Raadsvoorstelnr (Vergadering d.d. 24 maart 2005) Datum: 14 maart 2005

Transcriptie

1 Raadsvoorstelnr Aan de Raad (Vergadering d.d. 24 maart 2005) Datum: 14 maart 2005 Onderwerp: stelselwijziging schoolbegeleiding Naam portefeuillehouder: Ing. P.A.J. Damen Inleiding Na de invoering van de algehele stelselwijziging op 1 januari 2008, waarbij de middelen voor schoolbegeleiding van het rijk rechtstreeks naar de schoolbesturen gaan en er geen gedwongen winkelnering meer is, is het theoretisch mogelijk dat de bestaande schoolbegeleidingsdiensten verdwijnen. Schoolbesturen hebben geen bestedingsverplichting en gemeenten geen instandhoudingsverplichting meer. Het verdwijnen van een belangrijk onderdeel van de ondersteuningsstructuur binnen de lokale onderwijssituatie kan negatieve en daarmee onwenselijke gevolgen hebben voor de kwaliteit van het onderwijs. Het voorkomen van een dergelijke ongewenste ontwikkeling is de verantwoordelijkheid van de schoolbesturen en de lokale overheid. Natuurlijk heeft de schoolbegeleidingsdienst daarin als eerste een eigen verantwoordelijkheid: het leveren van kwalitatief goed werk, passend bij een marktgerichte organisatie. Kernvraag voor de gemeente is: - past het subsidiëren van een schoolbegeleidingsdienst, na de invoering van de stelselwijziging nog binnen het lokaal onderwijsbeleid en welke doelen worden hiermee beoogd? - blijft Edux dé schoolbegeleidingsdienst voor onze gemeente? Omschrijving Vanaf 1 augustus 1998 gaan de rijksmiddelen voor schoolbegeleiding in het kader van de decentralisatie-impuls als doeluitkering naar de gemeenten. In 1998 is via het convenant rijkgemeenten (VNG) overeengekomen, dat de gemeenten in het kader van de Wet regeling schoolbegeleiding hun gezamenlijke bijdrage in elk geval op het peil zullen houden van de specifieke uitkering van het rijk. De gemeente heeft volledige vrijheid om dit bedrag vast te stellen. De gemeenten in Westelijk Noord-Brabant (Bergen op Zoom, Moerdijk, Halderberge, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen en Woensdrecht) hebben gekozen voor een gemeentelijke bijdrage op basis van een bedrag per leerling dat gelijk is aan de rijksbijdrage. Uitgangspunten van de Wet regeling schoolbegeleiding zijn: - decentralisatie rijksbijdrage naar gemeenten - zorgplicht gemeenten instandhouden schoolbegeleiding - scholen hebben recht op begeleiding - mogelijkheid tot stellen van lokale prioriteiten - gemeenten bekostigen voor de helft. Al reeds een aantal jaren is er sprake van een wijziging van bovengenoemd stelsel. In eerste instantie zou deze wijziging ingaan op 1 januari Naar verwachting zal per 1 augustus 2005 het wetsvoorstel tot wijziging van onder meer de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet op het voortgezet onderwijs in verband met de vraagfinanciering voor schoolbegeleiding en de bekostiging van het onderwijs aan zieke leerlingen in werking treden. Er wordt een overgangstermijn ingesteld van 1 augustus 2005 tot 1 januari Gedurende deze overgangstermijn krijgen de scholen in toenemende mate de

2 2 beschikking over een budget voor schoolbegeleiding dat zij naar eigen inzicht kunnen besteden. Deze stappen worden bij wet vastgelegd op 1 augustus 2005 (25%), 1 augustus 2006 (50%) en 1 januari 2008 (100%). De uitgangspunten van de stelselwijziging zijn: - rijksbijdrage rechtstreeks naar de schoolbesturen - rijksbijdrage vrij te besteden aan schoolbegeleiding - besteding gemeentelijke middelen naar eigen inzicht - marktwerking - vraaggericht werken. Schoolbegeleiding in relatie tot de leerlingenzorg en het lokale onderwijsbeleid. Een belangrijke activiteit van de schoolbegeleidingsdienst is de leerlingenzorg: advisering van leerkrachten over de begeleiding van leerlingen met problemen in leer- en opvoedingssituaties en het bieden van zorg voor kinderen (bijv. handelingsplannen bij adhd, nauwe koppeling met de samenwerkingsverbanden zoals verbeteren vaardigheden leerkrachten en interne begeleiders in het zelf bieden van meer professionele zorg, trainingen in begeleiding kinderen met dyslexie, sociale vaardigheden). Dat de leerlingenzorg zo belangrijk is, blijkt ook uit de begeleidingscontracten (zie bijlage) die scholen krijgen aan het begin van een schooljaar. Volgens deze begeleidingscontracten krijgen de scholen een bepaald budget toegewezen (op basis van het aantal leerlingen) waarmee zij ondersteuning in kunnen kopen bij de schoolbegeleidingsdienst. Hieruit blijkt dat zo n 50% van het beschikbare budget besteed wordt aan WSNS (= Samenwerkingsverband Weer Samen Naar School/zie bijlage). Doel van het WSNS-beleid is zoveel mogelijk kinderen passende zorg en passend onderwijs te bieden op de basisschool. Indien de gemeente besluit het gemeentelijk aandeel in de schoolbegeleiding uit de begroting te schrappen (dit betekent dus ongeveer de helft van het totale budget schoolbegeleiding van Woensdrecht), dan kunt u zich voorstellen wat dit voor de leerlingenzorg in onze gemeente betekent. Tweede punt van zorg is het feit dat er vanaf schooljaar flink bezuinigd gaat worden op de middelen voor Gemeentelijke Onderwijs Achterstanden (GOA). Het budget voor het schooljaar bedraagt ,00. Het volgend schooljaar zal dit nog slechts ,00 zijn. Binnen dit budget moeten gemeentes zich vooral toeleggen op boven- en buitenschoolse voorzieningen (bijv. de Brede School), de Voor- en Vroegschoolse Educatie (met name de VVEmonitor) en het eventueel lokaal organiseren van de schakelfunctie (inrichting van schakelklassen). Met name op deze onderdelen van GOA speelt de schoolbegeleidingsdienst een belangrijke rol spelen. Mogelijke opties v.w.b. het gemeentelijk deel van de schoolbegeleidingsmiddelen. 1. Indien gekozen wordt voor de optie om het gemeentelijk deel van de schoolbegeleidingsmiddelen te reserveren en in te zetten bij Edux via budgetfinanciering (= een systeem waarbij een organisatie een vooraf bepaalde prestatie levert tegen een eveneens vooraf afgesproken bedrag/zie onder hfdst. Financiële paragraaf ), dan heeft dit voor de gemeente de volgende voordelen: a) de gemeente blijft de regie voeren over de inzet van de eigen middelen. Hoewel er geen Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) meer zal zijn, ligt het voor de hand dat elke gemeente in overleg met de schoolbesturen aangeeft op welke wijze Edux de gemeentelijke middelen dient in te zetten voor leerlingbegeleiding. b) Afstemming inzake lokaal onderwijsbeleid is op deze wijze heel goed mogelijk. De gemeente kan naast haar eigen afstemmingsdisciplines als GOA en onderwijshuisvesting, de schoolbegeleidingsdienst gebruiken als schakel met andere verwante maatschappelijke terreinen om tot een samenhangende en efficiënte aanpak van onderwijsachterstands- en gedragsproblematiek van jeugdigen te komen

3 3 (functionele relaties met jeugdgezondheidsorganisaties, bibliotheek, jeugdhulpverlening). c) De scholen worden niet geconfronteerd met een versnipperd aanbod wat betreft de ondersteuning van de leerkracht in verband met de extra aandacht vragende leerlingen. d) Doordat Edux het uurtarief niet hoeft te verhogen met een risico-opslag kan de leerlingbegeleiding plaatsvinden op basis van de feitelijke kostprijs. De scholen zijn daardoor goedkoper uit. e) Schoolbegeleidingsdiensten zullen straks over de bij hen rechtstreeks ingekochte dienstverlening BTW moeten afdragen en dit dus verrekenen in hun tarieven. Scholen krijgen hiervoor van het rijk een compensatie. Indien de gemeenten de schoolbegeleidingsdiensten blijven subsidiëren via het systeem van budgetfinanciering en de te verrichten activiteiten worden geleverd in het algemeen (onderwijs)belang, passend binnen het lokale onderwijsbeleid, zal de subsidie niet het karakter krijgen van een BTW-plichtige subsidie. Nadeel van bovengenoemde optie is het feit dat de scholen niet vrij zijn in de besteding van deze middelen. Uit het laatste jaarverslag van Edux over schooljaar blijkt echter dat scholen, met name over de leerlingbegeleiding, zeer tevreden zijn (zie bijlage). 2. Indien gekozen wordt voor de optie om het gemeentelijk deel van de schoolbegeleidingsmiddelen niet langer voor schoolbegeleiding in te zetten (en dus ook niet bij Edux), dan heeft dit de volgende nadelen: a) Regierol van de gemeente wordt bemoeilijkt. Voor de ontwikkeling van het lokale onderwijs- en jeugdbeleid ontbreekt de verbindende praktische schakel naar scholen, peuterspeelzalen en relevante instellingen. b) Ontmanteling Edux. Een dergelijk expertisecentrum is niet meer op te bouwen: personeel is niet meer in dat volume en samenstelling te werven, terwijl de investeringen onbetaalbaar zijn geworden. De continuïteit van de opgebouwde voorziening krijgen gemeenten niet meer terug. De met overheidsgelden opgebouwde expertise lekt weg uit de regio. c) Stevige toename bestuurslast gemeenten en schoolbesturen als gevolg van: - gedifferentieerde aansturing: doordat in de praktijk met meer dan één adviesorganisatie wordt gewerkt, neemt de besluitvormingsfrequentie toe en is de aansturing gedifferentieerd; - marktverkenning: voor elk onderdeel moet de markt verkend worden en moet de kwaliteit beoordeeld worden; - dienstenpakket niet sluitend: het is maar de vraag of er een sluitend dienstenpakket tegen dezelfde prijsstelling kan worden afgesproken bij de vrijemarktorganisaties; - onsamenhangende ondersteuningsvormen: voor scholen ontstaat een mozaïek van onsamenhangende ondersteuningsvormen; d) Wachtgeldproblematiek: de onderwijsbegeleidingsdienst is voor een deel van mogelijke wachtgeldverplichtingen afhankelijk van de financierende partijen. Wanneer mocht blijken dat een belangrijk deel van de schoolbesturen/gemeenten niet langer bereid is om hun budget bij de gesubsidieerde dienst te besteden, dan geldt bij de afbouw van het budget volgens het regime van de subsidiewetgeving een redelijke afbouwtermijn. Het is denkbaar dat schoolbesturen door de stelselherziening mede verantwoordelijk worden voor de aanwending van de rijksbijdrage waardoor zij voor dit deel dus verantwoordelijk worden voor het voorkomen van wachtgelden. Het rijk heeft momenteel de neiging lasten af te wentelen. Er worden dan uitgaven gedaan waar geen prestaties tegenover staan.

4 4 e) Duurdere dienstverlening op externe markt (btw-afdracht): de schoolbegeleidingsdienst is op dit moment bij het verlenen van diensten vrijgesteld van het in rekening brengen van btw omdat geen afdracht aan de fiscus hoeft plaats te vinden. Door het invoeren van een stelsel van vraagsturing moet deze afdracht wel gaan plaatsvinden. De schoolbesturen, die de vrije markt opgaan, zijn btw-plichtig. Doordat zij effectief anders minder te besteden zouden hebben, repareert het rijk dit in de rijksbijdrage aan de schoolbesturen. De gemeenten die de vrije markt opgaan zijn eveneens btw-plichtig. Ook zij hebben door het inhuren van btw-plichtige diensten te maken met hogere uitgaven. Omdat het hier de gemeentelijke bijdrage betreft, repareert het rijk niet. Voordeel van deze optie is dat er een bedrag van ongeveer ,00 vrijkomt, wat dan weer aan andere doeleinden besteed kan worden. Alle voor- en nadelen op een rijtje gezet, stellen wij voor te kiezen voor de eerste optie. Financiële paragraaf In 2004 heeft de schoolbegeleidingsdienst van de gemeente Woensdrecht een totaalbedrag aan subsidie ontvangen van ,00. Dit bedrag is als volgt opgebouwd: ,00 rijksdeel ,00 gemeentelijk deel 1.284,00 zieke leerlingen*. *Voor wat betreft het onderwijs aan zieke leerlingen, heeft de minister besloten de financiering van deze ondersteuning voort te zetten en de schoolbegeleidingsdiensten hiervoor rechtstreeks te bekostigen. Vanaf gaat het rijksdeel van de schoolbegeleidingsmiddelen rechtstreeks naar de schoolbesturen volgens onderstaand traject: Van 1 augustus augustus 2006: 75% verplichte inzet bij de huidige schoolbegeleidingsdienst Van 1 augustus januari 2008: 50% verplichte inzet bij de huidige schoolbegeleidingsdienst Ná 1 januari 2008: 100% vrije inzet. Voor 2005 staat er een bedrag voor schoolbegeleiding op de begroting van ,00, waarvan ,00 bestemd is voor het gemeentelijk deel. Mocht de gemeente toch besluiten het gemeentelijk deel niet meer voor schoolbegeleiding in te zetten, dan moet de afbouw analoog aan het rijksdeel geschieden, vanwege claims in verband met wachtgeld verplichtingen dus: 1 e jaar maximaal 25%, 2 e jaar maximaal 50% en pas na 1 januari 2008 kan het gemeentelijk deel geheel stopgezet worden (Regeling valt onder de Algemene Wet Bestuursrecht). De Schoolbegeleidingsdienst Edux heeft een model voor een convenant Budgetsubsidie opgesteld voor de komende vier jaar (zie bijlage). Naar aanleiding van overleg met de VNG en na afstemming met het ministerie van Financiën - is de conclusie getrokken dat de subsidiëring van schoolbegeleidingsdiensten door gemeenten inderdaad via de figuur van budgetsubsidiëring beleidsrijk kan worden ingevuld, zonder dat de subsidie het karakter behoeft te krijgen van een btw-plichtige subsidie. Voorwaarde daarbij is wel dat de in het kader van de budgetsubsidie door de schoolbegeleidingsdienst verrichte activiteiten worden geleverd ten behoeve van het algemeen (onderwijs)belang en dat ze passen binnen het kader van het lokaal onderwijsbeleid. Aangezien het systeem van budgetfinanciering uitgaat van cycli van vier jaren en de huidige raadsperiode reeds in maart 2006 afloopt, stellen wij voor om een dergelijk convenant voor vier jaar

5 5 af te sluiten met daarin een ontbindende clausule met de mogelijkheid om een en ander in de nieuwe raadsperiode opnieuw te bekijken. Voorgesteld wordt het bedrag van het gemeentelijk deel te bevriezen op het niveau van 2004 (geen indexering!). Tevens stellen wij voor om het model-convenant aan te passen bij punt 3a: hier wordt gesteld dat de subsidie beschikbaar wordt gesteld ten behoeve van de diensten in opdracht van de betrokken scholen ; voorgesteld wordt dit laatste te wijzigen in: in opdracht van de gemeenten (uiteraard na overleg met de betrokken scholen). Samenwerkingsverband. In eerste instantie is er onderzocht of er een gemeenschappelijke visie op schoolbegeleiding mogelijk was. Dit bleek echter niet haalbaar waardoor de deelnemende gemeentes ieder hun eigen koers hierin varen. Voorstel 1. Kiezen voor de optie waarbij het gemeentelijk deel van de schoolbegeleidingsmiddelen gereserveerd blijft voor schoolbegeleiding. 2. Deze middelen in blijven zetten bij de schoolbegeleidingsdienst Edux. 3. Een convenant afsluiten met Edux voor vier jaar met daarin een ontbindende clausule met de mogelijkheid om een en ander in de nieuwe raadsperiode opnieuw te bekijken. 4. Het bedrag van het gemeentelijk deel bevriezen op het niveau van 2004 (geen indexering). 5. Het model-convenant onder punt 3a als volgt te wijzigen: in opdracht van de gemeente, in plaats van in opdracht van de betrokken scholen. Een conceptbesluit bieden wij u ter vaststelling aan. De op dit voorstel betrekking hebbende stukken liggen voor u ter inzage in het fractiehuis. De commissie samenleving is advies gevraagd. Burgemeester en wethouders van Woensdrecht, de secretaris de burgemeester, L.J. Lagendijk M.A. Fränzel

6