D-SCOPE: Naar een brede kijk op kwetsbaarheid bij ouderen. Gerichte detectie en preventie

Transcriptie

1 D-SCOPE: Naar een brede kijk op kwetsbaarheid bij ouderen. Gerichte detectie en preventie Prof. dr. Liesbeth De Donder Vrije Universiteit Brussel 17 februari 2017

2 Take away home messages 1. D-SCOPE is een interdisciplinair onderzoeksproject rond Kwetsbare ouderen 2. Kwetsbaarheid = multidimensioneel 3. Kwetsbaarheid = gerichte casefinding is mogelijk 4. Van kwetsbaarheid naar kwetsbaarheidsbalans aandacht niet enkel op deficits maar op assets 5. Ook kwetsbare ouderen kunnen een goede kwaliteit van leven hebben

3 1. Achtergrond D-SCOPE project

4 D-SCOPE: wie zijn we?

5 D-SCOPE: waar staan we voor? 9 pijlers 1. Ageing well in place 2. Kwetsbaarheid = multidimensioneel 3. Van kwetsbaarheid naar kwetsbaarheidsbalans 4. Focus op preventie 5. Focus op empowerment 6. Focus op buurtgerichte zorg en steun 7. Aandacht voor mantelzorg en sociale netwerk 8. Aandacht voor socio-economische ongelijkheid en migratie 9. Naar meer geïntegreerde professionele, formele zorg

6 D-SCOPE: wat doen we? Fase 1 Identificeren van risicoprofielen en risicofactoren (data ouderenbehoefteonderzoeken) Fase 2 Kwalitatief onderzoek: ervaringen en verhalen Fase 3 Interventie-onderzoek in 3 gemeenten (Gent, Tienen, Knokke-Heist)

7 2. Kwetsbaarheid = multidimensioneel

8 Welke vorm van kwetsbaarheid komt het meeste voor? A. Fysieke kwetsbaarheid B. Psychologische kwetsbaarheid C. Sociale kwetsbaarheid D. Omgevingskwetsbaarheid gemeten met het Comprehensive Frailty Assessment Instrument

9 Kwetsbaarheid in Vlaanderen (CFAI) ,1 20,1 14,6 10 8,6 5 0 Fysiek Psychologisch Sociaal Omgeving

10 A. Mannen B. Vrouwen Zijn mannen of vrouwen kwetsbaarder?

11 Hoge kwetsbaarheid naar geslacht ,6 20,7 19, ,3 13, ,4 10,9 Man Vrouw 6,1 5 0 Fysiek Psychologisch Sociaal Omgeving

12 Multidimensionele kwetsbaarheid Fysiek Psychisch Sociaal Omgeving Fysiek 7,5 Psychisch 1,3 2,4 Sociaal 2,1 1,6 11,8 Omgeving 1,7 0,9 2,2 7,5

13 Omgeving Fysiek 7,5% 7,5% 2,2% 1,7% 1,3% Sociaal 11,8% 2,1% 0,6% 0,6% 0,5% 0,6% 0,9% 0,7% 2,4% Psychologisch 1,6%

14 4 domeinen... 29,2% ouderen ervaart 1 vorm van hoge kwetsbaarheid 11,8% sociaal Psychisch komt weinig alleen voor 9,8% ouderen ervaart 2 vormen van hoge kwetsbaarheid 1. Sociaal + omgeving 2. Sociaal + fysiek 3% ervaart 3 vormen of meer van hoge kwetsbaarheid

15 3. Gerichte casefinding door risicogroepen

16 Risicogroepen voor kwetsbaarheid Inkomen Leeftijd Burgerlijke staat Migratie-achtergrond Verhuisd afgelopen 10 jaar

17 Inkomen en omgevingskwetsbaarheid 25 22,9 22, ,9 16, ,6 12,2 8,7 9,3 Man Vrouw > 2000

18 Leeftijd en fysieke kwetsbaarheid ,5 47,7 72, ,6 23,2 36,5 32,3 Man Vrouw ,9 4,6 9,8 6,6 8,7 15,8 14,

19 25 Burgerlijke staat en psychische kwetsbaarheid ,1 13,7 16, ,5 9,4 9,6 8,4 6,8 9 Man Vrouw 0

20 50 45 Migratie-achtergrond en omgevingskwetsbaarheid 42, ,6 15,2 19,2 20,2 24,2 Man Vrouw Belg Europeaan Niet-Europeaan

21 30 Verhuisd afgelopen 10 jaar en sociale kwetsbaarheid ,7 18,9 20, Man Vrouw 5 0 Ja Neen

22 4. Van kwetsbaarheid naar kwetsbaarheidsbalans aandacht niet enkel op deficits maar op assets

23 Sterktes Individueel niveau Persoonlijkheid: wanneer een oudere bijvoorbeeld optimistisch van aard is, helpt dit om met moeilijkheden om te gaan. Coping en veerkracht: veel ouderen bezitten manieren om terug te veren na een stresserende gebeurtenis (veerkracht), dan wel manieren om met problemen om te gaan (coping). Enkele voorbeelden zijn: acceptatie, optimisme en sociale steun zoeken. Optimisme, de zaken bekijken langs de goede kant en van de nood een deugd maken. (Man, 89 j, weduwnaar)

24 Sterktes Omgeving (In)formele zorg: naast de daadwerkelijke hulp die ouderen krijgen (bijv. bij het poetsen), benoemden zij juist ook vaak het sociale aspect; even kunnen babbelen en afleiding hebben. Buurt en woonomgeving: hebben van voorzieningen in de nabijheid Sociale contacten: contact met familie, vrienden en buren is erg belangrijk, bijvoorbeeld om met hun problemen terecht te kunnen.

25 Sterktes Respondent: Mijn eten smaakt mij niet alleen. En nu is het daar (LDC) donderdag eten en dat smaakt beter, want alleen smaakt het niet. Interviewer: Het is dus uw huisarts die heeft gezegd van mevrouw we gaan naar daar gaan. Respondent: Ja, da heeft em gezegd. Dat is één keer in de week, maar dat is te weinig hé? (vrouw, 81j, weduwe)

26 5. Kijken naar kwaliteit van leven

27 Op zoek naar balans... 62,5% ouderen die zeer kwetsbaar zijn op e e n of meerdere domeinen geven aan een goede levenskwaliteit te hebben 16,2% kwetsbare ouderen heeft géén voldoende zorg en ondersteuning

28 PREVENTIE = gerichte casefinding dispatching - interventie 1. Risicoprofielen (bepalen target group) 2. Kwetsbaarheidsbalans (objectief subjectief vergelijkend) 3. Uitkomsten Kwetsbaarheid Balancerende factoren INDIVIDUEEL (vb. stijgende leeftijd) Cognitief Omgeving INDIVIDUEEL (vb. persoonlijkheid, coping, veerkracht) Levenskwaliteit OMGEVING / CONTEXT (vb. lager inkomen) (vb. buurt deprivatie, urbanisatiegraad) Fysiek OMGEVING / CONTEXT (vb. (in)formele zorg, leeftijdsvriendelijke buurt, actief zorgzame buurt) Zelfregie Zingeving MACRO (vb. cultuur, sociaal systeem, zorgmodel Psychisch Sociaal MACRO (vb. zorgorganisatie, financiering, regelgeving) Inclusie Balancerende factoren Kwetsbaarheid DYNAMISCH MODEL: KAN BEÏNVLOED WORDEN DOOR LEVENSGEBEURTENISSEN (vb. kantelmomenten geleidelijke transitie) EN INTERVENTIES

29 PREVENTIE = gerichte casefinding dispatching - interventie 1. Risicoprofielen (bepalen target group) 2. Kwetsbaarheidsbalans (objectief subjectief vergelijkend) 3. Uitkomsten Kwetsbaarheid Balancerende factoren INDIVIDUEEL (vb. stijgende leeftijd) Cognitief Omgeving INDIVIDUEEL (vb. persoonlijkheid, coping, veerkracht) Levenskwaliteit OMGEVING / CONTEXT (vb. lager inkomen) (vb. buurt deprivatie, urbanisatiegraad) Fysiek OMGEVING / CONTEXT (vb. (in)formele zorg, leeftijdsvriendelijke buurt, actief zorgzame buurt) Zelfregie Zingeving MACRO (vb. cultuur, sociaal systeem, zorgmodel Psychisch Sociaal MACRO (vb. zorgorganisatie, financiering, regelgeving) Inclusie Balancerende factoren Kwetsbaarheid DYNAMISCH MODEL: KAN BEÏNVLOED WORDEN DOOR LEVENSGEBEURTENISSEN (vb. kantelmomenten geleidelijke transitie) EN INTERVENTIES

30 PREVENTIE = gerichte casefinding dispatching - interventie 1. Risicoprofielen (bepalen target group) 2. Kwetsbaarheidsbalans (objectief subjectief vergelijkend) 3. Uitkomsten Kwetsbaarheid Balancerende factoren INDIVIDUEEL (vb. stijgende leeftijd) Cognitief Omgeving INDIVIDUEEL (vb. persoonlijkheid, coping, veerkracht) Levenskwaliteit OMGEVING / CONTEXT (vb. lager inkomen) (vb. buurt deprivatie, urbanisatiegraad) Fysiek OMGEVING / CONTEXT (vb. (in)formele zorg, leeftijdsvriendelijke buurt, actief zorgzame buurt) Zelfregie Zingeving MACRO (vb. cultuur, sociaal systeem, zorgmodel Psychisch Sociaal MACRO (vb. zorgorganisatie, financiering, regelgeving) Inclusie Balancerende factoren Kwetsbaarheid DYNAMISCH MODEL: KAN BEÏNVLOED WORDEN DOOR LEVENSGEBEURTENISSEN (vb. kantelmomenten geleidelijke transitie) EN INTERVENTIES

31 Waar? 3 gemeenten: Knokke-Heist, Gent en Tienen

32 STAP 1. Gerichte casefinding STAP 2. Preventief huisbezoek 1 STAP 3. Huisbezoek 2: Vraagverheldering Dispatcher Dispatcher Dispatcher STAP 4. Warme doorverwijzing Dispatcher STAP 5. Interventie Dispatcher STAP 6. Follow-up