De logistieke keten in termen van geld

Transcriptie

1 een verkenning van de logistieke keten van het (intermodale) goederenvervoer per spoor in termen van geld & de eenheidsprijzen van de concurrerende inland vervoerwijzen Rotterdam, Colofoon: Uitgegeven door: Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Adviesdienst Verkeer en Vervoer Postbus BA Rotterdam Informatie bij: Hans-Willem Vroon: In opdracht van: Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute

2 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave 2 1. Vraagstelling en te verkrijgen inzichten Vraagstelling Te verkrijgen inzichten Scope Leeswijzer 4 2. De logistieke keten van het (intermodale) spoorvervoer in stappen Definitie van logistieke keten De stappen in de logistieke keten van maritieme containers De stappen in de logistieke keten van continentale containers De stappen in de logistieke keten van bulkgoederen De stappen in de logistieke keten van stukgoederen 7 3. De logistieke keten in geld Definitie van de factor geld Gemiddelde eenheidsprijzen voor maritieme containers Gemiddelde eenheidsprijzen voor continentale containers Gemiddelde eenheidsprijzen voor bulkgoederen Gemiddelde eenheidsprijzen voor stukgoederen Casussen Casus Rotterdam - Duisburg Casus Rotterdam - Novarra Eenheidsprijzen voor spoorvervoer, binnenvaart en wegvervoer Inleiding Gepubliceerde eenheidsprijzen Eenheidsprijsformules van McKinsey Eenheidsprijsformules van Knight Wendling Vergelijking van de cijfers van McKinsey en Knight Wendling Cijfers uit 1996 van de Projectgroep Intermodaal Vervoer Vergelijking van de resultaten van de diverse studies Vastheid van de eenheidsprijzen in de tijd 20 Bijlage: Matrix met voorbeelden van logistieke ketens in het (intermodale) spoorvervoer van maritieme containers 21 Bijlage: Matrix met voorbeelden van logistieke ketens in het (intermodale) spoorvervoer van continentale containers 22 Bijlage: Afstandentabel 23 Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 2

3 1 Vraagstelling en te verkrijgen inzichten 1.1 Vraagstelling Aan AVV VMG is door de Project Directie Betuwe Route (PDBR) gevraagd twee acties uit te werken: 1. het in kaart brengen van de logistieke keten, waarvan het vervoer over de Betuweroute deel uit maakt, in termen van geld; 2. het uitvoeren van een aantal berekeningen van eenheidsprijzen en het in kaart brengen van de prijsverhouding tussen de verschillende modaliteiten. AVV en PDBR hebben met betrekking tot deze twee acties het volgende afgesproken: 1. Alleen dat deel van de logistieke keten, dat onderscheidend is in de concurrentie tussen de inland vervoerwijzen spoorvervoer, binnenvaart en wegvervoer, wordt beschouwd. Hoofdreden hiervoor is dat het zeetraject voor wat betreft prijs, tijd en kwaliteit voor de drie inland vervoerwijzen gelijk is en dus niet onderscheidend verondersteld wordt in de concurrentie. De logistieke keten begint hierdoor voor maritieme goederenstromen aan de landzijde in de zeehaventerminal en eindigt bij de klant. Bij continentale stromen wordt de logistieke keten van deur tot deur in kaart gebracht. 2. In eerste instantie wordt de te beschouwen logistieke keten alleen voor de factor geld uitgewerkt. Dat zal kwantitatief geschieden daar waar het eenheidsprijzen betreft en kwalitatief daar waar het beïnvloedbaarheid van prijsbepalende componenten betreft. De factoren tijd en kwaliteit komen pas in tweede instantie aan de orde. Eerst moet duidelijk worden in hoeverre de logistieke keten stapsgewijs inzichtelijk gemaakt kan worden voor de factor geld en de beïnvloedbaarheid van de prijs bepalende componenten. 3. Er worden twee casussen voor het (intermodale) spoorvervoer uitgewerkt. Het betreft casussen voor vervoer van maritieme containers van de Rotterdamse haven naar Duisburg, respectievelijk Novara. Vervoer van continentale containers, bulk- en stukgoed worden niet in casussen uitgewerkt. 4. Er worden twee varianten voor de eenheidsprijzen van de concurrerende inland vervoerwijzen beschreven. Het betreft een variant van McKinsey en een variant van Knight Wendling. PDBR heeft AVV daarnaast gevraagd onderzoek uit te voeren naar faciliterend beleid. Dit onderzoek verschijnt in een apart rapport. Reden hiervoor is dat het onderzoek naar faciliterend beleid geen directe invloed heeft op dit onderzoek. In het exploitatieverhaal zullen de twee onderzoeken complementair aan elkaar gebruikt gaan worden. 1.2 Te verkrijgen inzichten als gevolg van de acties Om de voor een exploitatiemaatschappij (Betuweroute Exploitatie Maatschappij, afgekort BEM) nuttige en noodzakelijke te ontplooien activiteiten te kunnen bepalen moet er inzicht zijn in: 1. de eenheidsprijzen van de stappen in de logistieke keten, 2. de relatieve aandelen van de eenheidsprijzen in de totale eenheidsprijs van de stap en de keten, 3. de invloed van componenten ( cost drivers ) op de totale prijs per stap, 4. en tot slot de beïnvloedbaarheid van de componenten. De hiervoor uitgezette twee acties (zie paragraaf 1.1) die uitgewerkt worden in deze notitie moeten bijdragen tot inzicht in bovenstaande vier punten. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 3

4 1.3 Scope De scope is hieronder kort samengevat aan de hand van de twee vraagstellingen. Vraagstelling 1: Het in kaart brengen van de logistieke keten in termen van geld De logistieke keten, waarvan het vervoer over de Betuweroute deel uit maakt, wordt stapsgewijs in kaart gebracht. De te beschouwen logistieke keten betreft de stappen van: 1. het opladen van de goederen op de trein in de zeehaven tot en met het afleveren van de goederen bij de (bestemmings)klant bij maritieme goederenstromen; 2. en van het afhalen van de goederen bij de fabriek/distributiecentrum tot en met het afleveren van de goederen bij de (bestemmings)klant bij continentale goederenstromen. Voor de factor geld worden eenheidsprijzen gehanteerd. De eenheidsprijzen worden per stap in kaart gebracht. Er worden voor het maritieme containervervoer per spoor twee casussen voor 20 voet containers uitgewerkt om de (cumulatieve) eenheidsprijzen voor de stappen in de logistieke keten op een tweetal werkelijke relaties in beeld te brengen. Het betreft de trajecten Rotterdam - Duisburg en Rotterdam - Novara. Vraagstelling 2: de prijsvergelijking tussen de concurrende modaliteiten: In de Europese corridors waarin de Betuweroute ligt, concurreren het (intermodale) spoorvervoer, de (intermodale) binnenvaart en het wegvervoer met elkaar. De prijsvergelijking van deze drie inland vervoerwijzen vindt plaats in eenheidsprijzen voor de drie verschijningsvormen: containers (20 voet en 40 voet), bulkgoed en stukgoed. In 1992 hebben McKinsey en Knight Wendling onderzoek gedaan naar de gemiddelde eenheidsprijzen van de logistieke keten van inland vervoerwijzen. In 1994 heeft DGV een schema met eenheidsprijzen per laadeenheid gepresenteerd. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de logistieke ketens beschreven. De gemiddelde eenheidsprijzen per stap van de logistieke keten worden in hoofdstuk 3 in kaart gebracht. Vervolgens worden in hoofdstuk 4 de twee casussen uitgewerkt. In hoofdstuk 5 staan de gemiddelde eenheidsprijsformules voor de drie concurrerende vervoerwijzen beschreven. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 4

5 2. De logistieke keten van het (intermodale) spoorvervoer in stappen 2.1 Definitie van logistieke keten De logistieke keten is de verbindende keten van vervoerwijzen, op- en overslagpunten en uitwisselpunten die het mogelijk maken dat goederen van de producent naar de klant verplaatst worden. Het betreft de vervulling van de verplaatsingsbehoefte van goederen vanaf oplaadpunt in de fabriek tot aflaadpunt bij de klant (de verlader). In dit hoofdstuk worden voorbeelden van logistieke ketens uitgewerkt. Het ketendeel van de herkomstfabriek tot en met het afladen en de opslag in de zeehavens in Rijnmond is niet relevant voor deze studie omdat er verondersteld wordt dat dit deel van de keten qua geld, tijd en kwaliteit voor de concurrerende inland vervoerwijzen gelijk is en dus niet onderscheidend is in de concurrentie. Andere reden om dit deel van de logistieke keten niet mee te nemen is dat niet gevraagd wordt (zie paragraaf 1.1) naar het in kaart brengen van het aandeel van de keten van het inland transport in de totale logistieke keten. Er zijn verschillende logistieke ketens voor het vervoer van maritieme containers, continentale containers, bulkgoed en stukgoed te onderscheiden. In de hierna volgende paragrafen staan voorbeelden van logistieke ketens stapsgewijs in flow charts afgebeeld. 2.2 De stappen in de logistieke keten van maritieme containers Binnen de in hoofdstuk 1 beschreven scope zijn verschillende logistieke ketens voor het vervoer van maritieme containers te onderscheiden. In de bijlage staan een paar voorbeelden in een matrix afgebeeld. Er zijn in werkelijkheid waarschijnlijk nog meer soorten logistieke ketens mogelijk. De logistieke keten voor een maritieme container kan er als volgt uit zien: Opladen container op trein in haventerminal 1 Vervoer per trein 2 Afladen container in RSC 3 Opslag op stack Opladen container op vrachtwagen Afladen container bij klant of Uitladen container bij klant Rit met lege container naar depot Afladen lege container in depot 4 bij RSC 1 De stap opslag op stack in de zeehaven is niet apart meegenomen omdat uit het desk research niet gebleken is dat er grote verschillen zijn tussen de afvoerfrequenties tussen spoor en binnenvaart en de kosten voor opslag (-tijd) op stack voor de klant/verlader in de zeehaven tussen weg, spoor en binnenvaart aanzienlijk verschillen. 2 Bij vervoer per trein kan het opnieuw samenstellen van een trein op een Container Uitwisselpunt (CUP) als extra stap worden meegenomen. Deze optie is in de spreadsheets meegenomen. 3 RSC = Rail Service Centrum. Er wordt vanuit gegaan dat een RSC hetzelfde is als een railterminal. 4 Er wordt vanuit gegaan dat een depot voor lege container op dezelfde locatie als het RSC ligt. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 5

6 2.3 De stappen in de logistieke keten van continentale containers Binnen de in hoofdstuk 1 beschreven scope zijn verschillende logistieke ketens voor het vervoer van continentale containers te onderscheiden. In de bijlage staan een paar voorbeelden in een matrix afgebeeld. Er zijn in werkelijkheid waarschijnlijk nog meer soorten logistieke ketens mogelijk. De logistieke keten voor een continentale container kan er als volgt uit zien: Opladen lege container in depot Rit met lege container naar klant Rit met lege truck naar klant Inladen container bij klant of Opladen container bij klant Rit met volle container naar RSC Afladen container op RSC Opslag op stack Opladen container op trein in RSC Vervoer per trein 5 Afladen container in RSC Opslag op stack Opladen container op vrachtwagen Afladen container bij klant of Uitladen container bij klant Rit met lege container naar depot Afladen lege container in depot bij RSC 6 5 Bij vervoer per trein kan het opnieuw samenstellen van een trein op een Container Uitwisselpunt (CUP) als extra stap worden meegenomen. Deze optie is in de spreadsheets meegenomen. 6 Er wordt vanuit gegaan dat een depot voor lege container op dezelfde locatie als het RSC ligt. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 6

7 2.4 De stappen in de logistieke keten van bulkgoederen Voor het vervoer van bulkgoed per spoor de volgende logistieke keten veel voorkomend (charter cargo): Inladen in trein in (zee)haven/winplaats Vervoer per trein Afladen bij fabriek of opslagplaats van de klant Er is verondersteld dat de klant een spooraansluiting heeft. Klanten zijn hier meestal kolencentrales, hoogovens, chemische fabrieken e.d. die ruwe grond- en basisstoffen per spoor laten aan- en afvoeren. 2.5 De stappen in de logistieke keten van stukgoederen Voor het vervoer van stukgoed per spoor is de volgende logistieke keten veel voorkomend (unit cargo): Inladen in trein bij haven, fabriek of opslagplaats Vervoer per trein Samenstellen nieuwe trein op rangeerterrein Vervoer per trein Uitsplitsen trein Vervoer per trein Afladen bij fabriek of opslagplaats van de klant Er is verondersteld dat de klant een spooraansluiting heeft. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 7

8 3 De logistieke keten in geld 3.1 Definitie van de factor geld Onder geld wordt verstaan: de door de verladers/klanten aan de vervoerders en terminals te betalen gemiddelde prijzen voor de individuele stappen in de logistieke keten. Bedragen worden uitgedrukt in guldens. Er is geen rekening gehouden met uit onderhandelde contracten tussen vervoerders enerzijds en klanten/verladers /allianties anderzijds. Om een algemene vergelijking te kunnen maken tussen de concurrerende (intermodale) vervoerwijzen worden gemiddelde eenheidsprijzen gehanteerd. In dit hoofdstuk worden per verschijningsvorm de eenheidsprijzen van de in hoofdstuk 2 onderscheiden stappen van de logistieke keten in kaart gebracht. 3.2 Gemiddelde eenheidsprijzen voor maritieme containers Bij de in hoofdstuk 2 genoemde stappen in het logistieke proces zijn voor het vervoer van maritieme containers de volgende prijzen uit desk research gevonden: (Intermodaal) vervoer per spoor van 20 voet maritieme containers Stappen: Eenheidsprijzen per stap 1) : Bron: 1 Opladen container op trein in haventerminal 2 Vervoer per trein (combi cargo, 20 voet container) ƒ100,-- ƒ 50,-- [(ƒ0,18 kilometer + winstmarge van 12% 2) = ƒ0,20 kilometer) + (ƒ44,-- + winstmarge van 12% 2) = ƒ49,30 )] McKinsey, 1992 Projectgroep Intermodaal Vervoer, 1996 McKinsey, 1992 inschatting AVV ƒ 0,70 tot ƒ 1,10 per containerkilometer 3 Samenstellen nieuwe trein op leemte in kennis CUP 4 Vervoer per trein (combi cargo, 20 voet container) 5 Afladen container op RSC ƒ35,-- ƒ30,-- ƒ30,-- tot ƒ 50,-- zie stap 2 zie stap 2 6 Opslag container op stack leemte in kennis 7 Opladen container op truck op ƒ 35,-- RSC ƒ 25,-- 8 Rit vrachtwagen naar de klant (natransport) ƒ 1,80 kilometer ƒ 3,-- kilometer ƒ 1,70 kilometer > ƒ 2,-- kilometer Projectgroep Intermodaal Vervoer, 1996 McKinsey, 1992 Arthur D. Little, 1996 Projectgroep Intermodaal Vervoer, 1996 McKinsey, 1992 Projectgroep Intermodaal Vervoer, 1996 McKinsey, 1992 A.T.Kearney, 1994 Konings, J.W., Tarieven in het containervervoer, 1993 Projectgroep Intermodaal Vervoer, Afladen container bij klant ƒ 35,-- Inschatting AVV 10 Wachttijd uitladen bij klant ƒ100,-- McKinsey, Rit vrachtwagen met lege zie stap 8 zie stap 8 container naar depot 12 Afladen lege container in depot ƒ 35,-- McKinsey, 1992 Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 8

9 1) de tarieven zijn niet gecorrigeerd voor prijsveranderingen in de tijd 2) de winstmarge is voor het spoorvervoer verondersteld op 12 procent Er wordt uitgegaan van 20 voet containers. Bij 40 voet containers zijn voor de stap vervoer per trein de eenheidsprijzen 2 keer zo groot als in deze tabel weergegeven. Er is verondersteld dat het depot en RSC op dezelfde locatie liggen. 3.2 Gemiddelde eenheidsprijzen voor continentale containers Bij de in hoofdstuk 3 genoemde stappen in het logistieke proces zijn voor het vervoer van continentale containers de volgende prijzen uit desk research gevonden: (Intermodaal) vervoer per spoor van 20 voet continentale containers Stappen: Eenheidsprijzen per stap 1) : Bron: 1 Opladen lege container in ƒ 35,-- McKinsey, 1992 depot 2 Rit naar klant (voortransport) ƒ 1,80 kilometer ƒ 3,-- kilometer ƒ 1,70 kilometer McKinsey, 1992 A.T.Kearney, 1994 Konings, J.W., Tarieven in het containervervoer, Wachttijd inladen container ƒ 100,-- McKinsey, Rit naar terminal zie stap 2 zie stap 2 5 Overslag container naar stack ƒ 35,-- McKinsey, Opladen container op trein ƒ 35,-- McKinsey, Vervoer per trein (combi cargo, 20 voet container) McKinsey, 1992 inschatting AVV [(ƒ0,18 kilometer + winstmarge van 12% 2) = ƒ0,20 kilometer) + (ƒ44,-- + winstmarge van 12% 2) = ƒ49,30 )] McKinsey, 1992 inschatting AVV 8 Samenstellen nieuwe trein op leemte in kennis CUP 9 Vervoer per trein (combi cargo, 20 voet container) zie stap 7 zie stap 7 10 Overslag container naar stack ƒ35,-- ƒ30,-- McKinsey, 1992 Arthur D. Little, Opslag container op stack leemte in kennis 12 Opladen op truck op RSC ƒ35,-- McKinsey, Rit vrachtwagen naar de klant (natransport) ƒ 1,80 kilometer ƒ 3,-- kilometer ƒ 1,70 kilometer McKinsey, 1992 A.T.Kearney, 1994 Konings, J.W., Tarieven in het containervervoer, Afladen container bij klant ƒ 35,-- Inschatting AVV 15 Wachttijd uitladen bij klant ƒ100,-- McKinsey, Rit vrachtwagen naar depot zie stap Afladen lege container in depot ƒ 35,-- McKinsey, ) de tarieven zijn niet gecorrigeerd voor prijsveranderingen in de tijd 2) de winstmarge is voor het spoorvervoer verondersteld op 12 procent Er wordt uitgegaan van 20 voet containers. Bij 40 voet containers zijn voor de stap vervoer per trein de eenheidsprijzen 2 keer zo groot als in deze tabel weergegeven. Er is verondersteld dat het depot en RSC op dezelfde locatie liggen.

10 3.3 Gemiddelde eenheidsprijzen voor bulkgoederen Bij de in hoofdstuk 3 genoemde stappen in het logistieke proces zijn voor het vervoer van bulkgoederen de volgende prijzen gevonden: Vervoer per spoor van bulkgoederen Stappen: Eenheidsprijzen per stap 1) : Bron: 1 Inladen in wagens in ƒ 20,-- per ton McKinsey, 1992 haven/winplaats 2 Vervoer per trein (system cargo) [(ƒ 0,02 per tonkilometer McKinsey, winstmarge van 12% 2) = inschatting AVV ƒ 0,02 per tonkilometer) + (ƒ 8,-- per ton + winstmarge van 12% 2) = ƒ 8,96 per ton)] 3 Afladen bij klant ƒ 20,-- per ton geschat 1) de tarieven zijn niet gecorrigeerd voor prijsveranderingen in de tijd 2) de winstmarge is voor het spoorvervoer verondersteld op 12 procent 3.4 Gemiddelde eenheidsprijzen voor stukgoederen Bij de in hoofdstuk 3 genoemde stappen in het logistieke proces zijn voor het vervoer van stukgoederen de volgende prijzen gevonden: Vervoer per spoor van stukgoederen Stappen: Eenheidsprijzen per stap 1) : Bron: 1 Inladen in wagens in haven ƒ 20,-- per ton McKinsey, Vervoer per trein [(ƒ 0,03 per tonkilometer McKinsey, 1992 (unit cargo) + winstmarge van 12% 2) = inschatting AVV ƒ 0,03 per tonkilometer) + (ƒ 21,-- per ton + winstmarge van 12% 2) = ƒ 23,52 per ton)] 3 Samenstellen nieuwe trein op leemte in kennis rangeerterreinen 4 Vervoer per trein (unit cargo) zie stap 2 McKinsey, Afladen bij klant ƒ 20,-- per ton geschat 1) de tarieven zijn niet gecorrigeerd voor prijsveranderingen in de tijd 2) de winstmarge is voor het spoorvervoer verondersteld op 12 procent Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 10

11 4 Cassussen In dit hoofdstuk worden twee casussen voor maritieme 20 voet containers uitgewerkt voor de spoortrajecten Rotterdam - Duisburg en Rotterdam - Novarra. In de casussen zijn grotendeels de eenheidsprijsgegevens van McKinsey gebruikt. De totale eenheidsprijzen benaderen daarom de uitkomsten van de eenheidsprijsformules van McKinsey (hoofdstuk 5) tot op enkele guldens. Voor de casussen heeft AVV een spreadsheetmodel gemaakt, waarin cumulatieve eenheidsprijzen voor vervoer van containers berekend en gepresenteerd worden. 4.1 Casus Rotterdam - Duisburg Deze eerste casus betreft het vervoer van maritieme containers van mainport Rotterdam naar een distributiecentrum op 50 kilometer van Duisburg. In een spreadsheet model is deze casus conform de stappen in de keten en de daarbij behorende prijzen uitgewerkt. Hieronder worden achtereenvolgens het input-blad en de resultaten weergegeven. Het inputblad ziet er als volgt uit: Containersoort 20 ft container MARITIEM Container van/naar Rotterdam Dortmund Traject per trein vanaf de RSC's van/naar Rotterdam Duisburg Afstand voortransport in kilometers 0 Afstand natransport in kilometers 50 Afstand per trein in kilometers 205 Winstmarge vervoer per spoor 12,00% Vervoerder verzorgt vervoer lege container ja ja of nee invullen Stap: Eenheidsprijzen per stap 1 Opladen container op trein in haventerminal F 100,00 2 Vervoer per trein (combi cargo, 20 ft) a kostprijs F 0,18 prijs F 0,20 b kostprijs F 44,00 prijs F 49,28 3 Samenstellen nieuwe trein op CUP F - 4 Vervoer per trein (combi cargo, 20 ft) zie stap 2 5 Afladen container op RSC F 35,00 6 Opslag container op stack F - 7 Opladen container op truck F 35,00 8 Rit vrachtauto naar klant F 1,80 9 Afladen container bij klant F 35,00 10 Rit lege vrachtauto terug F 1,80 11 Wachttijd uitladen container bij klant F 100,00 12 Rit vrachtwagen met lege container naar depot F 1,80 13 Afladen lege container in depot F 35,00 kilometer kilometer per truckkilometer per truckkilometer per truckkilometer Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 11

12 De input leidt tot de volgende prijzen (outputblad): Stap: Totale prijs Cumulatieve per stap prijs 1 Opladen container op trein in haventerminal F 100,00 F 100,00 2,3,4 Vervoer per trein F 90,61 F 190,61 5 Afladen container op RSC F 35,00 F 225,61 6 Opslag container op stack F - F 225,61 7 Opladen container op truck F 35,00 F 260,61 8 Rit vrachtauto naar klant F 90,00 F 350,61 9 Afladen container bij klant F - F 350,61 10 Rit lege vrachtauto terug F - F 350,61 11 Wachttijd uitladen container bij klant F 100,00 F 450,61 12 Rit vrachtwagen met lege container naar depot F 90,00 F 540,61 13 Afladen lege container in depot F 35,00 F 575,61 Bovenstaande output staat hieronder afgebeeld in twee figuren: Eenheidsprijs F 600,00 F 500,00 F 400,00 F 300,00 F 200,00 F 100,00 F - Cumulatief prijzenoverzicht voor vervoer van een 20 voet maritieme container per (intermodaal) spoor van Rotterdam naar Duisburg e.o. Keten Afladen lege container in depot Rit vrachtwagen met lege container naar depot Wachttijd uitladen container bij klant Rit lege vrachtauto terug Afladen container bij klant Rit vrachtauto naar klant Opladen container op truck Opslag container op stack Afladen container op RSC Vervoer per trein Opladen container op trein in haventerminal Aandeel van de stappen in de logistieke keten in de totale prijs voor het vervoer van een maritieme 20 voet container van Rotterdam naar Duisburg e.o. 6% 17% Opladen container op trein in haventerminal Vervoer per trein 16% Afladen container op RSC Opslag container op stack Opladen container op truck 16% Rit vrachtauto naar klant Afladen container bij klant 17% Rit lege vrachtauto terug Wachttijd uitladen container bij klant 0% 16% 6% 0% 6% Rit vrachtwagen met lege container naar depot Afladen lege container in depot Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 12

13 4.2 Casus Rotterdam - Novarra Deze eerste casus betreft het vervoer van maritieme containers van mainport Rotterdam naar een distributiecentrum op 50 kilometer van Novarra. In een spreadsheet model is deze casus conform de stappen in de keten en de daarbij behorende prijzen uitgewerkt. Hieronder worden achtereenvolgens het input blad en de resultaten weergegeven. Het inputblad ziet er als volgt uit: Containersoort 20 ft container MARITIEM Container van/naar Rotterdam Novara Traject per trein vanaf de RSC's van/naar Rotterdam Novara Afstand voortransport in kilometers 0 Afstand natransport in kilometers 50 Afstand per trein in kilometers Winstmarge vervoer per spoor 12,00% Vervoerder verzorgt vervoer lege container ja ja of nee invullen Stap: Eenheidsprijzen per stap 1 Opladen container op trein in haventerminal F 100,00 2 Vervoer per trein (combi cargo, 20 ft) a kostprijs F 0,18 prijs F 0,20 b kostprijs F 44,00 prijs F 49,28 3 Samenstellen nieuwe trein op CUP F - 4 Vervoer per trein (combi cargo, 20 ft) zie stap 2 5 Afladen container op RSC F 35,00 6 Opslag container op stack F - 7 Opladen container op truck F 35,00 8 Rit vrachtauto naar klant F 1,80 9 Afladen container bij klant F 35,00 10 Rit lege vrachtauto terug F 1,80 11 Wachttijd uitladen container bij klant F 100,00 12 Rit vrachtwagen met lege container naar depot F 1,80 13 Afladen lege container in depot F 35,00 kilometer kilometer per truckkilometer per truckkilometer per truckkilometer Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 13

14 De input leidt tot de volgende prijzen (outputblad): Stap: Totale prijs Cumulatieve per stap prijs 1 Opladen container op trein in haventerminal F 100,00 F 100,00 2,3,4 Vervoer per trein F 282,93 F 382,93 5 Afladen container op RSC F 35,00 F 417,93 6 Opslag container op stack F - F 417,93 7 Opladen container op truck F 35,00 F 452,93 8 Rit vrachtauto naar klant F 90,00 F 542,93 9 Afladen container bij klant F - F 542,93 10 Rit lege vrachtauto terug F - F 542,93 11 Wachttijd uitladen container bij klant F 100,00 F 642,93 12 Rit vrachtwagen met lege container naar depot F 90,00 F 732,93 13 Afladen lege container in depot F 35,00 F 767,93 Bovenstaande output staat hieronder afgebeeld in twee figuren: Eenheidsprijs F 800,00 F 700,00 F 600,00 F 500,00 F 400,00 F 300,00 F 200,00 F 100,00 F - Cumulatief prijzenoverzicht voor vervoer van een 20 voet maritieme container per (intermodaal) spoor van Rotterdam naar Novara e.o. Keten Afladen lege container in depot Rit vrachtwagen met lege container naar depot Wachttijd uitladen container bij klant Rit lege vrachtauto terug Afladen container bij klant Rit vrachtauto naar klant Opladen container op truck Opslag container op stack Afladen container op RSC Vervoer per trein Opladen container op trein in haventerminal Aandeel van de stappen in de logistieke keten in de totale prijs voor het vervoer van een maritieme 20 voet container van Rotterdam naar Novara e.o. 12% 5% 12% Opladen container op trein in haventerminal Vervoer per trein Afladen container op RSC Opslag container op stack 13% 0% 12% 36% Opladen container op truck Rit vrachtauto naar klant Afladen container bij klant Rit lege vrachtauto terug Wachttijd uitladen container bij klant Rit vrachtwagen met lege container naar depot 5% 0% 5% Afladen lege container in depot Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 14

15 5 Eenheidsprijzen voor spoorvervoer, binnenvaart en wegvervoer 5.1 Inleiding De kosten van vervoer zijn een klassieke vervoerswijzekeuzefactor voor de klanten/verladers. Er vindt bij verladers een kostenafweging tussen de diverse (multi-modale) vervoersalternatieven plaats. In deze afweging worden niet alleen de out of pocket kosten van het vervoer afgewogen. Verladers kijken in het algemeen naar de kosten van de volledige transportketen. Deze kosten voor de verlader zijn feitelijk de prijzen in de markt. Om verwarring over de term kosten (kosten voor wie?) te voorkomen wordt hierna alleen nog gesproken over prijzen. Om een algemene vergelijking te kunnen maken tussen prijzen van verschillende (intermodale) vervoerwijzen worden eenheidsprijzen gehanteerd. In dit hoofdstuk worden de gemiddelde eenheidsprijzen in de vorm van algemene prijsformules voor de vervoerwijzen spoor, binnenvaart en weg in kaart gebracht. Voor een aantal corridors zijn de formules toegepast om de totale eenheidsprijzen van de drie vervoerwijzen te vergelijken. Omdat er twee soorten formules zijn gevonden biedt de toepassing van de formules daarnaast de mogelijkheid verschillende formules te vergelijken op hun uitkomst. Short sea shipping is buiten beschouwing gelaten omdat verondersteld wordt dat het in de Zuid-Oost Corridor 7 en het zuidelijk deel van de Oost-Corridor 8 geen belangrijke concurrent van het spoorvervoer zal zijn. 5.2 Gepubliceerde eenheidsprijzen De eenheidsprijsformules staan in de hierna volgende tabellen. De tabellen zijn afkomstig uit rapporten die opgesteld zijn door McKinsey (1992) en Knight Wendling (1992). In deze rapporten is het niet overal duidelijk of het om kosten voor de vervoerders of om tarieven voor de verladers gaat. Bij de kosten voor overslag, voor- en natransport lijkt het in de rapporten van McKinsey om kosten voor de verladers te gaan. Bij de vervoerkosten per spoor lijkt het in de rapporten van McKinsey om de kosten van de vervoerder te gaan. Bij laatste kosten heeft AVV een winstmarge van 12 procent opgeteld om tot de eenheidsprijs te komen. Momenteel zijn de winstmarges in de transportsector lager dan 12 procent. De kostenformules van Knight Wendling zijn geïnterpreteerd als eenheidskostenformules voor klanten/verladers Eenheidsprijsformules van McKinsey De eenheidsprijsformules van McKinsey zijn in onderstaande vier tabellen weergegeven: Maritieme en continentale 20 voet container Vervoerwijze: Niet kilometer afhankelijke prijzen, guldens Spoor Binnenvaart Weg Overslag, voortransport, natransport Maritiem Continentaal ƒ 485 ƒ 900 ƒ 535 ƒ 980 ƒ Overig ƒ 44 ƒ 40 ƒ 0 Kilometer afhankelijke prijzen, guldens per containerkilometer ƒ 0,20 ƒ 0,20 ƒ 2,70 7 Midden en Zuid-Duistland, de Alpenlanden, Italië, Centraal Oost-Europa 8 Noord-Duitsland, Oost-Duitsland, Polen, Baltische staten, Wit-Rusland, Rusland Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 15

16 Maritieme en continentale 40 voet container Vervoerwijze: Niet kilometer afhankelijke prijzen, guldens Spoor Binnenvaart Weg Overslag, voortransport, natransport Maritiem Continentaal ƒ 485 ƒ 900 ƒ 535 ƒ 980 ƒ Overig ƒ 88 ƒ 80 ƒ 0 Kilometer afhankelijke prijzen, guldens per containerkilometer ƒ 0,40 ƒ 0,40 ƒ 2,70 Bron: McKinsey & Company, Economische aantrekkelijkheid goederenvervoer per spoor, Betuwelijn, Bijlage, september 1992 Bulk Vervoerwijze: Overslag, per ton Niet kilometer afhankelijke prijzen, guldens per ton Kilometer afhankelijke prijzen, guldens per tonkilometer Spoor Binnenvaart Weg ƒ 20 ƒ 12 ƒ 12 ƒ 8 ƒ 3 ƒ 10 ƒ 0,02 ƒ 0,01 ƒ 0,19 Bron: McKinsey & Company, Economische aantrekkelijkheid goederenvervoer per spoor, Betuwelijn, Bijlage, september 1992 Stukgoed Vervoerwijze: Overslag, per ton Niet kilometer afhankelijke prijzen, guldens per ton Kilometer afhankelijke prijzen, guldens per tonkilometer Spoor Binnenvaart Weg ƒ 16 ƒ 24 ƒ 16 ƒ 21 ƒ 16 ƒ 15 ƒ 0,03 ƒ 0,02 ƒ 0,17 Bron: McKinsey & Company, Economische aantrekkelijkheid goederenvervoer per spoor, Betuwelijn, Bijlage, september Eenheidsprijsformules van Knight Wendling Knight Wendling gaat in het Eindrapport Macro-economische effecten en maatschappelijke kostenbaten analyse van de Betuweroute (onderbouwing) (Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1992) uit van de volgende eenheidsprijsformules: Verschijningsvorm: Vervoerwijze: Prijzenformules: prijzen per vervoerwijze uitgedrukt in ƒ/tonkm 20 voet containers weg spoor binnenvaart binnenvaart/spoor 40 voet containers neo-bulk/stukgoed bulk weg spoor binnenvaart binnenvaart/spoor weg spoor binnenvaart binnenvaart/spoor ,180 * km ,027 * km ,013 * km ,027 * km ,180 * km ,053 * km ,027 * km ,053 * km ,180 * km ,042 * km ,010 * km ,042 * km Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 16

17 Bron: Knight Wendling, Eindrapport Macro-economische effecten en maatschappelijke kosten-baten analyse van de Betuweroute (onderbouwing), Vergelijking van de cijfers van McKinsey en Knight Wendling In bovenstaande eenheidsprijsformules is de transportafstand tussen twee plaatsen (bijvoorbeeld Rotterdam en Duisburg) en het aantal containers of tonnen de variabele component. De component containers of tonnen wordt op 1 gesteld omdat eenheidsprijzen vergeleken moeten worden. Gezien het lineaire karakter van de relatie is de gemiddelde prijs van bijvoorbeeld 1000 containers gelijk aan die van één. In de vergelijking tussen de twee formules wordt derhalve alleen met de afstand gevarieerd. De afstand tussen twee plaatsen kan voor de vervoerwijzen verschillen. De bijlage Afstandentabel geeft een overzicht van de afstanden per vervoerwijze. De in paragraaf 5.2 beschreven prijsformules zijn door AVV in een spreadsheetmodel ingevoerd voor een aantal corridors. Hieronder staat de output-tabel afgebeeld van het vervoer van één 20 voet maritieme container in de betreffende corridors. Prijzen per container volgens Prijzen per container volgens Prijzen per container volgens Prijzen per container volgens McKinsey KW McKinsey KW 20 voet maritieme 20 voet maritieme 40 voet maritieme 40 voet maritieme containers - McK containers - KW containers - McK containers - KW Spoorvervoer België/Luxemburg F 558 F 558 F 631 F 671 Nord Rhein Westfalen F 570 F 593 F 655 F 718 Baden Würtenberg F 622 F 699 F 759 F 925 Bayern F 692 F 839 F 898 F Zwitserland F 693 F 843 F 901 F Italië F 761 F 979 F F Oostenrijk F 768 F 995 F F Scandinavië F 834 F F F Oost-Europa F 842 F F F Zuid-Oost Europa F F F F Binnenvaart België/Luxemburg F 612 F 621 F 689 F 690 Nord Rhein Westfalen F 626 F 635 F 717 F 719 Baden Würtenberg F 689 F 697 F 844 F 847 Bayern F 727 F 733 F 919 F 923 Zwitserland F 741 F 747 F 947 F 952 Italië Oostenrijk Scandinavië Oost-Europa F 904 F 906 F F Zuid-Oost Europa Wegvervoer België/Luxemburg F 705 F 700 F 705 F 700 Nord Rhein Westfalen F 945 F 940 F 945 F 940 Baden Würtenberg F F F F Bayern F F F F Zwitserland F F F F Italië F F F F Oostenrijk F F F F Scandinavië F F F F Oost-Europa F F F F Zuid-Oost Europa F F F F Ter vergelijking zijn hieronder de resultaten van de casussen uit hoofdstuk 4 weergegeven: Duisburg: ƒ 575,61 per 20 voet maritieme container; Novarra: ƒ 676,93 per 20 voet maritieme container. Deze cijfers komen bijna helemaal overeen met de cijfers van Mc Kinsey en KW voor Nord Rhein- Westfalen (Duisburg) en Italië (Novarra) in bovenstaande tabel (spoorvervoer). Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 17

18 De grafiek met de eenheidsprijzencurves voor 20 voet maritieme containers van de concurrerende vervoerwijzen spoor en weg respectievelijk spoor en binnenvaart is hieronder afgebeeld: Prijsvergelijking spoorvervoer - wegvervoer, 20 voet maritieme container F F Spoorvervoer - 20 vt mc - McK prijs F F F F F Wegvervoer - 20 vt mc - McK Spoorvervoer - 20 vt mc - KW Wegvervoer - 20 vt mc - KW F - België/Luxem burg Nord Rhein Westfalen Baden Würtenberg Bayern Zwitserland Italië Oostenrijk Scandinavië Oost-Europa Zuid-Oost Europa corridor, afstand Prijsvergelijking spoorvervoer - binnenvaart, 20 voet maritieme containers F F Spoorvervoer - 20 vt mc - McK prijs F 800 F 600 F 400 Binnenvaart - 20 vt mc - McK Spoorvervoer - 20 vt mc - KW F 200 Binnenvaart - 20 vt mc - KW F - België/Luxem burg Nord Rhein Westfalen Baden Würtenberg Bayern Zwitserland Oost-Europa corridor, afstand De berekeningen zijn gebaseerd op de afstandentabel in de bijlage. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 18

19 5.4 Cijfers uit 1996 van de Projectgroep Intermodaal Vervoer In 1996 heeft de Projectgroep Intermodaal Vervoer voor het toenmalige DGV schematisch de volgende eenheidsprijzen voor maritieme laadeenheden gepresenteerd. Intermodaal vervoer - maritiem, tarieven per laadeenheid Zeetraject Zeehaven Vervoerdragers Terminal Distributie/ Verlader/ Collectie Ontvanger ƒ 250,- ƒ 50,- ƒ 30,- tot ƒ50,- ƒ 25,- Kustschip Zeeschip ƒ 0,10 tot ƒ 0,20 per km Trein ƒ 0,70 tot ƒ 1,10 per km Binnenschip ƒ 0,40 tot ƒ 0,80 per km per vrachtwagen ƒ 100,- tot ƒ 150,- per rit & >ƒ 2,- per km Vrachtauto ƒ 35,- ƒ 1,50 tot ƒ 1,75 per km = overslag Over een verklaring van deze cijfers beschikt AVV (nog) niet. Er zijn een paar aanzienlijke verschillen te constateren met de McKinsey en Knight Wendling onderzoeksresultaten. Met name de kilometerprijzen van het treinvervoer en de binnenvaart verschillen met die van McKinsey en KW. Andere eenheidsprijzen komen echter overeen. Voor het vervoer per spoor van maritieme containers van Rotterdam naar Nord-Rhein Westfalen respectievelijk Noord-Italië genereren deze cijfers de volgende eenheidsprijzen voor de keten zoals in paragraaf 2.2 beschreven: Rotterdam - Nord-Rhein Westfalen Rotterdam - Noord-Italië minimum-prijs maximum-prijs minimum-prijs maximum-prijs ƒ 448,50 ƒ 600,50 ƒ 1.116,30 ƒ 1.649,90 Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 19

20 5.5 Vergelijking van de resultaten van de diverse studies In onderstaande tabel zijn alle hiervoor gepresenteerde eenheidsprijzen voor het (intermodale) vervoer per spoor nog eens naast elkaar gezet. soort maritieme container Rotterdam - Nord-Rhein Westfalen Rotterdam - Noord- Italië Casus AVV 20 voet ƒ 576 ƒ 768 McKinsey 20 voet ƒ 570 ƒ761 McKinsey 40 voet ƒ 655 ƒ Knight Wendling 20 voet ƒ 593 ƒ 979 Knight Wendling 40 voet ƒ 718 ƒ Projectgroep Intermodaal onbekend ƒ 449 ƒ Vervoer Minumum Projectgroep Intermodaal Vervoer Maximum onbekend ƒ 601 ƒ Vastheid van de eenheidsprijzen in de tijd Op het zeetraject lijken de tarieven het minimum te hebben benaderd. Veel verladers beschouwen het inland -transport (en met name dat van containers) als één van de laatste terreinen waarop nog kostenbesparingen te realiseren zijn. De prijsconcurrentie tussen de inland -vervoerwijzen is op dit moment reeds in volle gang. De tarieven uit hoofdstuk 3 zullen naar verwachting een neerwaartse trend vertonen. De binnenvaart en het wegvervoer zijn in de Zuid-Oost Corridor reeds enige tijd geliberaliseerd. De liberalisering van het spoorwegvervoer is op dit moment in volle gang. Op grond hiervan worden de komende jaren met name bij het (intermodale) vervoer per spoor tariefsdalingen verwacht. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 20

21 Bijlage: Matrix met voorbeelden van logistieke ketens van het (intermodale) spoorvervoer van maritieme containers Stap -nr.: Stappen in de logistieke ketens voor het (intermodale) vervoer per spoor van maritieme containers: Voorbeelden van logistieke ketens: tijdspad I II III IV 1 Opladen container op trein in x x x x haven 2 Vervoer per trein x x x x 3 Samenstellen nieuwe trein op x x CUP 1) 4 Vervoer per trein x x 5 Afladen container op RSC 2) x x x x 6 Opslag container op stack x x x x 7 Opladen container op truck op x x x x RSC 8 Rit vrachtwagen naar de klant x x x x 9 Afladen container bij klant x x 10 Uitladen container x x 11 Rit met lege container naar depot x x 12 Afladen lege container in depot 3) x x 1) Een CUP is een Container Uitwisselpunt waarop treinen samengevoegd worden en opnieuw samengesteld worden. 2) Een RSC is een Rail Service Centre. Hierop worden containers, wissellaadbakken en andersoortige uitwisselbare units op- en afgeladen van de ene vervoerwijze op de andere. 3) Er is verondersteld dat het depot voor lege containers en het RSC op dezelfde locatie liggen. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 21

22 Bijlage: Matrix met voorbeelden van logistieke ketens van het (intermodale) spoorvervoer van continentale containers Stap -nr.: Stappen in de logistieke ketens voor het (intermodale) vervoer per spoor van maritieme containers: Voorbeelden van logistieke ketens: tijdspad I II III IV V VI VII VIII 1 Opladen in depot x x x x 2 Rit met lege container naar klant x x x x 3 Wachttijd inladen container x x x x 4 Rit met container naar RSC x x x x x x x x 5 Afladen container op RSC x x x x x x x x 6 Opslag container op stack x x x x x x x x 7 Opladen container op trein x x x x x x x x 8 Vervoer per trein x x x x x x x x 9 Samenstellen nieuwe trein op CUP x x x x 10 Vervoer per trein x x x x 11 Afladen container op RSC x x x x x x x x 12 Opslag container op stack x x x x x x x x 13 Opladen container op truck op RSC x x x x x x x x 14 Rit vrachtwagen naar de klant x x x x x x x x 15 Afladen container bij klant x x x x 16 Uitladen container x x x x 17 Rit met lege container naar depot x x x x 18 Afladen lege container in depot 3) x x x x Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 22

23 Bijlage: Afstandentabel AFSTANDEN IN KILOMETERS Van Rotterdam naar: spoor binnenvaart weg Scandinavië Baden Würtenberg Bayern België/Luxemburg Frankrijk Italië Midden-Duitsland Noord-Duitsland Nord Rhein Westfalen Oost-Duitsland Oost-Europa Oostenrijk Zuid-Oost Europa Zuid-West Europa Zwitserland Bronnen: RWS, CBS, NS Cargo Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Projectdirectie Betuweroute 23