Psychische kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen. dra. Lieve Hoeyberghs promotor: Prof. dr. Nico De Witte

Transcriptie

1 Psychische kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen dra. Lieve Hoeyberghs promotor: Prof. dr. Nico De Witte

2 Inhoud 1. Achtergrond 2. Psychische kwetsbaarheid: sociodemografisch profiel 3. Kwetsbaarheid i.d. thuissituatie 121 kwalitatieve interviews

3 1. Achtergrond Vergrijzing door Toegenomen levensverwachting Dalend geboortecijfer Een langer leven in goede gezondheid= ideaal

4 1. Achtergrond Kwetsbaarheid bij ouderen Leeftijdsgebonden Uitdagingen (bv ageing in place) Detecteren phenotype van Fried cumulatief deficitmodel van Rockwood Multidimensioneel bv TFI, CFAI

5 Kwetsbaarheid Kwetsbaarheid in veel onderzoek invalshoek = bijna uitsluitend biomedisch Kritiek Psychische + sociale problemen worden over het hoofd gezien Of worden stiefmoederlijk behandeld

6 Comprehensive Frailty Assessment 4 domeinen: Fysisch Psychisch Sociaal Instrument (CFAI) + Omgeving Screeningsinstrument om zelf in te vullen: 23 items

7 N. De Witte et al. / Geriatric Nursing 34 (2013)

8 N. De Witte et al. / Geriatric Nursing 34 (2013)

9 Onderzoeksdoel Exploratie van psychische kwetsbaarheid op latere leeftijd Onderzoeksvraag 1 Wat is het sociodemografisch profiel van een psychisch kwetsbare oudere? (BAS data)

10 Methodologie BAS (Belgian Ageing Studies) Dataverzameling 2004 Vragenlijst: zelfbeoordeling Grote dataset (n=80.000) 180 gemeenten (België, Nederland, Italië) Respondenten; thuiswonende ouderen vanaf 60 jaar Adressen; gerandomiseerde proportioneel gestratificeerde steekproef uit bevolkingsregisters

11 BAS Vragenlijst

12 BAS Vragenlijst

13 2. Sociodemografisch profiel ikv psychische kwetsbaarheid Geslacht Leeftijd Burgerlijke Staat Partnerschap Educatie Inkomen Rondkomen Verhuisd afgelopen 10 jaar

14 Geslacht: Vrouw 50,6 55,9 65,0 54,3 Low ps Middle ps High ps Bas Low ps Middle ps High ps Bas

15 Leeftijd CFAI TOT BAS CFAI PSY Laag Mid Hoog Laag Mid Hoog Age , , ,

16 Burgerlijke Staat CFAI TOT BAS CFAI PSY Laag Mid Hoog Laag Mid Hoog Burgerlijke Staat Gehuwd , , Nooit Gehuwd , Gescheiden , Samenwonend , Weduw(e)naar ,

17 Geen partner 47,9 22,9 34,3 28,9 Low ps Middle ps High ps Bas Low ps Middle ps High ps Bas

18 Onderwijs CFAI TOT BAS CFAI PSY Laag Mid Hoog Laag Mid Hoog Onderwijs Lager Onderwijs , Lager Secundair , Hoger Secundair , Hoger Ond./Univ ,

19 Inkomen CFAI TOT BAS CFAI PSY Laag Mid Hoog Laag Mid Hoog Inkomen ,8 49,7 64,8 52,3 46,3 57,8 66, , ,

20 Rondkomen CFAI TOT BAS CFAI PSY Laag Mid Hoog Laag Mid Hoog Moeilijk ,

21 CFAI TOT BAS CFAI PSY Low Middle High Low Middle High Verhuisd afgelopen 10 jaar ,

22 Take home messages Psychische kwetsbaarheid 1. Vrouw= risicofactor 2. Leeftijd speelt minder een rol bij psychische kwetsbaarheid dan bij globale kwetsbaarheid en fysieke kwetsbaarheid bv leeftijd & fysieke kwetsbaarheid (23,1%; 35,9%; 40,9%). 3. Gescheiden & weduw(e)naar Specifiek aandacht vereist Verklaringen? Alleen zijn, verliesverwerking,

23 Take home messages Psychische kwetsbaarheid 4. Verhuisd afgelopen 10 jaar; Relocation Stress Syndrome (RSS)? verhuizen is stressvol Verhuis voor het te laat is

24 Take home messages Psychische kwetsbaarheid 5. Socioeconomische status Stress theory copingstijl, eigenwaarde, autonomie & zelfsturing zijn belangrijk ikv psychische kwetsbaarheid Hoe lager SES; hoe minder toegerust met de coping mechanismen (Lorant et al., 2003)

25 3. Hoe ouderen omgaan met kwetsbaarheid? Kwetsbaarheid is objectief meetbaar, maar hoe ermee omgaan is een individueel gegeven belangrijke info ikv preventie en interventie

26 3. Hoe ouderen omgaan met kwetsbaarheid? D scope onderzoeksproject Interview bij kwetsbare thuiswonende ouderen (purposive sampling) Semi gestructureerd interview (CFAI en andere gevalideerde instrumenten en QoL) Duur: 1,5 a 2 uur

27 Kwalitatieve interviews Profiel respondenten 121 ouderen uit Aalst, Brussel, Genk, Gent en Tienen 62,8% vrouw Gemiddelde leeftijd 78 jaar

28 Kwetsbaarheidsprofiel 53,0 53,3 47,9 39,5 32,8 32,5 34,5 27,7 23,1 23,9 17,6 14,2 CFAI FYS (N=119) CFAI PSY (N=117) CFAI SOC (N=120) CFAI ENV (N=119) Laag Matig Ernstig

29 Kwaliteit van Leven nu (n=111) 7,1 8,3 4,5 35,0 14,3 16,7 27,3 15,0 78,6 75,0 68,2 50, Licht Matig Ernstig

30 Coping= 3. Hoe ouderen omgaan met kwetsbaarheid? Manier waarop iemand met stressoren omgaat

31 Coping Ouderen behouden emotioneel welzijn desondanks de aanwezigheid van geleidelijke achteruitgang (Ong et al., 2006) Dat heeft te maken met de ziekte van lml, leren mee leven (Man, 79j)

32 3. Hoe ouderen omgaan met Coping Veerkracht kwetsbaarheid? het vermogen terug te veren of te herstellen van stress (Smith, 2008)

33 Veerkracht Veerkrachtige ouderen zijn tevreden met hun leven, ondanks de aanwezigheid van leeftijdsgerelateerde aandoeningen (Cosco et al. 2016). Door dat ongeval ben ik alles kwijt van hetgeen ik vroeger kon. Maar ik zeg er zijn altijd blije dagen in het leven, hoe weinig er ook zijn (Vrouw, 87 j.)

34 3. Hoe ouderen omgaan met kwetsbaarheid? Coping Veerkracht Persoonlijkheid

35 Persoonlijkheid Het broaden and build model, benadrukt dat positieve emoties, je aandacht, denken en gedrag verruimt. Positieve emoties helpen om negatieve emoties om te buigen en dragen bij tot het overwinnen van toekomstige crisissen (Fredrickson, 2000). Optimisme, de zaken bekijken langs de goede kant en van de nood een deugd maken (man, 89 j)

36 Take home messages 1. Coping: ouderen kunnen zich aanpassen aan geleidelijke achteruitgang en moeilijke situaties 2. Hoog kwetsbare personen met een goede veerkracht en 3. een positieve ingesteldheid kunnen scharniermomenten ombuigen in een positieve betekenis

37 Verder onderzoek psychische kwetsbaarheid In welke mate speelt zingeving een rol ikv psychische kwetsbaarheid? Verklaringsmodel psychische kwetsbaarheid Verdere exploratie QoL en Psych kwetsbaarheid en kwetsbaarheid Ontwikkelen interventies op maat Effect interventies

38 Dank voor jullie aandacht