visiedocument 2016 VISIE RIBW BRABANT

Transcriptie

1 VISIE RIBW BRABANT RIBW BRABANT Tilburg, februari

2 INLEIDING... 3 MISSIE... 3 VISIE... 3 VAN THEORIE THEORIE OVER HERSTEL... 4 Het begrip herstel in de geestelijke gezondheidszorg... 4 Fasen van herstel... 4 Herstelondersteunende zorg... 5 NAAR PRAKTIJK HERSTELONDERSTEUNENDE ZORG BIJ RIBW BRABANT... 6 Ervaringsdeskundigheid... 6 Eigen regie... 7 Uitgangspunten in de begeleiding... 7 In de maatschappij... 8 Methodisch werken... 8 Sociaal netwerk... 9 Resultaatsturing... 9 Deskundige medewerkers WELKE ZORG EN ONDERSTEUNING WORDT GEBODEN? Individuele begeleiding Groepsbegeleiding KREW samen werken aan werk Behandeling Overige ondersteuning ORGANISATIE kernwaarden Innovatieve organisatie Samenwerking Medewerkers Ondersteunende diensten Toekomst

3 INLEIDING Deze tekst is geschreven om achtergrondinformatie te geven over RIBW Brabant: Waarom bestaat RIBW Brabant? Hoe werken we? Wat is de zorg die we bieden? Veel mensen krijgen in hun leven te maken met psychische problemen. In recente onderzoeken wordt gesproken over één op de vier mensen die in hun leven geconfronteerd worden met ernstige psychische problemen. RIBW Brabant richt zich in haar begeleiding op deze grote groep mensen in onze maatschappij. In het eerste hoofdstuk starten we bij het theoretisch kader van waaruit we onze zorg bieden en op basis waarvan onze organisatie is ingericht. Het volgende hoofdstuk gaat in op de praktijk: hoe hebben we onze zorg georganiseerd? Welke keuzes hebben we gemaakt? In het derde hoofdstuk staan concrete voorbeelden van de zorg en begeleiding die we bieden. Tot slot gaan we in het laatste hoofdstuk in op hoe we de organisatie ingericht hebben om de zorg zo optimaal mogelijk te kunnen bieden. MISSIE RIBW Brabant ondersteunt mensen met psychiatrische en/of psychische kwetsbaarheid bij het vinden van een weg in de samenleving. De cliënt bepaalt zelf de route en de eindbestemming. Door partnerschappen aan te gaan met de cliënt en zijn omgeving draagt RIBW Brabant bij aan het verhogen van het welzijn, welbevinden en kwaliteit van leven. VISIE RIBW Brabant biedt specialistische zorg aan mensen met psychiatrische en/of psychische kwetsbaarheden. Herstelondersteunende zorg is het fundament van onze specialistische zorg. Elke cliënt wordt individueel geadviseerd en begeleid bij zijn persoonlijk hersteltraject. Wie helpt en wat helpt in een herstelproces is per individu verschillend en kan daarom op verschillende manieren gestalte krijgen. Essentieel is dat de cliënt hierin keuzes kan maken op basis van eigen argumenten en vertrouwen in zichzelf en de ander. Ongeacht of de cliënt beschermd woont, thuis begeleiding ontvangt, deelneemt aan activiteiten, werkt in arbeidsmatige projecten of gebruik maakt van een behandelmodule, altijd staat de ondersteuningsvraag van de cliënt centraal en gaan we uit van de wensen en mogelijkheden van de persoon. Van mens tot mens en met oog voor de eigen kracht van de cliënt zetten we kennis, ervaring en expertise binnen de psychiatrie in. We werken gestructureerd aan herstel met behulp van resultaatsturing. We werken met erkende methodieken, werken in kleine begeleidingsgroepen, betrekken het netwerk van de cliënt en werken in de wijk. Dit sluit niet alleen aan bij onze herstelvisie, dit sluit ook aan bij een efficiënte en resultaatgerichte bedrijfsvoering. Gecombineerd met de slimme inzet van ondersteunende diensten zoals ICT en het financieel bureau zijn we een flexibele en innovatieve organisatie. RIBW Brabant werkt vanuit de kernwaarden: VERBINDING, INSPIRATIE, PROFESSIONALITEIT, VERTROUWEN. 3

4 VAN THEORIE. 1. THEORIE OVER HERSTEL Het begrip herstel in de geestelijke gezondheidszorg Bij herstel wordt al snel gedacht aan de medisch-wetenschappelijke definitie van herstel, waarin genezing centraal staat. Het gaat dan om herstel van een ziekte. De symptomen verdwijnen en de ziekte gaat over. In de geestelijke gezondheidszorg wordt met het woord herstel iets anders bedoeld. Daar gaat herstel over de manier waarop iemand met zijn psychische klachten omgaat. Herstel is namelijk meer dan alleen herstellen van psychiatrische problematiek. Het gaat ook over herstellen van de gevolgen van de psychische problemen en je opnieuw oriënteren op wat je wilt en wat mogelijk is. Herstel begint met het opkrabbelen uit een, vaak diep, dal van psychisch lijden. Men gaat weer voorzichtig om zich heen kijken en ziet wat lichtpuntjes. Dat is de basis voor het vinden van een uitweg uit een moeilijke levenssituatie; voor het hervinden van hoop en kracht. Herstel is het intens persoonlijke en unieke proces van verandering van iemands houding, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en rollen. Het is een manier om een bevredigend, hoopvol en betekenisvol leven op te bouwen ondanks de kwetsbaarheden als gevolg van psychische klachten. Waar kunnen mensen van herstellen? De kwetsbaarheid door de eigen klachten; Het psychisch lijden, in het zorgsysteem en in de samenleving; (zelf) stigma; Schade aan persoonlijke identiteit en aan maatschappelijke identiteit; Trauma s die in de zorg zijn opgelopen; Het gevoel van hopeloosheid en machteloosheid; Ontwrichting van het leven; Het verlies van perspectief en van dromen. (Bron: Initiatiefgroep Herstelondersteuning, 2011; Van kans naar realiteit) Fasen van herstel Onderzoek en ervaringen wijzen uit dat het herstelproces zich langs een viertal fases voltrekt, te weten: 1. Overweldigd zijn door psychische klachten Kenmerkend hiervoor is: is aan grote verwarring onderhevig en verkeert in grote psychische nood; tracht alleen nog geestelijk en lichamelijk te overleven; verlies van hoop op verbetering en gevoel van machteloosheid; heeft geen contact met zichzelf of de buitenwereld; ervaart een onuitgesproken verlangen dat iemand zich om hem/haar bekommert. 2. Worstelen met psychische klachten Kenmerkend hiervoor is: de vraag hoe het bestaan ingericht kan worden met deze psychische klachten; een actieve strategie ontwikkelen om de gevolgen van de klachten te verminderen of te neutraliseren; werken aan het herstel van eigenwaarde; werken aan verhogen van vertrouwen in zichzelf en anderen; angst om opnieuw overgeleverd te worden aan de klachten. 4

5 3. Leven met psychische klachten Kenmerkend hiervoor is: het vertrouwen dat er ondanks psychische klachten een waardevol leven mogelijk is; het gevoel van eigenwaarde is versterkt; men weet wat de sterke kanten zijn en kent de persoonlijke grenzen; ondanks de kwetsbaarheden van de klachten is er een plaats binnen de maatschappij gevonden. 4. Leven voorbij de psychische klachten Kenmerkend hiervoor is: de psychische klachten hebben in beperkte mate een plaats in het leven (ze hebben een ondergeschikte plaats in het dagelijks leven); er zijn verschillende rollen ontstaan; er wordt gebruik gemaakt van de talenten en mogelijkheden in het dagelijks leven; er worden nieuwe waarden en doelen in het leven ontdekt; uit de kwetsbaarheid is een kracht ontstaan en de ervaringen worden (on)bewust ingezet. Herstelondersteunende zorg Herstel is geen methodiek Herstel is geen methodiek. Herstelondersteunende zorg kan gezien worden als een grondhouding van waaruit gewerkt wordt. Methodieken worden ingezet vanuit de herstelvisie. Methodieken zijn hulpmiddelen die binnen de begeleiding ingezet kunnen worden om het herstelproces bij de ander op gang te brengen of te vergroten. Kenmerken van herstelondersteunende zorg (HOZ) Begeleiders en behandelaars kunnen het herstelproces van de persoon het beste ondersteunen door in de bejegening van de persoon te werken volgens de hierna volgende houdingskenmerken van herstelondersteunende zorg. De hulpverlener: heeft een attitude van hoop en optimisme; is present (aandachtig aanwezig); gebruikt zijn professionele referentiekader op een terughoudende en bescheiden wijze; maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de cliënt; herkent en stimuleert het benutten van eigen kracht van de cliënt (empowerment) zowel individueel als collectief; erkent, benut en stimuleert de ontwikkeling van ervaringskennis van de cliënt; erkent, benut en stimuleert de ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderen; is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van eigen regie/autonomie. (Droës, 2005) 5

6 NAAR PRAKTIJK 2. HERSTELONDERSTEUNENDE ZORG BIJ RIBW BRABANT De ondersteuning van RIBW Brabant wordt vormgegeven op basis van de wensen en behoeften van de cliënt. We streven er samen met de cliënt naar dat de cliënt zo zelfstandig mogelijk is. Herstelondersteunende zorg is fundamenteel in onze begeleiding. Bij alle medewerkers is basiskennis aanwezig over het begeleiden van mensen met een psychiatrische achtergrond. Naast deze basiskennis is in de teams extra expertise aanwezig die aansluit bij specifieke hulpvragen of diagnoses van de mensen die we begeleiden. Naast de vraag wát helpt? in een herstelproces, is een belangrijke vraag wie helpt? : Allereerst wordt gekeken naar wat iemand zelf kan. Wat zijn iemand zijn vaardigheden en talenten? Vervolgens wordt gekeken naar het systeem om de cliënt heen. Wat kunnen familie, vrienden, buren, werk, studie, de wijk en een vrijwilliger betekenen in de ondersteuning? Tot slot wordt gekeken waar specialistische ondersteuning nodig is. Daarvoor wordt begeleiding vanuit RIBW Brabant ingeschakeld. Uiteraard is de inzet van ervaringsdeskundigheid daarbij inbegrepen. Ook heeft RIBW Brabant korte lijntjes met specialisten van ketenpartners, zoals behandelaren of verslavingszorg. Ervaringsdeskundigheid Een belangrijk onderdeel van herstelondersteunende zorg is de inzet van ervaringsdeskundigheid. De professionele inzet van ervaringen in de geestelijke gezondheidszorg is van grote meerwaarde. Iemand die op professionele wijze het eigen herstelproces beheerst, kan een unieke bron zijn voor een ander. Een ervaringsdeskundig medewerker bij RIBW Brabant is iemand met onderstaande kennis, ervaring en vaardigheden. Een ervaringsdeskundig medewerker: heeft zelf een (ernstige) psychische kwetsbaarheid doorgemaakt of maakt dit bij momenten nog door. Wat iemand is overkomen, de beleving daarvan en eventuele behandeling of begeleiding noemen we ervaring. is gevorderd in het eigen herstelproces. Iemand heeft kennis ontwikkeld over wat klachten, kwetsbaarheden, behandeling, opname, stigma, etc. met hem doen. Dit noemen we individuele ervaringskennis. heeft middels het delen van individuele ervaringskennis, kennis verworven over verschillende ervaringen van lotgenoten en die kunnen vergelijken en kunnen onderscheiden van de eigen ervaringskennis. Hiermee heeft de persoon naast de individuele ervaringskennis ook een vorm van collectieve ervaringskennis ontwikkeld. heeft inzicht en kennis over de eigen ervaringen (ik verhaal) en de collectieve ervaringen (wij verhaal), welke samen ervaringskennis vormen. heeft voldoende werkervaring en/of een opleiding gevolgd waarin hij deze ervaringskennis heeft leren toepassen. Dit noemen we ervaringsdeskundigheid. Ervaringsdeskundig medewerkers Om herstelondersteunende zorg te stimuleren en verder te implementeren, zowel intern als extern, zetten we team Herstelondersteunende zorg (HOZ) in. Team HOZ is een team met ervaringsdeskundig medewerkers. Intern verzorgen zij onder andere cursussen en trainingen, ondersteunen cliënten en medewerkers bij casuïstiek en werken en denken mee in tal van projecten. Extern verzorgen zij onder andere gastlessen op scholen, geven voorlichting en werken samen met burgers en partners in de wijk. In de nabije toekomst zullen ook ervaringsdeskundig medewerkers in de directe begeleiding ingezet worden. 6

7 Medewerkers met ervaring Bij RIBW Brabant werken ook medewerkers met cliëntervaring. Zij zetten bewust of onbewust hun ervaring in tijdens hun werkzaamheden. Om deze medewerkers meer handvatten te bieden, is er binnen RIBW Brabant de mogelijkheid om de oriënterende cursus Medewerkers met ervaring te volgen. De medewerker kan deze handvatten gebruiken in zijn werk. De medewerker kan er ook voor kiezen een vervolgopleiding te volgen om zich te ontwikkelen tot professional met ervaringsdeskundigheid. Binnen één functie kan de medewerker dan zijn ervaring als medewerker en ervaring als cliënt inzetten. Vrijwilligers met ervaring Vrijwilligers met ervaring hebben een belangrijke rol bij RIBW Brabant. Door vrijwilligerswerk te doen is er de mogelijkheid om ervaringskennis op te doen, een belangrijk onderdeel van ervaringsdeskundigheid. Daarnaast wordt er de mogelijkheid geboden om kennis te maken met verschillende facetten in het werk als ervaringsdeskundig medewerker. Een vrijwilliger met ervaring krijgt de kans talenten en kwaliteiten te ontdekken en in te zetten. De vrijwilliger krijgt coaching van een ervaringsdeskundig medewerker. Howie the Harp, opleiding tot ervaringsdeskundige Howie the Harp is een opleidingsprogramma, met een licentie, uit Amerika. RIBW Brabant is het derde Howie the Harp opleidingscentrum in Nederland. Tijdens de één jaar durende intensieve opleiding worden mensen met ervaring als cliënt in de psychiatrie opgeleid tot professionele (assistent) ervaringsdeskundigen. Studenten van Howie the Harp leren hun ervaring in te zetten om anderen te ondersteunen in hun herstel. Eigen regie Het hebben van regie is essentieel in een herstelproces. Daarmee bedoelen we dat het hebben van invloed en mogelijkheden om keuzes te maken in het leven, op basis van vertrouwen in jezelf en een ander, essentieel is om een hoopvol en betekenisvol leven te leiden. De begeleiding bij RIBW Brabant is er dan ook op gericht (het vertrouwen en) de eigen regie te vergroten. De mate van eigen regie hangt samen met de situatie waarin iemand zich bevindt. Voor de een kan een bezoek aan het ziekenhuis, samen met een begeleider, een stap voorwaarts zijn in het werken aan eigen regie. Voor de ander is dat het onderhouden van relaties met familie of het zelfstandig doen van de eigen administratie. Inherent aan herstelprocessen is dat er pieken en dalen zijn. Soms is een stap terug zetten nodig voordat twee stappen vooruit gezet kunnen worden. Het is de taak van de professional van RIBW Brabant om samen met de cliënt de ondersteuning aan te laten sluiten op de situatie waarin iemand zich bevindt. Uitgangspunten in de begeleiding In de begeleiding van onze cliënten staan enkele uitgangspunten centraal, te weten: de persoonlijke benadering, de ondersteuningsvraag van de cliënt staat voorop en de ontwikkelingsgerichte manier van werken. Persoonlijke benadering Ieder persoon is uniek en ieder herstelproces is uniek. Vandaar dat de begeleiding bij RIBW Brabant individueel plaatsvindt. De begeleiding sluit aan bij de wensen en behoeften van de cliënt. Wat is belangrijk voor iemand? Waarbij heeft iemand ondersteuning nodig? En op welk moment? Om deze vragen goed te kunnen beantwoorden, is een vertrouwensband erg belangrijk. De begeleiding vindt plaats door een kleine groep begeleiders. Dat zorgt ervoor dat de mensen om de cliënt heen nauw betrokken zijn. Je ziet elkaar frequent en kan snel de diepte in. Dat maakt de groei in het herstelproces beter inzichtelijk, ook op momenten dat iemand het zelf even niet meer ziet zitten of het overzicht kwijt is. Als aanvulling op de begeleiding kan een cliënt ook gebruik maken van een vorm van herstelondersteunende behandeling. De nadruk ligt niet op herstel in de zin van genezing en het 7

8 volledig verdwijnen van de klachten, maar op herstel in de zin van een fijn en goed leven hebben ondanks, of juist samen, met de kwetsbaarheden die iemand ervaart in zijn dagelijkse leven. De ondersteuningsvraag van de cliënt staat voorop De ondersteuningsvraag van de cliënt is leidend voor de begeleiding die geboden wordt, los van welke diagnose er gesteld is. Voorbeelden van veel voorkomende hulpvragen zijn: vragen naar structuur, opvoedkundige vragen, systeemgerichte vragen, vragen op het gebied van verslaving en afhankelijkheid, etc. De vragen die een cliënt heeft op verschillende levensgebieden worden systematisch in kaart gebracht, met behulp van resultaatsturing. De teams van RIBW Brabant werken generalistisch. Ze zijn georganiseerd op het niveau van de wijk. Dat maakt het mogelijk dicht bij de cliënt, in de wijk waar hij woont, de zorg te leveren en de aansluiting met de wijk te optimaliseren. Er is specifieke kennis en deskundigheid aanwezig die aansluit bij de ondersteuningsvragen van een cliënt. In een team werken medewerkers met verschillende expertises. Dit draagt ertoe bij dat een team in staat is kennis en (werk-)ervaring samen te voegen, te delen en te zoeken naar een goede mix tussen een cliënt met een ondersteuningsvraag en een medewerker die daar goede begeleiding bij kan bieden. Uit onderzoek is gebleken dat de relatie tussen de cliënt en de begeleider van zeer grote waarde is voor het succes van de begeleiding. Mocht specifieke kennis in een wijkteam wel nodig maar niet aanwezig zijn dan kan dat intern of extern gehaald worden. Er wordt ontwikkelingsgericht gewerkt Niet de diagnose en de problemen die cliënten ondervinden zijn bepalend voor onze begeleiding. De begeleiding richt zich op de ontwikkeling die een cliënt door wil maken, waarbij vaardigheden en talenten van de cliënt worden benut. Dit wil overigens niet zeggen dat een diagnose niet ondersteunend kan zijn bij het ontwikkelingsgericht werken. Het pathologisch beeld kan inzicht geven in mogelijkheden en onmogelijkheden van de cliënt in relatie tot zichzelf en de wereld om hem heen. Kennis over psychiatrie is bij alle medewerkers die cliënten begeleiden aanwezig. In de maatschappij Van oudsher is RIBW Brabant een organisatie die opereert in de maatschappij. Wij hebben geen instituten op plekken buiten de maatschappij, maar we begeleiden de cliënten juist zo normaal mogelijk in de wijk. Op deze manier maken cliënten zo veel als mogelijk deel uit van de maatschappij. Dat bevordert het gevoel van eigenwaarde, voorkomt isolatie van de maatschappij, maakt het makkelijker een baan te vinden, etc.. Kortom; dat bevordert het herstelproces. De begeleiding is er op gericht dat de cliënt zo zelfstandig mogelijk kan participeren in de wijk, naar zijn eigen wens. Deze manier van werken biedt ook voordelen voor de wijk. Door te participeren leveren mensen een bijdrage aan de maatschappij en is er sprake van wederkerigheid. Bovendien doorbreekt wonen en werken in de wijk het maatschappelijk stigma dat er nog steeds is rondom mensen met een psychische kwetsbaarheid. Methodisch werken In de begeleiding wordt gebruikt gemaakt van methodieken als hulpmiddel om herstelondersteunend te werken. De methodiek op zich is niet herstelondersteunend, maar biedt handvatten om volgens de principes van herstelondersteunende zorg te werken. Dit houdt in het op terughoudende en bescheiden wijze inzetten van een methodiek, van mens tot mens, met oog voor de eigen kracht van de cliënt, waarbij de begeleiding aandachtig aanwezig is. Kennis en ervaring met methodieken zijn aanwezig en geborgd in de organisatie. Methodieken die altijd gehanteerd worden binnen RIBW Brabant zijn de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB) en Community Support. Beiden lenen zich er uitstekend voor herstelondersteunend te werken. De IRB heeft als doel: mensen met psychiatrische kwetsbaarheden te helpen beter te functioneren, zodat iemand met succes en naar tevredenheid kan wonen, werken, leren en sociale contacten heeft in de omgeving van eigen keuze met zo min mogelijk professionele hulp. Medewerkers ondersteunen in het faciliteren en uitvoeren van de wens van de cliënt. Community Support is een hulpmiddel om de benodigde ondersteuning voor een cliënt in kaart te brengen en stimuleert vanuit de 8

9 cliënt te redeneren wie daarbij ingeschakeld kan worden. Afhankelijk van de hulpvraag van de cliënt kunnen ook andere methodieken worden ingezet, zoals Competentiegericht werken, de Korte Oplossingsgerichte Methodiek, Familie Als Bondgenoot, Motiverende Gesprekstechnieken, etc.. Sociaal netwerk Voor een mens is contact met een ander essentieel om pijnlijke ervaringen te verwerken en het herstelproces aan te kunnen gaan. Daarom speelt het netwerk om iemand heen een belangrijke rol in het herstelproces. Wie daar onderdeel van zijn, is afhankelijk van de wensen, behoeften en situatie van de cliënt. RIBW Brabant gaat ervan uit dat naasten, zoals familie en vrienden, de rol van bondgenoot hebben of willen hebben en stimuleert de dialoog; met elkaar in gesprek blijven, het onderhouden van contacten en het geven van voorlichting en informatie. Naasten zijn in onze ogen namelijk niet alleen partner in de zorg, maar ook een partij die zelf steun behoeft. Voor naasten geldt dat zij zelf ook vaak een herstelproces moeten doormaken. Zij moeten afscheid nemen van verwachtingen en opnieuw hoop ontdekken. Een goede band tussen cliënt en zijn naasten met wederzijds begrip, respect en vertrouwen draagt bij aan het herstel van de cliënt. Voor ieder individu ziet een netwerk er anders uit. Naasten kunnen daar onderdeel van uitmaken, maar bijvoorbeeld ook een vrijwilliger, de trainer van de voetbalclub, de huisarts, collega s of mensen van een geloofsgemeenschap. De cliënt is leidend. Hij geeft aan of en hoe de betrokkenheid vormgegeven kan worden. RIBW ondersteunt en stimuleert de cliënt om relaties in het sociale netwerk op te bouwen en te onderhouden. Resultaatsturing RIBW Brabant werkt vanuit resultaatsturing. Dit is een aanpak die cliënt en medewerker stimuleert om gestructureerd aan herstel te werken. Doel is dat de cliënt zo zelfstandig mogelijk functioneert, binnen zijn eigen mogelijkheden. Resultaatsturing maakt de groei in het herstelproces inzichtelijk. Dit inzicht biedt mensen de kans persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen. Als je je situatie herkent en erkent, kan je gericht stappen zetten. Dat betekent niet dat de cliënt alles alleen moet doen, maar wel dat hij verantwoordelijkheid neemt om hulp te vragen wanneer hij dat nodig vindt. Bovendien kan iemand middels inzicht in het eigen herstelproces zien wat er allemaal wél goed gaat en behaald is. Dat geeft hoop, perspectief en doorbreekt zelfstigma. De cliënt staat centraal bij resultaatsturing. Hij bepaalt, eventueel samen met begeleiding, familie en naasten, op welke gebieden hij als eerste ondersteuning nodig heeft. De cliënt geeft aan wat hij op dat moment in zijn leven belangrijk vindt en waar hij wel of niet tevreden mee is. Bijvoorbeeld op het gebied van psychische gesteldheid, daginvulling of sociaal netwerk. Op de gebieden waar iemand ondersteuning nodig heeft, worden gericht interventies uitgezet die aansluiten bij de mogelijkheden van de cliënt en zijn omgeving. De interventies zijn kort-cyclisch van aard, zodat op korte termijn stappen kunnen worden gemaakt en successen behaald. Werkt een interventie niet, dan kan snel bijgestuurd worden. Zo ontstaat ondersteuning op maat. Deze manier van werken zorgt ervoor dat medewerkers weinig tijd nodig hebben voor administratie en meer tijd beschikbaar hebben voor de cliënt. Op 9

10 individueel- en geaggregeerd niveau worden resultaten bijgehouden. Zodoende kunnen cliënten, medewerkers, teams en organisatie sturen op resultaten. Deskundige medewerkers Herstelondersteunende zorg Cliënten en medewerkers worden getraind en geschoold om de principes van herstelondersteunende zorg goed toe te kunnen passen. Medewerkers krijgen extra handvatten om naast het hulpverlenersperspectief ook vanuit het perspectief en de wensen van de cliënt te kijken. Er is een scala aan trainingen en cursussen beschikbaar op het gebied van herstelondersteunende zorg en er vindt in de teams intervisie plaats. Cursussen worden ook gegeven aan medewerkers in ondersteunende diensten en medewerkers met cliëntervaring. Ze worden gegeven door ervaringsdeskundig medewerkers en vrijwilligers met ervaring. Trainingen en cursussen die niet direct gericht zijn op de implementatie van herstelondersteunende zorg, worden wel vanuit de herstelvisie ingericht. Denk daarbij aan cursussen over medicatie, omgaan met agressie en psychopathologie. Psychiatrie Alle medewerkers die cliënten begeleiden binnen RIBW Brabant beschikken over: 1. Basiskennis in de psychopathologie. Zij hebben een reguliere opleiding in de psychiatrie gevolgd. Medewerkers worden hierop geselecteerd en daarnaast is het cursusaanbod hier op ingericht. 2. Basiskennis over herstelondersteunende zorg en over de rehabilitatiebenadering. 3. Medewerkers zijn getraind in het werken volgens Resultaatsturing. Hiermee staat steeds de vraag van de cliënt centraal in de begeleiding. Er wordt gewerkt met behulp van kortdurende interventies op de verschillende leefgebieden. 4. Medewerkers zijn getraind om te werken volgens Communitysupport. Dit ondersteunt medewerkers de eigen kracht van de cliënt centraal te zetten, het netwerk van de cliënt te betrekken en zorg af te schalen. Daarnaast is er in de organisatie specifieke expertise aanwezig ten aanzien van het begeleiden van cliënten met specifieke hulpvragen en/of specifieke diagnoses (zoals autisme, verslavingsproblematiek, etc.). Er zijn diverse vakgroepen ingericht om de kennis op specifieke gebieden op een hoog niveau te houden. Medewerkers worden hier gericht op getraind en geschoold. Ook medewerkers die niet direct in de begeleiding van cliënten werken worden geïnformeerd over en/of geschoold in herstelondersteunende zorg en methodieken zoals psychopathologie, rehabilitatiebenadering, resultaatsturing en communitysupport. 10

11 3. WELKE ZORG EN ONDERSTEUNING WORDT GEBODEN? RIBW Brabant is een organisatie voor specialistische zorg voor mensen met een psychiatrische achtergrond. Binnen het zorgdomein worden we gezien als een instelling voor 2 e lijns zorg, oftewel specialistische zorg. Het begeleidingsaanbod van RIBW Brabant is continu in ontwikkeling en sluit aan bij de ondersteuningsvragen van cliënten. Door gemeenten, zorgkantoren, ministerie van justitie en anderen worden de producten Beschermd Wonen, Ambulante begeleiding en Dagbesteding bij RIBW Brabant ingekocht. De zorg en ondersteuning die daarbinnen geboden wordt kan ingedeeld worden in individuele begeleiding, groepsbegeleiding en behandeling. Individuele begeleiding Cliënten worden in principe individueel begeleid, in hun eigen (woon)omgeving. Die omgeving kan een eigen woning zijn, of een woning van RIBW Brabant. De individuele begeleiding maakt het mogelijk cliënten met een bepaalde hulpvraag te koppelen aan de medewerker uit het team die daar juist specifieke expertise, kennis en ervaring in heeft. De juiste match tussen cliënt en medewerker, waarin de cliënt een stem heeft, is daarom belangrijk. De begeleiding richt zich op de ontwikkelingen die cliënten willen doormaken, waar willen ze uitkomen, welke doelen hebben ze en hoe kunnen we ze daarbij ondersteunen. De begeleiding kan zich richten op meerdere leefgebieden. In de bloem van resultaatsturing zijn deze gebieden opgenomen. De cliënt is leidend; hij bepaalt waar ondersteuning nodig is. Dit kan zijn op het gebied van woonomgeving, administratie, lichamelijke gezondheid, sociaal netwerk, daginvulling of rol in gezin en familie. De eigen regie en psychische gesteldheid zijn daar voor alle cliënten van RIBW Brabant altijd ook belangrijk in, omdat zij fundamenteel zijn voor de groep cliënten waar wij mee werken. Het uiteindelijke doel van de begeleiding is dat de cliënt zo zelfstandig mogelijk kan functioneren, binnen zijn eigen mogelijkheden. Elke cliënt heeft een persoonlijk begeleider. Daarnaast kunnen voor de begeleiding zowel medewerkers met een opleiding in de psychiatrie ingezet worden als ervaringsdeskundig medewerkers die bij ons in dienst zijn. Ook werken we veel met vrijwilligers en betrekken we naasten bij de zorg. Het woningbestand dat ingezet wordt bij het Beschermd Wonen is zeer divers en kan daardoor goed aansluiten bij de ondersteuningsvraag van de cliënt. Elke cliënt is uniek en heeft eigen wensen ten aanzien van zijn woonomgeving. Daar sluiten we waar mogelijk op aan. Het kan zijn dat voor cliënten met een bepaalde hulpvraag specifieke eisen gesteld worden aan de woon- en omgevingssituatie. Denk hierbij aan eisen als 24-uurs begeleiding nabij, veiligheid en toezicht. Daarvoor zijn specifieke woningen beschikbaar. Groepsbegeleiding Er bestaat ook de mogelijkheid om groepsgewijs begeleid te worden. Dit gebeurt met name bij de educatieve en recreatieve dagactiviteiten en bij de arbeidsmatige dagbesteding. Er wordt gestimuleerd dat cliënten waar mogelijk deelnemen aan reguliere activiteiten in buurthuizen, op sportcentra etc. Omdat dit niet voor iedereen mogelijk is worden er tevens educatieve en recreatieve activiteiten dichtbij georganiseerd. RIBW Brabant wil niet zo zeer kijken naar het bieden van alleen maar daginvulling, maar wil zich vooral richten op meedoen in de maatschappij en op de universele wens van mensen er toe te doen. Binnen de individuele mogelijkheden van cliënten willen we dan ook op zoek naar: Wat wil de cliënt zelf? Op welke manier wil hij er toe doen? We focussen daarbij op de bewustwording van interne motivatie, eigen talenten, kwaliteiten en andere rollen dan de cliënt-rol. Onderzoek naar talenten en kwaliteit vindt plaats vanuit de individuele vraaggerichte benadering: Waar word je blij van? Wat vind je leuk? Wanneer is jouw dag geslaagd? Waar kom je je bed voor uit? Wat zijn je hobby s? Co-creatorschap is een belangrijk uitgangspunt. Als co-creator is de cliënt onderdeel van het creëren van de gewenste activiteit vanuit zijn eigen talenten en kwaliteiten. Hij organiseert mee, denkt mee en heeft de belangrijkste rol. Als co-creator doe je er toe en heb je een belangrijke functie vanuit een 11

12 andere rol dan die van cliënt. De vraaggerichte begeleiding vanuit RIBW Brabant zit in de ondersteuning hiervan: wat heb je hiervoor nodig? Ook de cursussen en trainingen die gegeven worden door ervaringsdeskundigen vallen onder de groepsbegeleiding. Voorbeelden van cursussen die aangeboden worden zijn: cursus Wellness Recovery Action Plan (WRAP), cursus Werken met eigen ervaring en cursus Herstellen doe je zelf. KREW samen werken aan werk Arbeidsmatige activiteiten worden georganiseerd vanuit Krew - samen werken aan werk. Binnen Krew werken leer-werkcoaches om mensen toe te leiden naar regulier werk. Het betreft gestructureerde activiteiten, waarbij gerichte afspraken gemaakt worden over werkzaamheden die verricht worden en de dagdelen waarop dit gebeurt. Gedacht kan worden aan cateringprojecten, aan het wijkgebouw Symphonie waar maaltijden verzorgd worden, aan werk binnen restaurant Waanzinnig, aan werkzaamheden ten behoeve van Social Label, etc. Krew is volop in ontwikkeling en de mogelijkheden tot het verrichten van werkzaamheden en het begeleiden van mensen naar regulier werk breiden zich steeds verder uit. Behandeling Het behandelprogramma dat binnen RIBW Brabant wordt geboden draagt bij aan het specialistische karakter van de organisatie. Daar waar nodig, mogelijk of gewenst kunnen cliënten gebruik maken van verschillende behandelmodules die intern worden aangeboden, als aanvulling op de reguliere begeleiding. De trainingen en cursussen richten zich soms op een aantal specifieke groepen zoals jeugd en mensen met autisme (module relaties enzo, cursus ik en autisme en omgaan met autisme ), maar grotendeels zijn zij generalistisch opgezet. Onafhankelijk van een diagnose of specifieke problematiek kunnen cliënten er gebruik van kan maken. Voorbeelden van modules die generalistisch zijn opgezet zijn o.a. Je Gedachten de Baas (cognitieve gedragstherapie), de COMET-training (gericht op negatief zelfbeeld) maar ook een aantal groepstrainingen zoals de VERS (vaardigheidstraining voor mensen met borderline problematiek), Mindfulness en de cursus Stemmen horen. Ook binnen het behandelprogramma staat niet de diagnose, maar de hulpvraag van de cliënt centraal. Overige ondersteuning Enkele voorbeelden van ondersteuning die door de organisatie ook geboden wordt in de gemeente of in de individuele begeleiding van cliënten: Het Kiemuur Het Kiemuur is een toegankelijke ontmoetingsplaats in de wijk voor alle (kwetsbare) burgers die behoefte hebben aan een praatje, ondersteuning, het ontwikkelen van eigen kracht en zelfredzaamheid (ontkiemen). Doel is de cohesie in de wijk te versterken en iedereen de kans te geven om daadwerkelijk mee te doen in de samenleving. ICT RIBW Brabant heeft de slimme inzet van ICT hoog in het vaandel staan. Ten eerste biedt dat cliënten en medewerkers de mogelijkheid om efficiënt en flexibel te werken. Ten tweede worden cliënten en medewerkers betrokken bij een snel digitaliserende samenleving. Bij RIBW Brabant zijn alle verblijfsplaatsen voorzien van een draadloze internetaansluiting. Cliënten Computer Support levert en onderhoudt computers voor (en door) cliënten. Alle medewerkers zijn uitgerust met devices op maat, zoals smartphones, tablets en laptops. En de ICT-infrastructuur is cloud-gebaseerd. In de begeleiding van cliënten wordt met de cliënt samen gebruik gemaakt van digitale rapportage. In de nabije toekomst staan meer ontwikkelingen te wachten. Financieel Bureau Brabant Op het moment dat iemand (tijdelijk) niet in staat is zijn financiële administratie te beheren of forse schulden heeft, kan de ondersteuning van Financieel Bureau Brabant ingezet worden. 12

13 4. ORGANISATIE Hoe hebben we de organisatie ingericht om de zorg aan de cliënten zo optimaal mogelijk te kunnen bieden? Hoe kunnen we onze professionals inzetten ten behoeve van de herstelondersteunende zorg? Wat zijn belangrijke waarden van waaruit we willen werken? Wat vinden we belangrijk? De inrichting van de organisatie hangt samen met en is een antwoord op dit soort vragen. Kernwaarden VERBINDING, INSPIRATIE, PROFESSIONALITEIT, VERTROUWEN Het menselijke aspect van de zorgvisie is verweven in de organisatie, in de bedrijfsprocessen. Op die manier kunnen we kwaliteit bieden. Dat is onze kern, waar we altijd dichtbij blijven om flexibel in te kunnen spelen op ontwikkelingen die zich buiten de organisatie afspelen. Verbinding We stellen gezamenlijke doelen vast; we ondersteunen elkaar om de gezamenlijke doelen te bereiken; we kennen en benutten elkaars kwaliteiten en beperkingen; we nemen initiatieven tot samenwerking binnen en buiten de organisatie; we tonen interesse in elkaar; we stellen gezamenlijke doelen vast; we ondersteunen elkaar. Inspiratie We durven ons buiten de gebaande paden te begeven en toetsen initiatieven bij de relevante personen; we durven risico s te nemen, fouten te maken en deze te corrigeren; we stimuleren en faciliteren groei en persoonlijke ontwikkeling; we geven elkaar complimenten en feedback en luisteren ernaar; we focussen op mogelijkheden; daar waar wenselijk en mogelijk, zetten we nieuwe ideeën om in acties. Professionaliteit We spreken doelen af en stellen kaders; we spreken taken en rollen af en spreken verwachtingen uit; 13

14 we maken afspraken met elkaar, houden ons daaraan en laten aan de relevante personen weten als we ons er niet aan kunnen houden; we werken met feedback- en evaluatiesystemen en corrigeren waar nodig; we dragen bij aan de vakinhoudelijke ontwikkeling van medewerkers; we scheppen voorwaarden waarbinnen wij professioneel kunnen handelen; we staan voor wat we met elkaar besluiten en afspreken en dragen dat uit. Vertrouwen We gaan uit van de goede intentie van de ander; we zeggen wat we vinden; we vragen en luisteren naar de mening van de ander en zijn bereid onze eigen mening bij te stellen; we delen onze successen, twijfels en fouten; we geven elkaar directe feedback; we vragen om support en geven elkaar support; we nemen besluiten en conformeren ons hieraan. Innovatieve organisatie RIBW Brabant profileert zich graag als een innovatieve organisatie. De ondersteuningsvraag die cliënten hebben staat centraal in onze begeleiding. De vragen die ons gesteld worden veranderen, ondersteuningsvragen van cliënten veranderen, de maatschappij verandert, de vragen die financiers ons stellen veranderen en doen een appel op onze flexibiliteit. Als organisatie zijn we daardoor ook continu in ontwikkeling en aan het innoveren. De zorg en ondersteuning die we vandaag bieden kan morgen aangevuld zijn met andere vormen van begeleiding als dat beter aansluit bij de vragen die we krijgen. De ontwikkelingen en initiatieven gaan snel door technologische ontwikkelingen, ontwikkelingen in de herstelondersteunende zorg en een rap veranderend zorglandschap. Op alle vlakken blijven we innoveren met als uitgangspunt dat de cliënt en zijn vraag centraal staat. Samenwerking RIBW Brabant staat midden in de maatschappij en stimuleert cliënten ook zoveel mogelijk te participeren in de samenleving. Dat betekent dat we gericht zijn op samenwerking met anderen. Dat kunnen ketenpartners in de zorg zijn, maar ook anderen zoals familie, buren, sportverenigingen, etc. Medewerkers Algemene kennis over psychiatrie en expertise op verschillende specifieke aandachtsgebieden binnen de psychiatrie, het kunnen toepassen van herstelondersteunende zorg en het werken vanuit verschillende methodieken vormt de bagage van elke professionele hulpverlener binnen RIBW Brabant. Er wordt veel aandacht besteed aan het continue scholen en opleiden van medewerkers. In de zorg voor cliënten werken we ontwikkelingsgericht. Parallel daaraan stimuleren we dat onze medewerkers zich blijven ontwikkelen. Ondersteunende diensten Ondersteunende diensten, zoals ICT, Zorgregistratie, Personeel en opleidingen, Administratie en Zorgbemiddeling, werken dienstverlenend en klantgericht voor cliënten en personeel. Zij ondersteunen de teams in de wijken waar cliënten herstelondersteunende zorg geboden wordt. Ook zij zijn gericht op innovatie en flexibiliteit in hetgeen zij bieden. Toekomst RIBW Brabant blijft dromen van het continue verder door ontwikkelen van de zorg en begeleiding die zij biedt. Voor het symposium dat we in april 2015 organiseerden is onderstaand filmpje over de mogelijke rol van RIBW Brabant in het veranderende zorglandschap gemaakt: 14

15 Bronnen Dröes, J. (2005). Individuele Rehabilitatie, behandeling en herstel van mensen met psychiatrische problematiek. Amsterdam: SWP Initiatiefgroep Herstelondersteuning. (2011). Van kans naar realiteit! Utrecht: A-D Druk. 15