Consequentialisme (Gevolgenethiek)

Transcriptie

1 22 oktober 2016

2 Ethiek Ethische theorieën Deontologie (Plichtethiek) Consequentialisme (Gevolgenethiek) Deugdethiek Casus bespreking Conclusies

3 Filosofie van het juiste handelen. Systematische bezinning op de vraag of het goede wel gedaan wordt. Wat is goed handelen? Mag alles wat kan? Wat behoor ik te doen? Wat is goede zorg?

4 Geheel van opvattingen, gewoonten, gebruiken, beslissingen en handelingen waarmee mensen uitdrukken wat zij goed of behoorlijk vinden. Weerspiegeling van normen en waarden die binnen een groep belangrijk zijn.

5 Waarden: uitgangspunten voor ons handelen; idealen van goed leven die we in ons gedrag na willen streven Normen : spelregels van het samenleven en samenwerken. Ze geven de richting aan voor goed gedrag

6 Brengt in kaart welke waarden en normen een rol spelen bij bepaalde handelingsvragen Richt zich op een uiteindelijk antwoord op de vraag: wat is hier goed handelen? Probeert aan te geven hoe dat goede er precies uitziet. Moedigt zij mensen aan om dat goede ook daadwerkelijk in praktijk te brengen.

7 Ik heb bij de dosering van medicijnen een fout gemaakt. Het zal vermoedelijk geen grote gevolgen hebben voor de patiënt. Als ik het niet vertel komt niemand er achter. Vertel ik het of niet?

8

9 Benaderingen die meer gericht zijn op de intrinsieke kwaliteiten van een handeling of haar gevolgen Deontologie Consequentialisme Benaderingen die meer gericht zijn op de (menselijke kwaliteiten van) de persoon die handelt Deugdethiek

10 Deontologie (Plichtethiek)

11 Deon = wat gedaan moet worden (plicht; verplichting)

12 Deon = wat gedaan moet worden (plicht; verplichting) Het goede handelen is handelen volgens de plicht

13 Deon = wat gedaan moet worden (plicht; verplichting) Het goede handelen is handelen volgens de plicht Morele plicht =>> principes uit: Natuur Reden (kant) Universele principes Eigen geweten Beroepscode

14 Kernbegrippen: Goede wil Zelfwetgeving Een handeling alleen moreel goed als ze verricht wordt uit goede wil: uit plichtbesef. De mens kan door de rede zelf bepalen wat moreel goed is.

15 Categorische imperatief Handel alleen volgens die maxime waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat ze een algemene wet wordt. Handel zo dat je de mensheid, zowel in je eigen persoon als in de persoon van ieder ander tegelijkertijd altijd ook als doel en nooit enkel als middel gebruikt.

16 Noord Amerikaanse bioethiek: Instrument voor medisch-ethische besluitvorming: Autonomie Weldoen Niet-schaden Rechtvaardigheid

17 Oplossing van dilemma s a) Principes zo goed mogelijk vertalen naar concrete context. b) Proberen om conflicten tussen principes te vermijden. c) Bij conflict, ethische intuïtionisme: meestal voelen we aan welk principe voorrang heeft.

18 Vrouw, 46 jaar, is samaritaanse donor van haar nier; donatie past bij levensverhaal van iemand voor wie zorgen voor een ander centrale rol speelt; ze is heel trots! Drie dagen later: rejectie van nier bij ontvanger. Zij komt vanmiddag bij u langs voor vervolgonderzoek. Zij vraagt of het goed gaat met de ontvanger van haar nier

19 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie.

20 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie. Gevolgen zijn niet (altijd) irrelevant.

21 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie. Gevolgen zijn niet (altijd) irrelevant. Principes kunnen niet altijd tegen elkaar worden afgewogen.

22 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie. Gevolgen zijn niet (altijd) irrelevant. Principes kunnen niet altijd tegen elkaar worden afgewogen. Fundament nodig: Wie bepaalt welk principe geldt?

23 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie. Gevolgen zijn niet (altijd) irrelevant. Principes kunnen niet altijd tegen elkaar worden afgewogen. Fundament nodig: Wie bepaalt welk principe geldt? Radicalisering van het zelfbeschikkingsrecht: het leven als opgave, versus het leven als eigendom.

24 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie. Gevolgen zijn niet (altijd) irrelevant. Principes kunnen niet altijd tegen elkaar worden afgewogen. Fundament nodig: Wie bepaalt welk principe geldt? Radicalisering van het zelfbeschikkingsrecht: het leven als opgave, versus het leven als eigendom. Morele fanatisme

25 Houdt onvoldoende rekening met de specifieke situatie. Gevolgen zijn niet (altijd) irrelevant. Principes kunnen niet altijd tegen elkaar worden afgewogen. Fundament nodig: Wie bepaalt welk principe geldt? Radicalisering van het zelfbeschikkingsrecht: het leven als opgave, versus het leven als eigendom. Morele fanatisme Robots ethiek

26 Consequentialisme (Gevolgenethiek)

27 De morele goede handeling is diegene die het beste resultaat oplevert in de concrete situatie. Beste resultaat: verschillende interpretaties mogelijk: Genot (Epicurus) Geluk (Locke)

28 Moreel goed = nuttig Datgene wat het grootste totale geluk voor de grootste groep mensen oplevert. Handeling is goed of slecht naar gelang de balans van goede of slechte gevolgen van die handeling = > afwezigheid van pijn en de aanwezigheid van welzijn (plezier, genot etc).

29 Utilisme volgens Bentham Utilisme volgens Mill

30 Grootste geluk is kwantitatief te bepalen: o.a. intensiteit, duur, zekerheid, nabijheid van gevolgen Economische voor- en nadelen Aantal individueën

31 Geluk moet ook kwalitatief bepaald worden. It is better to be a human being dissatisfied than a pig satisfied; better to be Socrates dissatisfied than a fool satisfied Vrijheidsbeginsel/schadebeginsel: Ieder is vrij zijn eigen goed op zijn eigen manier na te streven, zolang hij anderen hun genot niet ontneemt of in de weg staat.

32 Vrouw, 46 jaar, is samaritaanse donor van haar nier; donatie past bij levensverhaal van iemand voor wie zorgen voor een ander centrale rol speelt; ze is heel trots! Drie dagen later: rejectie van nier bij ontvanger. Zij komt vanmiddag bij u langs voor vervolgonderzoek. Zij vraagt of het goed gaat met de ontvanger van haar nier.

33 Effecten van handelen zijn nauwelijks te berekenen Gevolgen zijn onvoorspelbaar, onbekend of onzeker.

34 Effecten van handelen zijn nauwelijks te berekenen Gevolgen zijn onvoorspelbaar, onbekend of onzeker. Beste gevolgen: verschillende interpretaties mogelijk

35 Effecten van handelen zijn nauwelijks te berekenen Gevolgen zijn onvoorspelbaar, onbekend of onzeker. Beste gevolgen: verschillende interpretaties mogelijk Subjectivisme van de meerderheid, geen objectieve norm.

36 Effecten van handelen zijn nauwelijks te berekenen Gevolgen zijn onvoorspelbaar, onbekend of onzeker. Beste gevolgen: verschillende interpretaties mogelijk. Subjectivisme van de meerderheid, geen objectieve norm. Geen aandacht voor interne motivatie/ morele plicht

37 De mens telt niet als waarde op zich, maar is onderdeel van een meting.

38 De mens telt niet als waarde op zich, maar is onderdeel van een meting. Focus op geluk en kwaliteit van leven: persoon als voelend wezen

39 De mens telt niet als waarde op zich, maar is onderdeel van een meting. Focus op geluk en kwaliteit van leven: persoon als voelend wezen Menselijke waardigheid = pijnloos en kwalitatief goed leven

40 De mens telt niet als waarde op zich, maar is onderdeel van een meting. Focus op geluk en kwaliteit van leven: persoon als voelend wezen Menselijke waardigheid = pijnloos en kwalitatief goed leven Geen ethiek!

41 De mens telt niet als waarde op zich, maar is onderdeel van een meting. Focus op geluk en kwaliteit van leven: persoon als voelend wezen Menselijke waardigheid = pijnloos en kwalitatief goed leven Geen ethiek!

42 Verdedigen van het fysieke leven Vrijheid en verantwoordelijkheid van de patiënt Totaliteit of therapeutische principe Solidariteit en subsidiariteit

43 Deugdethiek

44 Het goede wordt bepaald vanuit het perspectief van de handelde persoon = >> Goed handelen is handelen zoals een goede persoon, i.c. een goed hulpverlener handelt.

45 Het goede wordt bepaald vanuit het perspectief van de handelde persoon = >> Innerlijke houding van de handelde zorgverlener. Hoe moet ik doen om een goede professional te zijn?

46 MacIntyre: Ethiek moet meer gaan om de vraag wat voor een soort mens we moeten zijn, dan om de dingen die we doen

47 Het goede handelen is goed omdat het de kenmerkende handelwijze is van een deugdzaam mens =>> het realiseert de deugd of drukt die uit.

48 Onderliggende duurzame karaktertrekken of disposities die iemand in staat stellen goed te handelen en om in wisselende situaties steeds de juiste beslissing te nemen.

49 Onderliggende duurzame karaktertrekken of disposities die iemand in staat stellen goed te handelen en om in wisselende situaties steeds de juiste beslissing te nemen. Karaktertrekken = deugden = juiste vorm van emoties en rede.

50 Onderliggende duurzame karaktertrekken of disposities die iemand in staat stellen goed te handelen en om in wisselende situaties steeds de juiste beslissing te nemen. Karaktertrekken = deugden = juiste vorm van emoties en rede. Worden aangeleerd in de opvoeding en gedurende de vorming van een persoon.

51 Onderliggende duurzame karaktertrekken of disposities die iemand in staat stellen goed te handelen en om in wisselende situaties steeds de juiste beslissing te nemen. Karaktertrekken = deugden = juiste vorm van emoties en rede. Worden aangeleerd in de opvoeding en gedurende de vorming van een persoon. Waardes om na te streven.

52 Eigenschappen van een goede zorgverlener: Praktisch inzicht Betrokken Betrouwbaar, barmhartig Zorgzaam Bescheiden Moedig Integer Rechtvaardig

53 Vaardigheid in het maken van keuzes in complexe situaties: Waarnemingsvermogen, aandacht voor details en hun betekenis Verbeeldingskracht: versterking van inlevingsvermogen. Onderscheidingsvermogen: beoordelen wat van belang en wat ondergeschikt is. Emotionele vaardigheden: herkenning, erkenning van emoties.

54 Brandpunt waarin plichtethiek en gevolgen ethiek samenkomen. Kennis van morele normen en professionele verplichtingen Gevolgen worden meegenomen =>> goed voor elke uitzonderlijke patiënt Rekening houden met de omstandigheden: =>> deugd als middelpunt in elke specifieke situatie

55 Componenten: Het klinische of biomedische goed

56 Componenten: Het klinische of biomedische goed Het goed vanuit het perspectief van de patiënt

57 Componenten: Het klinische of biomedische goed Het goed vanuit het perspectief van de patiënt Het goede van de patiënt als menselijke persoon

58 Componenten: Het klinische of biomedische goed Het goed vanuit het perspectief van de patiënt Het goede van de patiënt als menselijke persoon Fysiek goed Psychisch goed Spiritueel goed

59 Vrouw, 46 jaar, is samaritaanse donor van haar nier; donatie past bij levensverhaal van iemand voor wie zorgen voor een ander centrale rol speelt; ze is heel trots! Drie dagen later: rejectie van nier bij ontvanger. Zij komt vanmiddag bij u langs voor vervolgonderzoek. Zij vraagt of het goed gaat met de ontvanger van haar nier.

60 Invulling deugd verandert naargelang de situatie Geen concrete richtlijnen voor elke concrete situatie

61 Casus

62 Bij en 44-jarige vrouw, bij wie screeningsonderzoek is gedaan naar borstkanker, in verband met recentelijk vastgestelde (en behandelde) borstkanker bij een zus van de vrouw en het voorkomen van borstkanker bij andere leden van de familie is een kleine kwaadaardige knobbel in de linker borst gevonden. Hiervoor is behandeling geïndiceerd. De vorm van kanker die gevonden is blijkt goed te behandelen, met een genezingskans van nagenoeg 100%, omdat de kans op uitzaaiing zeer klein is. Daarnaast is de kans dat deze tumor zich tot een kwaadaardiger vorm zou ontwikkelen ongeveer 1 % in de loop van jaar.

63 Het ziekenhuis biedt daarom de volgende twee behandelingsalternatieven: 1. mammasparende therapie - waarbij de knobbel lokaal verwijderd wordt - met nadien bestraling om de zeer kleine kans op uitbreiding van de tumor weg te nemen. 2. Het in totaal verwijderen van de borst met de kwaadaardige knobbel - amputatie van de linker borst. Daarnaast zal de patiënte jaarlijks worden gecontroleerd op borstkanker.