Maatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden. Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Maatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden. Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België"

Transcriptie

1 Maatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België

2 Wij staan voor iets Zelfreflectie, teruggeven aan onszelf 10 betekenissen, intuïties die ons verbinden Min of meer onbewust & onuitgesproken, vanzelfsprekend en toch helemaal niet Wij leven ervan, we lijden eronder Bewustwording, fierheid, draagkracht Maatschappelijk: effect op volksgezondheid

3 Structuur Maatschappij (& geneeskunde): kenmerk PZ: kenmerk Verbinding

4 1 Zelfbeschikking-in-verbinding Maatschappij: zelf kiezen / zelfredzaamheid / zelfbeschikking: ja indien ze het leven en sterven menselijker maakt PZ: ruimte creëren voor zelf kiezen vanuit verbinding met ons lichaam (symptoomcontrole, nursing) onze beleving (luisteren naar emoties, zelfreflectie ) ultieme horizon: wat ons overstijgt familieleden en naasten (con-sensus) zorgverlener(s) en teamleden de bredere maatschappij (politiek) en de zwaksten

5 1 Zelfbeschikking-in-verbinding = positieve vrijheid: Keuzevrijheid mogelijk maken doordat wij ons verbinden support te bieden Ander accent dan negatieve vrijheid: vooral bezorgdheid dat wij ons tegen wil van de patiënt met hem of haar bemoeien = zelfbeschikking-in-verbinding

6 2 zorg-vuldigheid maatschappij van procedures, protocollen, stappenplannen, checklisten, audits, papieren en wilsverklaringen, planning (geboorte & dood): regelethiek PZ: niet alleen zorgvuldigheid of procedure maar in eerste plaats zorg: attitudes, creativiteit, humor cf. aanpak euthanasie herontdekking van nursing (koesteren) in moderne verpleegkunde Verbinding: zorg-vuldigheid

7 Nursing

8 3 spi-rituele zorg Maatschappij: god(sdienst) marginaal, secularisatie PZ heeft de spirituele, existentiële dimensie gereïntroduceerd in de moderne geneeskunde Niet iedereen is gelovig maar iedereen is spiritueel Niet ieder heeft nood aan pastorale zorg, wel aan spirituele zorg Niet ieder heeft nood aan klassiek ritueel, maar ieder heeft nood aan rituelen Euthanasie = psychospiritueel probleem + ritueel! Verbinding (= lett. re-ligie): spi-rituele zorg

9 Workshop met verpleegkundigen, artsen, pastores,

10

11 4 Zwaarte-kracht & vol-ledigheid Maatschappij: op zoek naar de ondraaglijke lichtheid van het bestaan (Kundera) en voltooid leven (Nl) PZ: ruimte voor en erkenning van de draaglijke zwaarte van het bestaan soms even ontsnappen: le mieux de la mort lijden en sterven horen er blijkbaar bij Ondraaglijkheid: betreft niet alleen last, ook draagkracht Verbinding: paradoxen zwaarte - kracht vol - ledigheid

12 5 Lijden onder-uitdrukken Maatschappij: lijden onder-drukken want is zinloos PZ: lijden ook uit-drukken Onderdrukken van pijn doet andere pijn verschijnen Oog voor psycho-socio-spirituele beleving Rituelen Er blijft altijd lijden In lijden kan soms nog zin gevonden worden Verbinding: lijden onder-uitdrukken

13 6 Euthanasie ingebed-in-pz Maatschappij: PZ en euthanasie tegenover elkaar PZ: derde weg : als je het doet, hoe doe je het goed en als je het niet doet, hoe doe je dan goed? PZ en euth: vijanden, vrienden, of buren? euthanasie betreft (1) patiënt en zijn echte vraag (2) ev. partner(s) en omgeving (3) arts en andere zorgverleners (4) bredere maatschappij: zelfdoding? Levensmoeheid?... Verbinding: euthanasie ingebed in PZ en in andere beslissingen

14 7 Zorg-voor-zorgenden Maatschappij: burnout PZ: niet multi- maar interdisciplinariteit: tijd, energie en geld in interactie tussen zorgverleners: team als instrument/medicijn Type patiëntenbespreking: terugblik na overlijden Intervisie: moeilijke aspecten delen Bemoedigingsmoment: ook voor teamleden Gezonde vormen van mede-lijden Verbinding: zorg-voor-zorgenden

15 Het bemoedigingsmoment La vita é bella?

16 8 Verleden-heden-toekomst Maatschappij: tijd van de agenda, planning, zoveel slagen per minuut, tijd van kuur en monitoring, time is money, hectiek, niet stilvallen, vooruit PZ: mens als verhaal met verleden heden toekomst reïntroductie van de beleefde tijd in de geneeskunde: Verleden: teruggeworpen op levensbilan/balans Heden: gedwongen leven in hier-en-nu zonder grote projecten Toekomst: o.a. van familieleden (preventie) = geen genezing, soms wel heling. Verbinding van verleden heden toekomst in heling

17 9 Efficiëntie van ver-bondenheid Maatschappij: modern management PZ: een uitdaging en een kans voor management: Belang van kleinschaligheid in de schaalvergroting Efficiëntie van zorg met tijd, rust, zorg op maat, Verbinding van mens en dier

18

19 9 Efficiëntie van ver-bondenheid Maatschappij: modern management PZ: een uitdaging en een kans voor management: Belang van kleinschaligheid in de schaalvergroting Efficiëntie van zorg met tijd, rust, zorg op maat, Verbinding van mens en dier Complexe adaptieve processen de familie en het team : bestaan niet Lijden = chaos Pilootintelligentie versus zwermintelligentie

20 9 Complexe adaptieve systemen

21 9 Complexe adaptieve systemen Goed geoliede machine Complex Adaptief Systeem De intelligentie van het systeem = vrucht van verstand van CEO, ontwerper & piloot De intelligentie van het systeem zit in het systeem zelf

22 9 Voorwaarde voor efficiëntie van Foto team? CAS: verbondenheid

23 10 Vrij-willigheid Maatschappij: professionalisering en vermaatschappelijking van de zorg PZ: vrijwilligers professionelen met een vrijwilligershart; vrijwilligers met professionele competenties en levenswijsheid Verbinding van professionele en privéwaarden

24

25 Wij staan voor Zelfbeschikking in verbinding Zorg - vuldigheid Spi - rituele zorg als religie Zwaarte kracht & vol - ledigheid Lijden onder - uitdrukken

26 Wij staan voor Euthanasie ingebed in - PZ Zorg - voor - zorgenden Heling als verbinding verledenhedentoekomst De efficiëntie van verbondenheid Vrij - willigheid

27 Liefde voor het werk in tijden van management, 2009 (15 euro). Voor wie meer wil lezen Euthanasie: waarom niet? Pleidooi voor nuance en niet-weten, 2015 (20 euro). Moe van het moeten kiezen. Op zoek naar een spiritualiteit van de zelfbeschikking, 2013 (20).

De Vlaamse palliatieve zorg. Wij betekenen iets! Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis

De Vlaamse palliatieve zorg. Wij betekenen iets! Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis De Vlaamse palliatieve zorg. Wij betekenen iets! Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Wij staan voor iets Zelfreflectie, teruggeven aan onszelf 12 betekenissen, intuïties die ons

Nadere informatie

Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Ziekenhuis Hasselt

Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Ziekenhuis Hasselt Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Ziekenhuis Hasselt Iedereen is voor waardigheid, maar wat betekent dat? Waardigheid = een manier om te spreken over de essentie van PZ Essence Iets intiems en

Nadere informatie

Spirituele zorg: iets uit de oude doos of out of the (spiritual) box?

Spirituele zorg: iets uit de oude doos of out of the (spiritual) box? Spirituele zorg: iets uit de oude doos of out of the (spiritual) box? Zorg voor spirit. Een interdisciplinaire benadering. Dr. Marc Desmet marc.desmet@jessazh.be Gits, 25 oktober 2016 Jessa Hospital Mijn

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als

Nadere informatie

Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE

Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE Voorafgaande zorgplanning Wetgeving en communicatie SEL Zuid-West-Vlaanderen Lokale Steunpunten Thuiszorg 18 mei, 15 juni en 27 juni 2017 VRAGEN ROND HET LEVENSEINDE Halve eeuw medische spitstechnologie

Nadere informatie

Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland

Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland September 2011 Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland Beleidsplan : Samenwerken aan Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg I. Achtergrond De palliatieve zorg ontwikkelt

Nadere informatie

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen

Nadere informatie

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011 Ziek zijn en (niet) genezen Leuven 1-12-2011 Johan Menten Walter Rombouts UZ Leuven - Goed ouder worden is een levenskunst. - Oudere mensen hebben vele zaken misschien minder in de hand, maar.zo lang mogelijk

Nadere informatie

Als niet alles is wat het lijkt

Als niet alles is wat het lijkt Als niet alles is wat het lijkt praten met patiënten en naasten over zingeving en betekenisgeving Merijn van der Werf, huisarts i.o. Joep van de Geer geestelijk verzorger, onderzoeker spirituele zorg MCL

Nadere informatie

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM??? Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?

Nadere informatie

Het palliatief support team

Het palliatief support team Het palliatief support team T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont

Nadere informatie

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget

Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende

Nadere informatie

Zin van een monastieke roeping in de 21ste eeuw

Zin van een monastieke roeping in de 21ste eeuw Philippe Vanderheyden Abt van de abdij van Chevetogne Het godgewijde leven Zin van een monastieke roeping in de 21ste eeuw Paus Franciscus kondigde in 2014 een jaar aan van het godgewijde leven. Godgewijden

Nadere informatie

Hoe we met sterven omgaan. GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg

Hoe we met sterven omgaan. GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg Hoe we met sterven omgaan GVO groepering van voorzieningen voor ouderenzorg Hoe we met sterven omgaan Allemaal denken we wel eens aan de dood. Door media of door wat er rondom ons gebeurt, worden we wel

Nadere informatie

Pastoraal werk i e m lda m o r n i t g e o g r t z u m

Pastoraal werk i e m lda m o r n i t g e o g r t z u m Pastoraal werk imelda omringt u met zorg Inhoud Visie 3 Vraag een pastor voor... 4 Viering en gebedsruimte 6 Contact pastoraal werk 7 2 Aanwezigheid en bereikbaarheid We zijn aanwezig in het ziekenhuis

Nadere informatie

Word vrijwilliger Word vrijwilliger op de Palliatieve Eenheid op de Palliatieve Eenheid

Word vrijwilliger Word vrijwilliger op de Palliatieve Eenheid op de Palliatieve Eenheid Word vrijwilliger Word vrijwilliger op de Palliatieve Eenheid op de Palliatieve Eenheid INFORMATIE VOOR VRIJWILLIGERS INHOUDSTAFEL Vrijwilligers, een onmisbare schakel 3 1. Wat is palliatieve zorg? 4 2.

Nadere informatie

Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?

Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Maaike Veldhuizen Arts palliatieve zorg in het Elkerliek ziekenhuis, palliatief consulent en SCEN arts Ingrid van Asseldonk, verpleegkundige

Nadere informatie

Wij willen u informatie geven over euthanasie en vertellen wat het standpunt van VU medisch centrum (VUmc) op dit gebied is.

Wij willen u informatie geven over euthanasie en vertellen wat het standpunt van VU medisch centrum (VUmc) op dit gebied is. Euthanasie Wij willen u informatie geven over euthanasie en vertellen wat het standpunt van VU medisch centrum (VUmc) op dit gebied is. Wij gaan in op de volgende onderwerpen: Wat is euthanasie? Aan welke

Nadere informatie

Algemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11

Algemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11 INHOUDSTAFEL Algemene inleiding... 8 Inleiding bij het theoretisch deel... 10 Hoofdstuk I: Definities... 11 Inleiding.... 11 1. Definitie palliatieve zorg... 11 2. Holistische benadering in de palliatieve

Nadere informatie

Euthanasie en hulp bij zelfdoding

Euthanasie en hulp bij zelfdoding Euthanasie en hulp bij zelfdoding Richtlijn bespreking voor verpleegkundigen. Irene Bas, verpleegkundige Astrid Hofstra, verpleegkundige Marian Zuure, specialist ouderengeneeskunde en SCEN arts. www.netwerkpalliatievezorg.nl/rotterdam

Nadere informatie

Academisch Centrum voor Praktische Theologie

Academisch Centrum voor Praktische Theologie 2010-2011 Academisch Centrum voor Praktische Theologie Is spirituele zorg de unieke taak van pastores of behoort het ook tot het werkterrein van de psycholoog? Weten we van elkaar wat we doen met betrekking

Nadere informatie

Tijdig spreken over het levenseinde

Tijdig spreken over het levenseinde Tijdig spreken over het levenseinde foto (c) Ben Biondina voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl Cliëntenbrochure van Goedleven foto (c) Jan Kooren voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl 1.

Nadere informatie

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname

Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.

Nadere informatie

PALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team

PALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team PALLIATIEVE ZORG IFPC Turnhout 23 oktober 2017 Hilde Michiels coördinator palliatief support team Palliatieve zorg - definitie Palliatieve zorg is de actieve totaalzorg voor mensen die ongeneeslijk ziek

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word

Wat als ik niet meer beter word Wat als ik niet meer beter word moeilijke keuzes & beslissingen rondom levenseinde Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Consulent en adviseur IKNL Antoon van Dijck Palliatieve zorg is integrale

Nadere informatie

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis De grote impact van het kleine gebaar Liselotte Van Ooteghem Mia Vervaeck Studiedag Kronkels - 27 november 2014 Wie we zijn en waarom we hier staan Inleiding

Nadere informatie

Brochure. Medisch - ethische zaken

Brochure. Medisch - ethische zaken Brochure Medisch - ethische zaken Informatie vanuit Wittenbergzorg over medisch-ethische zaken In een veranderende maatschappij en een veranderend zorglandschap wil Wittenbergzorg kwalitatief hoogwaardige

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN

INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN Palliatieve Zorg INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN PALLIATIEVE ZORG Palliatieve zorg is de zorg die u ontvangt wanneer genezen niet meer kan en kwaliteit van leven voor u belangrijk is. Als team bieden wij

Nadere informatie

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014

rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 Jacqueline van Meurs: geestelijk verzorger/consulent spirituele zorg Gerda Bronkhorst: oncologieverpleegkundige/verpleegkundig consulent palliatieve

Nadere informatie

Zorg rond het levenseinde

Zorg rond het levenseinde Groeningelaan 7 8500 Kortrijk Tel.nr. 056/24 52 71 Faxnr. 056/24.52.64 Zorg rond het levenseinde Zorg rond het levenseinde 12 Voor meer informatie over voorgaande onderwerpen, kan u contact opnemen met

Nadere informatie

Als t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener?

Als t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener? Als t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener? Parkinsonnet jaarcongres 2013 Y.G. van Ingen, specialist ouderengeneeskunde Leerdoelen Wat is euthanasie

Nadere informatie

Palliatieve zorg. Beste patiënt

Palliatieve zorg. Beste patiënt Beste patiënt Wij zijn er ons van bewust dat de stap naar palliatieve zorg een grote stap is. Als team willen wij u hierbij zoveel mogelijk ondersteunen en helpen. Daarom geven wij u graag de nodige informatie

Nadere informatie

Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief

Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief Spiritualiteit Enkele kantlijnen: Het woord spiritualiteit houdt een risico in. Spiritualiteit als escape! Spiritualiteit als consumptie!

Nadere informatie

Ouderenzorg in 2025?

Ouderenzorg in 2025? Ouderenzorg in 2025? https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=vo9 wlawhe3e Niemand gaat actief de gang naar het verpleeghuis, je wordt opgenomen, ik had geen inspraak 1 IDENTITEIT: wie

Nadere informatie

De zelfverkozen dood van ouderen

De zelfverkozen dood van ouderen De zelfverkozen dood van ouderen Eerste druk, maart 2012 2012 Wouter Beekman isbn: 978-90-484-2348-4 nur: 748 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van

Nadere informatie

Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming

Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming 1 Palliatieve zorg is de totale zorg voor de zorgvrager en zijn naasten vanaf het moment

Nadere informatie

Vrijzinnig humanisme 21/03/2011. Oog in oog met afscheidsrituelen in een pluriculturele maatschappij. Vrijzinnig humanisme Franky Bussche

Vrijzinnig humanisme 21/03/2011. Oog in oog met afscheidsrituelen in een pluriculturele maatschappij. Vrijzinnig humanisme Franky Bussche Oog in oog met afscheidsrituelen in een pluriculturele maatschappij Vrijzinnig humanisme Franky Bussche Hoofd van dienst Cel Studie en Onderzoek Unie Vrijzinnige Verenigingen Inleiding (1) Gemeenschappelijke

Nadere informatie

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC

Zorg in de laatste levensfase. Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Zorg in de laatste levensfase Agnes van der Heide Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Verschillen Nederland buitenland Palliatieve zorg is geen specialisme Palliatieve zorg is in principe

Nadere informatie

Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel

Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel Uw kerkelijke uitvaart Protestantse gemeente Amstelkerk Ouderkerk aan de Amstel Adres: Amstelkerk, Kerkstraat 11, 1191 JB Ouderkerk aan de Amstel Website: www.amstelkerk.net Voor de pastorale begeleiding

Nadere informatie

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die

Nadere informatie

HOOFDSTUK II: HET BEGRIP SPIRITUALITEIT IN DE PALLIATIEVE ZORG

HOOFDSTUK II: HET BEGRIP SPIRITUALITEIT IN DE PALLIATIEVE ZORG HOOFDSTUK II: HET BEGRIP SPIRITUALITEIT IN DE PALLIATIEVE ZORG INLEIDING In dit hoofdstuk willen we meer ingaan op de kenmerken van spiritualiteit, zodat de betekenis van deze dimensie concreter wordt

Nadere informatie

Heeft u het er wel eens over?

Heeft u het er wel eens over? Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen. Anderen hebben er wel moeite mee en hebben het er liever niet

Nadere informatie

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Deze lijst van onderzoeksvragen kwam tot stand na een bevraging bij de coördinatoren van de regionale netwerken voor palliatieve zorg en de voorzitters van

Nadere informatie

Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde

Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Wat zegt de wet? Belangrijkste argument is wilsbekwaamheid

Nadere informatie

Dr. Piet Lormans en coördinator Johan Froyman

Dr. Piet Lormans en coördinator Johan Froyman Beste familie In deze folder proberen wij een antwoord te bieden op de vele vragen rond orgaandonatie. Hebt u nood aan bijkomende informatie, aarzel dan niet om contact op te nemen met een medisch of verpleegkundig

Nadere informatie

Dag & Nacht Aandacht voor het spirituele in de palliatieve zorg. Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa ziekenhuis, Hasselt

Dag & Nacht Aandacht voor het spirituele in de palliatieve zorg. Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa ziekenhuis, Hasselt Dag & Nacht Aandacht voor het spirituele in de palliatieve zorg Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa ziekenhuis, Hasselt Spiritualiteit? Een manier van leven of sterven voor zover die geworteld

Nadere informatie

Vragen rond ons levenseinde 1. 1. eerbied voor het leven, hoe? 2. ethische vragen bij naderend sterven 3. begrafenis of crematie

Vragen rond ons levenseinde 1. 1. eerbied voor het leven, hoe? 2. ethische vragen bij naderend sterven 3. begrafenis of crematie 1, hoe? 2. ethische vragen bij naderend sterven 3. begrafenis of crematie Inleidend: - Sterven is heel dichtbij, dagelijks - Opzet leerdienstserie Sietsma / Van Hemmen Theologisch: de discussie op het

Nadere informatie

Wilsverklaring. Belangrijke documenten

Wilsverklaring. Belangrijke documenten Wilsverklaring Belangrijke documenten Bijlage 1: Voorbeeld wilsverklaring Behandelverbod Lees voordat u deze verklaring invult de toelichting bij het behandelverbod. Naam : Geboortedatum : Geboorteplaats:

Nadere informatie

Het beste uit jezelf

Het beste uit jezelf Het beste uit jezelf 2 3 Met elkaar bouwen aan het Huis van Philadelphia Philadelphia wil dat mensen met een beperking gelukkig kunnen zijn en het beste uit zichzelf kunnen halen. Daarom doen we ons werk

Nadere informatie

Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Zh Hasselt

Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Zh Hasselt Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Zh Hasselt marc.desmet@jesuits.net Begeleiding van de begeleiders van het medisch begeleid sterven: welke steun wordt er expliciet gegeven? Zorg en begeleiding

Nadere informatie

Bezieling in de Zorg Is er een alternatief voor de vermarkting?

Bezieling in de Zorg Is er een alternatief voor de vermarkting? Bezieling in de Zorg Is er een alternatief voor de vermarkting? Luk Bouckaert K.U.Leuven & SPES Academie Oostende, 26 maart 2010 Bezieling in de Zorg Vermarkting als uitdaging Wat is vermarkting Externe

Nadere informatie

Palliatieve zorg: leven tot het einde

Palliatieve zorg: leven tot het einde Palliatieve zorg: leven tot het einde Bijeenkomst Marikenhuis, 22 januari 2019 Carel Veldhoven, kaderhuisarts palliatieve zorg Berg en Dal en arts pijn en palliatieve geneeskunde Radboudumc Welkom Waar

Nadere informatie

Tijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg

Tijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Tijd voor de dood Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen Beleidsnotitie Tijd voor de dood Auteur(s) A.Trienekens Datum September

Nadere informatie

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven.

Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Zelfdoding in de psychiatrische kliniek: over het omgaan met de (on)draaglijkheid van het leven. Alix Kuylen Psycholoog intensieve behandeleenheid Susanne Cuijpers Verpleegkundig specialist GGZ Inhoud

Nadere informatie

Euthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet.

Euthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet. 00 Euthanasie 1 Inleiding Euthanasie of actieve levensbeëindiging is in dit ziekenhuis bespreekbaar en wordt serieus benaderd. Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken.

Nadere informatie

Bijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies

Bijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies Bijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies Eerste leerjaar B 5.1. Herkennen en verkennen van (grens)ervaringen Wat het betekent voor mij - verdriet - pijn

Nadere informatie

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,

Nadere informatie

Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming

Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming Workshop Palliatieve Zorg 11 oktober 2012 Hedi ter Braak Monique van den Broek 1 Wat is palliatieve zorg? Pallium = Latijns woord voor mantel Palliatieve zorg, een mantel van warmte en bescherming 2 1

Nadere informatie

Werk van barmhartigheid Wanneer heb ik U gezien

Werk van barmhartigheid Wanneer heb ik U gezien Bezoekwerk Aartsbisdom Utrecht Diocesane diaconale dienstverlening Werk van barmhartigheid Wanneer heb ik U gezien? Bezoekwerk van uit de katholieke geloofsgemeenschap Inzicht in: soorten van bezoekwerk

Nadere informatie

Informatie over euthanasie

Informatie over euthanasie Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,

Nadere informatie

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie

Nadere informatie

Procedure euthanasie ouderenzorg

Procedure euthanasie ouderenzorg Procedure euthanasie ouderenzorg 1. Euthanasie: Volgens de Belgische wetgeving wordt euthanasie omschreven als het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene op diens verzoek

Nadere informatie

Levensloopbegeleiding

Levensloopbegeleiding Levensloopbegeleiding vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Levensloopbegeleiding bij autisme Levensloopbegeleiding is ondersteuning in iedere fase van het leven, op alle levensgebieden

Nadere informatie

Dominiek Lootens.

Dominiek Lootens. Dominiek Lootens Vormingsbeleid in organisaties Voorwaarden voor een goed leerklimaat Interesse voor het thema bij zorgverleners Bijbelse visie op spiritualiteit Transformatie van de context Vormingsconcepten

Nadere informatie

Introductiebrochure voor studenten Palliatieve eenheid

Introductiebrochure voor studenten Palliatieve eenheid Introductiebrochure voor studenten Palliatieve eenheid Palliatieve zorg, Een zorg voor allen Elk mensenleven is eindig en ook de medische wetenschap kent zijn grenzen. Toch is de mens geneigd om deze grenzen

Nadere informatie

We zijn elkaar tot last

We zijn elkaar tot last INTERVIEW PALLIATIEF ARTS EN JEZUÏET MARC DESMET STELT VRAGEN OVER EUTHANASIE We zijn elkaar tot last 12/09/2015 om 03:00 door Veerle Beel,foto s Dieter Telemans Marc Desmet: Euthanasie schuift almaar

Nadere informatie

Scen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen

Scen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen Scen Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen inhoud Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie De scenarts S: staat voor steun: informatie,

Nadere informatie

Palliatieve sedatie is geen euthanasie. Medische aspecten

Palliatieve sedatie is geen euthanasie. Medische aspecten Palliatieve sedatie is geen euthanasie Medische aspecten Hoe kwam deze richtlijn er? Werkgroep artsen met interesse in palliatieve zorg Uit meerdere regionale ziekenhuizen en 1 ste lijn Meerdere specialiteiten

Nadere informatie

Zingeving, spiritualiteit en verpleegkundige zorg

Zingeving, spiritualiteit en verpleegkundige zorg Zingeving, spiritualiteit en verpleegkundige zorg Annemieke Kuin humanistisch geestelijk verzorger Westfriesgasthuis, Hoorn Spiritualiteit / Zingeving Aandacht voor eigen spiritualiteit In gesprek gaan

Nadere informatie

Basisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling

Nadere informatie

Even voorstellen. Annette aan de Stegge, wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Jorieke Poppink wijkverpleegkundige bij ZorgAccent

Even voorstellen. Annette aan de Stegge, wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Jorieke Poppink wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Even voorstellen Annette aan de Stegge, wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Jorieke Poppink wijkverpleegkundige bij ZorgAccent Wat is palliatieve zorg Palliatie komt van het Latijnse woord Pallium en betekent

Nadere informatie

Reculer pour mieux sauter

Reculer pour mieux sauter Dr. Marc Desmet sj Palliatieve Dienst Jessa Ziekenhuis Hasselt VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING :enkele reflecties Reculer pour mieux sauter Enkele begrippen omtrent vroegtijdige zorgplanning Enkele reflecties

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word...

Wat als ik niet meer beter word... Wat als ik niet meer beter word... 1 Deze folder is bedoeld voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hen die betrokken zijn bij een ziek familielid of een andere zieke naaste waarvan het levenseinde

Nadere informatie

Voltooid leven: het leven in eigen hand? Drachten, 13 november 2018

Voltooid leven: het leven in eigen hand? Drachten, 13 november 2018 Voltooid leven: het leven in eigen hand? Drachten, 13 november 2018 Welke gedachten en associaties roept voltooid leven bij u op? 1. Wanneer denkt u dat u over uw eigen leven zou zeggen het is voltooid?

Nadere informatie

Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven

Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven Gent 25 april 2013 Opzet Opstarten Toelichting op STEM Introductie in leefstijlen bij sterven + casuïstiekbespreking Verschillen in omgaan met verdriet Afsluiting

Nadere informatie

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve

Nadere informatie

De verpleegkundige als skilled compagnion

De verpleegkundige als skilled compagnion De verpleegkundige als skilled Goed communiceren over pijn -en pijnmedicatie, op de goede manier en om de goede reden Decock Stefanie; geïnspireerd door prof. em. Grypdonk Blikopener Mensen werken met

Nadere informatie

Spiritualiteit in de laatste levensfase

Spiritualiteit in de laatste levensfase Spiritualiteit in de laatste levensfase Tilly de Kruyf Wout Huizing Congres palliatieve zorg voor mensen met dementie Ede 4 april 2016 Trainingswinkel www.netwerklevensvragen.nl/trainingswinkel Presentaties

Nadere informatie

Zorg voor het levenseinde I N T E R A C T I E V E S E S S I E S M E T B E W O N E R S V A N E E N W O O N Z O R G C E N T R U M

Zorg voor het levenseinde I N T E R A C T I E V E S E S S I E S M E T B E W O N E R S V A N E E N W O O N Z O R G C E N T R U M Zorg voor het levenseinde I N T E R A C T I E V E S E S S I E S M E T B E W O N E R S V A N E E N W O O N Z O R G C E N T R U M Concept / voorbereiding 1. Aanzet 2. Idee op papier 3. Overleg met directie

Nadere informatie

Items algemene bevolking aantal of N: 35

Items algemene bevolking aantal of N: 35 Items algemene bevolking aantal of N: 35 Dit instrument is ontwikkeld door Katrien Moens en eigendom van het onderzoekscentrum PRAGODI, HUB. Meningsuitspraken: Likert-schaal: helemaal oneens oneens eens

Nadere informatie

Ethische aspecten bij pijnbehandeling en palliatieve zorg. Dr. Marc Desmet Palliatieve Dienst VJZ Hasselt marc.desmet@jesuits.net

Ethische aspecten bij pijnbehandeling en palliatieve zorg. Dr. Marc Desmet Palliatieve Dienst VJZ Hasselt marc.desmet@jesuits.net Ethische aspecten bij pijnbehandeling en palliatieve zorg Dr. Marc Desmet Palliatieve Dienst VJZ Hasselt marc.desmet@jesuits.net Overzicht inhoud (1) Beslissingen bij het levenseinde (2) Euthanasie en

Nadere informatie

Inleiding. Wat is euthanasie? Euthanasie bespreekbaar

Inleiding. Wat is euthanasie? Euthanasie bespreekbaar Euthanasie Inleiding Euthanasie, ofwel een verzoek om het leven te beëindigen is misschien wel de meest ingrijpende keuze die mensen kunnen maken. U heeft aangegeven dat u met de afweging tot een dergelijke

Nadere informatie

WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN

WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN PALLIATIEVE ZORG: EEN SYSTEMATISCHE OVERZICHTSSTUDIE Slort, W., Schweitzer, B.P.M., Blankenstein, A. H., Abarshi, E. A.,

Nadere informatie

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen Jannie Willemsen Medewerker Presentatiedienst Agenda Wetten en patiëntenrechten Keuzes aan het einde van het leven NVVE en Wilsverklaringen

Nadere informatie

1. Inleiding. Pagina 1

1. Inleiding. Pagina 1 Pagina 1 1. Inleiding Nederland is een van de weinige landen met een euthanasiewet. Alleen in België en Luxemburg is euthanasie net als bij ons in een wet geregeld. Veel mensen hebben een mening over euthanasie.

Nadere informatie

Beslissingen omtrent het levenseinde

Beslissingen omtrent het levenseinde Beslissingen omtrent het levenseinde Heb je er al over nagedacht? Als ik mijn vrouw niet meer herken, wil ik euthanasie (Etienne Vermeersch) Dit is volgens de wet onmogelijk! als ik mijn vrouw niet meer

Nadere informatie

Euthanasie in België op eenzame hoogte of diepte?

Euthanasie in België op eenzame hoogte of diepte? MENU Zoeken BINNENLAND VRIJE TRIBUNE Br. René Stockman Euthanasie in België op eenzame hoogte of diepte? 14 JUNI 2018 Dr. Wim Distelmans foto: Reporters We werkten in een schemerzone, het zwaard van Damocles

Nadere informatie

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld meer liefde 39 Oefen je met de buitenwereld meer evenwicht

Nadere informatie

Palliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl

Palliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie 14 oktober 2015 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie in het hospice Veel kennis en ervaring Wat weten we over de praktijk? Dilemma

Nadere informatie

Palliatieve zorg. Zorg voor u en uw naasten

Palliatieve zorg. Zorg voor u en uw naasten Palliatieve zorg Zorg voor u en uw naasten Dit is de printversie van het e-book Palliatieve zorg, zorg voor u en uw naasten. Het e-book is ontwikkeld in afstemming met Palliatieve Zorg Nederland (PZNL)

Nadere informatie

Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg

Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg Macht- en krachtrelaties in de palliatieve zorg Naomi Van De Moortele, psychologe hematologie en palliatieve zorgen UZ Gent An Lievrouw, psychologe digestieve oncologie UZ Gent Workshop: 1. Palliatieve

Nadere informatie

Terminaal ziek. Wat nu?

Terminaal ziek. Wat nu? Terminaal ziek. Wat nu? U heeft van uw (huis)arts te horen gekregen dat u in het laatste stadium van uw leven bent gekomen. Dan volgt al snel de vraag hoe en waar u die laatste fase wilt doorbrengen. Thuis

Nadere informatie

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie

Nadere informatie

Voorwoord 11 Inleiding 13

Voorwoord 11 Inleiding 13 Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Een gemeenschappelijk perspectief 13 2 Herkenning, reflectie en argumentatie 14 2.1 Herkenning 14 2.2 Reflectie 14 2.2.1 Ethisch kader 14 2.2.2 Términologisch kader 15 2.3 Argumentatie

Nadere informatie

Het lot van het ego bij ziekte en sterven

Het lot van het ego bij ziekte en sterven Het lot van het ego bij ziekte en sterven Dr. Alexander Verstaen Heidehuis vzw (Palliatieve Zorg Noord-West-Vlaanderen) Perennis gcv (Centrum voor Psychospirituele zorg, Ontwikkeling en Therapie) KORTE

Nadere informatie

Tuut-tuut-tuut, opzij, ik ben hulpverlener en maak mij druk. Eric van der Meijden 16 september 2011

Tuut-tuut-tuut, opzij, ik ben hulpverlener en maak mij druk. Eric van der Meijden 16 september 2011 Tuut-tuut-tuut, opzij, ik ben hulpverlener en maak mij druk. Eric van der Meijden 16 september 2011 Opbouw workshop Inleiding Ervaren van stress Wat is druk/stress? Pesso therapie Ervaren van basisbehoeften

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

Palliatieve zorg. 1. Wat is palliatieve zorg? 1.1 Definitie WHO 2002

Palliatieve zorg. 1. Wat is palliatieve zorg? 1.1 Definitie WHO 2002 Palliatieve zorg 1. Wat is palliatieve zorg? 1.1 Definitie WHO 2002 De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in 2002 een vernieuwde definitie van palliatieve zorg opgesteld: "Palliatieve zorg bevordert

Nadere informatie