Een taalbeleid op maat van de lerarenopleiding. Guido Cajot

Transcriptie

1 Een taalbeleid op maat van de lerarenopleiding Guido Cajot

2 Taalbeleid op maat Kernproject School of Education, Het expertisenetwerk voor lerarenopleidingen Associatie KU Leuven 5 partners: 1 Kath. Hogeschool Leuven, Heverlee 2 Kath. Hogeschool Limburg, Hasselt 3 Kath. Hogeschool Kempen, Vorselaar 4 Kath. Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, Torhout 5 Hogeschool-Universiteit, HUBrussel

3 Taalbeleid op maat Een taalbeleidskader Kris Van den Branden (2004)

4 Taalbeleid op maat Een taalbeleidsmatrix binnen een brede en integrale visie op taalbeleid van de Associatie KU Leuven Strategische doelstellingen o de slaagkans verhogen o de academische taalvaardigheid vergroten o een coherent personeelsbeleid voeren o de professionele taalvaardigheid verhogen

5 13 doelen Dertien doelen in een dozijn: De professionele taalcompetenties van de leraar

6 13 doelen 2001: Platvorm Onderwijs Nederlands: bijzondere aanpak taalvaardigheid beginnende leraren Harry Paus (SLO) Rita Rymenans (Univ.Antwerpen, dep. Didactiek en Kritiek) Koen Van Gorp (Steunpunt NT2/GOK, Leuven)

7 13 doelen Dertien doelen of taalcompetenties Den Haag, 2003 Referentiekader voor taaldoelen = algemene beschrijving van taaldoelen DOEL: 1 taalvaardigheid vergroten 2 taalbeleid opstarten Functioneel, voor alle leraren, alle leerlingen, alle vakken

8 Bevraging bij studenten en docenten 1. Docenten gemiddeld 42 docenten Nederlands of communicatieve vaardigheden gemiddeld 300 andervakdocenten 2. Studenten (gemiddeld 1520 respondenten) Instromende studenten: 44,8% of 716 studenten Opleidingen: o opleiding Bachelor Secundair Onderwijs (52,4%); o opleiding Bachelor Lager onderwijs (30,5%); o opleiding Bachelor Kleuteronderwijs (17,1%).

9 Bevraging bij studenten en docenten Ik ken het document Dertien doelen in een dozijn waarin de specifieke taalcompetenties voor leerkrachten staan opgelijst % van de docenten % van de studenten Ik vind het als toekomstig leerkracht belangrijk om aandacht te besteden aan de specifieke taalcompetenties voor het beroep. - 91% van de studenten Ik vind het belangrijk om die taalcompetenties die belangrijk zijn voor het beroep van leerkracht te integreren in mijn les - 86% van de docenten

10 13 doelen: domein 1 De leraar in interactie met leerlingen: 1 Gesprekken voeren 2 Beoordelen/toegankelijk maken van teksten 3 Mondeling opdrachten geven 4 Schriftelijk vragen en opdrachten formuleren 5 Een uiteenzetting geven met schriftelijke ondersteuning 6 Een schriftelijke evaluatie formuleren 7 Vertellen 8 Voorlezen

11 13 doelen: domein 2 De leraar in interactie met volwassenen in en rond de school: 9 Gesprekken voeren 10 Een presentatie geven met schriftelijke ondersteuning 11 Schrijven 12 Lezen

12 13 doelen: domein 3 De leraar als lerende : 13 Innoveren en professionaliseren

13 13 doelen Dertien doelen - gekoppeld aan de basis-/beroepscompetenties van de leraar - vertaald naar concrete gedragsindicatoren

14 Taalcompetenties of dertien taaldoelen Subdoelen Operationalisering Domein 1: de leraar in interactie met zijn leerlingen Taaldoel 2: beoordelen en toegankelijk maken van teksten De leraar kan teksten beoordelen op toegankelijkheid voor zijn leerlingen en kan die teksten zo nodig via mondelinge en schriftelijke ingrepen toegankelijk maken. De leraar kan verschillende soorten teksten beoordelen op aangepastheid aan het doel en zijn leerlingen, op bruikbaarheid in de klas, op culturele impact. Hij kan zo nodig schriftelijke en mondelinge ingrepen bedenken om de tekst in de klas toegankelijk te maken. De leraar kan teksten voor zijn leerlingen toegankelijk maken via schriftelijke en mondelinge ingrepen. De leraar kan de adequaatheid van zijn ingrepen tijdens de activiteit beoordelen en kan, inspelend op de reacties van de leerlingen, nog bijsturen Begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen Opvoeder Inhoudelijk expert Organisator Inschatten talige complexiteit van schooltaal/instructietaal qua woordgebruik, zinsbouw, explicietheid van verbanden, tekstopbouw Schooltaal/instructietaal relateren aan het begripsniveau van de leerlingen Bewaken eigen taalaanbod Inschatten inhoudelijke complexiteit van de tekst qua bekendheid met onderwerp, motiverende kracht, ideeënopbouw en linken aan kennis van de wereld, de interesse van leerlingen Bepalen taaldoelen naast vakdoelen Schriftelijk ingrijpen op vlak van taal Mondeling ingrijpen op vlak van taal Hanteren passende woordenschatdidactiek Kiezen leesstrategie Gebruiken actieve werkvormen Wat kan de leraar concreet doen? beoordeelt het taalgebruik in de tekst in functie van de doelgroep (schooltaalwoorden, vaktaalwoorden, figuurlijk taalgebruik, verwijs- en signaalwoorden) vervangt indien nodig moeilijke woorden linkt schooltaal/vaktaal aan dagelijkse taal grijpt in bij te lange zinnen deelt teksten in alinea s in ondersteunt visueel voorziet lijst met kernbegrippen maakt verschillende versies van een tekst gebruikt een ruim aanbod van verschillende teksten (leerboeken, beeldmateriaal, diverse media ) beoordeelt of de inhoud van de tekst aansluit bij de interesse van de leerlingen, hen motiveert, hen interessante ideeën aanreikt.. gaat na hoe kernbegrippen benadrukt kunnen worden gaat na op welke context een beroep gedaan kan worden gaat na of een begrip ook in een gewone context gebruikt wordt onderzoekt met welke andere begrippen een nieuw begrip voorkomt, gerelateerd wordt verduidelijkt relevante begrippen doet aan betekenisonderhandeling en herformulering activeert voorkennis biedt betekenisvolle contexten aan past opdrachtformulering aan semantiseert en consolideert leest globaal, zoekend, voorlezend, genietend.. laat schema s verwoorden

15

16

17 Reflectieopdracht voor de stage Kies één van de 8 doelstellingen (leraar in interactie met leerlingen) waaraan je concreet wil werken tijdens je stageweek. Zoek de bijhorende kijkwijzer en formuleer acties om aan je doelstelling te werken. Reflecteer (minstens halve A4) in je praktijkgroeischrift over de (1) motivatie om voor dit werkpunt te kiezen, (2) de concrete aanpak ervan tijdens de stageweek en (3) de evolutie die je doorgemaakt hebt.

18 Bevraging bij studenten en docenten Ik vind dat de instromende studenten voldoende taalvaardig zijn om de opleiding te volgen. (48 taaldocenten van lerarenopleidingen) Helemaal eens 0 Eens 12.5 Noch eens: noch oneens 27.1 Oneens 52.1 Helemaal oneens 8.3 %

19 Bevraging bij studenten en docenten Ik schat het percentage instromende studenten dat voldoende taalvaardig is tussen (307 andervakdocenten van lerarenopleidingen) 5%-10% 1.3% 10%-20% 3.9% 20%-30% 14.3% 30%-40% 20.8% 40%-50% 14.0% 50%-60% 21.2% 60%-70% 18.9% 70%-80% 4.6% 80%-90% 1.0%

20 Bevraging bij studenten en docenten De taalproblemen van de instromende studenten situeren zich vooral bij (meerdere antwoorden mogelijk) (307 taaldocenten en andervakdocenten) Spelling 87.6% Schrijfvaardigheid 85.7% Te beperkte woordenschat 49.5% Begrijpend lezen 47.9% Standaardnederlands 43.3% Uitspraak, expressie 41.0% Spreekvaardigheid 39.1% Luistervaardigheid 14.7%

21 Bevraging bij studenten en docenten Ik vind dat ik voldoende taalvaardig (mondeling, schriftelijk) ben om de opleiding te volgen ( studenten) ja nee ik weet het niet mondeling 88,4% 4,2% 7,4% schriftelijk 79,4% 8,4% 12,2%

22 Workshops

23 Workshops Workshop 1: Het taalbeleidsplan De taalverantwoordelijke begeleidt een docententeam, een directie van een lerarenopleiding in het uittekenen van een taalbeleid en het uitschrijven van een taalbeleidsplan en dit in verschillende stappen.

24 Workshops Workshop 2: taalgericht vakonderwijs De studenten taalvaardiger maken is niet alleen de taak van een taaldocent. Iedere docent is een taaldocent. De workshop demonstreert hoe de docent van een niettaalvak toch aan de taalvaardigheid van studenten kan werken.

25 Workshops Workshop 3: de professionele taalcompetenties Door middel van opdrachten leren de studenten hoe zij al doende de hele dag door, in alle activiteiten van de kleuterklas/lagere school werken aan een krachtige leeromgeving voor goed taalvaardigheidsonderwijs. Zo worden zij bekwaam voor de 13 professionele taalcompetenties.

26 Op maat van dé lerarenopleiding? Taalbeleid is de formulering van het permanente, systematische en strategische handelen van beleidsmakers en beleidsuitvoerders om op alle voor het onderwijs relevante niveaus taal én taalontwikkeling tot een bron van permanente aandacht en zorg te laten zijn in de dagelijkse praktijk van het onderwijs en die maatregelen te nemen die bijdragen aan het studiesucces van studenten. Studiesucces wil in dit verband zeggen: - in staat zijn de opleiding met behoud van alle kwaliteitseisen succesvol te doorlopen, en - bij het afstuderen beschikken over voldoende taalvaardigheid voor de beginnende beroepsuitoefening. Wilma van der Westen (2008)

27 Op maat van dé lerarenopleiding?