Peiling Flexibel werken in de techniek 2015

Transcriptie

1 Peiling Flexibel werken in de techniek 2015

2 Peiling Flexibel werken in de techniek 2015 Inleiding Voor goede bedrijfsresultaten is het voor bedrijven van belang om te kunnen beschikken over voldoende goede, gekwalificeerde en gemotiveerde medewerkers. Dergelijke medewerkers zijn aantrekkelijk voor veel werkgevers en zeker als ze beschikken over kennis en ervaring die schaars is, kunnen ze veelal kiezen waar ze willen werken. Wie dergelijke medewerkers wil aantrekken, moet dus een aantrekkelijk werkgever zijn. Het bieden van mogelijkheden om flexibel te werken hoort daarbij. Vooral voor vrouwen is het van belang om bijvoorbeeld in deeltijd te kunnen werken. Op basis van onderzoek van Corporaal (2014) valt echter te verwachten dat het belang van flexibel werken in de toekomst zal toenemen. Hij toont aan dat jonge baanzoekers flexibiliteit belangrijk vinden, en dat er met name in de technische sector een groot verschil is tussen wat zij wensen en wat er mogelijk is. Flexibel werken, wat is dat eigenlijk? Flexibel werken kent vele vormen. Wij hebben het hier over flexibel werken voor een vaste werkgever. De flexibiliteit kan betrekking hebben op tijd, plaats en duur van het werken: Tijd: het gaat hierbij om het tijdstip waarop gewerkt wordt. Vaak ligt dat vast en is het voor iedereen hetzelfde. Maar bij flexibel werken hebben medewerkers bijvoorbeeld de keus om wat later of vroeger te beginnen, of om eerder of later op te houden. Ze schuiven dus met hun uren zodat de werktijden beter passen bij hun voorkeur of hun privé situatie. Een andere mogelijkheid is dat de werkuren op een andere manier over de week verdeeld worden. Dus bijvoorbeeld niet 5 dagen van 8 uur, maar 4 dagen van 10 uur. Of de ene week wat meer, de andere week wat minder, bijvoorbeeld op basis van een jaarurencontract. Plaats: hier gaat het om waar gewerkt wordt. Is dat altijd op een vaste plek, of kan de medewerker er voor kiezen om een deel van zijn werk thuis, in het park of op een andere plek buiten het bedrijf te doen? Duur: hierbij gaat het over het aantal te werken uren. Is dat voor iedereen gelijk (meestal 40 uur), of zijn andere keuzes mogelijk? Het gaat hier meestal om de mogelijkheid om parttime te werken, bijvoorbeeld om werk en privé beter te kunnen combineren. Maar het kan ook zijn dat iemand werk en studie wil combineren, of werken voor een baas en als ZZP-er. Bij alle vormen van flexibel werken is het belangrijk dat de keus voor hoe er gewerkt wordt (grotendeels) ligt bij de medewerker, uiteraard in overleg met de werkgever. Flexibiliteit die vooral is ingegeven door de behoeften van de werkgever (bijvoorbeeld meer uren in drukke tijden, minder in rustige tijden) vallen niet onder het flexibel werken zoals we dat hier bespreken. 2

3 Onderzoek mogelijkheden flexibel werken Welke mogelijkheden zijn er op dit moment binnen de techniek om flexibel te werken? Om daarin meer inzicht te verwerven, heeft in februari 2015 een korte enquête uitgezet onder technische bedrijven van diverse omvang uit verschillende sectoren. In totaal hebben 106 bedrijven de vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. Meer informatie over deze bedrijven vindt u in bijlage 1. Hieronder bespreken we de uitkomsten van het onderzoek. Omdat niet alle bedrijven alle vragen hebben ingevuld is het aantal respondenten per vraag verschillend. Resultaten Flexibel werken kan in slechts een deel van de functies In de meeste bedrijven (72%) is het slechts bij een klein deel van de technische functies mogelijk om flexibel te werken. In 19% van de bedrijven zijn die mogelijkheden er bij een groot deel van de technische functies, in ongeveer evenveel bedrijven (12%) kan dit in ongeveer de helft van de functies. Tabel 1: Is het in uw bedrijf mogelijk om in technische functies flexibel te werken (denk aan mogelijkheden voor deeltijdwerk, flexibele werktijden, thuis werken)? Een groot deel van de technische functies 19 % 20 Ongeveer de helft van de technische functies 12 % 13 Een klein deel van de technische functies 69 % 72 Totaal 105 Mogelijkheden om parttime te werken worden slechts beperkt gebruikt Een van de mogelijkheden om flexibel te werken is parttime werken. In veruit de meeste deelnemende bedrijven (84%) is het voor medewerkers met een technische functie mogelijk om parttime (minder dan 34 uur per week) te werken. In slechts in 16% van de bedrijven kan dat niet. Er wordt echter maar beperkt gebruik gemaakt van deze mogelijkheid: in 16% van de bedrijven werkt er niemand parttime terwijl het wel mogelijk is, bij 45% van de bedrijven werkt minder dan 10% van de medewerkers parttime, en in slechts 7% van de bedrijven werkt ten minste een kwart van de medewerkers met een technische functie parttime. Tabel 2: medewerkers met een technische functie dat parttime (minder dan 34 uur per week) werkt Niemand, dat kan bij ons niet 16 % 17 Niemand, maar het kan wel 16 % 17 Minder dan 10 % 45 % 47 Tussen 11 en 25 % 16 % % of meer 7 % 7 Totaal 105 3

4 Vrouwen werken relatief vaker parttime dan mannen Aan de bedrijven waar parttime werken mogelijk is vroegen we wie het meest gebruik maken van die mogelijkheid. Uit de antwoorden blijkt dat in een groot deel van de bedrijven (45%) vrouwen relatief vaker gebruik maken van deze mogelijkheid dan mannen. In éénderde van de bedrijven zijn het echter de mannen die vaker parttime werken, bij een kwart van de bedrijven is er geen verschil tussen mannen en vrouwen. Tabel 3: Wie maken relatief gezien het meest gebruik van de mogelijkheid om parttime te werken? Vrouwen vaker dan mannen 45 % 37 Vrouwen en mannen evenveel 24 % 20 Mannen vaker dan vrouwen 31 % 26 Totaal 83 Andere vormen van flexibel werken Naast parttime werken zijn er ook andere vormen van flexibel werken. We vroegen naar de mogelijkheden om een deel van de week thuis te werken en om de begin- en eindtijden van de werkdag aan te passen. Het aanpassen van begin- en eindtijden blijkt in veel bedrijven mogelijk te zijn (71%). Soms kan men de werktijden zelf bepalen (16%). Ook is het in ruim een kwart van de bedrijven mogelijk om een deel van de week thuis te werken. In 24% van de bedrijven zijn deze vormen van flexibiliteit niet mogelijk. Dit betekent overigens niet dat daar geen enkele vorm van flexibel werken mogelijk is. Tabel 4: Mogelijkheden voor flexibel werken door medewerkers met een technische functie (meerdere antwoorden mogelijk) Een deel van de week thuis werken 28 % 27 De werkdag wat eerder of later beginnen (flexibele start- en eindtijden) 71 % 67 Werktijden zelf bepalen 16 % 15 Geen van deze mogelijkheden 24 % 23 Totaal 95 Een deel van de respondenten geeft aan dat er bij hen sprake is van andere vormen van flexibel werken, in plaats van of naast de door ons genoemde vormen. Mogelijkheden die genoemd zijn betreffen bijvoorbeeld het verlengen van de werkdag waardoor het totale aantal uren over een kleiner aantal dagen verdeeld wordt (bijvoorbeeld 4 werkdagen van 9 uur). Soms worden met individuele medewerkers specifieke afspraken gemaakt, voor kortere of langere tijd. In dit kader wordt onder andere gesproken over het opnemen van pappadagen. Ook wordt aangegeven dat een deel van de medewerkers slechts een klein contract heeft, bijvoorbeeld 2 dagen in de week. Mogelijk werken deze personen de andere dagen voor een ander bedrijf (of een eigen bedrijf), dat wordt echter niet in het antwoord aangegeven. Ook wordt nog opgemerkt dat de mogelijkheden voor flexibel werken verschillen per functie. Zo wordt de flexibiliteit soms niet ingegeven door de wensen van de medewerker maar door de behoeften van een opdrachtgever. 4

5 Toename aantal verzoeken flexibel werken verwacht We hebben de bedrijven vervolgens gevraagd of ze verwachten dat er in de komende jaren meer verzoeken zullen komen om parttime of flexibel te werken. De overgrote meerderheid van de bedrijven (72%) verwacht inderdaad een toename. In ongeveer de helft van deze bedrijven ziet men die toename nu nog niet, maar verwacht men hem in de toekomst. Ruim een kwart van het totale aantal bedrijven dat de enquête invulde ziet nu al een toename van het aantal verzoeken om flexibel of parttime te mogen werken. Ruim een kwart (29%) van de bedrijven verwacht geen toename, vooral omdat alle medewerkers die bij hen flexibel willen werken dat volgens hen nu al doen. Van de wet Modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden, die vanaf 1 november 2014 van kracht is, wordt slechts in 8% van de bedrijven een effect verwacht. Tabel 5: Denkt u dat u er in de toekomst meer verzoeken komen om flexibel of parttime te werken in technische functies? Nee, iedereen die flexibel wil werken doet dat al 17 % 18 Nee, er is geen behoefte aan flexibel of parttime werken 8 % 8 Nee, iedereen weet dat dat bij ons niet kan 4 % 4 Ja, er komen al vaker verzoeken om flexibel of parttime te werken en ik verwacht dat dat doorgaat 27 % 28 Ja, ik zie nu nog geen toename maar verwacht die wel 37 % 38 Ja, ik verwacht een toename naar aanleiding van de wet Modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden die vanaf 1 november 2014 van kracht is 8 % 8 Totaal 104 Beperkte verschillen tussen kleinere en grotere bedrijven Bij twee vragen bleken er verschillen op te treden tussen de antwoorden van kleinere en grotere bedrijven. Zo blijkt parttime werken mogelijk in alle grote bedrijven (>250 medewerkers), maar niet bij alle kleinere bedrijven ( medewerkers en <50 medewerkers). Meer in het algemeen lijken de mogelijkheden voor parttime werken in technische functies groter naarmate het bedrijf groter is. Tabel 6: medewerkers met een technische functie dat parttime (minder dan 34 uur per week) werkt: verschil tussen kleinere en grotere bedrijven medewerkers < > 250 Niemand, dat kan bij ons niet 23 % 13 % 0 % Niemand, maar het kan wel 21 % 17 % 5 % Minder dan 10 % 28 % 57 % 74 % Tussen 11 en 25 % 19 % 13 % 16 % 25 % of meer 9 % 0 % 5 % 5

6 Daarnaast zien we dat in met name in de middelgrote bedrijven de mogelijkheden van flexibel werken nog maar beperkt benut worden door de mensen die eigenlijk wel zouden willen. Het is dan ook daar dat de meeste bedrijven een toename in het aantal verzoeken verwacht. Tabel 7: Denkt u dat u er in de toekomst meer verzoeken komen om flexibel of parttime te werken in technische functies: verschil tussen kleinere en grotere bedrijven medewerkers < > 250 Nee, iedereen die flexibel wil werken doet dat al 23 % 3 % 28 % Ja, er komen al vaker verzoeken om flexibel of parttime te werken en ik verwacht dat dat doorgaat 13 % 40 % 33 % Verschillen tussen bedrijven met meer en minder vrouwen Ten slotte waren we benieuwd of er verschillen zijn tussen bedrijven waar meer of minder vrouwen werken in technische functies. Op basis van de beschikbare gegevens kunnen we een onderscheid maken tussen bedrijven waar geen vrouwen werken in technische functies en bedrijven met respectievelijk minder dan 10%en tussen de 10% en 30% vrouwen in technische functies (zie bijlage 1, tabel C). Er waren geen bedrijven waarbij het percentage vrouwen in technische functies boven de 30 lag. Ook de groep bedrijven met tussen de 10% en 30% technische vrouwen was erg klein: dit waren zeven bedrijven. Een te kleine groep om uitspraken over te doen. We vergelijken daarom alleen de bedrijven waar geen vrouwen werken in een technische functie met bedrijven waarin minder dan 10% van de technische functies door vrouwen worden vervuld. Omdat bij de grote bedrijven van meer dan 250 medewerkers slechts één bedrijf geen vrouwen in technische functies kent, hebben we de grote bedrijven deze analyse weggelaten. In bedrijven waar geen vrouwen werken is het veel vaker niet mogelijk om flexibel te werken dan in bedrijven waar wel vrouwen werken (32% vs. 9% van de bedrijven). Bij andere vragen zijn geen verschillen gevonden. Dat hoeft overigens niet te betekenen dat er geen verschillen zijn: bij een aantal vragen is het aantal bedrijven per antwoordcategorie zo klein dat geen betrouwbare uitspraken gedaan kunnen worden. Conclusie Het bieden van mogelijkheden om flexibel te werken kan technische bedrijven helpen om aantrekkelijker te worden voor nieuwe medewerkers. Met name vrouwen en jongeren blijken veel waarde te hechten aan deze mogelijkheden. In de eerste plaats bevestigt de enquête de bevindingen uit eerder onderzoek. Namelijk dat de behoefte aan deeltijdwerk of thuiswerken steeds vaker voorkomt. Verschillende bedrijven hebben al een toename gesignaleerd in het aantal aanvragen van parttime mogelijkheden. En bijna driekwart verwacht dat die vraag in de toekomst alleen maar zal stijgen. Net als de behoefte aan thuiswerken. Een van de mogelijkheden om flexibel te werken is parttime werken. In veruit de meeste deelnemende bedrijven is het voor medewerkers met een technische functie mogelijk om parttime (minder dan 34 uur per week) te werken. Er wordt echter nog maar beperkt gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Wellicht zijn medewerkers niet altijd op de hoogte van de mogelijkheden. Als er wel parttime gewerkt wordt, is dat wat vaker door vrouwen dan door mannen, maar het verschil is niet erg groot. Tegelijkertijd laat de enquête zien dat andere manieren om flexibel te werken binnen de techniek nu nog beperkt zijn. Bij de middelgrote bedrijven lijken de mogelijkheden om flexibel te werken maar 6

7 deels te worden benut. Dit kan een gevolg zijn van een beperkte behoefte bij de zittende medewerkers, maar het is ook mogelijk dat de medewerkers niet weten wat er kan. De meest gebruikte vorm van flexibel werken is het aanpassen van begin- en eindtijden: wat eerder, of juist later, beginnen of beëindigen van de werkdag. Soms wordt ook de werkdag verlengd om zo het aantal werkdagen te beperken zonder een evenredige beperking van het aantal gewerkte uren. Ook een deel van de week thuis werken is in een redelijk aantal bedrijven mogelijk. Hoewel de huidige mogelijkheden om flexibel te werken nog beperkt blijken, verwacht de overgrote meerderheid van de bedrijven een toename van het aantal verzoeken hiertoe. Hier ligt voor hen dus een belangrijke uitdaging, want uit onderzoek blijkt dat de beperkte mogelijkheden om binnen de sector in deeltijd te werken of thuis te werken voor een deel van de technisch opgeleide mensen een reden is om een baan buiten de techniek te zoeken (Gelderblom & de Hek, 2014; Volkerink et al., 2013). Bij het zoeken naar mogelijkheden om een aantrekkelijk werkgever te worden of te blijven voor gekwalificeerde medewerkers in de technische sector is aandacht voor de mogelijkheden om flexibel te werken gewenst. Met dank aan Sjiera de Vries Techniek Talent.nu, maart 2015 Literatuur Corporaal, S. (2014). Gezocht: duidelijkheid, structuur en ontwikkeling. Aantrekkelijke banen en organisatie voor de nieuwe generatie baanzoekers. Enschede: Saxion. Gelderblom, A. & Hek, G. de (2014). Technisch opgeleid: wel of niet werken in de techniek? Rotterdam: SEOR Volkerink, M., Berkhout, E. & Graaf, D. de (2013). Bèta-loopbaanmonitor SEO-Rapport: Amsterdam: SEO. 7

8 Bijlage 1 Respondenten Branche De enquête is vooral ingevuld door bedrijven uit de metaalbewerking (25%), metalektro (24%) en installatietechniek (20%). Uit de overige branches was het percentage deelnemers steeds minder dan 10 %. Tabel A: Branche deelnemende bedrijven Metaalbewerking 25 % 25 Metalektro 24 % 24 Installatietechniek 20 % 20 Overig 31 % 33 Totaal 102 Omvang De helft van de bedrijven die de enquête invulden heeft minder dan 50 medewerkers in dienst, 29% beschikt over tussen de 50 en 250 medewerkers en 19% over meer dan 250 medewerkers. Tabel B: Omvang deelnemende bedrijven Minder dan 50 medewerkers 52 % 53 Tussen 50 en 250 medewerkers 29 % 30 Meer dan 250 medewerkers 19 % 19 Totaal 102 Vrouwen in technische functies Bij ongeveer één-derde van de deelnemende bedrijven werken geen vrouwen in technische functies, bij het grootste deel van de overige bedrijven is het percentage vrouwen in een technische functie maximaal 10%. Bij slechts 7% van alle deelnemende bedrijven wordt meer dan 10% van de technische functies vervult door een vrouw. Er deden geen bedrijven mee waar meer dan 30% van de technische functies vervuld worden door een vrouw. Tabel C: vrouwen in een technische functie in de deelnemende bedrijven Geen 31 % 32 Minder dan 10 % 62 % 63 Tussen de 10 % en 30 % 7 % 7 Meer dan 30 % 0 % 0 Totaal 102