Leskist THEMA-handleiding Aquarium zoekt Boots en Co. Groep 5 en 6

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Aquarium zoekt Boots en Co. Groep 5 en 6

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2012 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustraties Olivier Rijken Renee den Besten Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan: Eduniek / CED-groep BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de lessen 5 Beschrijving van de lessen 6 Achtergrondinformatie 11 Bijlagen 13 BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 3

4 1 In het kort Inleiding Voor elke leerling in een groep zit er in de leskist materiaal om een aquarium mee in te richten en materiaal om waterdiertjes te vangen en te onderzoeken. De kinderen maken door activiteit en onderwijs kennis met de waterdiertjes in de sloot en de vijver Doelgroep Groep 5 en 6 Leerdoelen De leerlingen leren verschillende waterdiertjes kennen en kunnen deze indelen naar: 1. soort 2. gedaante 3. voedsel 4. voortbeweging 5. ademhaling De leerlingen leren de voorwaarden kennen voor een goed leven voor deze diertjes. Aansluiting kerndoelen 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving 41 De leerlingen leren over de bouw van planten en dieren en over hun vorm en functie van hun onderdelen. Duur van het thema De activiteiten zijn zo ontworpen dat ze gedurende een periode van vier weken gelijkmatig verdeeld over de week aandacht vragen van de leerlingen. De leskist wordt voor een periode van drie weken uitgeleend. Daar is rekening mee gehouden. Het is van belang per week twee of drie keer tijd in te ruimen voor dit thema. Dat geeft voldoende tijd voor een goede uitwerking en geeft tijd om iets dieper op de onderwerpen in te gaan. Structuur Het thema is opgezet volgens een vaste structuur 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met lesdoelen 4. Onderzoeken en verwerken volgens doe denk doe model 5. Afsluiten / evalueren Mogelijke excursies naar de sloot of een vijver in de buurt van de school. Overzicht van de geleverde materialen Leerkrachtenhandleiding, aquariumbak en 8 schepnetten, emmer met deksel, witte bak, steelloep, maatschepje, potlood, zoekkaart, instructiekaart, leeskaart waterdieren. De school zorgt zelf voor Visspel (kartonnen aquarium met magneet visjes en hengeltjes). Omgang met levende materialen De leerlingen van groep 5 en 6 zijn zich wellicht niet bewust van het consequent verzorgen van dieren in en aquarium. Daarom is het goed de verzorging goed te bespreken. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 4

5 2 Overzicht van de lessen WEEK 0 Voorbereiding voor de leerkracht WEEK 1 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met doelen WEEK 2 4. Activiteiten 4.1 Een aquarium inrichten 4.2 Op vangst 4.3 Veel soorten waterdiertjes WEEK Goede leefomgeving 4.5 Smoelenboek 4.6 Overzicht krijgen WEEK Superonderwaterbeest 5. Afsluiting / reflectie: Wat heb ik geleerd? BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 5

6 3 Beschrijving van de lessen 1. Introductie Doel: kinderen enthousiast maken voor het thema. Voorbereiding Voor elke hoek een naamkaart of nummerkaart. Voor alle kinderen de beschrijving van het bootsmannetje (bijlage). Werken in hoeken. De kinderen kunnen in verschillende hoeken gaan staan. Zij kiezen zelf voor:» de hoek van de zwemmers; die zwemmen in t algemeen fijn vinden» de hoek van de rugzwemmers; die vinden zwemmen op je rug het fijnste» de hoek van de lezers; die graag lezen over verre reizen op een zeilboot en die wel de bootsman zouden willen zijn» de hoek van de duikers; die met een luchtbel mee op de rug eens onder water zouden willen kijken» de hoek van de vliegzwemmers; die graag zouden willen kunnen zwemmen en vliegen. Laat de kinderen elkaar vertellen waarom ze in de gekozen hoek zijn gaan staan. Deel aan alle kinderen de kaart van het Bootsmannetje uit laat deze lezen en bekijken en laat bedenken of het hen handig lijkt een paar handen extra te hebben en waarom dat handig is. 2. Voorkennis ophalen Doel: Het doel van de voorkennis ophalen is dat kinderen betrokken raken bij het onderwerp en voor de leerkracht is het doel dat de aanwezige voorkennis van de kinderen gepeild kan worden. Activiteit Vraag de kinderen wat weet je al van waterdiertjes? Maak er klassikaal een woordweb bij. 3. Vooruitblik met doelen Doel: De vooruitblik geeft kinderen overzicht over wat ze gaan leren. Het richt hen op wat belangrijk is om te onthouden en laat hen zien dat de opdrachten die ze gaan maken, de proeven die ze gaan doen, de onderzoeken allemaal gericht zijn op het bereiken van de leerdoelen. Kinderen worden zich bewust van wat ze gaan leren en hoe ze dat gaan doen. Ze zullen hierdoor de informatie beter verwerken en beter in staat zijn verbanden leggen. Vertel de kinderen dat ze niet alleen van het bootsmannetje, maar van veel meer waterdiertjes kennis gaan opdoen en dat dat gebeurt door verschillende activiteiten Hang de doelen (zie bijlage 1) goed zichtbaar op in de klas en reflecteer hier regelmatig op. 4. Activiteiten 4.1 en 4.2 Aquarium inrichten en Op vangst In deze eerste les worden twee activiteiten door verschillende groepjes uitgevoerd.:» a. Het inrichten van een aquarium» b. Het vangen van de waterdiertjes in de sloot /vijver in de buurt. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 6

7 Indien er een sloot en/of vijver aanwezig is dan: Ad a. Het inrichten van het aquarium. Het groepje dat het aquarium voor de klas gaan inrichten moeten achtereenvolgens doen:» het zand schoon spoelen» de kiezels schoon spoelen» zand in het aquarium en de kiezels er boven op» een beetje kraanwater» later meer water uit de sloot / vijver waarin diertjes gevangen zijn. Zie ook bijlage 2. Ad b. Waterdiertjes vangen De kinderen gaan dit in groepjes doen in de sloot / vijver in de buurt. Zie bijlage 3 voor de vanginstructie. Indien er géén sloot / vijver aanwezig is dan: Ad a. Richt het aquarium net zo in als hiervoor beschreven met uitzondering van het aanvullen van het aquarium met water uit sloot / vijver. Dan de bak vullen met kraanwater en tot rust laten komen. De vulling van het aquarium moet in dit geval uit de dierenwinkel komen Ad b. Waterdiertjes vangen Elk groepje krijgt tijdens een dag de gelegenheid met het hengelspel (uit de speelgoedwinkel) de waterdiertjes te vangen. U heeft aan een paperclip meerdere (het is een volle sloot ) verkleinde plaatjes van de waterdiertjes uit dit project in de hengelbak gelegd. De groepjes hengelen met hun magneethengel vijf diertjes uit de bak. De diertjes worden in een doosje op de groepstafel bewaard. In het aquarium zitten / komen immers waterdiertjes uit de winkel. Afronding van deze activiteiten: De vangst wordt besproken Veel soorten waterdiertjes Voorbereiding Een digiplaat van verschillende waterdiertjes via Google Afbeeldingen waterdiertjes. Een afdruk van één van de zoekplaten die daar te vinden (bijvoorbeeld bijlage 4). Lesdoel: Waterdiertjes aan de hand van het uiterlijk kunnen determineren. Enkele soortkenmerken leren kennen: insect spin kreeftachtige. Introductie U noemt het lesdoel en vraagt aan de kinderen wat het belangrijkste verschil is tussen een vogel en een vis en een hond. Waardoor weet je meteen dat je met een vogel, vis of hond van doen hebt? Even denktijd vertel elkaar in je groepje inventarisatie van een paar mogelijke antwoorden Instructie U geeft aan dat hét verschil tussen vogel, vis en hond direct te zien is aan zijn armen en benen : vogel: poten en vleugels, vis: vinnen en hond: vier poten. Of aan de mond van het dier. Wie had iets heel anders nog? U geeft aan bij de dieren die gevangen zijn:» -insecten hebben 6 pootjes» spinnen hebben 8 pootjes BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 7

8 » kreeftachtigen hebben meer dan 8 pootjes Deel de zoekkaarten aan iedereen uit en laat zien hoe je waterdiertjes met behulp van de zoekkaart kunt determineren. Voordoen met het bootsmannetje. Verwerking Elk groepje ordent zijn diertjes naar deze drie categorieën en probeert met de zoekkaart de naam van het dier te vinden. Maak een lijstje van de diernamen en hang deze lijst bij de eerder opgehangen kaarten Goede leefomgeving Voorbereiding» bibliotheekboekjes over de inrichting van een aquarium» computer waarop de kinderen kunnen googelen naar sites over aquarium inrichten» een voorbeeldsite waar kinderen op kunnen kijken, b.v.:» Doel De kinderen leren de belangrijkste kenmerken kennen van een goede leefomgeving voor waterdiertjes Introductie Benoem het lesdoel en vraagt de kinderen wat hebben wij in de klas nodig om prettig te kunnen werken? De kinderen bedenken in stilte hun antwoord een minuutje denktijd- waarna u hen opdraagt om de antwoorden op de beurt in het groepje uit te wisselen. Als dat gedaan is maken de groepjes hun lijstje van overeenstemmende antwoorden. Dan inventariseert u per groepje de antwoorden; elk groepje noemt er één van de lijst (die natuurlijk nog niet genoemd is). Dan ontstaat een lijstje waarschijnlijk als volgt: licht, lucht, loopruimte, werkplek, goede temperatuur, pauzehapje/drankje,..(anders vraagt u daarop door). Instructie Het lijstje dat zojuist ontstond volgend vertelt u de kinderen dat waterdiertjes voor een deel hetzelfde nodig hebben als wij in de klas zoals lucht (zuurstof), goede temperatuur en voedsel. Maar ook, wat wij niet in de klas hebben, een verstopplekje en soortgenoten om zich heen. Verwerkingsopdracht Groepjes gaan op onderzoek:» naar de herkomst van zuurstof in het water van het aquarium (wat is daarvoor nodig, wat zorgt er voor de zuurstof?)» naar soorten verstopplekjes» naar de reden van verstopplekjes» naar de noodzaak, het nut van soortgenoten om hen heen» naar een goede temperatuur» naar de soort voedsel van waterdiertjes Elk groepje maakt daarvan een antwoordkaart die, nadat er over is verteld aan elkaar, weer wordt opgehangen bij de andere kaarten. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 8

9 4.5. Smoelenboek en 4.6. Overzicht krijgen Doel Het doel van de activiteit is dat er door taakverdelend te werken veel informatie over waterdiertjes op eenzelfde manier naar voren komt in de klas. Al doende leren de kinderen verschillende kenmerken kennen. Voorbereiding U zorgt er voor dat alle kinderen werkblad 2 uit het leerling-boekje (bijgeleverd bij de leskist) hebben of kunnen afpakken van een stapel. Evenzo is er een stapel info-kaarten paraat van alle 18 waterdiertjes van dit thema (zie bijlage.). Op het digibord heeft u het werkblad en de info kaart van het bootsmannetje klaar. Instructie De activiteit heeft het karakter van show one do one. (eentje laten zien, eentje doen) De uitleg bestaat uit het voor- of samendoen van het werkblad met de info kaart van het bootsmannetje. Lees allemaal de kaart in tweetallen; om de beurt een stukje. Overleg fluisterend over de 3 vragen op de kaart. Dat gaan de kinderen nu zelf (na)doen. Opdracht De groepjes krijgen de opdracht uit hun gevangen waterdiertjes er 3 te kiezen waar ze in elk geval een smoelenbladzijde van maken. Dat kunnen dus ook veel dezelfde zijn in de klas. Daarnaast geeft u de groepjes elk een drie tal diertjes uit de reeks van 18 om een smoelenbladzijde van te maken. De groepjes verdelen de kaarten onderling: wie welk diertje. Ze bespreken in elk geval de antwoorden die ze gaan geven in de vakjes van de smoelenbladzijde waarna ieder kind zijn/haar kaart(en) invult en intekent. Behalve de standaard vragen van de smoelenbladzijde moeten de kinderen nog één extra info geven op de kaart. Zelf bepalen wat dat zal zijn over het diertje. (Dit kan per diertje verschillen). Verwerking U deelt bijlage 5 uit lijst met informatie over waterdiertjes. De groepjes kunnen hun antwoorden hiermee controleren. Daarna wordt er per diertje (door steeds een ander groepje) verteld wat er ook nog over dat dier te vertellen was. Van elk dier komt een smoelenkaart te hangen bij de andere kaarten. Vraag aan elke leerling: wat vond je het meest bijzonder wat je hoorde? (vooraf deze vraag al aan de kinderen vertellen, kunnen ze erop vooruit denken). De antwoorden worden als volgt geïnventariseerd (sta op en doe mee):» iedereen gaat staan» één leerling geeft antwoord» heb je dat ook (ongeveer) dan ga je zitten» de volgende leerling is aan de beurt en vertelt.» en zo verder tot iedereen zit Superonderwaterbeest Voorbereiding Papier en (water) verfmateriaal voor alle kinderen. Doel: Met de kennis die kinderen hebben opgedaan een fantasiewaterdier schilderen. Introductie: U vertelt het verhaal uit bijlage 7. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 9

10 Les/activiteit De kinderen schilderen het beest zoals zij zich dit hebben voorgesteld. Geef daarbij de opdracht dat het dier herkenningspunten moet hebben van de zoekkaart. Verwerking Laat de schilderingen ophangen in drie rubrieken: insect, spin of kreeftachtige. Laat de kinderen per groep uitwisselen welke herkenningspunten van de zoekkaart nog meer te zien zijn. 5. Afsluiting / reflectie: Wat heb ik geleerd? Voorbereiding Kopieer het werkblad weet je het nog? (bijlage 9) Voor elke leerling en elke groep een kaart met op de voorzijde vraag en op de achterzijde antwoord. Lesdoel Toetsen welke kennis is opgedaan. Kinderen dat onderling laten ervaren. Intro en les Vertel de kinderen dat zij vragen voor elkaar gaan maken. Herinner je de lessen en bedenk een vraag én het antwoord. Schrijf dat op jouw kaart. Leg de kaart blind op tafel (antwoord is onder). Pak een kaart van een ander en bedenk het antwoord. Controleer het antwoord bij een ander groepslid. Kijk dan pas samen of je het goede antwoord had (achterzijde). Begeleid dit stap voor stap. Kies of bedenk als groepje de mooiste vraag. Maak daar de groepskaart van. Ruil met een ander groepje van kaart, weet je elkaars vraag te beantwoorden? De groepsvraagkaarten worden weer opgehangen bij de andere kaarten. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 10

11 4 Achtergrondinformatie Het uiterlijk In het water leeft een enorme diversiteit aan waterleven. Veel dierenfamilies die op het land voorkomen, hebben ook familiegenoten onder water. Denk maar aan de insecten, kreeftachtigen, wormen, slakken, spinnen enzovoorts. De meeste dierenfamilies zijn te onderscheiden aan het aantal pootjes dat ze hebben. Wormen en slakken hebben geen pootjes.» Insecten hebben zes pootjes» Spinnen hebben acht pootjes» Kreeftachtigen en meerpotigen hebben meer dan acht poten. De ademhaling van waterdieren Ademhaling van de echte waterdieren (Deze dieren halen zuurstof uit het water). a. Huidademhaling De dieren zoals wormen hebben een dunne huid, zodat ze de zuurstof door middel van diffusie door de huid heen kunnen opnemen. Dieren die groter en complexer zijn, zoals kikkers, hebben een combinatie van huidademhaling en andere vormen van ademhaling. b. Ademhaling via de kieuwen Kieuwen zijn sterk geplooide bladvormige organen met een zeer groot oppervlak. De kieuwen kunnen zowel uitwendig als inwendig zijn. Nimfen van waterjuffers en kikkervisjes hebben uitwendige kieuwen. Vissen hebben inwendige kieuwen. Een vis haalt adem door met de bek een hoeveelheid water op te nemen en dit water met gesloten bek langs de kieuwen weer naar buiten te persen. Ondertussen nemen de kieuwen zuurstof op uit het water. Ademhaling van de onechte waterdieren( Deze dieren halen zuurstof uit de lucht.) a. Ademhaling via de longen Een zoetwaterslak heeft longen en komt regelmatig boven om adem te halen. b. Ademhaling via een adembuis Een aantal waterinsecten is voorzien van een buis die nu en dan door het wateroppervlak wordt gestoken. Die buis kan een vaste vorm en grootte hebben, zoals bij de waterschorpioen. c. Het meenemen van een luchtbel Vooral veel insecten zoals kevers passen dit toe. De luchtvoorraad wordt dan onder de dekschilden meegenomen. d. Overige manieren De spinnende watertor. Deze heeft een groeve in één van zijn sprieten waardoor lucht wordt opgenomen. De watertor spint onder water een dicht matje van spinseldraden en zorgt zo voor een flinke voorraad lucht. De voortbeweging a. Verplaatsing over een vaste ondergrond Dieren die zich op een vaste ondergrond voortbewegen, kunnen meestal over de ondergrond glijden zoals wormen en slakken of ze hebben goed ontwikkelde looppoten zoals waterpissenbedden. b. Verplaatsing door het water Zwemmend zijn er verschillende mogelijkheden. Het meest bekende voorbeeld, de vis, gebruikt bij het zwemmen de staart en de vinnen. De stroomlijning van de vis geeft hem de mogelijkheid zich met grote snelheid voort te bewegen. De grote poten van de kikker BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 11

12 bewerkstelligen een flinke stuwkracht. De zwemvliezen helpen daarbij. Watermijten gebruiken hun 6 voorste pootjes om te zwemmen. De stuwkracht is echter niet zo groot. Het bootsmannetje doet dit door te bewegen met zijn poten die verbreed zijn met haren. Larven van libellen kunnen als er gevaar dreigt een hoeveelheid water naar buiten spuiten waardoor ze met kracht vooruit schieten. c. Verplaatsing op het water Schaatsenrijders en vijverlopers bewegen zich voort over het wateroppervlak. De uiteinden van hun poten zijn bezet met waterafstotende haartjes. Door bovendien de lange poten ver uit elkaar te zetten wordt het geringe lichaamsgewicht zodanig verdeeld dat het diertje op het water kan blijven staan. Dit kan dankzij de oppervlaktespanning van het water. Vervuiling van het water kan leiden tot vermindering van de oppervlaktespanning en verdrinking van deze waterdiertjes. Het voedsel van de waterdieren Waterplanten Waterplanten zijn om verschillende redenen nuttig: Zij maken zuurstof en geven dit af aan het water. Daarnaast bieden zij een woonplaats, een schuilplaats maar ook een nestplaats voor veel waterbewoners. Voedselketen: Plankton watervlooien kikkervisjes keverlarven voorn - snoek Het dierlijk plankton wordt onder andere door watervlooien gegeten, terwijl deze weer een prooi vormen voor heel veel andere slootdieren, zoals kikkervisjes. Keverlarven en andere rovers maken jacht op deze kikkervisjes en andere jonge visjes. Op hun beurt worden de larven gegeten door kleine roofvissen als de voorn. Deze worden weer verorberd door de snoek. Voedselkringloop De snoek gaat dood en wordt verteerd door slakken, zoetwaterpissenbedden en kevertjes. Uiteindelijk, als ook de bacteriën hun werk gedaan hebben, blijft er van de snoek niets anders over dan in water opgeloste stof, die door de planten weer gebruikt wordt. De voedselkringloop in het water is rond. In werkelijkheid is de kringloop een veel ingewikkelder voedselweb. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 12

13 5 Bijlagen BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 13

14 5.1 Bijlage 1: Leerdoelen We leren over verschillende waterdiertjes deze indelen naar Soort Gedaante Voedsel Voortbeweging Ademhaling en de voorwaarden kennen voor een goed leven in het water voor deze diertjes. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 14

15 5.2 Bijlage 2: Aquarium Zet het aquarium om een koele plaats en niet in direct zonlicht. Zorg dat het water niet warmer dan 20 C wordt. Leg steeds het deksel op het aquarium. Dit voorkomt het wegvliegen van waterkevers, libellen, muggen en zweefvliegen. Deze waterdieren veranderen in het water van larve in een volwassen dier dat kan vliegen. Bedek de bodem van het aquarium met een laagje zand (ongeveer 2cm) en kiezels. Vul het aquarium voor ongeveer een derde met leidingwater. Laat dit een dag staan, zodat het zand kan bezinken. Neem tijdens de buitenles water mee van de plek waar de kinderen waterdieren gaan vangen. Vul met dit water de rest van het aquarium. Zet de gevangen waterdieren voorzichtig in het aquarium. Met een maatschepje gaat dit goed. Natuurlijk kunt u dit ook aan de kinderen overlaten. Doe niet teveel waterdieren in het aquarium. U kunt de dieren enkele weken in de klas houden. Zet de dieren aan het einde van de lessenserie terug in het water waar ze vandaan gekomen zijn. Let op: Kleine diertjes, zoals watervlooien en kikkervisjes, kunnen prooi worden voor de grote roofkevers, libellenlarven en bloedzuigers. Wilt u dit voorkomen dan kunt u deze rovers het beste in een andere bak stoppen. Kiest u voor het natuurlijke proces, (en dus voor het waarnemen van een deel van de voedselketen) dan kunt u ze in één bak uitzetten. Kikkervisjes kun je langer houden. Als u daar voor kiest, dan is het belangrijk dat u de kweek en verzorgingstips over het houden van kikkervisjes doorneemt. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 15

16 5.3 Bijlage 3: Vanginstructie Op deze instructiekaart staan in twee stappen de spelregels voor het vangen van waterdieren. Neem, voordat de leerlingen beginnen met vangen, de spelregels van Les 1 met hen door. Zorg ervoor dat de leerlingen de materialen laten liggen totdat de instructies bij Voor het vangen zijn doorgenomen. Materiaal:» Schepnet» Witte bak en verzamelemmer» Maatschepje» Zoekkaart en loep Voor het vangen De opdracht is het vangen van zoveel mogelijk soorten waterdieren en dus niet zoveel mogelijk van één soort! Wijs de leerlingen op het volgende:» Rennen en schreeuwen langs de waterkant verjaagt dieren» Voorzichtig met het schepnet, voor je het weet raak je iemand anders» Drukke weg in de buurt? Let dan goed op het verkeer! Leg uit dat met behulp van de onderstaande vangregels het vangen stukken gemakkelijker gaat:» Laat in de witte bak eerst een flinke laag water stromen.» Vul ook de verzamelemmers die mee naar school terug gaan met water.» Loop rustig met het schepnet naar de waterkant.» Draai met het schepnet rustig een paar achtjes door het water. Haal daarna meteen je schepnet omhoog.» Hou het schepnet boven de witte bak en draai je schepnet een halve slag. Duw de onderkant van het netje door de ring, zodat de binnenkant van het net nu de buitenkant is. De dieren vallen nu in de witte bak.» Haal je schepnet niet door de (modder)bodem. In de modder vang je niets en bovendien is al die modder slecht voor het schepnet.» De leerlingen mogen de mooie vangsten m.b.v. een theezeef of een koffieschepjes uit de witte bak halen en ze overplaatsen in de verzamelemmer.» Met behulp van de zoekkaart en de steelloep kunnen de leerlingen de waterdieren op naam brengen; de namen worden genoteerd op hun vanglijst.» Laat de leerlingen op verschillende plekken naar waterdieren zoeken, bv. op plekken met of zonder waterplanten, aan of uit de oever, in de schaduw of in de zon, enz..» Waterdieren en waterplanten horen in het water, dus niet op de kant van de sloot!» Let er op dat de leerlingen de taken onderling verdelen: dus niet alleen met het schepnet in de weer! Na het vangen Geef voordat er opgeruimd gaat worden aan dat er binnen enkele minuten gestopt gaat worden; laat vervolgens m.b.v. een stopsignaal weten dat er opgeruimd gaat worden De leerlingen spoelen zelf de visnetjes en de witte bakken in het water schoon Vergeet niet het deksel op de verzamelemmer te laten plaatsen Zorg dat alle materialen schoon mee naar het klaslokaal worden genomen Let erop dat er geen diertjes in de netten, witte bakken of op de slootkant achterblijven BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 16

17 5.4 Bijlage 4: Zoekkaart waterdiertjes BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 17

18 5.5 Bijlage 5: Het bootsmannetje Uiterlijk: Het bootsmannetje is een insect. Het dier heeft zes poten en een hoekig rugschild. Het bootsmannetje kan ook buiten het water leven. Net als veel insecten kan het bootsmannetje vliegen. De meeste waterdiertjes zwemmen op hun buik. Maar het bootsmannetje zwemt op de rug. Een andere naam voor het bootsmannetje is ruggenzwemmer. Ademhalen: Het bootsmannetje komt steeds boven water om een luchtbel te halen. Die luchtbel neemt het mee onder het rugschild. Voortbewegen: Het bootsmannetje heeft zes poten. Het achterste paar poten is veel langer dan de andere poten. Het bootsmannetje gebruikt ze als een soort roeispanen. Het bootsmannetje zwemt snel door het water. Voedsel zoeken: Omdat het bootsmannetje snel is, kan hij goed jagen. Hij eet andere kleine waterdieren en zelfs kleine visjes. Het bootsmannetje pakt zijn prooi tussen z n vier voorste pootjes. Daarna eet hij ze op. Wist je dat Er ook vrouwtjes-bootsmannetjes bestaan! BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 18

19 5.6 Bijlage 6: Waterdiertjes Waterdiertje Voortbewegen Ademhalen Voedsel Paardenbloedzuiger Kronkelt door water Door zijn huid Waterdieren Bootsmannetje Zwemt met poten Neemt lucht mee Waterdieren Eenoogskreeftje Zwemt met poten Door kieuwen Planten+ waterdieren Geelgerande waterkever Zwemt met poten Neemt lucht mee Waterdieren Larve Geelgerande waterkever Loopt over bodem Via adembuisjes Waterdieren Haftenlarve Loopt over bodem Door kieuwen Dode planten/dieren Kikkervisje Zwemt met staart Door kieuwen/ huid Waterdieren Poelslak Kruipt over bodem Neemt lucht mee Dode planten Posthoornslak Kruipt over bodem Door zijn huid Dode planten Libellenlarve Met poten Door de darmen. Allerlei waterdieren Schaatsenrijder Loopt op water Door gaatjes achterlijf Waterdieren Oeverspin Loopt op/ door water Neemt lucht mee Waterdieren Stekelbaarsje Gebruikt vinnen Door kieuwen Waterdieren Vlokreeft Zwemt met poten Door kieuwen Dode planten/dieren Watermijt Zwemt met poten Door de huid Waterdieren Watervlo Zwemt met poten Door kieuwen Planten en dieren Waterschorpioen Loopt en zwemt Via adembuis Waterdieren Zoetwaterpissenbed Loopt over bodem Door kieuwen Dode planten+dieren BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 19

20 5.7 Bijlage 7: Smoelenboek Naam: Hoe beweegt jouw waterdiertje? Hoe eet jouw waterdiertje? Teken hieronder je waterdiertje na. Hoe haalt jouw waterdiertje adem? BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 20

21 5.8 Bijlage 8: Verhaal Superonderwaterbeest Dit verhaal gaat over de aanpassingen van waterdiertjes aan hun manier van:» ademhalen» eten» voortbewegen. Terwijl u het verhaal vertelt, tekenen de leerlingen het dier dat u beschrijft. Hierbij denken ze na over hoe bijvoorbeeld kieuwen er uit zien. Of waar een waterdiertje een luchtbel bewaart, of hoe de kaken van een larve eruit zien. Vergelijk alle tekeningen met elkaar. Kijk wie er slimme oplossingen heeft bedacht. Het Superonderwaterbeest Van het weekend kwam ik een ongelooflijk beest tegen. Ik was door een vriendin meegevraagd om te gaan duiken in het meer hier in de buurt. Mijn vriendin had al verteld dat je rare beesten onder water tegenkomt. Dus ik was al heel benieuwd. Maar wat ik in het echt tegenkwam, overtrof al mijn verwachtingen. Eerst kwam ik een karper tegen. Daarna een dikke pad die over de bodem kroop. Ook zwommen er steeds kleine stekelbaarsjes tegen mijn duikbril aan. Tot zover niks bijzonders. Maar toen kwam ik hem tegen. Het reusachtige beest was een soort insect. Het had zes poten, de middelste twee poten zagen er uit als roeispanen. Daarmee kon hij vast heel snel zwemmen. Nu lag het beest op z n rug te relaxen op een onderwaterblad. Op z n harige buik zat een enorme luchtbel. Maar kennelijk had het beest daar niet genoeg aan, want uit z n bek kwam een oprolbare luchtbuis waarmee het beest ook kon snorkelen. Toen ik beter keek, werd ik steeds banger. Om het beest heen lagen de graten van vissenkoppen, schildjes van waterkevers, en tussen de gruwelijke kaken van het beest kronkelde nog het achterstuk van een grote bloedzuiger. De rug van het beest bestond uit twee zwarte keverschilden met rode stippen erop. Op z n kop had het beest verder lange voelsprieten. Langer dan z n lijf lang is. Daarmee kan hij vast de minste trilling in het water voelen en zo snel achter z n prooi aan gaan. Heel voorzichtig probeerde ik weg te zwemmen. Toen ik mezelf aan boord van het bootje hees, zag ik nog net het beest naar m n voet happen. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 21

22 5.9 Bijlage 9 Weet je het nog? Naam:.. Je hebt het smoelenboek gemaakt, en gehoord van anderen over hun beestjes. Weet je nog wat de beestjes doen? Vul de tabel in. Hoe beweeg ik? Ik loop over het water. Schaatsenrijder Ik kruip over de bodem van het water. Ik loop over de bodem van het water. Ik gebruik mijn vinnen om door het water te zwemmen. Ik kronkel door het water. Ik gebruik mijn poten om door het water te zwemmen. Wat eet ik? Ik eet kleine plantjes en diertjes. Ik eet levende waterdieren. Ik eet dode dieren en planten Hoe adem ik? Ik haal adem met een luchtbuis. Ik haal adem met longen. Ik haal adem met kieuwen. Ik haal adem door mijn huid. Ik neem luchtbellen mee naar beneden. BuitenWijs Aquarium zoekt Boots en Co. 22