Geachte mevrouw Van Vroonhoven, geacht College van Burgemeester en Wethouders,

Transcriptie

1 Aan het College van Burgemeester en Wethouders Ter attentie van wethouder mw. N. van Vroonhoven Postbus GM Hilversum Hilversum, 3 januari 2017 Geachte mevrouw Van Vroonhoven, geacht College van Burgemeester en Wethouders, De Adviesraad Sociaal Domein Hilversum zendt u hierbij een advies aangaande de Regionale Woonvisie Mocht dit advies vragen oproepen, dan is de Adviesraad graag bereid om deze te beantwoorden. Met vriendelijke groet, namens de Adviesraad Sociaal Domein Hilversum, Mw. drs. H. Stuurwold, Vicevoorzitter 1

2 Algemeen Datum 3 januari 2017 Wethouder Mw. N. van Vroonhoven Ambtenaar De heer B. de Jong, mw. B. Boerman (Regio Gooi en Vechtstreek) Naam van het dossier Regionale Woonvisie, Regio Gooi en vechtstreek Bijlage(n) Deadline advies 4 januari 2017 Status Ter kennisname Ongevraagd advies Gevraagd advies X Besluitvorming door Toelichting Ambtelijk / management Het advies betreft de Regionale Woonvisie College 2030 zoals ontvangen op 16 december Het advies is bestemd voor het College van Burgemeester & Wethouders van de Gemeente Gemeenteraad Hilversum en voor de regio Gooi en Vechtstreek. Een kopie zal worden verzonden aan de Gemeenteraad van Hilversum. Inleiding Op 15 juni 2016 is de Woonvisie Hilversum in de gemeenteraad vastgesteld. Op dat moment werd aan de regionale woonvisie Gooi en Vechtstreek de laatste hand gelegd. De Adviesraad Sociaal Domein Hilversum besprak in zijn vergadering van 26 mei 2016 het concept van de Woonvisie van Hilversum van 21 maart 2016 en heeft daarover een ongevraagd advies gegeven. De Adviesraad is van mening dat welzijn van inwoners onlosmakelijk verbonden is met goed wonen en daarmee past in de trits: wonen, zorg en welzijn. Deze vormen de basis voor het welzijnsbeleid. Onderwerpen zoals betaalbaarheid, huurschulden, achterstanden, aangepaste woningen, dakloosheid, woonvoorzieningen, zorg thuis en voorwaarden om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen, wonen in verpleeghuizen, hebben raakvlakken met de kwaliteit van het wonen. Kortom van veel inwoners houdt een vraag om hulp of ondersteuning direct of indirect verband met de problematiek van het Sociaal Domein in combinatie met de woonsituatie. De Adviesraad gaat niet in op de gehele regionale woonvisie, maar wil specifiek aandacht vragen voor enkele thema s daaruit, die voor (veel) inwoners met een hulpvraag van belang zijn. 2

3 Algemene en inhoudelijke opmerkingen 1. Algemeen De Adviesraad mist in de Regionale Woonvisie een daadwerkelijk en meer concrete visie op de ontwikkeling van het wonen in de periode Uitgaande van de grondige analyse van de huidige situatie wordt in een visie een doorkijkje verwacht naar de globale situatie en ontwikkelingen in de periode tot Welke problemen zijn aangepakt en welke ambities zijn gerealiseerd? Hoe is de situatie in 2030 ten aanzien van het wonen in de betrokken gemeenten en in de regio? Welke werkwijze en aanpak wordt gekozen om de gewenste doelstellingen te bereiken? De Adviesraad acht overigens de voorgestelde looptijd van de woonvisie als erg lang. Het is nu al niet goed mogelijk om dit voor de komende drie jaar vast te leggen, laat staan voor een periode van 14 jaar, tot Wie had drie jaar geleden kunnen verwachten dat de woonsituatie, het woonbeleid, de vraag- en aanbod ontwikkelingen in de huur- en koopsector, de woningmarktontwikkelingen, de economische situatie en de financieringsmarkt zo snel en ingrijpend zouden veranderen als op dit moment? En verwacht mag worden dat dit over 10 jaar ook zo zal zijn. De Adviesraad Sociaal Domein acht een looptijd van 3 jaar, met een jaarlijkse update naar aanleiding van een monitor realistischer. 2. Prioriteiten Keuzes t.a.v. de prioritering bij het bouwen en toewijzen aan een of meer doelgroepen (zoals gebaseerd op leeftijden, inkomen, zorgvraag) worden gemist. Anderzijds ontbreken ideeën over ondersteuning van economische aspecten, zoals bijvoorbeeld in Hilversum het behoud van de omroepen, programmamakers en aanverwante bedrijven en hun werknemers. De Adviesraad Sociaal Domein mist inhoudelijke keuzes op basis van de lokale en regionale problemen, kansen en ambities, doordat de Regionale Woonvisie vooral een reken- en optelsom lijkt te zijn geworden voor het bouwprogramma en de woonruimteverdeling. De Adviesraad Sociaal Domein wil graag weten welke concrete voorstellen bestaan voor het inzetten van stimuleringsmaateregelen om jongeren en jonge gezinnen aan geschikte betaalbare woonruimte te helpen (het lage middensegment ). De Adviesraad mist ook een duidelijke visie op alternatieve huisvestingsvormen zowel voor bijvoorbeeld woongroepen, nieuwe vormen van wonen, wonen met zorg in het kader van scheiden wonen/zorg voor groepen mensen met verschillende hulpvraag als ten aanzien van woonvormen die zelfredzaamheid en langer zelfstandig wonen van ouderen mogelijk maken. Wel wordt de verwachting in de visie uitgesproken, dat burgers meer zelf met initiatieven komen om goed wonen mogelijk te maken, waarbij een beroep wordt gedaan op een grotere zelfredzaamheid van de burgers. Hilversum kiest daarbij voor een inzet op de aanpak van de versterking van buurten en wijken en heeft daarin in de afgelopen jaren flink geïnvesteerd. Van de andere gemeenten in de regio is de aanpak niet bekend. De Adviesraad Sociaal Domein zou met het oog hierop ook graag meer uitgewerkt zien welke kernbegrippen een rol spelen bij de prioriteiten in nieuw- en verbouwprogramma s en de woonruimteverdeling. Er kan immers niet aan alle wensen worden voldaan. De Adviesraad Sociaal Domein zou graag meer uitgewerkt zien op welke wijze burgers gefaciliteerd gaan worden binnen de gemeenten en de regio bij het ontwikkelen van nieuwe woonvormen. De Adviesraad Sociaal Domein ziet graag meer duidelijkheid ten aanzien van het woningbouwprogramma: Wat zijn de concrete aantallen nieuwe woningen, verdeeld over de verschillende prijsklassen in de afzonderlijke regiogemeenten en Wat zijn de concrete aantallen woningtoevoegingen? Vallen daar de nieuwbouwwoningen onder en/of de woningen verkregen door transformaties? 3

4 3. Sociale sector In de Regionale woonvisie wordt ingegaan op de gewenste omvang en verbetering van de sociale huur- en koopsector. Gezien de woningvraag naar goedkope, c.q. betaalbare woningen voor huishoudens met een laag inkomen en de extra vraag van statushouders, is daarbij als wenselijk aangegeven om geen sociale huurwoningen (tot 710) te verkopen. Sociale huurwoningen die verkocht worden, verdwijnen uit het bestand voor toewijzing aan lage inkomens. Bij leegkomen zal de woning niet opnieuw worden verhuurd, maar in de koopsector blijven en aan huishoudens met een laag of hoger inkomen kunnen worden verkocht, tenzij dit bij de verkoop anders is overeengekomen of een tussenvorm tussen huren en kopen wordt toegepast. Voor veel woningzoekenden met een laag inkomen betekent dit dat zij niet in staat zijn een dergelijke woning te kopen, omdat zij niet in aanmerking komen voor een hypotheek. Daartegenover geldt dat de betreffende koper waarschijnlijk in deze woning niet zou zijn verhuisd en naar verwachting passend gehuisvest is. In dat geval komt de woning niet beschikbaar voor toewijzing. In de Regionale Woonvisie staat dat terughoudend moet worden omgegaan met de verkoop van sociale huurwoningen. Niet wordt genoemd dat in geval van verkoop van een sociale huurwoning altijd compensatie moet plaatsvinden door middel van het bouwen of kopen van een sociale huurwoning: Het totale aanbod aan sociale huurwoningen mag niet verminderen. Per saldo zal echter het aantal nieuwe sociale huurwoningen afnemen, omdat de huurprijs van een nieuwbouwwoning in principe niet meer bereikbaar is voor lage inkomensgroepen, tenzij de corporaties besluiten tot huurverlaging. Een voorbeeld: het bouwprogramma bevat dure koopwoningen en 10 sociale huurwoningen. Bij verkoop van twee goedkope sociale huurwoningen uit de bestaande woningvoorraad worden die in mindering gebracht op de 10 sociale huurwoningen in de nieuwbouw. Per saldo komen er dus 8 sociale huurwoningen en 12 koopwoningen bij. De gemeenten Blaricum, Weesp en Hilversum zijn voorstander van een hogere koopprijsgrens (tot of tot in Hilversum), dan het door de regio voorgestelde maximale bedrag van voor een koopwoning. De hogere koopprijsgrens wordt noodzakelijk gevonden gezien de hoge grondprijzen in het werkgebied en het risico dat voor de koper kan ontstaan bij eventuele toekomstige rentestijgingen. De Adviesraad Sociaal Domein adviseert dat het bestand aan sociale huurwoningen ten minste op peil moet worden gehouden en dat verkoop van sociale woningen gecompenseerd moet worden. De Adviesraad Sociaal Domein meent aanvullend hierop, dat de sociale woningvoorraad vergroot zou moeten worden, zodanig dat hij passend is bij de geïnventariseerde behoefte. Dit kan verdeeld worden over de diverse gemeenten in de regio. De Adviesraad Sociaal Domein adviseert dat onderzocht en beoordeeld wordt of een differentiatie van de koopprijsgrens naar afzonderlijke gemeenten in de regio mogelijk en wenselijk is. In hoeverre kan, met als uitgangspunt de door de regio voorgestelde huur- en koopprijsgrens, aan gemeenten de vrijheid worden geboden om in voorkomende gevallen hiervan onder voorwaarden af te wijken. 4. Passend toewijzen Sinds 1 januari 2016 moeten de corporaties 95% van hun vrijkomende huurwoningen toewijzen aan woningzoekenden met een laag inkomen. Dit is de groep woningzoekenden die in aanmerking kan komen voor huurtoeslag. Deze woningzoekenden kunnen slechts in aanmerking komen voor woningen met een huurprijs van maximaal 586,68 voor alleenstaanden tweepersoonshuishoudens en 628,76 voor drie- en meerpersoonshuishoudens (prijspeil 2016), afhankelijk van hun inkomen. Voor woningen met een huurprijs boven deze huurgrenzen geldt daarmee dat de woningcorporatie de huur moet verlagen of de huur moet worden opgetrokken tot de vrije sector grens of dat de woning wordt verkocht. Deze beleidslijn heeft grote consequenties. Ten eerste zal de groep woningzoekenden met een laag inkomen alleen nog in aanmerking kunnen komen voor een goedkopere huurwoning. Dat kan een voordeel zijn; het betekent wel dat de laagste inkomens altijd in een minder goede, mogelijk slecht geïsoleerde woning, terechtkomen. Ook zal een dergelijke woning minder vaak passend zijn bij de gezinsgrootte. 4

5 Een belangrijk voordeel kan zijn dat van de leegkomende woningen meer woningen aan lagereinkomensgroepen kunnen worden toegewezen, wanneer de huurprijs van de woning door de corporatie wordt verlaagd. Het betekent echter ook dat er in bepaalde wijken een eenzijdige bevolkingssamenstelling kan ontstaan, namelijk wijken met lage inkomens in minder goede woningen en daarnaast wijken met betere woningen en hogere inkomens. Bijvoorbeeld ontstaat voor senioren een probleem. Nieuwe woningen die geschikt zijn voor senioren hebben veelal een zodanige huurprijs dat zij onbereikbaar zijn voor senioren met een laag inkomen. Hetzelfde geldt voor gerenoveerde woningen die voldoen aan de vereisten voor seniorenhuisvesting. Het gevolg is dat het aanbod van betaalbare seniorenwoningen sterk zal afnemen, waardoor de wachttijd zal toenemen. Het laat zich raden wat dit voor effect heeft op het beleid om het langer zelfstandig wonen van ouderen te bevorderen en op hun welbevinden. Voor diverse andere groepen inwoners met een hulpvraag kan een vergelijkbaar verhaal verteld worden. Mensen met een psychiatrisch probleem of een verstandelijke beperking, chronisch zieken, enzovoort zijn vanwege hun inkomen afhankelijk van het aanbod van woningen die niet alleen een lage huurprijs hebben, maar ook voor hun geschikt moeten zijn. De Adviesraad Sociaal Domein adviseert dat bij het toewijzen van sociale huurwoningen (en het bouwen ervan) rekening moet worden gehouden met de groepen inwoners met een hulpvraag met een laag inkomen. Het aantal dure scheefwoners in de regio is sterk toegenomen met als gevolg een grotere kans op betalings-en schuldenproblematiek voor deze mensen wat weer kan leiden tot (grotere) sociale problematiek. Als oplossing voor het scheefwonen wordt in de Regionale Woonvisie passend toewijzen genoemd. Maar daarmee zijn de problemen van de huidige scheefwoners niet opgelost! De Adviesraad Sociaal Domein adviseert dat geïnvesteerd wordt in een verlaging van het aantal dure scheefwoners. Bijvoorbeeld kunnen de woningcorporaties in voorkomende gevallen hieraan bijdragen door verlaging van de huur of verhuizing naar te bouwen middeldure woningen. Passend toewijzen wordt in de Regionale Woonvisie alleen gerelateerd aan de financiële draagkracht van de woningzoekers. Echter er moet ook rekening gehouden worden met gezinsgrootte en/of voorzieningen die in een huis aanwezig (moeten) zijn voor bewoning door mensen met een beperking of ouderen. 5. Gedifferentieerde wijken. Zoals hierboven al werd genoemd ontstaat het risico van de vorming van een eenzijdige bevolkingssamenstelling in wijken en/of buurten, zoals dat al het geval is in bepaalde dorpen en stadjes in de regio (maar dan vaak met betrekking tot duur wonen). Dit geldt niet alleen ten aanzien van inkomen, maar heeft ook betrekking op zorg en ondersteuning bij het zelfstandig wonen. Het blijkt in de praktijk moeilijk om de combinatie van benodigde zorg en betaalbare woningen zo vorm te geven, dat het spreiden van woningen voor inwoners met een hulpvraag haalbaar is. Veelal is sprake van clustering. Maar is het wenselijk om seniorenwoningen complexgewijs na sloop van een verzorgingshuis in grotere aantallen terug te bouwen, of heeft spreiding over de verschillende wijken de voorkeur? Willen senioren bij elkaar wonen of hebben zij voorkeur voor een woning tussen andere huishoudens? Vergelijkbare vragen kunnen worden gesteld met betrekking tot scheiden van wonen en zorg voor mensen met een beperking. Zij kunnen het instellingsterrein vaak niet verlaten wegens het gebrek aan betaalbare en geschikte huurwoningen of er ontstaan een soort mini-instellingen in wijk of dorp. De Adviesraad Sociaal Domein adviseert dat in de Regionale Woonvisie een duidelijke keuze moet worden gemaakt voor een inclusieve samenleving en dat dit in de uitvoering moet worden waargemaakt. 5

6 De Adviesraad Sociaal Domein meent dat zo veel mogelijk nieuwbouwwoningen zo worden gebouwd, dat zij makkelijk kunnen worden aangepast aan veranderde behoeften van bewoners als gevolg van hun levensfase of van een beperking. 6. Extramuralisatie. Nadat in het verleden de inzichten met betrekking tot het wonen van mensen met een beperking in een instelling of gewoon in de maatschappij zijn veranderd ten gunste van de gewone maatschappij is ook de noodzaak van geschikte woonruimte passend bij hun behoeften en mogelijkheden urgent geworden. Daarbij bleek tevens dat mensen met een beperking vaak problemen hebben met het meedoen in de samenleving ofwel als gevolg van hun beperking ofwel doordat zij niet gekend worden. In de Regionale Woonvisie wordt dit probleem specifiek behandeld voor mensen met een psychisch probleem. Daarbij wordt ingezet op een samenwerking tussen gemeenten, woningcorporaties en zorgorganisaties op een goed format voor succesvolle huisvesting en een goede integratie. De Adviesraad Sociaal Domein meent, dat een goede succesvolle huisvesting nauw verbonden is met goede integratie en dat de andere burgers in de woonomgeving van de nieuwelingen daarbij betrokken moeten worden. De Adviesraad Sociaal Domein meent, dat goede integratie bevorderen niet alleen voor mensen met een psychische beperking geldt, maar ook voor mensen met andere beperkingen. De Adviesraad Sociaal Domein zou graag uitgewerkt zien hoe de regio kan bijdragen aan een goede integratie van mensen met een beperking in wijk en buurt. Dit lijkt toch vooral een taak van de gemeenten en hun inwoners zelf samen met de zorgaanbieders en de woningcorporaties. 7. Bewonersparticipatie Hilversum heeft in haar Woonvisie een nieuwe kijk op bewonersparticipatie bij woningbouwprojecten opgenomen. De Adviesraad beschouwt dit als een goed initiatief dat bij een juiste toepassing en voldoende draagvlak bij inwoners, het College en de gemeenteraad, kan leiden tot brede steun voor de planontwikkeling bij bewoners en omwonenden, verkorting van de voorbereidingstijd van bouwprojecten en uiteindelijk tot meer vertrouwen in de lokale politiek. De Adviesraad Sociaal Domein stelt voor om de voorgestelde nieuwe aanpak van bewonersparticipatie ook in de overige regiogemeenten te introduceren. 8. Doorstroming In een sterk vergrijzende regio lijkt het logisch om ouderen actief te laten doorstromen naar andere meer geschikte woningen. Helaas ontbreken voldoende aantallen betaalbare en passende woningen voor ouderen met een zorgvraag in de regio. Daarnaast is het de vraag of ouderen wel naar een woning in een andere buurt of dorp willen verhuizen, omdat zij daarmee uit hun sociale netwerk in de woonomgeving worden gehaald. En juist daarvan zijn zij voor een groot deel afhankelijk in de latere levensjaren. In je eigen huis kunnen blijven wonen is een adagium van de participatiemaatschappij. De Adviesraad Sociaal Domein meent, dat bevorderen van de doorstroming op de woningmarkt niet het oogmerk mag zijn van verhuizing van ouderen naar andere woningen. Misschien is het zinvol de senioren-wooncoach in te zetten op een eerder tijdstip in het leven van mensen, zodat zij in een nieuwe omgeving ook nog ruimschoots de tijd hebben een netwerk op te bouwen. Overwogen moet worden om te starten met senioren die zelf aangeven te willen verhuizen en op basis van de opgedane ervaringen eventueel deze aanpak uit te breiden. De Adviesraad Sociaal Domein adviseert tot een snelle invoering van de Blijverslening, waardoor het voor oudere inwoners die niet willen verhuizen mogelijk wordt hun huis aan te passen aan hun veranderde (fysieke) behoeften. Ten behoeve van een verbetering van de doorstroming naar middeldure woningen door jongeren en 6

7 jonge gezinnen wordt gedacht aan het inzetten van een wooncoach. De Adviesraad Sociaal Domein adviseert alvorens daartoe over te gaan eerst te inventariseren wat de ervaringen zijn met een wooncoach. Leidt dit tot groter aantal verhuizingen en komen de opvolgende huurders en kopers uit de regio en de beoogde doelgroep? Advies De Adviesraad Sociaal Domein adviseert dat de Regionale Woonvisie wordt vastgesteld met in acht neming van de bovengenoemde opmerkingen. Stemming Nee Oordeelsvorming Per mail Handtekening voorzitter Namens de Adviesraad Sociaal Domein Hilversum, Mw. drs. H. Stuurwold Vicevoorzitter 7