Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen '

Transcriptie

1 Gemeente Hilversum Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' Probleemanalyse van de wegkant

2 Gemeente Hilversum Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' Probleemanalyse van de wegkant Datum 19 april 2017 Kenmerk HSV117/Fdf/ Eerste versie

3 Documentatiepagina Opdrachtgever(s) Gemeente Hilversum Titel rapport Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' Probleemanalyse van de wegkant Kenmerk HSV117/Fdf/ Datum publicatie 19 april 2017 Projectteam Goudappel Coffeng Floris Frederix, Iris Lansink

4 Inhoud Pagina 1 Inleiding 1 2 Context Landelijk Verbeterprogramma Overwegen Afbakening overweg Kleine Spoorbomen Historie en eerdere studies Toekomstige ontwikkelingen 7 3 Kwalitatieve beschrijving Verkeerskundige en ruimtelijke omgeving Wat zien we gebeuren? Inrichting en voorrang verlenen Bestemmings- en doorgaand verkeer Samenvatting 20 4 Kwantitatieve beschrijving Overzicht verkeersstromen Intensiteiten langzaam verkeer Doorstroming Ongevallen 27 5 Conclusie 29

5 1 Inleiding Aanleiding van de studie De Kleine Spoorbomen in de gemeente Hilversum is een overweg in de Schoolstraat (figuur 1.1). Deze overweg biedt de mogelijkheid voor het verkeer om de Oosterspoorweg (Amsterdam-Zutphen) te kruisen en verbindt de wijken over het spoor met het centrum en westen van Hilversum. De overweg wordt als druk en onoverzichtelijk ervaren en staat hoog op de scorelijst van het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen (hierna te noemen het LVO). In samenwerking met ProRail werkt de gemeente Hilversum al langere tijd aan de verbetering van verkeersveiligheid en doorstroming op het wegennet en specifiek op en rond overwegen binnen de gemeente. De gemeente Hilversum wil in het kader van het LVO een aanvraag indienen bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Figuur 1.1: Overweg de Kleine Spoorbomen in de Schoolstraat - Hoge Larenseweg (Openstreetmap) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 1

6 Doel van de studie Het LVO vraagt om een brede, integrale probleemanalyse. Hiervoor heeft het LVO een handreiking opgesteld, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen een probleemanalyse van de wegkant en een probleemanalyse van de spoorkant. In dit rapport is de probleemanalyse van de wegkant opgenomen. De gemeente Hilversum heeft Goudappel Coffeng BV gevraagd om een brede en integrale probleemanalyse voor de wegkant op te stellen, waarin niet wordt ingegaan op oplossingsrichtingen. Het doel van deze wegkantanalyse is inzicht te krijgen in de huidige situatie en inzicht te krijgen in de wegkant gerelateerde knelpunten van de overweg Kleine Spoorbomen in Hilversum. In een vervolgtraject wordt deze wegkantanalyse samengevoegd met de probleemanalyse van de spoorkant, waarmee een integrale probleemanalyse ontstaat. Aanpak van het onderzoek Dit rapport is tot stand gekomen door een aantal op elkaar volgende stappen. Allereerst heeft een startoverleg plaatsgevonden met de gemeente om naar de ervaringen te luisteren en om de documenten af te stemmen. Vervolgens is gestart met de inventarisatie. De inventarisatie bestaat uit twee delen, een schouw en literatuuronderzoek. De schouw is uitgevoerd om in beeld te krijgen wat zich allemaal afspeelt aan de wegkant en hoe de ochtend- en avondspits verlopen. Vanuit de gemeente zijn diverse documenten/studies aangeleverd die betrekking hebben op deze spoorwegovergang. Leeswijzer Dit rapport levert input voor de aanvraag bij het ministerie van IenM in het kader van LVO. Er is een format opgesteld voor de aanmeldingen van een LVO-project Aanmeldingsdocument LVO-project (2017). Conform het aanmeldingsdocument zal de probleemanalyse bestaan uit de volgende onderdelen: contextuele beschrijving van de wegkant; kwalitatieve beschrijving van de wegkant; kwantitatieve beschrijving van de wegkant. Deze indeling van het aanmeldingsdocument terug in de hoofdstukindeling. Hoofdstuk 2 beschrijft de context, waarbij ingegaan wordt op het LVO, een afbakening van de overweg Kleine Spoorbomen is opgenomen en de ontwikkelingen in het verleden en in het toekomst zijn beschreven. Vervolgens is in hoofdstuk 3 de kwalitatieve analyse opgenomen; wat gebeurt er en welke oorzaak heeft dat? In hoofdstuk 4 zijn diverse kwantitatieve gegevens opgenomen. Tot slot wordt dit rapport afgesloten met een conclusie. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 2

7 2 Context 2.1 Landelijk Verbeterprogramma Overwegen Het LVO is een nieuwe werkwijze waarbij een integrale aanpak centraal staat. In voorgaande kabinetsformaties werd voornamelijk geïnvesteerd in spoor-gerelateerde infrastructurele maatregelen. In de nieuwe aanpak is er aandacht voor zowel de wegkant als de spoorzijde en is er aandacht voor meer generieke aspecten zoals gedragsbeïnvloeding. Innovatie en kosteneffectiviteit zijn daarbij van groot belang. Het doel van het LVO is: het verbeteren van de veiligheid en doorstroming van weg- en spoorverkeer op overwegen met slimme, innovatieve en kosteneffectieve maatregelen, zodat het aantal incidenten of de kans daarop aantoonbaar vermindert. Het LVO krijgt aanvragen van decentrale overheden, zoals de gemeente Hilversum voor een verdere uitwerking van het verbeteren van de overwegen. Voordat de overweg verbeterd wordt, dient een oplossingsvrije brede en integrale probleemanalyse te worden aangeleverd aan het LVO. Als vervolg op de probleemanalyse wordt samen met de gemeente en andere betrokken partijen gezocht naar slimme en vernieuwde maatregelen om de veiligheid en doorstroming op overwegen verder te verbeteren. Een gezamenlijke integrale benadering kan vaak resulteren in oplossingen met meer toegevoegde waarde. De aanvraag van de gemeente Hilversum heeft betrekking op de overweg Kleine Spoorbomen. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 3

8 2.2 Afbakening overweg Kleine Spoorbomen Hilversum kent enkele spoorwegovergangen, zoals te zien in figuur Dit onderzoek en rapport beperkt zicht tot de overweg Kleine Spoorbomen. De geografische gegevens van deze overweg zijn in tabel 2.1 opgenomen. Aan beide zijden van het spoor liggen kruispunten waar enkele wegen samenkomen, aan de westzijde de Schoolstraat - Koninginneweg en aan de oostzijde de Noorderweg - Hoge Larenseweg. Tevens ligt parallel aan het spoor de fietsroute Langs de lijn. Kleine Spoorbomen Figuur 2.1: Spoorwegovergangen in Hilversum (10) algemene geografische gegevens overweg Kleine Spoorbomen Hilversum lijncode/kilometer 528/28,025 provincie Noord-Holland gemeente Hilversum plaats Hilversum straat Schoolstraat - Hoge Larenseweg Tabel 2.1: Algemene geografische gegevens overweg Kleine Spoorbomen Hilversum 1 Er zijn nog twee andere spoorwegovergangen in de gemeente Hilversum, te weten: Maartensdijkseweg en het Lambert Veenspad. Beide wegen zijn in eigendom, beheer en onderhoud bij het Goois Natuurreservaat. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 4

9 2.3 Historie en eerdere studies Voordat gekeken wordt naar de huidige situatie wordt kort teruggeblikt naar ontwikkelingen in het verleden, wat is er tot nu toe gedaan bij de Kleine Spoorbomen? Dat de overweg al enkele jaren de nodige aandacht krijgt van de gemeente blijkt onder andere uit de verschillende beleidsstukken. De verkeerscirculatie rondom de Kleine Spoorbomen is diverse malen gewijzigd. Dit is terug te vinden in de beleidsplannen: het Plan Wegen (1996) (figuur 2.3), Verder met Wegen (1999), de Infrastructuurplanning ( ) en Integraal Bereikbaarheidsplan Hilversum e.o. (IBP,2005) (2). Mede onder druk van bewoners van de Professorenbuurt is uiteindelijk afgezien van het invoeren van eenrichtingsverkeer op de Noorderweg. In het belang van het realiseren van een goede busverbinding naar het Mediapark is, in het kader van het IBP, ook afgezien van het invoeren van eenrichtingsverkeer op de Lage Naarderweg. Vooral het besluit om af te zien van het instellen van eenrichtingsverkeer op de Noorderweg heeft bijgedragen aan een hoge verkeersdruk ter hoogte van de Kleine Spoorbomen (2). Figuur 2.3: Circulatievoorstel Plan Wegen (1996) Beeld eindsituatie 2010 na aanpassingen in 2002 (2) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 5

10 In november 2007 werd een tunnel onder het station voor voetgangers en fietsers opengesteld en werd spoorwegovergang de Grote Spoorbomen gesloten. Deze afsluiting heeft een grote invloed gehad op de verkeersintensiteiten bij de Kleine Spoorbomen. Integraal BereibkaarheidsPlan In het kader van het Integraal BereikbaarheidsPlan (IBP) is door de gemeente Hilversum Hilversum beter bereikbaar gestart. Er zijn ruim veertig projecten uitgevoerd in Hilversum ter verbetering van de bereikbaarheid. Eén van die projecten is het aanleggen van de fietsverbinding Langs de Lijn, zie figuur 2.4. Het is een veilige en snelle fietsverbinding tussen het NS-station Hilversum en het Media Park. Ook sluit het fietspad aan op de fietsverbinding Hilversum - Bussum. Hierdoor krijgen ook fietsers uit de Hilversumse Meent en Bussum een veilige en snelle fietsverbinding van en naar de Hilversumse binnenstad. De fietsverbinding ligt parallel aan het spoor en komt langs de overweg Kleine Spoorbomen. Rond 2012/2013 is het fietspad ter hoogte van de overweg aangelegd. Figuur 2.4: Luchtfoto 2012 Luchtfoto 2015 (Cyclomedia) Een ander project vanuit het IBP is het aanpassen van het kruispunt Koninginneweg - Schoolstraat. Door de nieuwe linksafstrook is meer capaciteit gekomen. Hierdoor hoeft de (pendel)bus minder vaak in de wachtrij te wachten. Hierdoor kan de (pendel)bus soepeler richting het NS-station Hilversum rijden (1), zie figuur 2.4. Na de realisatie van de langere linksafstrook heeft de gemeente het project en de nieuwe situatie geëvalueerd. De gemeente zegt het volgende in 2010: De verkeersveiligheidssituatie op dit kruispunt blijft ongewijzigd en behoeft, in samenwerking met ProRail, sterke verbetering! Hiertoe lopen op dit moment onderzoeken die vanuit ProRail worden geïnitieerd en begin 2010 zijn afgerond (1). Naast het wijzigen van de verkeerssituatie heeft er geen grootschalig ingrijpen plaatsgevonden, ter verbetering van de verkeerssituatie rondom de spoorwegovergang. Om aanpassingen aan de wegkant mogelijk te maken heeft ProRail een wissel verzet. Hierdoor wordt het aantal oplossingsrichtingen vergroot. Daarnaast is ProRail een pilot gestart om slalomgedrag te handhaven. Om dit mogelijk te maken gaat ProRail mogelijk binnenkort camera s ophangen. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 6

11 Eerdere studies Kijkend naar de historie is te concluderen dat de gemeente Hilversum al geruime tijd aan het kijken is om de verkeerssituatie rondom de Kleine Spoorbomen te verbeteren. Er ligt al veel informatie van diverse studies op de plank, deze studies zijn, conform het aanmeldingsdocument van het LVO, meegenomen. De bestudeerde documenten en studies zijn weergegeven in tabel 2.3. bron document (1) Gemeente Hilversum (2010) Integraal BereikbaarheisPlan Hilversum e.o. (2) Gemeente Hilversum (2012) Interne memo Kleine Spoorbomen Hilversum (3) Gemeente Hilversum (2016) Stedenbouwkundige programma van eisen stationsgebied (4) Gemeente Hilversum (2017) Handout inloopbijeenkomst stationsgebied 7 maart - varianten verkeerscirculatie (5) Goudappel Coffeng (2011) WachtrijTool bij overwegen Hilversum - Schoolstraat (6) Goudappel Coffeng (2013) Beoordeling PHS-overwegsituaties op bereikbaarheid (1 e fase) - bij wijzigende treinfrequenties en verkeersintensiteiten (8) LVO & Arcadis (2015) WP2A- probleemanalyse spoorkant Putten Stationsstraat (9) LVO (2017) aanmeldingsdocument LVO-project (10) ProRail (2010) Dichtligtijden van overwegen - stand van zaken juni overweg Hoge Larenseweg Hilversum (11) ProRail (2012) OV SAAL MLT Diemen - Hilversum West - Overwegen inventarisatie, risicoanalyse en verbetervoorstellen (12) Sweco (2016) Risicoanalyse overwegveiligheid Gooilijn (13) XTNT(2013) Quick scan Kleine Spoorbomen Tabel 2.3: Geraadpleegde bronnen (in dit rapport wordt naar deze nummering verwezen) 2.4 Toekomstige ontwikkelingen Een paar toekomstige ontwikkelingen zijn bekend die effect hebben op de omliggende wegen en/of de overweg. De ontwikkelingen die van invloed zijn op de overweg worden kort beschreven. Frequentie verhoging op het spoor (12) Het project OV SAAL MLT voorziet in een toename van het aantal treinen op onder andere de corridor Diemen - Hilversum. Op dit moment rijden 22 treinen per uur, de frequentie neemt toe met 18%. Er gaan 26 treinen per uur rijden. Op dit moment is totale dichttijd per klokuur bijna 23 minuten bij 15 sluitingen. Het aantal sluitingen wordt in de toekomst 20 sluitingen per klokuur. Als gevolg van de toename van het aantal treinen zal de overweg vaker sluiten en vergroot een hoger aantal treinen de kans op een incident op de overweg. De inrichting en beveiliging van de overweg wijzigt in de toekomst niet en blijft daarmee gelijk aan de huidige situatie. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 7

12 Wijzigingen ten opzichte van huidige situatie: toename van het aantal treinen per uur met 20%; de dichtligtijd per sluiting daalt van anderhalve minuut naar één minuut; het aantal sluitingen per klokuur neemt toe van 15 naar 20; de totale dichtligtijd per klokuur verandert niet, doordat de dichtligtijd per sluiting afneemt. Stationsgebied De gemeente Hilversum heeft plannen om de inrichting van het stationsgebied bij het NS-station Hilversum te vernieuwen. Met de vastgestelde Centrumvisie streeft de gemeente naar een goed bereikbaar compact centrum met verschillende sferen en karakteristieken. Een van de zones waar een belangrijke kwaliteitsslag gemaakt moet worden is het stationsgebied. Het stationsgebied is een belangrijke entree tot het centrum van Hilversum. Het is een gebied waar verkeersmodaliteiten efficiënt, veilig en aantrekkelijk met elkaar worden verbonden. Vandaag de dag is dit gebied weinig aantrekkelijk, sociaal-onveilig en heeft een zwakke relatie met het centrum. De routes naar het centrum zijn onvoldoende herkenbaar, het gebied is onaantrekkelijk en met name het gebied rond het busstation met de vele bufferende bussen en het al jaren leegstaande voormalige UWV-pand is een bijzonder onaangename plek om te verblijven (3). De overweg Kleine Spoorbomen is niet opgenomen als onderdeel van het stationsgebied. Echter heeft het wel gevolgen voor de spoorwegovergang, omdat enkele verkeersstromen mogelijk anders gaan lopen. De uitwerking is nog niet definitief vastgesteld. Op 12 januari 2017 heeft de gemeente Hilversum de bewoners geïnformeerd, hierbij werden de volgende uitgangspunten benoemd aan de bewoners: Schapenkamp tweerichtingsverkeer; Koninginneweg tweerichtingsverkeer; verkeersafwikkeling waarbij de Kleine Spoorbomen ongemoeid blijven (er komt een apart project Kleine Spoorbomen ); Stationsstraat wordt autoluw. (3) De effecten van deze uitgangspunten voor de overweg waren tijdens dit onderzoek, in maart 2017, nog niet bekend. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 8

13 Figuur 2.5: Visie Stationsomgeving (3) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 9

14 3 Kwalitatieve beschrijving In dit hoofdstuk wordt de kwalitatieve probleembeschrijving van de wegkant gegeven. Hierbij wordt de verkeerskundige en de ruimtelijke omgeving beschreven in paragraaf 3.1. In paragraaf 3.2 wordt de tijdens de schouw waargenomen verkeerssituatie beschreven. Vervolgens worden in de daaropvolgende paragrafen enkele situaties nader beschouwd en geanalyseerd. Figuur 3.1: Ruimtelijke context overweg Kleine Spoorbomen Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 10

15 3.1 Verkeerskundige en ruimtelijke omgeving Ruimtelijke omgeving De overweg is onderdeel van de Gooilijn. NS-station Hilversum Media Park ligt ten noorden van de overweg en NS-station Hilversum ligt ten zuiden (zie figuur 3.1). Kijkend naar de ligging van de overweg in de stad Hilversum, ligt de overweg ten noorden van het NS-station Hilversum en ten noordoosten van het centrum. De overweg ligt binnen de buitenring van Hilversum, dat het doorgaande verkeer om Hilversum heen leidt. Rondom de overweg zijn diverse functies, zoals het Podium De Vorstin en diverse kantoren gevestigd. Het is een drukke stedelijke omgeving waarin veel zaken gebeuren die de aandacht van de overweg afleiden. Figuur 3.2 is de luchtfoto van de overweg en de directe omgeving weergegeven. De afleiding ontstaat bijvoorbeeld door de aanwezige bebouwing met reclame-uitingen en de kruispunten met veel verkeersdeelnemers, veel verkeerstekens en een diversiteit aan wegdekverhardingen. Figuur 3.2: Bovenaanzicht van overweg de Kleine Spoorbomen (Cyclomedia) Verkeerskundige situatie De voornaamste functie van de overweg Kleine Spoorbomen is de ontsluiting van het centrum aan de oostzijde. De overweg heeft daarmee dus een functie voor bezoekers van het centrum en bevoorradingsverkeer hoger dan 3,50 meter (in verband met de doorrijhoogte van 3,50 meter in de Lage Naarderweg en de Beatrixtunnel) richting het oosten. Het snelheidsregime op de overweg en de aanliggende wegen is 50 km/h (gebiedsontsluitingsweg). Op de Schoolstraat liggen fietsstroken en langs de Noorderweg liggen deels fietsstroken en deels fietspaden. Parallel aan het spoor loopt een fietspad dat uitkomt bij station Hilversum. Op de Hoge Larenseweg (erftoegangsweg) is het snelheidsregime 30 km/h en is gemengde verkeersafwikkeling. Op de Hoge Larenseweg geldt eenrichtingsverkeer (op het deel nabij de overweg) voor auto s van oost naar west (richting de overweg) (12). Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 11

16 Direct aan de spoorwegoverang liggen twee kruisingen waar verschillende verkeersstromen bij elkaar komen. Aan de westzijde de Schoolstraat - Koninginneweg en aan de oostzijde van het spoor de Hoge Larenseweg - Noorderweg. De kruising van de Hoge Larenseweg en de Noorderweg ligt pal tegen de overweg aan; er is nauwelijks sprake van opstelruimte tussen kruispunt en overweg. Op de kruising geldt een voorrangsregeling waarbij het verkeer in oost-westrichting voorrang heeft op het verkeer in noordzuidrichting. Aan beide zijden van de overweg is er sprake van een ontruimingsprobleem door het nabijgelegen kruispunt. Op deze kruispunten is een beperkte VRI (verkeerslichten met alleen oranje en rood) geplaatst waarvan de werking is gekoppeld aan de overweginstallatie. (11) Spoorgerelateerde situatie De maximumsnelheid van het treinverkeer op deze overweg is 80 km/h. De totale dichtligtijd per klokuur is bijna 23 minuten bij 15 sluitingen (12). De overweg is beveiligd middels een AHOB-installatie. De overweg heeft vier overwegbomen en meerdere waarschuwingslampen: twee overwegbomen voor de rijbaan (inclusief trottoir) en twee overwegbomen op het trottoir. Het verkeer wordt voor de overweg/kruising met voorwaarschuwingslampen geattendeerd op de overweg om te voorkomen dat de kruising geblokkeerd is op het moment dat de overweg gesloten wordt. In totaal worden er twee sporen overgestoken. Er staan tussen de fietspaden/trottoirs en de rijbaan geen hekjes ter voorkoming dat voetgangers en fietsers de overweg (on)bewust kunnen passeren. Deze ruimte is er in de huidige inrichting niet. (12) De huidige score in het overwegenregister waarin per overweg een risicoschatting is gemaakt is 15. Er zijn in het overwegenregister 11 overwegen in Nederland geregistreerd met een score van 15 of meer. (11) Figuur 3.3: Schoolstraat richting spoorwegovergang/hoge Larenseweg (12) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 12

17 Figuur 3.4: Hoge Larenseweg richting Spoorwegovergang/Schoolstraat (12) Figuur 3.5: Noorderweg in Noordelijke richting (12) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 13

18 Figuur 3.6: Noorderweg in zuidelijke richting (12) 3.2 Wat zien we gebeuren? Op maandag 6 maart 2017 is de (zonnige) avondspits geschouwd en op woensdag 8 maart de (regenachtige) ochtendspits. Uit de schouw is het volgende opgevallen: De overwegbomen zijn vaak gesloten. Bij de Hoge Larenseweg - Noorderweg hebben voetgangers weinig ruimte om te staan, bij het wachten bij de spoorovergang. Een voetpad ontbreekt, waardoor de voetgangers op het fietspad gaan staan. Voetgangers hebben minder zicht op auto s die vanaf de overweg komen, waardoor ze soms langer staan te wachten voordat ze de Noorderweg oversteken. Bij de Schoolstraat/Koninginneweg hebben voetgangers een voetpad waar zij kunnen wachten. Veel fietsers en voetgangers steken de overweg schuin over, en wisselen van rijbaan. Fietsers rijden door tot aan de spoorbomen en maken geen gebruik van de opstelvakken, die aan de oostzijde bij de verkeerslichten aanwezig zijn. Op bepaalde momenten is het zo druk met fietsers, dat enkel fietsers tussen de sluitingen van de spoorwegbomen kunnen oversteken. Gemotoriseerd verkeer moet blijven wachten. De hiaten zijn op sommige momenten erg klein, fietsers en automobilisten gooien zich er voor. Ook op momenten als dit eigenlijk niet kan. Fietsers en auto s vanaf de Hoge Larenseweg hebben voorrang, het verkeer op de Noorderweg houdt hier geen rekening mee en moet plotseling remmen. Afslaande auto s richting de Koniginneweg of Noorderweg moeten doorgaande fietsers voorrang verlenen, hierdoor komen auto s stil te staan op de overweg. Op het moment dat de spoorbomen zijn gesloten, gaan auto s en fietsers onverwachte manoeuvres maken, bijvoorbeeld om langs de wachtrij te rijden. Enkelen auto s rijden langs de verkeerde kant van de vluchtheuvel, om de wachtrij te passeren. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 14

19 Op het moment dat de signalering aangaat en de slagbomen naar beneden, staan enkele auto s nog op de overweg. Auto s stellen zich onbedoeld verkeerd op, soms op gevaarlijke en onhandige plekken. In de ochtend- en avondspits zijn er lange wachtrijen. In de ochtendspits is er op de Noorderweg een lange wachtrij, in de avondspits verdeelt de wachtrij zich over verschillende richtingen. Soms slalommen fietsers om de slagbomen heen en steken voordat de lichten zijn gedoofd de overgang over. Uit deze waarnemingen zijn een tweetal punten te benoemen, die In de volgende paragrafen nader omschreven en geanalyseerd worden: inrichting en voorrang verlenen; bestemming en doorgaand verkeer. 3.3 Inrichting en voorrang verlenen Kruispunt oostzijde strak tegen de overweg Het kruispunt Hoge Larenseweg - Schoolstraat - Noorderweg (oostzijde) ligt strak tegen de overweg aan. Hierdoor ontstaan knelpunten: Na opening van de overweg is er op dat moment veel aanbod van verkeer. Het verkeer vanaf de Hoge Larenseweg heeft voorrang op het linksafslaande verkeer vanaf de overweg, daardoor moet dit verkeer op de kruising/overweg wachten. Indien de overweg direct daarna weer dicht gaat, is er kans dat de overweg geblokkeerd wordt. (12) Indien de overweg gesloten is, staan de fietsers tussen de (vracht)auto s te wachten voor de overweg. Auto s en fietsers staan midden op de kruising. Daardoor kunnen onveilige situaties ontstaan met rechtdoorgaand verkeer op de Noorderweg. Dit rechtdoorgaande verkeer rijdt over de kruising en hoeft niet te wachten op de trein. (12) Kruispunt oostzijde voorrangsituatie onherkenbaar Het autoverkeer op de Hoge Larenseweg en de Schoolstraat heeft voorrang, in verband met de spoorwegovergang. Kijkend naar hoe de wegen zijn vormgegeven en ingericht, is dit aan de oostzijde van het spoor niet herkenbaar. De Noorderweg heeft het karakter van een voorrangsweg, maar zij moeten aan de Hoge Larenseweg en de Schoolstraat voorrang verlenen. Ondanks de markeringen op het asfalt en de bebording, is dit voor de verkeersdeelnemers niet herkenbaar en nemen zij voorrang (figuur 3.7). Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 15

20 Figuur 3.7: Onduidelijke inrichting Kruispunt oostzijde voorrangsituatie leidt tot stilstaan op de overweg De Hoge Larenseweg is een eenrichtingsweg. Verkeer vanaf de overweg, vanuit het westen (Schoolstraat) moet afslaan richting de Noorderweg (noordelijke of zuidelijke richting). Op het moment dat een verkeersdeelnemer vanaf de overweg/schoolstraat komt en in noordelijke richting verder wil, moet de verkeersdeelnemer het verkeer vanaf de Hoge Larensweg voorrang verlenen. Dit heeft als gevolg dat het verkeer tot stilstand komt op de spoorwegovergang. Afslaande auto s vanaf de overweg moeten ook voorrang verlenen aan rechtdoorgaande fietsers (en fietsers die hun hand niet uitsteken). De Hoge Larenseweg is een eenrichtingsweg voor gemotoriseerd verkeer, voor fietsers is het mogelijk om beide richtingen te fietsen. De afslaande auto s moeten wachten op de rechtdoorgaande fietsers, vervolgens komen meerdere auto s tot stilstand, waarbij enkele ook op de overweg. Ook op het kruispunt aan de westzijde speelt dit probleem. Dit kan tot een gevaarlijke situatie leiden, op het moment dat de spoorwegbomen gaan sluiten voor een naderende trein (ontruimingsprobleem). Automobilisten gaan rare manoeuvres maken en op gevaarlijke en onhandige plekken stilstaan. Op het moment dat de spoorwegbomen omhoog gaan, staat deze auto in de weg voor de andere auto s. Andere automobilisten storen zich aan de stilstaande auto. Samenvatting voorrang verlenen De verschillende verkeersbewegingen zijn schematisch weergegeven in figuur 3.8. Het verkeer op de overweg moet verschillende andere verkeersdeelnemers voorrang verlenen. Auto s komen tot stilstand op de overweg, echter kan dit voor ontruimingsproblemen zorgen op het moment dat er een trein nadert en de signalering aan gaat en de slagbomen naar beneden. Ook is de voorrangverlening niet herkenbaar, waardoor de kans op ongevallen toeneemt. Op het moment dat er een ongeval op de kruising Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 16

21 gebeurt, wordt de overweg geblokkeerd, omdat de kruising direct tegen de overweg aan ligt. Figuur 3.8: Voorrang en inrichting bovenaanzicht Slalomgedrag Slalomgedrag houdt in dat verkeersdeelnemers geneigd zijn rode lichten van de gesloten overweg te negeren en om de spoorbomen heen te slalommen, er zijn drie soorten slalomgedrag te onderscheiden: het oversteken van de overweg terwijl de spoorbomen bezig zijn met sluiten en de signalering aan is; het oversteken van de overweg als de spoorbomen gesloten zijn; het oversteken van de weg, terwijl de spoorbomen opengaan en de signalering nog aan is. Bij de Kleine Spoorbomen is veel onbewust slalomgedrag door gemotoriseerd verkeer. De verkeerdeelnemers konden niet meer stoppen en staken de overweg dus over op het moment dat de spoorbomen bezig waren te sluiten en de signalering aan was. Het is een veelgebruikte overweg, op een drukke en onoverzichtelijke kruising met verschillende aanrijroutes. De drukte en het vele verkeer kunnen ervoor zorgen dat gemakkelijk fouten worden gemaakt. Tevens is waargenomen dat veel fietsers de overweg oversteken, terwijl de spoorbomen opengaan en signalering nog aan is. Aan de westzijde ligt een fietspad parallel aan het spoor. Fietsers vanaf het noorden kunnen (on)bewust slalommen over de overweg (bij gesloten overwegbomen). Aan de oostzijde kunnen fietsers op de Noorderweg vanaf het zuiden en fietsers vanaf de Hoge Larenseweg (on)bewust slalommen over de overweg. Dit is mogelijk omdat er geen Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 17

22 fysieke scheiding is tussen de rijstroken. Dit geldt niet voor de overige fietsroutes. Aan alle beide zijden van de overweg zijn aan de noordzijde en zuidzijde van de overweg is de voetganger op het trottoir niet opgesloten tussen de hekken. Daardoor kunnen voetgangers (on)bewust slalommen over de overweg (bij gesloten overwegbomen). (12) Verkeerslichten (2) Om de doorgang voor de bus op de Koninginneweg te verbeteren zijn in het verleden verkeerslichten geplaatst op de kruispunten aan beide zijden van de spoorwegovergang. De verkeerslichten treden enkel in werking op het moment dat de spoorbomen worden gesloten met als doel het kruispuntoppervlak vrij te houden van verkeer dat voor de gesloten spoorbomen wacht. In de praktijk wordt het kruispuntoppervlak veelal vrij gehouden, maar fietsers wachten niet voor de verkeerslichten en ook veel automobilisten rijden door tot over de stopstreep en voorbij de verkeerslichten. Fietsers doen dit bewust. Automobilisten doen dit deels bewust, maar ook onbewust. Tijdens drukke momenten doen automobilisten er lang over om de kruispunten over te steken. Als dan halverwege de lichten gaan knipperen en de bomen gaan sluiten, komen automobilisten op andere locaties tot stilstand. De huidige verkeerslichtenregeling heeft verder tot gevolg dat, als de rode lichten van alle naderingsrichtingen na het vrijkomen van het spoor tegelijkertijd doven, er geen sprake is van een ordelijke verkeersafwikkeling van de wachtrijen. Alle richtingen komen tegelijkertijd in beweging en degene die het eerst op het kruisingsvlak is, claimt de voorrang. Juist de richtingen met de langste wachtrij ondervinden hiervan de meeste vertraging. Er lijkt juist op het moment dat de spoorbomen weer open gaan behoefte aan het regelen van verkeer. 3.4 Bestemmings- en doorgaand verkeer Over de overweg rijdt veel verkeer. Tijdens de schouw zagen we lange wachtrijen ontstaan. In hoofdstuk 4 wordt deze constatering verder onderbouwd met kwalitatieve gegevens. In deze paragraaf wordt nader geanalyseerd en gekeken waarom het druk is bij de overweg. Eén van de redenen waarom het druk is bij de overweg is, door de ligging van de spoorwegovergang. De overweg ligt in de nabijheid van het centrum, die verkeer aan trekt. Tevens ligt sinds 2013 parallel aan het spoor de fietsroute Langs de Lijn. Anderzijds is dit niet de enige overweg in Hilversum. In figuur 2.1 is te zien dat er meerdere overwegen zijn, noordelijker de ongelijkvloerse kruising Johannes Gerardtstraat en zuidelijker de Beatrixtunnel. Daarnaast is bij het station Hilversum een fietstunnel. De vraag die gesteld kan worden is of al het verkeer dat gebruik maakt van de overweg Kleine Spoorbomen bestemmingsverkeer is, mede door de mogelijkheden die het verkeer nog meer heeft om het spoor te kruisen in Hilversum. In hoeverre maakt doorgaand verkeer ook gebruik van de overweg Kleine Spoorbomen? Waarschijnlijk heeft de vertraging die ontstaat op Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 18

23 de routes waarin de ongelijkvloerse kruising Johannes Gerardtstraat en de Beatrixtunnel liggen, invloed op de hoeveelheid verkeer op de overweg Kleine Spoorbomen. XTNT heeft in 2013 onderzoek gedaan naar de overweg en de gevolgen in kaart gebracht van een mogelijke afsluiting van de overweg. XTNT constateert dat naar alle waarschijnlijkheid niet alleen automobilisten tussen het gebied rondom de Hoge Larenseweg en het centrum gebruik maken van de spoorwegovergang. Ook ongewenst verkeer met andere herkomsten en bestemmingen passeert de spoorwegovergang. Dit verkeer hoeft in principe geen gebruik te maken van de overweg en heeft bijvoorbeeld de buitenring als goed alternatief. Zo kan verkeer vanaf de Raadhuisbuurt richting oostkant van het spoor en A27 de Kleine Spoorbomen gebruiken, terwijl men net zo eenvoudig via de ring kan rijden. Veel mensen doen dit waarschijnlijk uit gewoonte en denken dat dit een snellere route is dan via de ring. Ook Connexxion-bussen die van en naar de busremise rijden, maken nu gebruik van de overweg (13). In de toekomst wordt de remise overigens verplaatst. In figuur 3.9 zijn de verschillende verkeersstromen in beeld gebracht weergegeven. Figuur 3.9: Bestemming en doorgaand verkeer (13) Kortom: Het centrum trekt verkeer, daarnaast maakt een deel van de verkeersdeelnemers van de overweg uit gewoonte gebruik van de overweg Kleine Spoorbomen, terwijl zij een alternatief hebben (via de buitenring of de Beatrixtunnel). Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 19

24 3.5 Samenvatting Kijkend naar de hiervoor gegeven kwalitatieve beschrijving is een aantal samenhangende oorzaken te benoemen, waarom de overweg Kleine Spoorbomen als verkeersonveilig wordt ervaren. Geconstateerd is dat de overweg Kleine Spoorbomen druk en onoverzichtelijk is. Onoverzichtelijk omdat verschillende verkeersstromen en aanrijroutes bij elkaar komen. De (voorrangs-) inrichting is niet voor alle verkeersdeelnemers herkenbaar, fouten worden gemakkelijk gemaakt. Automobilisten vanaf de overweg moeten afremmen voor kruisend verkeerd. Dit zorgt voor ontruimingsproblemen op het moment dat een trein nadert. Als er een ongeval gebeurt wordt de overweg geblokkeerd, omdat de kruising direct tegen de overweg aan ligt. De overweg wordt als druk ervaren, omdat een deel van de verkeersdeelnemers de overweg gebruikt uit gewoonte, terwijl zij een alternatief hebben via de buitenring en de Beatrixtunnel. Het grootste knelpunt is het kruispunt aan de oostzijde dat direct tegen de overweg aan ligt. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 20

25 4 Kwantitatieve beschrijving In dit hoofdstuk worden de kwantitatieve gegevens beschreven die bekend zijn over de situatie op en rondom de spoorwegoverweg Kleine Spoorbomen in Hilversum. Hierbij wordt eerst overzicht gegeven van de verkeersstromen van het gemotoriseerde verkeer en het fietsverkeer, vervolgens wordt gekeken naar de doorstroming; wachttijd, voertuigverliesuren en de wachtrij. 4.1 Overzicht verkeersstromen In hoofdstuk 3 is geconstateerd dat het een drukke oversteek is. Met behulp van het verkeersmodel en verkeerstellingen is het mogelijk om de orde van grote van de verschillende verkeersstromen weer te geven. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen gemotoriseerd verkeer en langzaam verkeer. Intensiteiten gemotoriseerd verkeer Uit het gemeentelijke verkeersmodel zijn de volgende intensiteiten overgenomen (tabel 4.1) in motorvoertuigen (mvt). De verschillende wegvakken zijn in figuur 4.1 weergegeven. werkdagetmaal ochtendspits avondspits wegvak wegvak wegvak wegvak 4 PM PM PM wegvak 5 PM PM PM wegvak wegvak wegvak wegvak Tabel 4.1: Intensiteiten gemotoriseerd verkeer uit het verkeersmodel (mvt) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 21

26 Figuur 4.1: Gemeten wegvakken voor intensiteit gemotoriseerd verkeer Naast het gemeentelijke verkeersmodel hebben er tellingen plaatsgevonden specifiek op de spoorwegovergang. De meest recente tellingen die beschikbaar zijn, ten tijde van dit onderzoek, komen uit maart In de tabel 4.2 zijn de resultaten weergegeven. werkdagetmaal ochtendspitsuur avondspitsuur richting richting Tabel 4.2: Resultaat tellingen maart 2017 (mvt) Figuur 4.2: Telrichting maart Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 22

27 Vrachtverkeer (2): Het percentage vrachtverkeer ter hoogte van de spoorwegovergang bedraagt, uitgaande van tellingen van ProRail, circa 5% (waarvan circa 10% zwaar). In de praktijk betekent dit circa 4 grote vrachtauto s per uur. Overige spoorwegenovergangen Het gemotoriseerde verkeer heeft ook de mogelijkheid om het spoor ongelijkvloers te kruisen op de Johannes Geradtsweg en de Beatrixtunnel. Om een vergelijking te maken met hoe druk het bij de overweg Kleine Spoorbomen is, zijn in tabel 4.3 de intensiteiten van deze twee spoorwegovergangen weergegeven. werkdagetmaal 2013 ochtendspits 2013 avondspits 2013 Kleine Spoorbomen 9.200* Johannes Geradtsweg Beatrixtunnel * Gemiddelde werkdag tellingen 2011 Tabel 4.3: Intensiteiten spoorwegovergangen in Hilversum (verkeersmodel) (mvt) Figuur 4.3: Johannes Geradtsweg (2015, Cyclomedia) Figuur 4.4: Beatrixtunnel (P. Veenendaal) 4.2 Intensiteiten langzaam verkeer Naast het gemotoriseerde verkeer geeft het gemeentelijke verkeersmodel ook de fietsintensiteiten weer (tabel 4.4) De verschillende wegvakken zijn in figuur 4.5 weergegeven. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 23

28 werkdagetmaal ochtendspits avondspits wegvak wegvak wegvak wegvak 4 PM PM PM PM PM PM wegvak 5 PM PM PM PM PM PM wegvak wegvak wegvak wegvak wegvak wegvak Tabel 4.4: Intensiteiten fiets uit het verkeersmodel Figuur 4.5: Gemeten wegvakken voor fietsintensiteiten In de Interne Memo van de gemeente Hilversum (2012) wordt aangegeven dat de overweg intensief wordt gebruikt door fietsers. De overweg maakt namelijk deel uit van het hoofdfietsnetwerk. De gemeente heeft ook tellingen van de overweg laten uitvoeren (datum onbekend). In tabel 4.5 zijn de fietstellingen weergegeven. Deze tellingen komen op hoofdlijnen overeen met tijdens de schouw waargenomen fietsstromen. Het aantal fietsers en auto s bleek toen dezelfde orde van grootte te hebben. Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 24

29 tijdstip telling 1 (Schoolstraat t.h.v. Kleine telling 2 (zijde Noorderweg) per uur Spoorbomen ) uur uur uur etmaal (schatting) Tabel 4.5: Fietsverkeer ter hoogte van de Kleine Spoorbomen (2) Dat het een drukke fietsroute betreft illustreert tabel 4.6, hierbij zijn andere relatief drukke fietsroutes in Hilversum weergegeven. Het verschil van intensiteit op Schoolstraat in tabellen 4.5 en 4.6 is te verklaren doordat een ander wegvak is gemeten. telpunt aantal fietsers/etmaal Emmastraat Prins Bernhardstraat Stationstunnel Schoolstraat Havenstraat Tabel 4.6: Top 5 fietsroutes in Hilversum (2) Over het aantal voetgangers zijn geen tellingen beschikbaar. Wel zijn deze tijdens de schouw geregistreerd. In totaal zijn toen circa 730 auto s, circa 810 fietsers en circa 170 voetgangers waargenomen. Op basis hiervan zou kunnen worden geconcludeerd dat het aantal voetgangers circa 21% van het aantal fietsers is, dus circa voetgangers per werkdagetmaal. 4.3 Doorstroming In de voorgaande paragraaf zijn de verkeersintensiteiten opgenomen. In deze paragraaf is de berekende hinder, die de verkeersafwikkeling van de overweg ondervindt, opgenomen. Door middel van de wachttijd, voertuigverliesuren en de wachtrij is de doorstroming bij de overweg Kleine Spoorbomen in beeld gebracht. Goudappel Coffeng heeft eerder in opdracht van ProRail met het instrument WachtrijTool de wachttijd, voertuigverliesuren en de wachtrij bepaald (5). De resultaten van de WachtrijTool van de overweg Kleine Spoorbomen wijken mogelijk af van de huidige situatie van de overweg. De berekening heeft in 2014 plaatsgevonden, waarbij de verkeersintensiteiten van 2011 zijn gebruikt. Daarnaast is in paragraaf 2.4 gecon- Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 25

30 stateerd dat de werkelijke dichtligtijden korter zijn dan de berekende dichtligtijden Dit heeft effect op de wachttijd, voertuigverliesuren en wachtrij. Voor de volledigheid zijn de beschikbare gegevens ten aanzien van de wachttijd, voertuigverliesuren en wachtrij hierna opgenomen. Geadviseerd wordt dat het LVO dit op basis van gemeten dichtligtijden en de verkeersintensiteiten uit voorgaande paragrafen actualiseert. wachttijd overweg Kleine Spoorbomen gemiddelde wachttijd in wachtrij richting 1 0:02:17 gemiddelde wachttijd langzaam verkeer richting 1 0:01:35 gemiddelde wachttijd in wachtrij richting 2 0:01:39 gemiddelde wachttijd langzaam verkeer richting 2 0:01:35 Tabel 4.7: Wachttijd overweg Kleine Spoorbomen (5) voertuigverliesuren overweg Kleine Spoorbomen VVU per uur (gem. over alle trekking) richting 1 14:25:57 VVU per uur (gem. over alle trekking) richting 2 01:19:05 Tabel 4.8: Voertuigverliesuren overweg Kleine Spoorbomen (5) wachtrij overweg Kleine Spoorbomen gemiddelde maximale wachtrijlengte richting 1 gemiddelde maximale wachtrijlengte richting 2 maximaal optredende wachtrijlengte richting 1 maximaal optredende wachtrijlengte richting m 28 m 556 m 69 m Tabel 4.9: Wachtrij overweg Kleine Spoorbomen (5) Tijdens de schouw is ook gekeken naar de wachtrij: In de ochtendspits loopt de wachtrij op de Noorderweg zuid op tot het station, op de andere richtingen is de wachtrij dan een paar auto s 2/3/4. In de avondspits verdeelt de wachtrij zich meer over de verschillende richtingen. Op de Noorderweg zuid is de wachtrij dan 1 tot 6 auto s. Op de Noorderweg noord 2 tot 6. Op de Hoge Larenseweg 1 of 2. Aan de andere zijde van het spoor zijn de wachtrijen langer. Op de Schoolstraat 4 tot 8 op de Koninginneweg 5 tot 15 auto s. In het rapport Beoordeling PHS-overwegsituaties op bereikbaarheid (1e fase) - bij wijzigende treinfrequenties en verkeersintensiteiten uit 2013 scoort de overweg hoog op wachttijd, voertuigverliesuren en wachtrij. De streefwaarden ten aanzien van de wachttijd worden overschreden. (6) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 26

31 4.4 Ongevallen De verkeersongevallen zijn overgenomen uit ViaStat. Uit de gegevens van ViaStat blijkt dat in de periode ongevallen hebben plaatsgevonden, waarvan twee ongevallen ernstig (in 2013 en 2014). Figuur 4.6: Gemeten wegvakken in ViaStat Figuur 4.7: Aantal (ernstige) ongevallen periode (ViaStat) Het aantal slachtoffers op de overweg, zoals geregistreerd door ProRail, is opgenomen in tabel 4.10 (11). Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 27

32 periode aantal incidenten 18 aantal dode weggebruikers 0 aantal zwaargewonde weggebruikers 1 aantal lichtgewonde weggebruikers 0 Tabel 4.10: Aantal slachtoffers op de overweg zoals geregistreerd door ProRail (11) Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 28

33 5 Conclusie Het doel is om een brede en integrale probleemanalyse te geven van de wegkant bij de overweg Kleine Spoorbomen in Hilversum. Hiervoor zijn zowel kwalitatieve gegevens als kwantitatieve gegevens verzameld. Geconstateerd is dat het een drukke overweg is waar verschillende verkeersstromen bij elkaar komen. Per etmaal gaan ongeveer motorvoertuigen en fietsers over de spoorwegovergang, tevens liggen aan de overweg twee kruisingen en de fietsroute Langs de Lijn. Er zijn dus evenveel motorvoertuigen als fietsers die gebruik maken van de overweg. De dichtligtijden (bijna 23 minuten per uur en verdeeld over 15 sluitingen) zorgen er voor dat op bepaalde momenten, vaak in de spits, enkel fietsers kunnen oversteken en het gemotoriseerde verkeer de overweg niet kan oversteken. Automobilisten komen onbedoeld tot stilstand op of halverwege de kruisingsvlakken van de nabij gelegen kruispunten. Wachttijd, voertuigverliesuren en de lengte van de wachtrij vormen een probleem voor de doorstroming van het verkeer. Het grootste probleem is het kruispunt aan de oostzijde van het spoor dat pal tegen de overweg aan ligt. De voorrangsinrichting is voor sommige verkeersdeelnemers niet herkenbaar. Komend van de overweg heeft het verkeer voorrang, in de praktijk gebeurt dit niet altijd. Bovendien moeten auto s voorrang verlenen aan fietsers en andere verkeersdeelnemers, waardoor zij tot stilstand komen op de overweg. Dit zorgt voor ontruimingsproblemen bij een naderende trein. In de periode zijn er 18 ongevallen geregistreerd in ViaStat nabij de overweg. Van de 18 ongevallen, waren 2 ongevallen ernstig. De overweg heeft een hoog risicocijfer. De overgang ligt in de nabijheid van het centrum, dat een verkeerstrekkende functie heeft. Desondanks is een deel van de verkeersdeelnemers doorgaand verkeer en maken vanuit gewoonte gebruik van de overgang, terwijl zij een alternatief hebben (via de buitenring). Probleemanalyse overweg ' Kleine Spoorbomen ' 29

34 Vestiging Deventer Snipperlingsdijk BJ Deventer T +31 (0570) F +31 (0570) Postbus AD Deventer goudappel@goudappel.nl