Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven

Transcriptie

1 Ziek zijn en (niet) genezen Leuven Johan Menten Walter Rombouts UZ Leuven

2 - Goed ouder worden is een levenskunst. - Oudere mensen hebben vele zaken misschien minder in de hand, maar.zo lang mogelijk zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van hun leven. - Hoe omgaan met toenemende kwetsbaarheid, (onvermijdelijk) verlies van geliefden, pensioen, kleinkinderen, genieten, zingeving, tijdsbeleving, wijsheid en zoveel andere aspecten, met steeds dichterkomend sterven, - Ouderen zijn vaak bijzonder krachtdadig en kunnen nog ontzettend veel. Hoe doe je dat?

3 Ziek zijn en (niet) genezen 1-Medisch 2-Sociaal 3-Psychologisch aspect 4-Spiritueel

4 Pijn- & symptoomcontrole Curatieve therapie Palliatieve therapie Palliatieve & terminale zorg genezen - Symptomen - Leven - verlengen? - Symptomen goede dood Diagnose Overlijden

5 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes -Ongeneesbaar = onbehandelbaar Overdreven fatalisme onderbehandeling Overdreven optimisme therapeutische hardnekkigheid

6 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes -Niet alles wat kan behandeld worden, moet nu nog behandeld worden!! Patienten en hulpverleners moeten / leren keuzes maken!!

7 Binnen de Bio-Ethiek evolueert de verhouding hulpverlener-patient van naar Paternalistisch model Geinformeerde toestemming?????? Dialoog Model Autonomie van de patiënt

8 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes -Afwegen van nut / belasting v/e palliatieve therapie -Correct ziekte-inzicht bij patiënt - familie- artsen hulpverleners?

9 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes Palliatieve therapie kan een urgentie zijn -Wilsverklaring? Zijn er orders? -Communicatie met andere hulpverleners? met de patiënt? met de familie? -Formulier 'code van beperking van therapie?

10 Code beperking van therapie

11 Code I: niet reanimeren Code II: therapie niet uitbreiden Code III: therapie beperken

12 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes Stopzetten van de therapie kan t beste zijn!! -levensbedreigende complicaties bvb. urineleiderverstopping -therapie nog mogelijk, nog zinvol?

13 Als genezen niet meer kan PIJN? Sterke opioiden leiden tot gewenning? gem iddelde dos is TTS-fentany l (µ g/h) Aantal patiënten = maanden

14 8,00% Percentage van alle patiënten met palliatieve sedatie in PZE- UZ Leuven 7,00% 6,00% euthanasiewet 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00%

15 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes Wanneer (palliatieve) therapie stoppen? Rol van de patiënt: symptomen of klachten Rol van de huisarts / specialist(en) Rol van de andere hulpverleners

16 Ziek zijn en (niet) genezen Palliatieve therapie & zorg plannen voor- en nadelen wat is wel / niet mogelijk wensen van patiënt maatschappelijk aspect gebeurt interdisciplinair

17 Ziek zijn en (niet) genezen Code therapie beperking? Wilsverklaring Alles wat kon gedaan worden, werd gedaan! Niet alles wat kan behandeld worden, moet nu nog behandeld worden! Wat is zinvol? Grenzen stellen aan het medisch handelen?

18 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes Goede Palliatieve Zorg is meer dan geven van pijnstillers en symptoomcontrole 1 - Medisch onderzoek & therapie 2 - Sociale 3 - Psychologische 4 - Spirituele factoren worden belangrijker naarmate geneesbaarheid

19 1 Lichamelijk PIJN 3 Psychologisch Totale Pijn (C. Saunders) Sociaal LIJDEN Spiritueel 2 4

20 Ziek zijn en (niet) genezen 1-Medisch 2-Sociaal 3-Psychologisch aspect 4-Spiritueel

21 Ziek zijn en (niet) genezen 2-Sociaal -mensen (terug) samen brengen - familie uitnodigen er te zijn - niets zeggen = communiceren

22 Ziek zijn en (niet) genezen 1-Medisch 2-Sociaal 3-Psychologisch aspect 4-Spiritueel

23 Ziek zijn en (niet) genezen 3-Psychologisch - relationeel - zingeving vaak te zien in - crisisgedrag - angst, onzekerheid

24 Ziek zijn en (niet) genezen 3-Psychologisch Artsenkrant Maar ook bejaarden

25 psychologisch Downey,2009 Pijn onder controle Comfortabele ademhaling Vermijden van kunstmatige levenssupport Continent zijn Dekking van de ziektekosten

26 psychologisch Tijd voor familie en vrienden Waardigheid en zelfrespect Vrede hebben met de komende dood Menselijke benadering Vermijding van spanning voor naasten Afscheid kunnen nemen Geen angst om te sterven

27 psychologisch Let op: iedereen doet het op zijn manier. Individuele coping (S.MILLER) Er is niet één beste manier van sterven je sterft zoals je geleefd hebt

28 Wat kan rol van patiënt en omgeving zijn? 1.Realiteit mee onder ogen zien Spreek Stel vragen 2. spreek over wat belangrijk is Liefde,relaties, afwikkeling, herinnering Waar sterven Welke rituelen Controle of vertrouwen Wie gaat verder voor wie zorgen 3. Meerzijdige partijdigheid in plaats van elkaar te sparen Verlangen dat de ander niet afziet Last met afhankelijkheid

29 Wat kan rol van patiënt en omgeving zijn? 4. breng belangrijke anderen op tijd samen 5. denk in termen van een proces ipv onmiddellijke producten Emoties kunnen verdragen Niet alles direct oplossen Eerst zo lang mogelijk leven, en dan zo vlug mogelijk weg? 6. je hebt als naast-bestaande je na-bestaan mee in handen Rond af, communiceer Kom op voor wat je zelf belangrijk vindt, in overleg met de patiënt

30 Wat kan rol van patiënt en omgeving zijn, 7. denk na over je eigen zorgconcept Hoe wil ik zorgen voor anderen? Hoe wil ik dat de andere zorgt voor mij? Wil ik zo lang mogelijk leven, ten koste van alles? Wil ik» FUNCTIEBEHOUD» LEVENSVERLENGING» PIJN EN SYMPTOOMCONTROLE

31 Ziek zijn en (niet) genezen 1-Medisch 2-Sociaal 3-Psychologisch aspect 4-Spiritueel

32 Palliatieve zorgeenheid Leuven Ik en de ander Doen en laten Weten en geloven Spiritueel lijden Vasthouden en loslaten Vergeten en vergeven

33 Persoonlijk (ik mezelf) 1 Zelfstandigheid (ik bepaal zelf) 2 Levensverhaal: de plaats van mijzelf Ik en de ander Interpersoonlijk (ik/ de ander) Afhankelijkheid: de ander bepaalt (familie etc) Levensverhaal: de plaats van de ander Institutioneel (ik / de maatschappij) Afhankelijkheid: de instelling bepaalt (zorgverleners) Levensverhaal: de plaats van instellingen en zorgverleners 3 Basisvertrouwen in zichzelf 4 Zelfbewustzijn, Ik als centrum Basisvertrouwen in de ander Verbondenheid, nabijheid, intimiteit Basisvertrouwen in de instelling (zorgverleners) Impact van de nieuwe omgeving

34 Doen en laten Doen Laten 1. Perspectieven levend houden Perspectieven afsluiten 2. Controle over de tijd die rest Geen controle over de tijd die rest 3. Controle over het sterven Geen controle over het sterven 4. Controle over na de dood Geen bemoeienis met na de dood

35 Vasthouden en loslaten Vasthouden 1 Vasthouden aan wie je vroeger was Loslaten Loslaten wie je vroeger was 2 Zich vastklampen aan de naasten ( verbondenheid van A4) De naasten loslaten 3 Vasthouden aan het leven Het leven uit handen geven 4 Zich vastklampen aan lichtpuntjes (hoop) De hoop opgeven (wanhoop)

36 Vergeten en vergeven Vergeven Vergeten 1 Levensbalans opmaken Levensbalans niet willen/kunnen opmaken 2 Terecht of onterecht schuld(gevoel) onder ogen zien Terecht of onterecht schuld(gevoel) niet onder ogen willen/kunnen zien 3 Streven naar verzoening Niet kunnen/willen streven naar verzoening

37 Weten en geloven Weten of niet-weten Geloven of vertrouwen 1 Eigen voortbestaan Eigen voortbestaan 2 Verbinding met anderen Verbinding met anderen 3 Houding tegenover God of het overstijgende Houding tegenover God of het overstijgende

38 Ziek zijn en (niet) genezen Algemene principes Palliatieve therapie en zorg = "leven promoten"

39 Zieken verzorgen, palliatieve zorg, stervensbegeleiding, méér dan het handje vasthouden

40 -Levenskunst -Kunst om ziek te zijn -Kunst om te sterven -Genees-, heel- en verloskunde/st ook opdracht voor ons allemaal kunst/de ontwikkelen -om mensen nabij te zijn -als naaste, vriend, familielid beschikbaar zijn

41 ook opdracht voor ons allemaal kunst/de ontwikkelen -om (zieke) mensen nabij te zijn -als confrater, vriend, familielid -beschikbaar zijn

42 We leven in een maatschappij die faalt -te erkennen dat de dood onvermijdelijk is -te erkennen dat de laatste levensfase een tijd van grote rijkdom/betekenis kan zijn. Rituelen die aandacht schenken aan deze rijkdom moeten aangemoedigd worden Gail Gazelle, M.D. Brigham and Women s Hospital, Boston NEJM vol. 338, 26, 1923