Grammatica in H3. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Otten Laatst gewijzigd 10 April 2012 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Zelftest De test De antwoorden Hoe nu verder??? Redekundig ontleden Uitleg Opdrachten Taalkundig ontleden Uitleg Opdrachten Hoofdzinnen en bijzinnen Uitleg Opdrachten Foutief beknopte bijzinnen Uitleg Opdrachten Foutieve samentrekking Uitleg Opdrachten Extra oefenen??!!?? Extra oefenen? Helemaal klaar? Ik ben klaar, wat nu? Vervolgopdracht Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Zelftest Voor je naar havo 4 kunt, moet je verschillende onderdelen van de Nederlandse grammatica onder de knie hebben. Via deze 'wikiwijs' kun je nog een beetje oefen. Het doel van deze oefening is: oude kennis ophalen en of bijspijkeren. Je vindt straks een 'test'. Wanneer je deze test gemaakt hebt, weet je precies wat je kunt en wat je niet kunt. Bij 'hoe nu verder' kun je zien op welke manier je verder kunt werken. Dit zijn tips, de uiteindelijke beslissing is aan jezelf. Succes! Good Luck! De test Pagina 2

4 Test yourself! Vul de volgende test in. Het zijn allemaal meerkeuzevragen. In 'de antwoorden' kun je de antwoorden vinden. Hou je score bij, want dan kun je in 'hoe nu verder??' vinden waar je nog even op moet oefenen. De test A. Geef van de onderstreepte delen aan om wat voor zinsdeel het gaat. Kies telkens A, B, C of D. 1. Mijn moeder heeft de was vanmorgen buitengehangen. A = Onderwerp B = Deel werkwoordelijk gezegde C = Lijdend voorwerp D = Bijwoordelijke bepaling 2. Mijn moeder bleek de hele week ziek te zijn. A = Deel werkwoordelijk gezegde B = Deel naamwoordelijk gezegde C = Lijdend voorwerp D = Bijwoordelijke bepaling 3. Het heeft de hele dag geregend. A = Onderwerp B = Deel werkwoordelijk gezegde C = Persoonsvorm D = Bijwoordelijke bepaling 4. Het meisje aan de overkant van de straat heeft altijd twee vlechtjes. A = Deel van het werkwoordelijk gezegde B = Deel van het onderwerp C = Het meewerkend voorwerp D = Bijwoordelijke bepaling 5. Mijn moeder zou wel graag dokter willen worden. Pagina 3

5 A = Deel werkwoordelijk gezegde B = Deel naamwoordelijk gezegde C = Persoonsvorm D = Bijwoordelijke bepaling 6. Hij schreef het hele boekje over A = Bijwoordelijke bepaling B = Deel werkwoordelijk gezegde C = Deel naamwoordelijk gezegde D = meewerkend voorwerp B. Geef van de onderstreepte woorden aan om wat voor soort woorden het gaat. Kies telkens A, B, C of D. 1. De man die mij vorige week belde, bleek een oplichter te zijn. A = die, avnw - belde, zww - oplichter, zn B = die, betr.vnw - belde, hww - oplichter, zn C = die, avnw - belde, hww - oplichter, pvnw D = die, betr.vnw - belde, zww - oplichter, zn 2. Hij wilde mijn bankrekeningnummer weten, maar dat heb ik hem niet gegeven. A = mijn, bez. vnw - weten, zww - maar, vw - ik, pvnw B = mijn, pvnw - weten, zww - maar, vw - ik, bez. vnw C = mijn, bez.vnw - weten, hww - maar, vw - ik, bez.vnw D = mijn, p.vnw - weten, hww, - maar, vw - ik, p.vnw 3. De eerste keer dat ik dat liedje hoorde, leek het net of ik het al eerder gehoord had. A = De, lw - eerste, zn - dat, bet.vnw - ik, p.vnw B = De, lw - eerste, tw - dat, a.vnw - ik, p.vnw C = De, lw - eerste, tw - dat, a.vnw - ik, bez.vnw D = De, lw - eerste, zn - dat, a.vnw - ik, bez.vnw 4. Toen ik vanmorgen mijn kleren uit de wasmachine haalde, bleken ze helemaal nat te zijn. A = Toen, vw - mijn, bez. vnw - uit, lw - bleken, hww B = Toen, vw - mijn, bez. vnw - uit, vw - bleken zww C = Toen, vw - mijn, a.vnw - uit, vw - bleken, kww D = Toen, vw - mijn, bez.vnw - uit, vw - bleken kww 5. Wie heeft het parkje waar de jeugd altijd rondhangt volgestort met rotzooi? A = Wie, vr.vnw - heeft, zww - waar, a.vnw - met, vw B = Wie, a.vnw - heeft, hww - waar, betr.vnw - met, vz C = Wie - vr.vnw - heeft, hww - waar, betr.vnw - met, vz D = Wie, a.vnw - heeft, zww - waar, a.vnw - met, vw 6. De kat lag heerlijk op de schoot te slapen, maar stiekem had ze haar nageltjes uit. A = kat, zn - op, vz - te, vz - maar, vw - ze,betr.vnw B = kat, zn - op, vz - te, vz - maar, vw - ze,p.vnw C = kat, zn - op, vz - te, zww - maar, vz - ze, betr.vnw D = kat, zn - op, vz - te, zww - maar, vz - ze, a.vnw C. Geef van de volgende zinnen aan of het gaat om HZ, BZ of 'niet samengesteld. Kies telkens A, B, C of D. 1. Toen de docent de toetsen aan het nakijken was, bleek één toets niet aanwezig te zijn. Pagina 4

6 A = HZ + BZ B = BZ + HZ C = HZ + HZ D = geen samenstelling 2. De paaseitjes waren heel goed verstopt, maar de kinderen vonden ze snel. A = HZ + BZ B = BZ + HZ C = HZ + HZ D = geen samenstelling 3. Ik zou dat souvenirtje wel willen kopen. A = HZ + BZ B = BZ + HZ C = HZ + HZ D = geen samenstelling 4. Nadat wij een kopje koffie gedronken hadden, gingen we verder met winkelen. A = HZ + BZ B = BZ + HZ C = HZ + HZ D = geen samenstelling 5. De dijk werd verstevigd, zodat er geen water naar binnen kon. A = HZ + BZ B = BZ + HZ C = HZ + HZ D = geen samenstelling 6. Mijn zusje vierde haar verjaardag een dag later, want op de dag zelf was ze ziek. A = HZ + BZ B = BZ + HZ C = HZ + HZ D = geen samenstelling D. Geef van de volgende zinnen aan of het gaat om een foutief beknopte bijzin of niet. Kies telkens A, B of C. 1. Hangend aan het plafond kunt u de lamp het best bewonderen. A = Ja B = Nee C = Er is hier geen beknopte bijzin. 2. Lachend, gierend en brullend, kwamen wij het klaslokaal binnen. A = Ja B = Nee C = Er is hier geen beknopte bijzin. 3. Na een uur gewacht te hebben, werden de hekken eindelijk geopend. A = Ja B = Nee C = Er is hier geen beknopte bijzin. 4. Zwetend en hijgend werd de training uiteindelijk afgeblazen. Pagina 5

7 A = Ja B = Nee C = Er is hier geen beknopte bijzin. 5. Terwijl het vliegtuig de landing inzette, keken wij uit de ramen. A = Ja B = Nee C = Er is hier geen beknopte bijzin. 6. Na fraude gepleegd te hebben sloeg de agent de boekhouder in de boeien. A = Ja B = Nee C = Er is hier geen beknopte bijzin. E. Geef van de volgende zinnen aan of het gaat om een foutieve samentrekking. Kies telkens A, B of C. 1. Nienke ging naar de stad en bleef daar de hele dag A = Goed B = Fout C = Er is hier geen samentrekking. 2. Hij is boswachter en in het bos. A = Goed B = Fout C = Er is hier geen samentrekking. 3. In dat dorp worden vluchtheuvels en een verkeerslicht gebouwd. A = Goed B = Fout C = Er is hier geen samentrekking. 4. Dat boek was mooi maar vaak gelezen. A = Goed B = Fout C = Er is hier geen samentrekking. 5. Zij kreeg een mooie jongen en meisje. A = Goed B = Fout C = Er is hier geen samentrekking. 6. De klok stond stil en lag op tafel. A = Goed B = Fout C = Er is hier geen samentrekking ~The End~ Pagina 6

8 Moeilijk? De antwoorden Hieronder vind je de antwoorden van de test. Onderdeel A 1=D 2=B 3=A 4=B 5=B 6=B Onderdeel B 1=D 2=A 3=B 4=D 5=C 6=B Onderdeel C 1=B 2=C 3=D 4=B 5=A Pagina 7

9 6=C Onderdeel D 1=A 2=B 3=A 4=A 5=C 6=A Onderdeel E 1=A 2=B 3=B 4=B 5=B 6=A Hoe nu verder??? Bekijk je scores. Had je in onderdeel A twee fouten of meer, oefen hier dan nog even extra mee (redekundig ontleden) Had je in onderdeel B twee fouten of meer, oefen hier dan nog even extra mee (taalkundig ontleden) Had je in onderdeel C twee fouten of meer, oefen hier dan nog even extra mee (hoofdzinnen en bijzinnen) Had je in onderdeel D twee fouten of meer, oefen hier dan nog even extra mee (foutief beknopte bijzin) Had je in onderdeel E twee fouten of meer, oefen hier dan nog even extra mee (foutieve samentrekking) Helemaal top! Pagina 8

10 Redekundig ontleden Uitleg Bij redekundig ontleden moet je de zinsdelen benoemen. Je volgt hierbij het volgende stappenplan: 1) Persoonsvorm (onderstrepen) - Je kunt de persoonsvorm vinden door de zin in een andere tijd te zetten of door van enkelvoud naar meervoud of van meervoud naar enkelvoud te gaan. De persoonsvorm verandert dan. 2) Zinsdelen - Nu ga je de zinsdelen zoeken. Voor de persoonsvorm kan maximaal één zinsdeel staan. Je moet de zin veranderen om te kijken wat er voor de pv. kan staan. Dit noem je de éénzinsdeelproef. 3) Onderwerp - OND - Je stelt hier de vraag wie/wat + pv? Het onderwerp doet iets. 4) WG of NG - Je bekijkt de werkwoorden in de zin. Staat er een koppelwerkwoord (zijn, worden, lijken, blijken, blijven, schijnen, heten, dunken, voorkomen), dan kun je te maken hebben met een NG. Zo'n werkwoord alleen zegt namelijk niet genoeg. Het onderdeel dat dan een emotie, toestand of beroep weergeeft hoort bij het NG. Hij is ziek --> "is ziek" is NG. Hij is naar school geweest --> is geweest is WG. 5) Lijdend voorwerp - LV - Dit is niet altijd aanwezig. Wanneer je een NG hebt, heb je sowieso geen LV. Het lijdend voorwerp geeft antwoord op: wie/wat + wg + ond. 6) Meewerkend voorwerp - MWV - Hier kun je 'aan' of 'voor' voorzetten of weglaten. Deze persoon moet 'meewerken' om iets mogelijk te maken. Hij gaf zijn moeder een cadeau. 7) Bijwoordelijke bepaling - BB - al het overige. Het geeft antwoord op waar, wanneer, hoe, etc. etc. etc. Opdrachten Ontleed de volgende zinnen: 1) Pieter is afgelopen jaar heel erg vaak ziek geweest. 2) Hij bleek een ernstige vorm van astma te hebben. 3) De dokter vertelde dit vorige week aan hem. 4) Nu moet hij elke dag medicijnen slikken. 5) Dat lijkt een hele opgave. 6) Over twee maanden moet hij weer naar de huisarts. 7) Hij heeft het zijn klas nog niet uitgelegd. 8) Ze zullen het waarschijnlijk begrijpen. 9) Hij wacht het moment in spanning af. 10) Uiteindelijk blijkt de spanning niet nodig te zijn. Pagina 9

11 Vraagje? Pagina 10

12 Taalkundig ontleden Uitleg Bij taalkundig ontleden moet je elk woord benoemen. Je kunt kiezen uit de volgende mogelijkheden: Lidwoord - de, het, een --> kan voor een zelfstandig naamwoord Zelfstandig naamwoord - mens, dier, plant, ding (medipladi), er kan een lidwoord voor Bijvoeglijk naamwoord - een soort versierwoordje. Het zegt iets over een zelfstandig naamwoord. Bijvoorbeeld het mooie huis. Voorzetsel - woorden als in, op, voor, achter, boven, onder. Je kunt het testen met het woordje 'kast'. Zelfstandig werkwoord - bij een werkwoordelijk gezegde. Het werkwoord dat je niet weg kunt laten. bijvoorbeeld hij heeft gefietst. Hulpwerkwoord - bij een WG of een NG. Dit werkwoord 'helpt' het andere werkwoord. Je kunt het weglaten. Koppelwerkwoord - Eén van deze negen werkwoorden: zijn, worden, lijken, blijken, blijven, schijnen, heten, dunken, voorkomen. LET OP: alleen bij een NG Persoonlijk voornaamwoord - wijst een persoon aan: ik, jij, hij, zij, wij, jullie. Je kunt hier het woord 'Kevin' voor in de plaats zetten. Geen 's' achter Kevin betekent een persoonlijk voornaamwoord. Bezittelijk voornaamwoord - Geeft een bezit van iemand aan: mijn, jouw, uw, zijn, haar. Je kunt hier het woord 'Kevins' voor in de plaats zetten. Wel een 's' achter Kevin betekent een bezittelijk voornaamwoord. Vragend voornaamwoord - Luidt een vraag in. Het zijn er maar vier: Wie, Welk, Wat, Wat voor een. Betrekkelijk voornaamwoord - Wijst naar een antecedent, iets dat eerder in de zin genoemd is. De man die op straat loopt. Aanwijzend voornaamwoord - Wijst naar iets verderop in de zin (of je kunt het erachter denken). Deze bloem of die (bloem). Voegwoord - Zorgt voor de koppeling tussen twee zinnen. Het gaat hier om woorden als maar, want, of, en, zodat, nadat, toch. Opdrachten Benoem van de volgende zinnen alle woorden! 1) Pieter vroeg maandag aan Karin of ze een kat had. 2) Die twee kleine hondjes zijn uit het asiel gehaald. 3) De hond die op straat heeft gelopen blijkt een bulldog te zijn. 4) Mijn tante bracht haar kinderen elke dag naar school. 5) Welke zenuwachtige kandidaat zou het spel winnen? Pagina 11

13 Voorzetsels Pagina 12

14 Hoofdzinnen en bijzinnen Uitleg Samengestelde zinnen Soms heb je te maken met een samengestelde zin. Dit weet je doordat je dan meer dan één persoonsvorm hebt. Bij een samengestelde zin heb je altijd te maken met hoofdzinnen, en soms ook nog met bijzinnen. De volgende combinaties zijn mogelijk: HZ + HZ, HZ + BZ en BZ + HZ. Wanneer je met een HZ te maken hebt, kun je niets tussen het onderwerp en de persoonsvorm zetten. Wanneer dit wel kan, heb je automatisch met een BZ te maken. Bijvoorbeeld: - Ik ging op de fiets naar school, terwijl het heel hard regende. De onderstreepte woorden zijn de persoonsvormen. Het zijn er twee, dus we hebben te maken met een samengestelde zin. Nu moeten we kijken of het gaat om HZ + HZ, HZ + BZ of BZ + HZ. De schuingedrukte woorden zijn de onderwerpen. Je ziet dat er niets tussen 'ik' en 'ging' kan, dus heb je te maken met een HZ. tussen 'het' en 'regende' staat al een aantal woorden, dus heb je te maken met een BZ.!! Je kunt ook naar de voegwoorden kijken. De woorden maar, want, en, of geven aan dat er een HZ komt. De andere voegwoorden geven een BZ aan. Opdrachten Geef bij de volgende zinnen aan of het gaat om een samengestelde zin. Zo ja? Geef dan ook aan wat de HZ, en indien aanwezig, wat de BZ is. 1) Nadat Nadal zijn geheim openbaar gemaakt had, wilde de sponsor hem niet meer sponsoren. 2) Het is buiten twintig graden, maar het lijkt veel warmer. 3) Ik zou later best beroemd willen worden. 4) Linda de Mol vertelde de spelregels aan het publiek, terwijl de kandidaten op hun plaats gezet werden. 5) Nienke hield haar zusje vast, terwijl haar broertje de buggy naar beneden tilde. 6) Toen het donker begon te worden, begon de spooktocht. 7) Dat tijdschrift zou verboden moeten worden, want er staan allerlei discriminerende teksten in. 8) Die fiets was eerst heel erg duur, maar we kregen hem uiteindelijk voor 150 euro. Maak een keuze Pagina 13

15 Foutief beknopte bijzinnen Uitleg Wanneer je uit moet zoeken of het een foutief beknopte bijzin is, moet je het volgende doen: 1) Is het een samengestelde zin? 2) Is het een gewone bijzin of een beknopte bijzin --> in een beknopte bijzin zit geen onderwerp en zit geen persoonsvorm. 3) Wat is het onderwerp van de hoofdzin? 4) Is het onderwerp van de hoofdzin ook het bedoelde onderwerp in de bijzin? Zo ja, dan heb je te maken met een goede bijzin. Zo nee, dan heb je een foutief beknopte bijzin. Bijvoorbeeld: Hangend aan de muur kunt u het schilderij het best bewonderen. 1) Ja, het is een samengestelde zin 2) Ja, het is een beknopte bijzin --> Hangend aan de muur 3) Het onderwerp in de hoofdzin is 'u'. 4) Het onderwerp is niet het bedoelde onderwerp van de bijzin (dat is 'het schilderij), dus is het een foutief beknopte bijzin Opdrachten Geef van de volgende zinnen aan of het een goede beknopte bijzin is of een foutief beknopte bijzin. Let op: soms heb je een normale bijzin. 1) Gillend en huilend werd de kinderwagen met de baby naar binnen gereden. 2) Na een half uur geslapen te hebben, werd het kindje uit het bedje gehaald. 3) De landing inzettend keken wij vanuit het vliegtuig naar buiten. 4) Lachend van plezier werden de eieren door de kinderen beschilderd. 5) Hangend aan het plafond kunt u de lamp het best bewonderen. 6) Toeterend liepen wij de trein tegemoet. 7) Na vier uur gewacht te hebben werden de poorten geopend. 8) Na lang lijden heeft God onze goudvis tot zich genomen. 9) Huilend van geluk werd het ja-woord gegeven. 10) Terwijl we onze tas pakten voor morgen, zagen we op internet dat het twintig graden zou worden. Pagina 14

16 Stel een vraag! Pagina 15

17 Foutieve samentrekking Uitleg Bij een samentrekking wordt een deel van de zin de tweede keer weggelaten. Dit doen ze omdat het anders heel erg saai zou worden. Ik vind schoenen en jassen erg leuk. (Ik vind schoenen erg leuk en ik vind jassen erg leuk). Maar dit kan niet altijd. Wanneer het niet kan, maar toch gebeurt, heet het 'foutieve samentrekking'. Deze foutieve samentrekking kun je op de volgende manier opsporen: 1. Schrijf de hele zin op, onderstreep het deel dat weggelaten is. 2. Mag je dit deel weglaten? a. Is de vorm gelijk? (een mooie pen en een mooi potlood --> de vorm is niet gelijk). b. Is de functie gelijk? (beide keren onderwerp, persoonsvorm, HWW, ZWW, KWW, WG, NG, LV, MV, BB) Kun je op a & b 'ja' antwoorden? Dan is de samentrekking juist. Bijvoorbeeld: - Mijn tante is ziek en naar de huisarts geweest. 1. Hele zin: Mijn tante is ziek en mijn tante is naar de huisarts geweest. 2. Is de vorm gelijk? Ja "Mijn tante is" is gelijk. 3. Is de functie gelijk? Ja "Mijn tante" is beide keren onderwerp, maar "is" is in de eerste zin KWW (deel NG) en in de tweede zin HWW (deel WG). De functie is dus niet gelijk. --> Deze zin is een foutieve samentrekking! Opdrachten Geef van de volgende zinnen aan of de samentrekking juist of onjuist is. Leg ook uit wat er onjuist is, indien de zin onjuist is. 1) Mijn broer heeft een hond en gezwommen. 2) Ik leer lezen en mijn zusje ook. 3) Zij blies de ballon op en de kaars uit. 4) Dat is een film die mij zeer boeide en je niet mag missen. 5) Het bedrag van 100 euro aan smartengeld vinden wij reëel en zal op uw rekening worden bijgeschreven. 6) Miranda is mijn beste vrienden en heb ik gisteren een cadeau gegeven. 7) Ik ben geëmigreerd naar Canada en mijn zusjes naar Frankrijk. 8) Simone werd steeds slordiger op haar werk en uiteindelijk door haar baas ontslagen. 9) Denise is al jaren mijn beste vriendin, maar vertel ik toch niet al mijn geheimen. 10) De gemene bokser beet zijn tegenstander in zijn oor, maar uiteindelijk toch in het stof voor zijn opponent Pagina 16

18 Hulpje Pagina 17

19 Extra oefenen??!!?? Extra oefenen? Weet je nog niet zeker of je het snapt? Op Cambiumned kun je nog veel meer oefenopdrachten vinden! Let's work! Pagina 18

20 Helemaal klaar? Ik ben klaar, wat nu? Je bent klaar met alle opdrachten? SUPER! Om te kijken of je nu echt alles begrijpt, daag ik je uit een echte toets te maken! bij 'vervolgopdracht' zie je aan welke eisen de toets moet voldoen. Kijk eens om je heen of er al meer mensen klaar zijn en probeer een groepje van drie of vier personen te maken. Lukt dit nog niet? Geen paniek, je kunt alvast beginnen! Succes!! Vervolgopdracht De toets Jullie toets moet aan de volgende eisen voldoen: - Minimaal 15 vragen; - Minimaal twee "theorievragen"; - Alle onderdelen uit deze "Wikiwijs" moet je behandelen in de toets; Verder ben je helemaal vrij de toets vorm te geven. Kortom: jullie mogen alles zelf bedenken. Het moet wel een beetje niveau hebben, want misschien wil ik het wel gebruiken in de echte toets. Good Luck! Pagina 19

21 Pagina 20

22 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Otten Laatst gewijzigd 10 April 2012 om 16:01 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 3; Leerinhoud en doelen Nederlandse Taal; Eindgebruiker leraar Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Pagina 21