Joannesschool: een TOM-school

Transcriptie

1 Joannesschool: een TOM-school Wat is een TOM-school? Een TOM-school is een school die haar onderwijs anders organiseert. Het is een integrale aanpak voor verandering en vernieuwing. Met andere woorden: door het onderwijs anders te organiseren, verandert ook de manier van werken en inzet van het personeel en de leeromgeving waarin de leerlingen werken. Daarnaast is er de schil om deze drie pijlers heen, het proces van verandering. Scholen moeten zelf de verandering maken, ze is regisseur en eigenaar van de eigen ontwikkeling. Cultuur, leiderschap, communicatie en bekostiging spelen hierin een belangrijke rol. De ene TOM-school is de andere niet Zoals hierboven al staat, moet de school zelf de verandering maken. In feite gaat de school het onderwijs inrichten volgens haar eigen visie, in de verwachting dat dit onderwijs beter aansluit bij de leerlingen van nu en de resultaten van de leerlingen daarmee tenminste gelijk blijven of verbeteren. Daardoor kan de ene TOM-school behoorlijk verschillen van de ander. Het is dus geen vaststaand concept waar volgens les wordt gegeven. Dat is een belangrijk verschil met bijvoorbeeld Dalton, Jenaplan of Vrije Scholen. Die werken allemaal volgens een vaststaand concept. TOM Onderwijs Anders streeft wel naar een ontwikkeling in de volgende richting: M.b.t. de rol van het personeel: Van: Naar: Instructeur Begeleider, coach, mentor Weinig functies Meerdere functies Autonome leraar Teamwerk Alleen verantwoordelijk Gedeelde verantwoordelijkheid Alles zelf kunnen Teamteaching M.b.t. organisatie: Van: Naar: Klassikaal Groepsdoorbrekend Kennisoverdracht Betekenisvol/actief leren Vaste leergroep Wisselende leergroep Leraargestuurd Gedeelde sturing door leraar en leerling 1

2 M.b.t. leeromgeving: Van: Naar: Computer om te oefenen Computer als leerbron en communicatiemiddel Allemaal luisteren Meervoudige intelligentie en leerstijlen Weinig variatie Samenwerkend en ontdekkend leren Voornamelijk uit methode Betekenisvol leren Klaslokalen Leer- en werkplekken Een stukje geschiedenis van de Joannesschool De Joannesschool is altijd bezig geweest om het onderwijs zo aantrekkelijk mogelijk aan te bieden aan de leerlingen. Er zijn initiatieven genomen die afweken van klassikaal onderwijs, zoals het werken in hoeken. Dergelijke initiatieven maakten het onderwijs voor de leerlingen wel interessanter, maar kwamen nog niet zó uit de verf dat het door heel de school herkenbaar was. Begin 2007 hebben we onze visie op onderwijs herschreven, voor het schoolplan In deze visie staan uitspraken als aansluiten bij de leerbehoefte en mogelijkheden van het kind en de leerling krijgt een actieve rol in de vormgeving van zijn eigen leerproces, waarbij samenwerken een belangrijk onderdeel is. Als je dat in de praktijk wilt waarmaken, zul je het onderwijs op een manier moeten organiseren die dit mogelijk maakt. We namen daartoe begin 2008 het KPC in de arm. KPC staat voor Katholiek Pedagogisch Centrum en is een organisatie voor het verbeteren van leren en opleiden. In overleg met ons werd gekozen voor de TOM: Onderwijs Anders aanpak. Er werd een denktank gevormd van vier leerkrachten en de directie, ook wel het veranderteam genoemd. In studiemiddagen werd met het gehele personeel bedacht hoe we onze visie in de praktijk konden waarmaken. Er kwamen verschillende ideeën naar boven die in de praktijk werden uitgeprobeerd. Zo kwamen we erachter wat goed werkte en wat niet. In speciale werkvergaderingen werden ideeën verder verfijnd, waarbij we continu in de gaten hielden of het idee paste bij onze visie en in de praktijk het gewenste resultaat opleverde. Deze doelgerichte houding leidde tot een aantal veranderingen in ons onderwijs, die ik hieronder zal bespreken. Wat doen we anders? Vooropgesteld: een aantal lessen blijven we klassikaal geven. Gewoon omdat het op dat moment met die leerstof de meest effectieve manier is. Denkt u bijvoorbeeld aan lessen verkeer, Engels, sociaal-emotionele vorming of sommige reken- en taallessen. Maar een aantal zaken is wel degelijk veranderd. Hieronder zal ik ze beschrijven en ook wat de meerwaarde ervan is. 1. De inloop De inloop is de start van de dag. Leerlingen komen binnen en gaan meteen aan de slag met een kwartier lezen (groep 3 t/m 8) en daarna werken. Bij de kleuters staan er werkjes klaar en de oudere leerlingen werken vanuit hun weektaak aan taken. Het mooie van deze inloop is dat de leerling meteen actief aan de slag gaat, in zijn eigen tempo. Er kan worden samengewerkt, dat is wel afhankelijk van de opdracht. De leerkracht loopt rond, helpt leerlingen waar nodig en heeft dan 2

3 ook tijd om leerlingen individueel of in een groepje extra instructie te geven (remedial teaching in de klas). De inloop duurt bij groep 1/2 ongeveer 15 minuten, in de onderbouw 30 minuten en wordt zo opgebouwd naar 45 minuten in de midden- en bovenbouw. De inloop doen we elke dag. 2. Tutorlezen In de inlooptijd doen we aan tutorlezen. Dit houdt in dat leerlingen elkaar helpen met lezen. Om goed te leren lezen is veel oefenen belangrijk. Vooral leerlingen die iets meer moeite hebben met lezen, hebben baat bij oefening. Andere, meestal oudere leerlingen kunnen daar uitstekend bij helpen. Deze leerlingen hebben instructie gekregen hoe ze de lezer moeten begeleiden en gewapend met een tekst, beoordelingsblad en stopwatch lezen ze een aantal dagen per week zo n 10 tot 15 minuten met een leerling. Leerlingen die de meeste moeite hebben met lezen, doen aan Ralfilezen. Dat is ook een vorm van tutorlezen, op maandag gestart door de leerkracht en hierbij oefenen de kinderen echt dagelijks. De andere leerlingen, die niet gaan tutorlezen of Ralfilezen, lezen in stilte in hun leesboek. Daarnaast oefenen leerlingen woorden op de computer met het programma Flitsen. De hele school leest dus, het eerste kwartier van de dag. Wat dat betreft prijzen wij ons gelukkig met onze enorm grote schoolbibliotheek; leerlingen hebben keuze genoeg. 3. De weektaak Iedere week krijgen de leerlingen een weektaak. Op een weektaak staat wat de leerlingen die week moeten maken en welke taken ze mogen maken als ze klaar zijn. Iedere dag zijn er momenten waarop de leerling aan de weektaak werkt. De weektaak dient meerdere doelen: - De leerling kan kiezen welke taak hij op dat moment wil gaan maken. Een leerling die zelf kiest, is gemotiveerder om die taak te maken. - De leerling kan in zijn eigen tempo werken. De ene leerling werkt nu eenmaal sneller dan de ander. Omdat er genoeg weektaaktijd is, kan iedere leerling de weektaak afkrijgen. - De leerling kan samenwerken met andere leerlingen. Bij een aantal taken is dat toegestaan. - De leerling krijgt meer verantwoordelijkheid over zijn eigen werk: wat moet ik maken? Hoe zorg ik dat ik het op tijd af krijg? Waar heb ik hulp van de leerkracht of een andere leerling bij nodig? - De leerling leert plannen. - De leerkracht kan leerlingen goed begeleiden tijdens weektaaktijd. Hij kan instructie op maat geven aan een aantal leerlingen. - De productiviteit van leerlingen is omhoog gegaan. Dit hebben wij al vrij snel ervaren. - Bij enkele leerlingen wordt de weektaak aangepast aan het niveau van het kind. Er kunnen andere taken op komen te staan (makkelijker of moeilijker) en/of de hoeveelheid kan worden aangepast. - In de bovenbouw gaan we toewerken naar nog verder gaande differentiatie (omgaan met verschillen). Leerlingen kunnen daar zelf kiezen of ze aan een bepaalde instructie meedoen of niet; alle instructiemomenten staan namelijk op de weektaak. Sommige leerlingen hebben nu eenmaal minder instructie nodig dan andere. Leerlingen leren zo van tevoren nadenken over hun 3

4 instructiebehoefte. En de leerkracht geeft instructie aan de leerlingen die het werkelijk nodig hebben. In feite hebben we door de inloop en de weektaak een organisatie geschapen, waarin we ons de mogelijkheid geven op instructie op maat te geven in de eigen klas. De weektaak wordt per groep opgebouwd. Heel jonge kinderen kunnen een week werk namelijk niet goed overzien. Het begint in groep 2 heel bescheiden: de leerling heeft drie taken op een blaadje staan en die moeten af die week. Daarnaast werken de kleuters, ook groep 1, geregeld met een planbord. Hierbij leren ze al kiezen voor een taak. Groep 3 start na de herfstvakantie met een weektaak. Die ziet er uiteraard eenvoudiger uit dan weektaken uit hogere leerjaren. Vanaf dat moment werken de leerlingen met een weektaak. 4. Groepsoverstijgend Werken Groep 1 t/m 4 werkt tweemaal per week een uur groepsoverstijgend. Groep 5 en 6 en groep 7 en 8 doen dat eenmaal per week. Groepsoverstijgend werken wil zeggen dat leerlingen in groepjes werken aan schoolwerk. Leerlingen uit verschillende groepen kunnen samenwerken in de lokalen van die groepen en in de hal. De opdrachten hebben een hoog doegehalte. Dit is ook het moment dat het talent van de leerkracht benut wordt. Eén van de leerkrachten geeft vaak een workshop aan een aantal leerlingen, zoals koken, dansante vorming of yoga, enz. Daarnaast krijgen de leerlingen techniek op dat moment. Er wordt gewerkt met groepjes leerlingen van groep 5 t/m 8 en ook leerlingen van het voortgezet onderwijs (ISW Hoge Woerd) helpen van januari tot juni onze leerlingen bij de techniekonderwerpen. De meerwaarde voor leerlingen is dat leerlingen van elkaar kunnen leren, dus van leerlingen uit andere leerjaren. En leerkrachten kunnen samen naar ontwikkeling en gedrag van leerlingen kijken en bespreken. Ook leerkrachten gaan dus meer samenwerken hierdoor. Wist u dat we eind 2008 door de Stichting Verbreding Techniek in het basisonderwijs (VTB) een audit hebben gehad op techniek? Wij zijn op basis van dat bezoek ingedeeld in de categorie GOED (voorbeeldschool)! Techniek heeft een vaste plek in ons onderwijs gekregen. 5. Reflectie met leerlingen Dagelijks reflecteert de leerkracht met de leerlingen de weektaak. Soms individueel, soms in groepjes, soms met de hele groep. Het doel van reflectie is om ervaringen van leerlingen een plaats te geven en ervan te leren. Successen kunnen worden gevierd en zaken die nog niet goed gaan worden besproken hoe die te verbeteren zijn. Het voordeel van gezamenlijke reflectie is dat leerlingen kunnen leren van elkaar en samen oplossingen kunnen bedenken voor problemen. 6. Overige zaken 4

5 Naast bovengenoemde zaken, hebben we nog een aantal andere organisatorische zaken doorgevoerd in alle klassen of vanaf een bepaald leerjaar. Zo wordt instructie vanaf groep 3 waar mogelijk volgens het zogenaamde afschilmodel gegeven, dit is een vorm van instructie op maat. Onderdeel hierbij is het roodgroene kaartje dat de leerling op zijn tafel heeft, daar heeft u uw kind vast wel eens over horen praten. Het komt er kort gezegd op neer dat een leerling alleen de instructie volgt die hij nodig heeft en wanneer hij aan het werk gaat of een vraag heeft, dat communiceert met de leerkracht via het roodgroene kaartje. Daarnaast werken we in alle groepen met het stoplicht, waarbij de rode, oranje en groene kleuren zeggen of en aan wie leerlingen hulp mogen vragen. Deze afspraken stimuleren de zelfstandigheid en samenwerking. Tot slot Al met al betekent dit dat onze school een eigen dagritme heeft dat anders zal zijn dan op veel andere scholen. Wij zijn heel trots op wat wij tot nu toe bereikt hebben. Deze veranderingen worden door het gehele team gedragen en in de praktijk gebracht. We zijn samen op weg gegaan om onze visie, die ik aan het begin van dit verhaal noemde, in de praktijk waar te maken. Dat is een weg van nadenken, uitproberen, ideeën slijpen en aanpassen, overleggen met elkaar en afspraken maken. En veranderingen steeds weer spiegelen aan onze visie: is dit wat we willen? Voldoen we hiermee aan ons doel? Blijven de resultaten van de leerlingen wel op niveau hiermee? Veel teamleden zijn in de afgelopen tijd bij andere TOM-scholen gaan kijken naar hoe zij het onderwijs hebben georganiseerd en dat heeft ons weer verder geholpen. We zijn nu (2011) drie jaar aan de slag met het KPC en het heeft ertoe geleid dat we ons nu TOM-school mogen noemen. We zijn een school die zich ontwikkeld heeft vanuit haar visie op onderwijs, die woorden tot praktijk heeft gemaakt. Wilt u meer weten over TOM-onderwijs? Op internet kunt u terecht op 5