Taalontwikkelend lesgeven in het Hoger Onderwijs. Een "in team" verhaal
|
|
- Sandra Simons
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Taalontwikkelend lesgeven in het Hoger Onderwijs. Een "in team" verhaal Door Lieve Verheyden, CTO-medewerker Het hoger onderwijs (van het korte type) heeft de opdracht om instromers op te tillen tot op niveau 6 van de Vlaamse kwalificatiestructuur 1. Dat vraagt veel inspanningen - ook op het vlak van taal en communicatie. Via een aantal projecten spit het CTO onderdelen van deze opdracht verder uit, en ondersteunt het opleidingen bij de implementatie van een innoverende aanpak. In dit artikel geven we een overzicht van de CTO-projecten voor het Hoger Onderwijs waarin taalontwikkelend vakonderwijs centraal staat. We hopen van harte dat de toegelichte praktijken inspirerend zijn voor anderen. Voordat we de concrete projecten onder de loep nemen, schetsen we de grote lijnen van wat taalontwikkelend vakonderwijs voor ons betekent. Taalontwikkelend lesgeven: van visie tot vaardigheid Vergelijk de twee plaatjes in de marge. Welk plaatje past het beste bij jouw beeld van taal en taalvaardigheid? Roept 'taal' vooral een beheersbaar geheel van bouwstenen en bouwregels op, en allerlei vormelijke vereisten waaraan door studie en de juiste attitude voldaan kan worden? En is iemand dus taalvaardig als hij foutloos schrijft en spreekt? Of roept 'taal' een complex en dynamisch geheel op, met veel en voortdurende variatie, waarmee we ons in elke nieuwe context opnieuw uit de slag proberen te trekken? En is iemand dus taalvaardig als hij in uiteenlopende contexten telkens opnieuw een grote mate van communicatieve effectiviteit bereikt? In het eerste geval spreken we over een smalle visie op taal en taalvaardigheid, in het tweede geval over een brede visie (cf. Daems, ). Taalontwikkelend lesgeven of taalontwikkelend vakonderwijs veronderstelt een brede visie op taal en taalvaardigheid. Het begrip verwijst immers naar het besef van de 'inescapability of language': als je met studenten stukjes wereld verkent (bv. de wereld van de kleuterklas, de anatomie van het menselijk lichaam, de politieke stelsels in België, de stabiliteit van een brug), moet dat sowieso via allerlei taaltaken: lezen, spreken, schrijven en in gesprek gaan of luisteren 1 Tegen het eind van hun bacheloropleiding moeten zij "(1) kennis en inzichten uit een specifiek domein kritisch kunnen evalueren en combineren, (2) complexe gespecialiseerde vaardigheden kunnen toepassen, gelieerd aan onderzoeksuitkomsten, en (3) relevante gegevens verzamelen en interpreteren en geselecteerde methodes en hulpmiddelen innovatief aanwenden om niet-vertrouwde complexe problemen op te lossen". 2 Daems, F. (2010). 'Elke leraar is taalleraar. Een referentiekader voor taalbeleid in de lerarenopleiding'. In: D. Van Hoyweghen (red.). Naar taalkrachtige lerarenopleidingen. Bouwstenen voor een taalbeleid Mechelen: Plantyn.
2 naar informatie over die stukjes wereld, het liefst gekoppeld aan een grondige observatie en beleving van die realiteit. In dat proces ontsluit de taal mee de te verkennen stukjes wereld: taal als hefboom, dus! Als je taalontwikkelend lesgeeft, ben je je volop bewust van de positieve rol die taal kan spelen in het wereldverkennend proces, maar ook van de drempels die ontoegankelijk taalgebruik kan opwerpen. Je handelt naar die inzichten en introduceert de volgende ingrepen in je eigen didactisch proces: Probeer even om zonder dat je verbale taal gebruikt (schriftelijk noch mondeling), een belangrijk inzicht uit jouw vakdomein door te geven aan een niet-specialist. Hoe ver geraak je? je zorgt voor contextrijk taalaanbod, waardoor de studenten voor alle relevante talige elementen vorm en betekenis kunnen koppelen; je creëert kansen tot interactie, waardoor de studenten zelf de koppelingen tussen vorm en betekenis kunnen verkennen; je biedt taalsteun bij de taaltaken die je van de student vraagt. Het kan bijvoorbeeld gaan om een leeswijzer of een schrijfkader, of om de concrete begeleiding van het lees- of schrijfproces. Met deze ingrepen help je de studenten de kloof te overbruggen tussen voorkennis en leerstof. In eerste instantie worden dus vooral vakdoelen gediend. Een "prettig" neveneffect is evenwel de (vak)taalontwikkeling van de student. Vandaar ook de term 'taalontwikkelend vakonderwijs'. Project 1: Taalontwikkelend vakonderwijs: Writing to Learn In het OOF 3 -project "Pen en Papier. Writing to learn (WTL) als krachtige leeromgeving voor deep level learning" ( ), dat het CTO samen met KHLeuven en enkele andere hogescholen 4 realiseert, wordt taalontwikkelend vakonderwijs opleidingsbreed geïmplementeerd. Rond een weloverwogen selectie van kernbegrippen voor het beroep organiseren lectoren tijdens de eigen colleges writing to learn-taken. Enkele voorbeelden van kernbegrippen voor de BA Voedingsen Dieetkunde: metabolisme, pathogeen, therapietrouw, incidentie, coping, gezondheidsdetermina nt, organoleptische kwaliteit, constistentie, voedingsdeficiënties. De bedoeling is dat studenten even stilstaan bij begrippen die tot de kern van de opleiding behoren, maar waarvan lectoren en professionals aangeven dat de betekenis onvoldoende diepgaand verworven wordt. Dat 'stilstaan' gebeurt schrijvend (writing to learn), o.a. omdat het de studenten aanspoort om volledig en nauwkeurig te zijn. Het laat hen achteraf ook toe om terug te blikken op de eerdere invulling/constructie/... en de tekst vervolgens aan te passen. Enkele voorbeelden van kernbegrippen voor de BA Kleuteronderwijs: geletterdheid, belevingswereld, ontwikkelingsniveau, brede school, schoolrijpheid, welbevinden, impressie, betrokkenheid, wereldverkenning. 3 OOF staat voor "OnderwijsOntwikkelingsFonds', in dit geval van de Associatie KULeuven. 4 Thomas More, HUB KaHo, KATHO-KHBO en KHLim.
3 Elke WTL-ingreep bestaat dus uit twee delen: een "S-deel: schrijven" en een "D-deel: denken". Zo krijgen studenten de kans om kernbegrippen grondig te verankeren. Bekijk de presentatieposter Pen en Papier. Writing to Learn Project 2: Taalontwikkelend vakonderwijs: hoe zit het in de lerarenopleidingen? In opdracht van de Nederlandse Taalunie voert het CTO samen met het ITTA 5 een verkennend onderzoek uit naar de wijze waarop toekomstige leraren voorbereid worden om les te geven aan taalzwakkere leerlingen in het secundair onderwijs. In Vlaanderen beperkt het onderzoek zich tot de praktijkvakleerkrachten, leerkrachten technische vakken en leerkrachten Nederlands/PAV die lesgeven aan de 14- tot 18-jarigen in het BSO, afdelingen haarzorg en mechanica/auto, en in het TSO, afdelingen bio-esthetiek/schoonheidsverzorging en elektromechanica/autotechnieken. Bovendien richten we het onderzoek enkel op de geïntegreerde lerarenopleidingen (GLO) en de specifieke lerarenopleidingen verbonden aan de CVO's (SLO). De dataverzameling gebeurt in drie stappen: eerst is er een algemene digitale bevraging van de lerarenopleidingen; dan volgt een analyse van een aantal beleidsdocumenten en ten slotte spitten we de problematiek verder uit via enkele interviews met lerarenopleiders en hun coördinatoren. Centraal staan drie vragen: 1. Hoe worden toekomstige leerkrachten ondersteund in de ontwikkeling van hun eigen taalvaardigheid? 2. Hoe wordt er met toekomstige leerkrachten gewerkt aan het verwerven van (taal)didactische competenties? 3. Hoe worden toekomstige leerkrachten voorbereid op het lesgeven aan zwaktaalvaardige leerlingen? Op dit ogenblik is de documentenanalyse volop aan de gang. In een volgende Nieuwsbrief brengen we zeker verslag uit van de resultaten van de analyses. Bekijk de presentatieposter Onderzoek Nederlands in Beroepsgericht Onderwijs 5 ITTA: Instituut Taalonderwijs en Taaltoetsing Anderstaligen, UvA, Nederland.
4 Project 3: Taalontwikkelend vakonderwijs: meer G-kracht in de praktijkvakken! Met het SoE 6 -project "Een G-krachtige praktijk" ( ) begeven we ons op de werkvloer van de praktijkvakleerkrachten/-docenten. Een langdurig traject in BSO-en TSO-scholen, gerealiseerd door het CTO ( ), wees immers uit dat er nog heel wat ruimte tot meer en beter taalontwikkelend vakonderwijs gevonden kon worden, met name in de praktijkvakken. De invalshoek was 'functionele geletterdheid': het is jammer genoeg niet zo goed gesteld met de functionele geletterdheid van uitstromers uit BSO en TSO. Met het huidige project "Een G-krachtige praktijk" richten we ons op de opleiding van vakleerkrachten, zowel in de geïntegreerde lerarenopleidingen (GLO) als in de specifieke lerarenopleidingen (SLO binnen CVO). Daarmee vermijden we dat steeds nieuwe vakleerkrachten instromen zonder dat ze kaas gegeten hebben van G-kracht in de praktijk. Binnen het project vormen we een leergemeenschap met docenten uit verschillende opleidingen. Elk van hen integreert de aandacht voor functionele geletterdheid in de eigen onderwijspraktijk. Vervolgens geven we het multiplicatoreffect kansen. Ondersteund door de contacten in de leergemeenschap vormt elke docent een nieuw netwerk rond geletterdheid in het eigen team. Als men binnen een opleiding gezamenlijk aan dezelfde doelen werkt, worden de kansen op effect én op duurzaamheid immers veel groter. Ondersteuning door het beleid is hierbij een noodzakelijke voorwaarde (Timperley, 2012) 7. Bekijk de presentatieposter G-krachtige praktijk Een "In team" verhaal Hoewel we weten dat het geen sinecure is om het te bewerkstelligen, toch streven we er in elk implementatieproject naar om taalontwikkelend lesgeven opleidingsbreed te implementeren. Samen voor dezelfde doelstellingen gaan, is zoveel sterker dan handelen in verspreide slagorde. Een opleidingsbrede aanpak kan - zo weten we ondertussen - enkel via de paden der geleidelijkheid: ofwel door de ingrepen in het didactisch handelen in eerste instantie beperkt te houden, ofwel door met een beperkt groepje lectoren aan de slag te gaan, en vandaaruit een olievlekverhaal te schrijven. In beide gevallen merken we dat ondersteuning door het beleid en motivatie van de betrokkenen cruciaal zijn. De grootste garantie op continuering en/of verbreding van de aanpak door de lectoren komt echter van het effect van de gewijzigde aanpak, nl. het feit dat studenten beter, grondiger, met grotere betrokkenheid leren. Het is belangrijk om dat effect proberen vast te stellen. 6 SoE staat voor School of Education, een expertisenetwerk van de Associatie KU Leuven. 7 Timperley, H. (2012). Making Sure Your Wonderings will Make a Difference. Presentatie tijdens Conferentie van DNI (VSKO): "Praktijkonderzoek: Hoe zit dat nu, feitelijk?", Oostende, november.
5 Vragen? U kunt de sectie Hoger Onderwijs van het CTO steeds contacteren: Voor algemene informatie over de sectie Hoger Onderwijs van het CTO en voor de andere projecten van de sectie kan u terecht op de website van het CTO Voor trajecten op maat kan u terecht bij lieve.verheyden@arts.kuleuven.be; carolien.frijns@arts.kuleuven.be; greet.goossens@arts.kuleuven.be.
Een taalbeleid op maat van
Een taalbeleid op maat van de lerarenopleiding Een onderzoeksproject van het expertisenetwerk voor lerarenopleidingen van de Associatie K.U.Leuven School of Education 2009-2011 Guido Cajot Partners HUBrussel
Nadere informatieHet abc van een leerlijn taalvaardigheid. Prof. Dr. Herbert De Vriese Guido Cajot, Wim De Beuckelaer, Mit Leuridan
Het abc van een leerlijn taalvaardigheid Prof. Dr. Herbert De Vriese Guido Cajot, Wim De Beuckelaer, Mit Leuridan 1. Het abc van een leerlijn taalvaardigheid 2. Een praktijkvoorbeeld uit de opleiding wijsbegeerte
Nadere informatieTaalontwikkelend (vak)onderwijs: de rol van de docent Nederlands
Ronde 1 Lieve Verheyden Centrum voor Taal en Onderwijs (KULeuven) Contact: lieve.verheyden@arts.kuleuven.be Taalontwikkelend (vak)onderwijs: de rol van de docent Nederlands Van kleuter tot student hoger
Nadere informatieEen taalbeleid op maat van de lerarenopleiding. Guido Cajot
Een taalbeleid op maat van de lerarenopleiding Guido Cajot Taalbeleid op maat Kernproject School of Education, 2009-2011 Het expertisenetwerk voor lerarenopleidingen Associatie KU Leuven 5 partners: 1
Nadere informatieWriting to Learn als krachtige leeromgeving voor de verwerving van kernbegrippen uit de lerarenopleiding en het beroepsleven
Cathérine Van Eyen (a) & Lieve Verheyden (b) (a) DLO, KHLeuven (b) CTO, KU Leuven Contact: Catherine.van.eyen@khleuven.be Lieve.verheyden@khleuven.be Writing to Learn als krachtige leeromgeving voor de
Nadere informatieTAALBELEID. Het geheel is meer dan de som van delen.
TAALBELEID Het geheel is meer dan de som van delen. Inhoud 1. Algemeen kader en doelstellingen van het project 2. Het proces: betrokken partners, werkwijze 3. Beschrijving van de "resultaten" en de implementatie
Nadere informatieTaalontwikkelend vakonderwijs in bacheloropleidingen. Een dubbelexperiment op teamniveau
Lieve Verheyden (a) & Cathérine Van Eyen (b) (a) CTO, KU Leuven (b) DLO, KHLeuven Contact: lieve.verheyden@khleuven.be catherine.van.eyen@khleuven.be Taalontwikkelend vakonderwijs in bacheloropleidingen.
Nadere informatieRonde 2. Naar een taalkrachtigere lerarenopleiding. 1. Aanleiding. 2. De praktijk op school
VIJFENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Ronde 2 Mieke Lafleur & Johanna van der Borden Hogeschool Utrecht / LEONED Contact: mieke.lafleur@hu.nl johanna.vanderborden@hu.nl Naar een taalkrachtigere
Nadere informatieWaarom taalontwikkelende docenten het verschil maken
Waarom taalontwikkelende docenten het verschil maken an.demoor@odisee.be joke.vrijders@arteveldehs.be pieterjan.bonne@arteveldehs.be Structuur van de presentatie 1. Inleiding 2. Wat is taalontwikkelend
Nadere informatieEen routeplanner voor 21 ste -eeuwse communicatie. Meervoudige geletterdheid in de praktijk gebracht
Jeroen Lievens KU Leuven @ KHLim, Diepenbeek Contact: jeroen.lievens@khlim.be 5 Een routeplanner voor 21 ste -eeuwse communicatie. Meervoudige geletterdheid in de praktijk gebracht 1. Inleiding In deze
Nadere informatieTaalontwikkelend (vak)onderwijs DE ROL VAN DE DOCENT NEDERLANDS
Inleiding 2 1 Studenten PABO/BALO moeten een complex geheel van taal verwerven Taalontwikkelend DE ROL VAN DE DOCENT NEDERLANDS Belangrijk werktuig van de leraar. Complex werktuig. LIEVE VERHEYDEN VOOR
Nadere informatieSamen leren via Writing to learn rond kernbegrippen
Samen leren via Writing to learn rond kernbegrippen Taalgericht vakonderwijs als hefboom voor beter (hoger) onderwijs Lieve Verheyden, Cathérine Van Eyen & Greet Goossens Het innovatieproject Pen & Papier
Nadere informatieSterk in taal, sterk in studie
Sterk in taal, sterk in studie Drie vormen van feedback Wilma van der Westen Voorzitter Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Regioconferenties SLO / 19, 21 en 29 november 2011 Even voorstellen:
Nadere informatieOpleidingsbrede verankering van de principes van TOL
PROJECTDOELSTELLING Opleidingsbrede verankering van de principes van TOL (Taalontwikkelend lesgeven): Collega's BaKO Studenten Kleuters! Projectpartners + Vakspecialisten Collega's werkveld Mentoren DOELSTELLING
Nadere informatieHilde Bottu Kristel Grondelaers Evi Neven
Oriënteren naar HBO5 Hilde Bottu beleidsadviseur HBO5 UC Leuven-Limburg Kristel Grondelaers Docent/stagebegeleider/coördinator Promotie HBO Verpleegkunde Genk Evi Neven Beleidsmedewerker HBO5 Limburg/IKZmedewerker
Nadere informatieGezocht: lerarenopleiders en leerkrachten in spe met geletterdheidsbril! Kennismaking met het School of Education-project Een G-krachtige praktijk
Ronde 5 Anne Decelle (a) & Greet Goossens (b) (a) Katholieke Hogeschool Leuven (b) CTO, KU Leuven Contact: anne.decelle@khleuven.be greet.goossens@arts.kuleuven.be Gezocht: lerarenopleiders en leerkrachten
Nadere informatieWaar klinkt het beste startschot: bij de taaltest of bij de behoefteanalyse? 1
7.Taalbeleid hoger onderwijs Noten 1 De eerste fase van een universitaire studie of een studie aan een hogeschool, waarin vooral algemene en inleidende vakken worden gegeven, ter voorbereiding op de latere,
Nadere informatie«Iedere leraar een taalleraar» Waarom? Wat? Hoe?
«Iedere leraar een taalleraar» Esli Struys (estruys@vub.ac.be) Projectmedewerker taalbeleid IDLO Erasmushogeschool Brussel, 16 december 2009 Elke leraar is een taalleraar! Ik heb drie prioriteiten in verband
Nadere informatieTaalontwikkelend onderwijs in de zaakvakken Een brug te ver?
Taalactiedag Taalbeleid in de Lerarenopleiding 15.05.2009 Taalontwikkelend onderwijs in de zaakvakken Een Het sensibiliseren van universitaire lerarenopleiders in de integratie van taalontwikkelend vakonderwijs
Nadere informatiebijvoorbeeld: Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs
. Lerarenopleiding Basisonderwijs Jo Van den Hauwe (a) & Bart van der Leeuw (b) (a) ELANT (b) SLO Contact: jo.vandenhauwe@scarlet.be b.vanderleeuw@slo.nl Ronde bijvoorbeeld: Exemplarische opleidingsdidactiek
Nadere informatieDIPLON: GLO Taal. Nathalie Peeters (PHL) Veerle Schuyten (KHLim) UHASSELT - 18/05/11
DIPLON: GLO Taal Nathalie Brabants (Xios) Nathalie Peeters (PHL) Veerle Schuyten (KHLim) UHASSELT - 18/05/11 Inhoud 1. Projectomschrijving 2. Actielijnen: toelichting en voorbeelden 1. Taalreferentiekader
Nadere informatieBeroepsgericht voorbereid op het beroepsgericht onderwijs?
Beroepsgericht voorbereid op het beroepsgericht onderwijs? Onderzoek naar taalbeleid, taalonderwijs en taaldidactiek in specifieke en geïntegreerde lerarenopleidingen (Nederlands - PAV, Elektriciteit -
Nadere informatieTaalontwikkelend Lesgeven
Taalontwikkelend Lesgeven Een didactische methode voor álle docenten Conferentie Thema Leren van elkaar 15 maart 2018 Ria Chin-Kon-Sung Matti Gortemaker (Hogeschool Rotterdam) Kennismaken Inclusief onderwijs
Nadere informatieTaaldoelen in alle vakken: van taalontwikkelend vakonderwijs naar competentiegericht onderwijs
Ronde 7 Jan Lecocq & Nadja Gilissen GO!Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Contact: Jan.lecocq@g-o.be Nadja.gilissen@g-o.be Taaldoelen in alle vakken: van taalontwikkelend vakonderwijs naar competentiegericht
Nadere informatieWoordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven
Woordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven Wilma van der Westen Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken Utrecht 7 november 2012 Even voorstellen: Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands HSN
Nadere informatieSchool of Education: Bruggen bouwen en onderhouden
School of Education: Bruggen bouwen en onderhouden Ter inleiding - Algemeen kader van projectwerking - Onderscheid kern vs competitieve projecten - Vragensessie met aandacht voor zowel competieve projecten
Nadere informatieWie durft de draaideur te nemen? De betekenis van taakgerichte taalvaardigheidsdidactiek voor het hoger onderwijs
. Hoger onderwijs Ronde Carolien Frijns Centrum voor Taal en Onderwijs, KU Leuven Contact: carolien.frijns@arts.kuleuven.be Wie durft de draaideur te nemen? De betekenis van taakgerichte taalvaardigheidsdidactiek
Nadere informatiekijkwijzer hoger onderwijs de les de docent taalontwikkelend lesgeven
kijkwijzer hoger onderwijs taalontwikkelend lesgeven de docent 1. Is het taalaanbod van de docent rijk, verzorgd en afgestemd op de studenten? Zijn de formuleringen op het niveau van studenten? Drukt de
Nadere informatieDOCENTEN LEREN TOL-LEN IN DE LERARENOPLEIDINGEN VAN HUB-KAHO. EEN GOOD PRACTICE OP HET VLAK VAN TAALBELEID
Leerlingen verdienen excellente leraren Studenten verdienen excellente docenten DOCENTEN LEREN TOL-LEN IN DE LERARENOPLEIDINGEN VAN HUB-KAHO. EEN GOOD PRACTICE OP HET VLAK VAN TAALBELEID An De Moor (taalbeleidcoördinator
Nadere informatieGerealiseerd met de steun van de Vlaamse Overheid, Departement Inburgering in het kader van Managers van diversiteit. Taalgericht naar werk Inhoud I
taalgericht naar werk Over het belang van geïntegreerd vakonder wijs voor beroepsgerichte opleidingen Publicatie ontwikkeld door Linguapolis, Instituut voor Taal en Communicatie Universiteit Antwerpen
Nadere informatiePositief omgaan met meertaligheid in het basisonderwijs en in de buitenschoolse opvang
Ronde 4 Ayse Isçi Onderwijscentrum, Gent Contact: ayse.isci@gent.be Positief omgaan met meertaligheid in het basisonderwijs en in de buitenschoolse opvang Meertaligheid in het onderwijs en in de opvang
Nadere informatieSTERKE SCHAKELS. Samen werken aan functionele taalvaardigheid. Probleemstelling STERKE SCHAKELS 1
STERKE SCHAKELS Samen werken aan functionele taalvaardigheid Probleemstelling Jongeren in het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) en het beroepssecundair onderwijs (BSO) stromen vaak uit zonder
Nadere informatieGezocht: school met G-KRACHT
Gezocht: school met G-KRACHT Werken aan geletterdheidsvaardigheden in beroepsrichtingen bso/tso Greet Goossens en Goedele Vandommele Programma Wat is functionele geletterdheid? Waarom werken aan functionele
Nadere informatie10.00 Actuele ontwikkelingen rond onderwijs en examinering taal in het mbo Alet van Leeuwen, Steunpunt Taal en Rekenen.
Programma Studiedag Mbo Taalcoachacademie Hete hangijzers Vrijdag 20 september 2013 Regardz Amersfoort 10.00 Actuele ontwikkelingen rond onderwijs en examinering taal in het mbo Alet van Leeuwen, Steunpunt
Nadere informatieInfobrochure SLO SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING
Infobrochure SLO SPECIFIEKE LERARENOPLEIDING INHOUD Voor wie? Waar staan wij voor? Opleidingsstructuur en diploma Inhoud van de modules Studiepunten Studieduur en modeltraject Flexibiliteit Waar en wanneer
Nadere informatieVakdidactiek: inleiding
Vakdidactiek: inleiding Els Tanghe 1 1. Inleiding Een specialist in de wiskunde is niet noodzakelijk een goede leraar wiskunde. Een briljant violist is niet noodzakelijk een goede muziekleraar. Een meester-bakker
Nadere informatieWerkveld en lerarenopleiding een krachtig team
Werkveld en lerarenopleiding een krachtig team Lieve Oosterlinck Gent docent pedagogische wetenschappen coördinator praktijk Ria Rombouts Antwerpen docent natuurwetenschappen coördinator praktijk Vlaamse
Nadere informatieTalige startcompetenties Hoger Onderwijs
Talige startcompetenties Hoger Onderwijs Making a difference 23 maart 2010 Wilma van der Westen Voorzitter Nederlands / Vlaams Taal als voorwaarde voor studiesucces Instrument voor de verwerving van kennis
Nadere informatieTalige begeleiding van eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs: eerst de kosten, dan de baten!
5. Taalbeleid hoger onderwijs toraat Lesgeven in de multiculturele school. Utrecht: Hogeschool Utrecht. Lafleur, M. & J. van der Borden (2009). Kennisbasis Nederlands voor het tweedegraads gebied. Gebruiksmogelijkheden
Nadere informatieTaalontwikkeling in uw vakles
Taalontwikkeling in uw vakles Workshop Zwolle/Utrecht/Eindhoven november 2012 Maaike Hajer/ Bart van der Leeuw Taalvaardigheid onderwijzen binnen taalonderwijs Taalvaardigheid benutten en verder uitbouwen
Nadere informatieSysteemdenken in de klas
Systeemdenken in de klas Systeemdenken en denkgewoonten Jan Jutten www.natuurlijkleren.org 1 1. Inleiding Het onderwijs in onze tijd houdt onvoldoende gelijke tred met wat er nodig is aan kennis, vaardigheden
Nadere informatieTaalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek 1
9. Taalbeleid en -screening Ronde 4 Tiba Bolle & Inge van Meelis ITTA Contact: Tiba.bolle@itta.uva.nl Inge.vanmeelis@itta.uva.nl Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek
Nadere informatieStudiewijzer Diversiteit
1 Thomas More Kempen Studiewijzer Studiewijzer Diversiteit OPO-verantwoordelijke: Annelies Demessemaeker Docenten: Eline Bernaerts en Annelies Demessemaeker CAMPUS Vorselaar Domein Lerarenopleiding Bachelor
Nadere informatieBreed evalueren kan je leren Zes vragen om over te reflecteren. Competenties Nederlands breed evalueren in het secundair onderwijs 1
2. Evaluatie en toetsing Koen Van Gorp (a), Iris Philips (a) & Fauve De Backer (b) (a) CTO, KU Leuven (b) Steunpunt Diversiteit en Leren, UGent Contact: Koen.VanGorp@arts.kuleuven.be Iris.Philips@arts.kuleuven.be
Nadere informatieHoofdstuk 1 Elke leraar is taalleraar. Een referentiekader voor taalbeleid in de lerarenopleiding
Uitgave Plantyn Naar taalkrachtige lerarenopleidingen. Bouwstenen voor taalbeleid Deel I Visie ontwikkelen Hoofdstuk 1 Elke leraar is taalleraar. Een referentiekader voor taalbeleid in de lerarenopleiding
Nadere informatieTwee Vlaamse professionaliseringsinitiatieven voor lerarenopleiders: het belang van onderzoek centraal!
Symposium Twee Vlaamse professionaliseringsinitiatieven voor lerarenopleiders: het belang van onderzoek centraal! Congres voor lerarenopleiders, 4 februari 2016 Inleiding Belang van professionalisering
Nadere informatietwee initiatieven Academisch Nederlands
twee initiatieven Academisch Nederlands Boekpresentatie Breda, 28 maart 2012 Inleiding Twee verhalen Cursusontwikkeling Taalgericht vakonderwijs Academisch Nederlands? Link secundair hoger onderwijs? Draaiboek
Nadere informatieEindrapport Taalcompetenties vertaald bis: naar een doeltreffend curriculum taalvaardigheid voor alle leraren secundair onderwijs SoE 2008/44
Eindrapport Taalcompetenties vertaald bis: naar een doeltreffend curriculum taalvaardigheid voor alle leraren secundair onderwijs SoE 2008/44 1. Doel van het project en samenstelling van het projectteam...
Nadere informatieVorming HBO-docenten CVO Elishout. Deel 1: introductie op taalontwikkelend lesgeven
Vorming HBO-docenten CVO Elishout Deel 1: introductie op taalontwikkelend lesgeven Doelstelling Een introductie op de basisprincipes van taalontwikkelend lesgeven/taalgericht vakonderwijs. Wat kan een
Nadere informatieSymposium Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken. Houten, 3 april 2013
Symposium Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken Houten, 3 april 2013 Even voorstellen: W.M.C.vanderWesten@hhs.nl Voorzitter Nederlands / Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs Bestuurslid
Nadere informatieDe voorbeeldige opleider. Exemplarisch werken als opleidingsdidactiek
Nederlandse Taalunie Van Beek, W. & M. Verhallen (2004). Taal een zaak van alle vakken. Bussum: Coutinho. Van der Nulft, D. & M. Verhallen (2002). Met woorden in de weer. Bussum: Coutinho Verhallen, M.
Nadere informatieSTEM. Visietekst van het GO! onderwijs van de. 28 november Vlaamse Gemeenschap
STEM Visietekst van het GO! 28 november 2016 onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap 2 Samenvatting In de beleidsnota 2014-2019 stelt Vlaams minister van Onderwijs de ambitie om leerlingen warmer te maken
Nadere informatieOpleiding van leraren in de informaticawetenschappen
Opleiding van leraren in de informaticawetenschappen Studienamiddag Informaticawetenschappen in het leerplichtonderwijs Paleis der Academiën, Brussel, 2015-04-29 Bern Martens Lerarenopleiding Sec. Onderwijs
Nadere informatieTaalgericht vakonderwijs voor Neerlandici en collega s van alle andere schoolvakken
. Taalvaardigheid Ronde 3 Ingrid Evers Instituut voor Leraar en School, Radboud Universiteit in Nijmegen Contact: i.evers@ils.ru.nl Taalgericht vakonderwijs voor Neerlandici en collega s van alle andere
Nadere informatieAcademiejaar 2014/2015. Studeren combineren. bachelor Kleuter- en lager onderwijs. Flextrajecten. Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen
Academiejaar 2014/2015 Studeren combineren bachelor Kleuter- en lager onderwijs Flextrajecten Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen Bachelor kleuter- en lager onderwijs FLEXTRAJECTEN Altijd al gedroomd
Nadere informatieDiversiteit, gelijke kansen en taalbeleid. Lenteconferentie NDN 13 mei 2011 Hilde Imberechts Xios Hogeschool Limburg
Diversiteit, gelijke kansen en taalbeleid in de lerarenopleiding l Lenteconferentie NDN 13 mei 2011 Hilde Imberechts Xios Hogeschool Limburg Kader en doelstellingen Netwerk voor de Ontwikkeling van Expertise
Nadere informatieRol van taal bij het leren van rekenenwiskunde
En nu in rekentaal! Talige ondersteuning bieden in de reken-wiskundeles Workshop Masterplan Dyscalculie, 2 april 2014 Jantien Smit (j.smit@saxion.nl) Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht Academie
Nadere informatieDe competenties die prioritair aan bod komen tijdens dit opleidingsonderdeel zijn:
Specifieke lerarenopleiding C ECTS-fiche opleidingsonderdeel vakdidactische oefeningen 2 Code: 10375 Academiejaar: 2015-2016 Aantal studiepunten: 6 Studietijd: 120 à 150 uur Deliberatie: mogelijk Vrijstelling:
Nadere informatieID bijdrage: Logo talenwebsite: wel niet
ID bijdrage: 15501 Logo talenwebsite: wel niet Indien je uitgaat van gevoelig maken voor talen en op een positieve manier omgaan met een diversiteit aan talen als invulling van talensensibilisering kan
Nadere informatieTAALBELEIDSPLAN OPLEIDING POLYVALENT VERZORGENDE
TAALBELEIDSPLAN OPLEIDING POLYVALENT VERZORGENDE Voor de periode van 2011 tot 2014 1. Voorstelling van de opleiding begeleider in de kinderopvang en polyvalent verzorgende Het CVO biedt volwassenen met
Nadere informatieGedifferentieerde leertrajecten
Studiedag: Het volwassenenonderwijs en levenslang leren: een krachtige synergie VERSLAG WORKSHOP PCA / 4 februari 2015 Gedifferentieerde leertrajecten Dit verslag is een beknopte weergave van de gevoerde
Nadere informatieLaat elke leerling open bloeien
Laat elke leerling open bloeien Interview met Lies Strobbe over het CLIL-proeftuinenproject in het secundair onderwijs Door Carolien Frijns, CTO-medewerker In het CLIL-proeftuinenproject (2007-2010) volgden
Nadere informatienieuwsbrief TAAL & ONDERWIJS december 2013 Iedereen Taalklaar
Iedereen Taalklaar Taalontwikkelend lesgeven integreren in de opleiding kleuteronderwijs moet zorgen voor taalklare kleuters Door Fien Loman, CTO-medewerker Taalontwikkelend lesgeven in de kleuterklas,
Nadere informatieVragen pas gepromoveerde
Vragen pas gepromoveerde dr. Maaike Vervoort Titel proefschrift: Kijk op de praktijk: rich media-cases in de lerarenopleiding Datum verdediging: 6 september 2013 Universiteit: Universiteit Twente * Kun
Nadere informatieHet opleiden van taalontwikkelende leraren
Het opleiden van taalontwikkelende leraren Masterclass LOPON2 Den Bosch 12 oktober 2012 Bart van der Leeuw, SLO Het opleiden van taalontwikkelende leraren Voorbeeld 1, geschiedenis: de zwarte dood. Didactisering
Nadere informatieDE KRACHT VAN EEN GEÏNTEGREERDE AANPAK. Een geletterdheidsproject voor de hele school Nora Bogaert
DE KRACHT VAN EEN GEÏNTEGREERDE AANPAK Een geletterdheidsproject voor de hele school Nora Bogaert 1 Het project G KRACHT Coachingstraject op 10 secundaire scholen in Vlaanderen September 2009 december
Nadere informatieSamen op de goede weg?
Taalbeleid als hefboom voor kwaliteitsvol onderwijs Samen op de goede weg? Forumdag Taalbeleid 30 mei 2017 Inleiding Een nieuwe fusiehogeschool noopte tot nieuwe initiatieven, ook voor taalbeleid. Een
Nadere informatieVragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO
Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?
Nadere informatieHet flexibel inzetten van de taalmethode heeft te maken met de functie van taal.
Taal: vakspecifieke toelichting en tips Taalverwerving en -onderwijs verlopen als het ware in cirkels: het gaat vaak om dezelfde inhouden, maar de complexiteit en de mate van beheersing nemen toe. Anders
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE. SLO Specifieke Lerarenopleiding Campus Kluizeplein - Lier
INFORMATIEBROCHURE SLO Specifieke Lerarenopleiding Campus Kluizeplein - Lier ACADEMIEJAAR 2015-2016 Pagina 2 van 7 Specifieke Lerarenopleiding DEEL 1 Algemeen Wat is de SLO? SLO is de afkorting voor Specifieke
Nadere informatieOpbrengstgericht taalonderwijs
Opbrengstgericht taalonderwijs De leergang Opbrengstgericht taalonderwijs heeft tot doel leraren en intern begeleiders toe te rusten met kennis, inzichten en vaardigheden op het gebied van lees-/taalonderwijs
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren
Betekenis voor het Jenaplanonderwijs Onderzoekend en ontwerpend leren Marja van Graft Martin Klein Tank Wat gaan we doen? Direct aan de slag Over de aanpak Brede ontwikkeling Taal bij onderzoeken en ontwerpen
Nadere informatieInnovatieve stagevormen
Innovatieve stagevormen Bacheloropleiding verpleegkunde 3 jarige opleiding, niveau 6 niveau 5=HB05 niveau 4=secundair Bacheloropleiding verpleegkunde Generalistisch diploma: verantwoordelijk algemeen ziekenverpleger
Nadere informatieVerder gestalte geven aan het taalbeleidsplan
Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan De lat hoog voor talen in iedere school Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken Inhoud THEORETISCH KADER Definitie Doelen Bronnen voor het bepalen van
Nadere informatieSpecifieke lerarenopleiding ECTS-fiches. ECTS-Fiche Vakdidactische oefeningen 1 Code: 10374 Academiejaar: 2015-2016 Aantal studiepunten: 6
Specifieke lerarenopleiding ECTS-fiches ECTS-Fiche Vakdidactische oefeningen 1 Code: 10374 Academiejaar: 2015-2016 Aantal studiepunten: 6 Studietijd: 120 à 150 uur Deliberatie: mogelijk Vrijstelling: niet
Nadere informatieEvaluatie als hefboom voor een sterker taalbeleid
Ronde 1 Riet De Vos Onze-Lieve-Vrouwcollege, Zottegem / DPB Gent Contact: riet.devos@vsko.be Evaluatie als hefboom voor een sterker taalbeleid 1. Inleiding In het Onze-Lieve-Vrouwcollege in Zottegem (campus
Nadere informatieOpenbare bijeenkomst Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs
Wilma van der Westen Haagse Hogeschool Contact: w.m.c.vanderwesten@hhs.nl Openbare bijeenkomst Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs 1. Inleiding Het Nederlands/Vlaams Platform Taalbeleid
Nadere informatieVoorbereide mondelinge presentaties in de lerarenopleiding
Voorbereide mondelinge presentaties in de lerarenopleiding Een kijkwijzer voor de opleiders Lieve Verheyden In de loop van hun opleiding moeten studenten van de lerarenopleiding meer dan eens een mondelinge
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen
Ronde 5 Bert de Vos APS, Utrecht Contact: b.devos@aps.nl Doorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen 1. Over de drempels met taal Het rapport Over de drempels met taal is al ruim een jaar oud.
Nadere informatieWerken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen!
Werken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen! Eindtermen leesvaardigheid Leerlingen kunnen diverse tekstsoorten begrijpend lezen/ functioneel schrijven, en daarbij de
Nadere informatieNetwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO
Netwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO Vooraf inschrijven bij : Sofie Talpe : tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie sofie.talpe@vsko.be 1. Omgaan met anderstaligheid bij peuters Kleuterleid(st)ers
Nadere informatieOnderwijs Nederlands / taalbeleid in de 21 ste eeuw
Onderwijs Nederlands / taalbeleid in de 21 ste eeuw door: Steven Vanhooren www.taalunie.org 1 Inhoud 1. De Nederlandse Taalunie 2. Visietekst en advies over onderwijs Nederlands in de 21 ste eeuw 3. De
Nadere informatieVIRBO Directies GO Garderen, 13 maart Magda Deckers
VIRBO Directies GO Garderen, 13 maart 2013 Magda Deckers TAALVAARDIGHEIDSONDERWIJS: Eenzelfde begrippenkader: - vaststellingen die leidden tot TVO - conclusies voor het onderwijs - TVO: conceptueel kader
Nadere informatieVooronderzoeksplan -Inge de Vries
Vooronderzoeksplan -Inge de Vries Begrijpend luisteren Deeltijdschakelklassen Enschede Overzicht Introductie onderwerp Probleemstelling en doel Opzet vooronderzoek Afsluiting Wat is begrijpend luisteren?
Nadere informatieONTWERP VAN DECREET. betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN
Zitting 2008-2009 25 maart 2009 ONTWERP VAN DECREET betreffende de kwalificatiestructuur AMENDEMENTEN Zie: 2158 (2008-2009) Nr. 1: Ontwerp van decreet 5571 OND 2 AMENDEMENT Nr. 1 Artikel 7 In a), tweede
Nadere informatieDigitale geletterdheid: jongeren en internet in beroepsrichtingen
Vanaf 2013 wil de overheid schrijfvaardigheid (weer) deel uit laten maken van het centraal examen Nederlands in havo en vwo. Die wens hangt onder meer samen met de invoering van het Referentiekader Taal
Nadere informatie1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs
1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs Het Vlaams parlement legde de basiscompetenties die nagestreefd en gerealiseerd moeten worden tijdens de opleiding vast. Basiscompetenties zijn een
Nadere informatieVerslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen
Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Data verzameld in de derde graad van de basisschool en verslag opgesteld door Amber Van Geit Opleiding:
Nadere informatieProject diversiteit en kansarmoede Kick-off LKO en LLO 11 maart 2016
Project diversiteit en kansarmoede Kick-off LKO en LLO 11 maart 2016 PXL dpt. Education - Vildersstraat 5 3500 Hasselt fb.com/pxleducation #pxleducation Programma 13.30 u Verwelkoming 13.45 u Toelichting
Nadere informatieDe 10 basiscompetenties van de leraar
De 10 basiscompetenties van de leraar Woord vooraf 1 De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen 2 De leraar als opvoeder 3 De leraar als inhoudelijk expert 5 8 36 52 4 De leraar als organisator
Nadere informatie3 oktober samen met MENTOREN
3 oktober 2018 2 BaKO on the MOVE samen met MENTOREN Programma Deel 1 SAMEN taal geven aan de nieuwe opleidingsvisie De beheersingsniveaus Leren in de opleiding (inhouden van 2 BaKO) Deel 2 Leren in de
Nadere informatieOnderzoek/ontwikkeling gesteund met de PWO-middelen van de Arteveldehogeschool
Omgevingsonderwijs en erfgoededucatie startdag cultuureducatie ENCE co7 Sven De Maertelaere Lector Wereldoriëntatie Bachelor in het onderwijs: lager onderwijs Onderzoek/ontwikkeling gesteund met de PWO-middelen
Nadere informatieLEERZORGCENTRUM WELKOMSTWOORD NIEUW OPLEIDINGSCONCEPT VOOR VERPLEEGKUNDIGEN
LEERZORGCENTRUM NIEUW OPLEIDINGSCONCEPT VOOR VERPLEEGKUNDIGEN 1 WELKOMSTWOORD Frieda Corstjens Lector verpleegkunde Katholieke Hogeschool Limburg Leerzorgspecialist Ziekenhuis Oost-Limburg 2 1 I. KLOOF
Nadere informatieGroot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004
Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Praktijklessen als kansrijke leeromgevingen voor vak én taal: een aanzet tot geïntegreerde scholing Goedele Vandommele Heidi De Niel
Nadere informatieSpecifieke lerarenopleiding economie
DRIE LOCATIES: ANTWERPEN BRUSSEL, LEUVEN Specifieke lerarenopleiding economie Academiejaar 2014-2015 Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen Aan de slag als leerkracht De specifieke lerarenopleiding
Nadere informatieCompetenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject
Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,
Nadere informatieWoordenschatontwikkeling anderstalige instappende peuters en kleuters. GO4ty!
Woordenschatontwikkeling anderstalige instappende peuters en kleuters GO4ty! GO4ty! terug GO4ty! Visie GO4ty! GO4ty! Waarom Waarom deze woorden? Hoe gebruiken? Evalueren GO4ty! terug zelfontplooiïng willen,
Nadere informatieHOE STEM OPTIMAAL INZETTEN IN DE LERARENOPLEIDING?
HOE STEM OPTIMAAL INZETTEN IN DE LERARENOPLEIDING? INSPIRATIE OP BASIS VAN DE LEERGEMEENSCHAP STEM VOOR DE BASIS EN STEM+ VLOR-Studiedag Krachtlijnen voor een sterk basisonderwijs: de lerarenopleidingen
Nadere informatieBaLO welkom
BaLO 2017-2018 welkom Het beste van de 3 campussen Veel ervaring opdoen Veel mogen oefenen Geleidelijke opbouw van stages Breed kijken naar het onderwijs Gebruik van competentieprofiel voor begeleiden
Nadere informatie