemen. Dat staat op gespannen voet met de doelstelling om mensen van diverse pluimage, dus ook met (leeftijds)beperkingen, te laten participeren in het vrijwilligerswerk. Zij zijn niet (altijd) in staat om aan deze eisen te voldoen. Dat brengt het probleem ook op het niveau van het management en de directie van de organisatie: met welk doel schakelen zij vrijwilligers in? Zijn vrijwilligers vooral bedoeld om een onmisbare bijdrage te leveren aan de (kwaliteit van de) dienstverlening of zien zij voor hun organisatie ook een maatschappelijke taak weggelegd om mensen met diverse talenten en mogelijkheden te laten participeren als vrijwilliger? En om de cirkel weer rond te maken: mochten zij voor beide opties kiezen, hoe krijgt dit dan gestalte in de praktijk? Centrale vraagstelling: Welke omstandigheden leiden ertoe dat oudere vrijwilligers die te maken hebben met beperkingen, goed en prettig kunnen blijven functioneren op een zodanige manier dat het werk betekenis heeft voor henzelf en voor de organisatie (waarbij de organisatie ook staat voor dienstverlening aan de cliëntgroepen waar de organisatie zich voor inzet)? Doelstelling en doelgroep MOVISIE en Vilans stellen zich in dit project ten doel: de (voor)oordelen, belemmeringen en kansen voor oudere vrijwilligers die hun oorspronkelijke vrijwilligerstaken niet meer kunnen uitvoeren in kaart te brengen middels een kort veldonderzoek (quickscan) en verdere literatuurstudie. De quickscan is uitgevoerd in verzorgings- en verpleeghuizen en organisaties in het welzijnswerk (voor ouderen), aangezien daar veel oudere vrijwilligers actief zijn. De quickscan richt zich op de intermediairs, coördinatoren vrijwilligerswerk en begeleiders op de werkvloer en op het management en niet in de laatste plaats op de vrijwilligers zelf. Zij vormen de belangrijkste profijtgroep van het project Werkwijze en respons Het onderzoek in de vorm van een quickscan bestaat uit twee delen: a) digitale enquête b) verdiepend literatuuronderzoek Ad a) Digitale enquête De digitale enquête (zie bijlage) is bedoeld om op een efficiënte wijze het probleem rondom oudere vrijwilligers, die te maken hebben met beperkingen, kwantitatief in kaart te brengen. In de digitale enquête gaat het om vragen als in hoeverre de organisaties te maken hebben met deze groep oudere vrijwilligers. Belemmeringen en voorwaarden komen aan bod, evenals voorbeelden van (voor)oordelen, waarmee deelnemers aan de enquête al dan niet kunnen instemmen. De resultaten van de interviews zijn ter illustratie op diverse plekken in dit rapport opgenomen. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

6 De digitale enquête is geplaatst op de websites van MOVISIE en Vilans. De oproep om deel te nemen aan de digitale enquête vond plaats via de websites van MOVISIE en Vilans. Ad b) Verdiepend onderzoek Het tweede deel bestaat uit een verdiepende literatuurstudie naar relevante onderzoeken. We zijn op zoek gegaan naar meer achtergrondinformatie over 70-plussers in het algemeen en hun bijdrage als vrijwilliger in het bijzonder. Hierbij zijn ook artikelen uit de media over berichtgeving rond het ontslag van oudere vrijwilligers meegenomen. De eerste ronde van de digitale enquête vond plaats in mei Er is een aan 428 zorg- en welzijnsorganisatieorganisaties gestuurd. Daarnaast was de enquête in te vullen via de websites en (inmiddels In deze eerste ronde van de digitale enquête hebben 157 organisaties gereageerd. Om een beter beeld te krijgen van de situatie binnen welzijnsorganisaties voor ouderen, is besloten de enquête in september 2008 ook nog uit te zetten onder 157 welzijnsorganisaties die nog niet waren bereikt, met name in de sector welzijn ouderen. Hierop hebben 33 organisaties gereageerd. De vragenlijsten zijn opgenomen in bijlage Leeswijzer In dit eerste hoofdstuk is een overzicht gegeven van de aanleiding en werkwijze van deze quickscan. In hoofdstuk 2 wordt een beeld geschetst van de daadwerkelijke ervaringen van de zorg- en welzijnsorganisaties met oudere vrijwilligers met beperkingen. Hoofdstuk 3 biedt een overzicht van relevante onderzoeken. Hoofdstuk 4 gaat in op artikelen in de media over de achtergrond van het (dreigende) ontslag van oudere vrijwilligers. In hoofdstuk 5 komen we met enkele aanbevelingen. De bijlagen waar in dit rapport naar verwezen wordt, vindt u achter in dit rapport. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

7 2 De organisaties, de vrijwilligers en de ervaringen 2.1 Vragen uit het veld Precieze cijfers over de leeftijdsopbouw van het vrijwilligersbestand in de verschillende sectoren zijn niet voorhanden. Vaak wordt niet bijgehouden wat de leeftijd is van de vrijwilliger bij binnenkomst en vertrek. Uit de contacten van MOVISIE en Vilans blijkt dat in ieder geval zorg- en welzijnsorganisaties veel te maken hebben met oudere (70+) vrijwilligers. In 2007 hebben we een eerste oproep geplaatst op onze websites, waarin we vroegen naar ervaringen met deze doelgroep. We ontvingen diverse s waarin de coördinatoren van de organisaties aangaven dat ze te maken hadden met dilemma s als hoe breng ik ter sprake dat een oudere vrijwilliger door zijn beperkingen de oude werkzaamheden niet hier kan uitvoeren? of wat is de positie van deze vrijwilligers ten opzichte van de andere vrijwilligers?. Dit was een reden voor MOVISIE en Vilans om verder onderzoek te doen naar in hoeverre de organisaties te maken hebben met oudere vrijwilligers met beperkingen en wat de dilemma s zijn. Een greep uit de reacties op de oproep naar de ervaringen met oudere vrijwilligers met beperkingen: In ons wijkzorgcentrum begeleidt de oudere vrijwilliger de inloopuren van het internetcafé. Hij heeft een samenwerkingsovereenkomst, net als alle overige vrijwilligers. Qua constructie is er niet veel mis mee, wel het feit dat het hier gaat om een bewoner met een zeer kwetsbare gezondheid en er dus kans is op weinig continuïteit. Ik werk in een verpleeghuis en het is gebeurd dat een vrijwilliger cliënt is geworden op een PG-afdeling. De vrijwilliger heeft vele jaren de begeleiders geholpen bij de uitvoering van activiteiten. Nu komt hij er als cliënt. Hij schiet echter direct in z`n rol als vrijwilliger, zodra hij de ruimte binnen komt. De activiteitenbegeleiders laten hem zoveel mogelijk in die rol. Dit vinden de activiteitenbegeleiders zelf ook prettig omdat het ook voor hen moeilijk is om het proces van dementie bij een vertrouwde vrijwilliger te zien ontwikkelen. De oudere vrijwilliger vind het fijn, dat zie je aan z`n beleving. Bij ons werkt een oudere dame die zich niet altijd aan de afspraken houdt. Zo is het de bedoeling om de zelfstandigheid van de bewoners te bevorderen. Zij helpt ze echter overal mee onder het motto ach, die arme oude mensen willen toch gewoon een kopje koffie. Vaak verwijst ze ook naar het feit dat we het vroeger ook zo deden. Dat is niet meer de bedoeling. Maar ach, het blijft een lief mensje en die zet je ook niet zomaar op straat. Ze doet dit werk al zo n 15 jaar. 2.2 Kenmerken geinterviewde organisaties Sectoren zorg en welzijn (ouderen) De enquête (zie bijlage voor inhoud van vragenlijst) is in de eerste ronde aan 428 zorg- en welzijnsorganisatieorganisaties gestuurd. In deze eerste ronde van de digitale enquête hebben 157 organisaties gereageerd (37%), met name zoals zorgcentra, verpleeghuizen, thuis en een aantal organisaties voor de gehandicaptenzorg. Om een beter beeld te krijgen van de situatie binnen welzijnsorganisaties voor ouderen, is besloten de enquête in een tweede ronde ook nog uit te zetten onder 157 welzijnsorganisa- Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

8 ties die nog niet waren bereikt, met name in de sector welzijn ouderen. Hierop hebben 33 organisaties gereageerd (21%), hierbij gaat het vooral om stichtingen welzijn ouderen Functies respondenten De respondenten zijn met name coördinatoren vrijwiligerswerk, maar in een aantal gevallen ook activiteitenbegeleiders, communicatiemedewerkers, managers, begeleiders, ouderenwerkers, projectleiders of directeuren. 2.3 Kenmerken vrijwilligers Aantal vrijwilligers Bij verreweg de meeste organisaties, ruim 29 % in ronde 1 en ruim 28 % in ronde 2, zijn in totaal 100 tot 200 vrijwilligers werkzaam. Dit is een gebruikelijk aantal bij grote zorg- en welzijnsorganisaties. Overzicht Aantal vrijwilligers Aantal vrijwilligers % van de respondenten in de 1e ronde (met name ) % van de respondenten in de 2e ronde (organisaties voor welzijn/ouderen) minder dan ,4 25,0 100 tot ,1 28,1 200 tot ,1 21,9 300 tot 400 7,6 12,5 400 tot 500 6,3 0,0 meer dan ,5 12, Verhouding man/vrouw Zowel in de organisaties in de zorgsector als in welzijn ouderen, werken vooral vrouwelijke vrijwilligers. Ruim 68% van de geeft aan dat het vrijwilligersbestand uit meer dan 75% vrouwen bestaat. In de sector welzijn ouderen zijn meer mannelijke vrijwilligers werkzaam. Bijna 69% van deze organisaties geeft aan dat een kwart tot de helft van de vrijwilligers mannen zijn. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

9 Overzicht Verhouding man/vrouw Percentage vrouwen en mannen 100% 80% % 60% 40% 20% 0% welzijn ouderen welzijn ouderen vrouw en mannen minder dan 25% 25 tot 50% 50 tot 75% 75 tot 100% Leeftijdsverdeling Bij bijna 20% van de respondenten van de en ruim 43% van de organisaties welzijn ouderen is een kwart tot de helft van de vrijwilligers tussen de 70 en 80 jaar oud is. Bijna 99% van de en 97% van de organisaties in de sector welzijn ouderen geeft aan minder dan een kwart vrijwilligers jonger dan 30 jaar in hun vrijwilligersbestand te hebben. Ook zijn er bij al deze organisaties bijna geen vrijwilligers die ouder zijn dan 80 jaar. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

10 Overzicht Vrijwilligers naar leeftijd Vrijwilligers naar leeftijd 100% 80% % 60% 40% 20% 75 tot 100% 50 tot 75% 25 tot 50% minder dan 25% 0% welzijn ouderen welzijn ouderen welzijn ouderen welzijn ouderen welzijn ouderen jonger dan 30 tussen 30 en 50 tussen 50 en 70 tussen 70 en 80 ouder dan Aantal 70+ vrijwilligers die te kampen hebben met beperkingen De benaderde organisaties hebben (nog) niet in grote mate te maken met 70+ vrijwilligers met beperkingen. De meeste organisaties geven aan dat het hierbij gaat om minder dan 25% van het totaal aantal vrijwilligers. Toch gaat het bij ruim 14% van de om een kwart tot de helft van hun vrijwilligers, bij bijna 6% van de om de helft tot driekwart van het totaal aantal vrijwilligers en bij bijna 3% van de om driekwart tot het hele bestand van vrijwilligers. Bij welzijn ouderen gaat het bij ruim 12% van de organisaties om een kwart tot de helft van hun vrijwilligers, bij bijna 22% om de helft tot driekwart van het totaal aantal vrijwilligers en bij ruim 9% om driekwart tot het hele bestand van vrijwilligers. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

11 Overzicht Percentage 70-plus vrijwilligers met beperkingen Percentage 70-plus met beperkingen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 75 tot 100% 50 tot 75% 25 tot 50% minder dan 25% 20% 10% 0% w elzijn ouderen 2.4 Vrijwilligersactiviteiten Activiteiten de 70+ vrijwilligers verrichten Bij de verrichten de 70+ vrijwilligers vooral activiteiten als bezoek brengen, gezelschap houden, activiteiten of soos begeleiden en zijn de vrijwilligers gastvrouw of gastheer. Dit komt aardig overeen met de activiteiten die de 70+ vrijwilligers binnen welzijn ouderen verrichten, de meeste 70+ vrijwilligers zijn binnen deze sector gastvrouw of heer. Daarnaast brengen zij ook bezoeken, houden gezelschap, brengen zij maaltijden rond, begeleiden zij activiteiten en bieden zij vervoer. Voor een volledig overzicht van de activiteiten, zie de tabellen hieronder. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

12 Overzicht Vrijwilligersactiviteiten van 70-plussers Welke activiteiten verrichten oudere vrijwilligers (70-plus) binnen uw organisatie Vervoer bieden Training en scholing bieden Telefonisch(e) contact Persoonlijke/lichamelijke verzorging Persoonlijke raadgeving Oppassen Meegaan bij evenementen, excursies, dagtochten Maaltijdvoorziening, maaltijden rondbrengen Klussen in en om het huis Kantoorw erk, administratie Informatie en advies geven Gastvrouw /heer w elzijn ouderen Fondsen w erven, collecteren Boodschappen doen Bezoeken brengen en gezelschap houden Bestuurlijke taken Belangen behartigen en campagne voeren Activiteiten en soos begeleiden Anders % 2.5 Motivatie van de vrijwilligers Redenen dat vrijwilligers op oudere leeftijd nog actief blijven De belangrijkste redenen dat vrijwilligers op oudere leeftijd nog actief willen blijven, zijn volgens alle respondenten dat zij graag iets voor een ander willen betekenen en dat zij daarmee invulling geven aan hun dagelijks leven. Daarnaast blijven volgens de respondenten de vrijwilligers op oudere leeftijd nog actief omdat zij zo betrokken blijven bij de maatschappij en ook andere vrijwilligers ontmoeten met wie zij bevriend zijn geraakt. In kleinere mate spelen andere motieven een rol: bang zijn dat als ze stoppen ze in een isolement terecht komen, actief en fit willen blijven, hun kwaliteiten willen blijven inzetten, omdat ze de cliënten door en door kennen en hen niet in de steek willen laten, zien dat ze de buitenwereld binnen brengen voor cliënten, ze denken dat niemand het werk zo goed kan doen als zij en beroepskrachten willen ontlasten. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

13 Overzicht Motivatie van oudere vrijwilligers Wat is volgens u de reden dat uw vrijwilligers nog op oudere leeftijd actief blijven? zien dat ze de buitenw ereld binnen brengen voor cliënten 9 16 ze denken dat niemand het w erk zo goed kan doen als zij ze de cliënten door en door kennen en hen niet in de steek w illen laten hun kw aliteiten w illen blijven inzetten graag iets voor een ander w illen betekenen daarmee invulling geven aan hun dagelijks leven w elzijn ouderen betrokken zijn en blijven bij de maatschappij beroepskrachten w illen ontlasten 6 9 bang zijn dat als ze stoppen ze in een isolement terecht komen andere vrijw illigers ontmoeten w aar ze mee bevriend zijn (geraakt) actief en fit w illen blijven Anders % Het voorkomen van eenzaamheid of minder contacten bij vrijwilligers moet niet het doel zijn van onze zorginstelling. Als het zo wordt dat wij een opvangplek van de vrijwilliger worden, dan moet je kunnen afbreken. Dan moet je zeggen: het was goed. U heeft vreselijk uw best gedaan, maar nu lukt het gewoon niet meer. Maar zo lang het voor beide partijen nog waardevol en acceptabel is, moet je zoeken naar oplossingen. Het is immers geweldig als wij iets voor hen kunnen betekenen, en zij iets voor ons. Dan is er sprake van wederkerigheid. Lies Nettinga, vrijwilligerscoördinator en activiteitenbegeleidster, Paletgroep. 2.6 Knelpunten Problemen bij de inzet van oudere vrijwilligers (70+) met beperkingen De voornaamste problemen in de uitvoering van activiteiten door oudere vrijwilligers met beperkingen die de respondenten van de organisaties ervaren, is dat deze vrijwilligers fysiek niet meer in staat zijn de activiteiten uit te voeren. 52% van de respondenten van de Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

14 en 33% van de organisaties in de sector welzijn ouderen geeft dit aan. 33% van de respondenten van welzijn ouderen geeft ook aan dat deze groep vrijwilligers niet meer in staat is mee te gaan met veranderingen in de organisatie. Ook ervaart een groot deel van de organisaties geen problemen, namelijk 21% van de en 36% van de organisaties in de sector welzijn ouderen. Er is een aantal vrijwilligers (in de groep ouder dan 80) waarvan ik denk dat daar binnenkort wel eens problemen kunnen gaan ontstaan vanwege de ouderdom. Er zijn nu al wat mensen waarbij het toch wat minder gaat. Ik krijg signalen van andere vrijwilligers. Die zeggen bijvoorbeeld: als ik met die-endie werk, dan moet ik toch wel een stapje harder lopen. Louise van Dam, vrijwilligerscoördinator, SHDH. Overzicht Knelpunten Welke problemen ervaart u in de uitvoering van activiteiten door oudere vrijwilligers met beperkingen fysiek niet meer toe in staat de activiteiten uit te voeren Ik ervaar geen problemen niet aanspreekbaar op het feit dat ze er niet meer toe in staat zijn de activiteiten uit te voeren 9 11 niet bereid te stoppen met activiteiten 6 18 w elzijn ouderen niet in staat mee te gaan met veranderingen in de organisatie 3 33 niet bereid andere activiteiten uit te voeren 3 3 Anders % Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

15 Het is soms wel moeilijk om mensen die vele jaren vrijwilligerswerk doen erop aan te spreken dat het niet meer zo goed gaat. Mensen vinden dat moeilijk om te accepteren. Het komt wel eens voor dat mensen het niet direct accepteren. Als de veiligheid van de cliënten ( en vrijwilliger zelf) in het geding komen dan moeten we daarin uiteindelijk een keuze maken en ze verplichten om te stoppen. Dan moet je ze vertellen om welke redenen ze bepaalde werkzaamheden niet meer mogen doen. En dan moet je flink in gesprek blijven. Dan hebben we bijna wekelijks een gesprek. Dan dringt het pas echt goed door. Meestal zien ze uiteindelijk zelf ook dat het niet meer gaat. Het is hierbij ook belangrijk om te benadrukken wat ze allemaal wél gedaan hebben. Martie van Brongeest, hoofd activiteiten, recreatie & ontspanning, inclusief vrijwilligerscoördinatie, Topaz. Bij één vrijwilliger denk ik die moet echt niet meer de afdeling op. Ze is oud en slecht ter been. Ze gebruikt de koffiekar als rollator. Dat is wel een probleem. Ik vind dat het niet te doen is om zo iemand nog op de afdeling rond te laten lopen, maar ik krijg haar niet weg. Daarnaast komt er nog bij dat ze zich niet houdt aan afspraken die gemaakt zijn. Toen ik hier kwam werken, heb ik wat dingen veranderd. Mensen moeten bijvoorbeeld tekenen als ze een sleutel bij de receptie afhalen. Deze mevrouw doet dat niet, omdat ze dat nooit heeft hoeven doen. Ze heeft de opdracht om koffie te schenken aan mensen die niet meer van hun kamer afkomen. Maar daarnaast heeft ze haar eigen rondje van mensen die ze zo aardig vindt, dus daar schenkt ze ook koffie. Soms zijn er problemen met de voedingsassistenten, omdat ze koffie schenkt aan mensen die dat niet mogen hebben. De voedingsassistente zegt dan: die meneer mag geen koffie en die vrijwilligster zegt dan van mij wel. Daar moet ik wel eens tussen springen. Waar doe ik goed aan? Als ik haar bedank voor alle goede zorgen en inspanning, ik geef haar een bos bloemen en ik zet haar op non-actief Ik heb geen zin in die artikelen zoals van de ziekenhuizen in Deventer en Amsterdam. Ik moet er niet aan denken. Het wordt steeds moeilijker om vrijwilligers binnen te krijgen. Negatieve publiciteit kunnen we dus niet gebruiken. Dat risico wil ik niet lopen. Nel Kok, vrijwilligerscoördinator en activiteitenbegeleidster, Careyn. 2.7 Kansen Mogelijkheden voor oudere vrijwilligers om actief te blijven binnen of buiten de organisatie Op de vraag welke (on)mogelijkheden de respondenten zien voor oudere vrijwilligers met beperkingen om actief te blijven binnen of buiten de organisatie (en waarin zij maximaal de drie meest aansprekende antwoorden kunnen aankruisen), geven de respondenten van zowel de als de organisaties uit welzijn vooral de volgende drie antwoorden: de oudere vrijwilligers beschikken over vele talenten die we als organisatie graag willen benutten, de oudere vrijwilligers zijn bereid activiteiten uit te voeren die volgens de organisatie passen bij hun vaardigheden en de oudere vrijwilligers kunnen nog prima functioneren op diverse plekken binnen onze organisatie. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

16 Overzicht Kansen voor inzet van oudere vrijwilligers Welke (on)mogelijkheden ziet u voor oudere vrijwilligers met beperkingen om actief te blijven binnen of buiten uw organisatie zijn slechts voor beperkte activiteiten en taken inzetbaar zijn moeilijk te verzekeren 3 4 nog niet of nauw elijks te maken hebben met fysieke beperkingen kunnen vele activiteiten niet meer uitvoeren volgens de kw aliteitsnormen van de organisatie 3 6 kunnen vele activiteiten niet meer op efficiënte w ijze uitvoeren 13 kunnen nog prima functioneren op diverse plekken BUITEN onze organisatie 6 4 kunnen nog prima functioneren op diverse plekken BINNEN onze organisatie Kunnen niet meer voldoende aansluiten bij de veranderende w erkw ijze van de organisatie w elzijn ouderen Kunnen activiteiten niet meer op efficiënte w ijze uitvoeren en volgens de kw aliteitsnormen van de organisatie 3 8 beschikken over vele talenten die w e als organisatie graag w illen benutten beschikken over veel tijd en aandacht en daar is altijd behoefte aan in zorg en w elzijn bereid zijn mee te gaan met veranderingen in de organisatie bereid zijn activiteiten uit te voeren die volgens de organisatie passen bij hun vaardigheden Anders % Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

17 Mensen die lichamelijk niet zo goed meer zijn, die schenken vaak koffie op de zaal. Die gaan niet meer de afdelingen op. Ze schenken ook op een dag dat het zeer rustig is. Ik heb een paar hoogbejaarde dames op de zaterdagochtend werken die dan koffie schenken. Dan zitten er hooguit 20 mensen. Het is voor die dames ook meer de gezelligheid. Ze schuiven gewoon aan bij de cliënten. Ze hebben dezelfde leeftijd. Het zijn eigenlijk gewoon cliënten. Ik denk dat je de expertise van 75 plussers ook kunt gebruiken om nieuwe vrijwilligers in te werken. En ze doen rustiger werk. Bijvoorbeeld maatje of buddy zijn van nieuwe bewoners. Of ze vervullen een rol bij afscheidsdienst van bewoners die overleden zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld iets zeggen over die bewoner die ze goed gekend hebben. Er zijn genoeg mogelijkheden, maar bij sommige taken moet je zeggen genoeg is genoeg. Nel Kok, vrijwilligerscoördinator en activiteitenbegeleidster, Careyn. Sommige oudere vrijwilligers doen ook al werk dat niet leeftijdsafhankelijk is. Er kwam hier lange tijd een oude mevrouw, die zelf met een rollator liep. Dat maakte helemaal niets uit, want die las de krant voor bij iemand. Dan maakt het niet uit of je wel of niet goed kan lopen. Dus dat was een geslaagde combinatie. Louise van Dam, vrijwilligerscoördinator, SHDH Activiteiten die de oudere vrijwilligers binnen de organisatie zouden kunnen uitvoeren Bezoekjes brengen en gezelschap houden zijn volgens alle respondenten van zowel de als de organisaties uit de welzijn/ouderen sector de voornaamste activiteiten die de oudere vrijwilligers met beperkingen kunnen uitvoeren binnen de organisatie. 67% van de respondenten uit de zorgsector geeft ook aan dat zij gastvrouw of -heer zouden kunnen zijn en 58% van hen geeft aan dat de oudere vrijwilligers activiteiten en een soos zouden kunnen begeleiden binnen de organisatie. 58% van de respondenten uit de sector welzijn ouderen geeft ook aan dat de vrijwilligers telefonisch contact zouden kunnen uitvoeren of gastvrouw of -heer zouden kunnen zijn. Daarnaast vindt 55% hen geschikt om activiteiten en soos te begeleiden en 45% om hen binnen de organisatie voor kantoorwerk of administratie in te zetten of om de vrijwilligers informatie en advies te laten geven. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

18 Overzicht Mogelijke vrijwilligersactiviteiten binnen de eigen organisatie Welke activiteiten ZOUDEN oudere vrijwiligers met beperkingen kunnen doen BINNEN uw organisatie Vervoer bieden Training en scholing bieden Telefonisch(e) contact Persoonlijke/lichamelijke verzorging Persoonlijke raadgeving Oppassen Meegaan bij evenementen, excursies, dagtochten Maaltijdvoorziening, maaltijden rondbrengen Klussen in en om het huis Kantoorw erk, administratie Informatie en advies geven Gastvrouw /heer Fondsen w erven, collecteren Boodschappen doen Bezoeken brengen en gezelschap houden Bestuurlijke taken Belangen behartigen en campagne voeren Activiteiten en soos begeleiden Anders w elzijn ouderen % Activiteiten die de oudere vrijwilligers buiten de organisatie kunnen uitvoeren De activiteiten die de oudere vrijwilligers buiten de organisatie zouden kunnen uitvoeren, geven ook weer de meeste respondenten (77% van de zorgsector en 73% van welzijn ouderen) aan dat het om bezoeken brengen en gezelschap houden kan gaan. Daarnaast zijn ook weer telefonisch contact, gastvrouw/heer en activiteiten of soos begeleiden, veelgenoemde activiteiten. Ook noemt een groot aantal de activiteiten bestuurlijke taken, oppassen en persoonlijke raadgeving. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

19 Overzicht Mogelijke vrijwilligersactiviteiten buiten de eigen organisatie Welke activiteiten zouden oudere vrijwilligers met beperkingen BUITEN uw organisatie kunnen uitvoeren Bezoeken brengen en gezelschap houden Telefonisch(e) contact Gastvrouw /heer Activiteiten en soos begeleiden Persoonlijke raadgeving Boodschappen doen Informatie en advies geven Meegaan bij evenementen, excursies, dagtochten Oppassen Bestuurlijke taken Fondsen w erven, collecteren w elzijn ouderen Maaltijdvoorziening, maaltijden rondbrengen Kantoorw erk, administratie Belangen behartigen en campagne voeren Vervoer bieden Training en scholing bieden Klussen in en om het huis Persoonlijke/lichamelijke verzorging Anders % 2.8 Voorkomen van problemen Hoe de organisatie kan voorkomen dat de inzet van oudere vrijwilligers problemen oplevert De meeste respondenten geven aan dat de organisatie kan voorkomen dat de inzet van oudere vrijwilligers problemen oplevert, door op informele wijze gesprekken te voeren en zo nodig problemen ter sprake brengen met de vrijwilligers van 70 jaar en ouder. Ook vindt een groot aantal van de respondenten (53% van de zorgsector en 39% van de sector welzijn ouderen) het een goede manier om een vrijwilliger die te kampen heeft met fysieke problemen, uit te nodigen voor een gesprek. Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november

20 Overzicht Hoe problemen rond de inzet van oudere vrijwilligers te voorkomen Op welke manier kan de organisatie voorkomen dat de inzet van oudere vrijwilligers met beperkingen problemen oplevert Op informele w ijze gesprekken voeren met vrijw illigers en zonodig problemen ter sprake brengen Een vrijw illigers die met fysieke problemen te kampen heeft, uitnodigen voor een gesprek Elk jaar een formeel gesprek voeren met alle vrijw illigers, w aaronder de oudere vrijw illigers Op verzoek van de vrijw illiger een gesprek voeren w elzijn ouderen Elk jaar een formeel gesprek voeren met vrijw illigers van 70 jaar en ouder 6 12 Leeftijdsgrens instellen tot w anneer een vrijw illiger actief mag blijven, namelijk tot.. jaar 5 Geen enkele manier 3 1 Anders % Met pensioen als vrijwilliger? Onderzoek november