AANPAK IMPLEMENTATIE DECENTRALISATIES MAART 2013

Transcriptie

1 AANPAK IMPLEMENTATIE DECENTRALISATIES MAART 2013

2 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 1 Decentralisatie AWBZ: Begeleiding en Persoonlijke verzorging Zorg op grond van de AWBZ Wat is het doel van AWBZ Begeleiding? Voor wie is AWBZ Begeleiding bedoeld? Om welke activiteiten gaat het bij Begeleiding? Hoe groot is de doelgroep in Heemstede? Definitie en doel Persoonlijke verzorging Om welke activiteiten gaat het bij Persoonlijke verzorging? Wanneer vindt deze decentralisatie plaats? Wat beoogt het rijk met de decentralisatie Begeleiding en Persoonlijke verzorging? Welke budgetten zijn gemoeid met de Awbz-decentralisatie? Welke efficiencykorting vindt plaats? Stand van zaken voorbereiding: wat hebben we gedaan en wat doen we nu? 6 2 Decentralisatie Jeugdzorg Waar zijn gemeenten op dit moment verantwoordelijk voor? Waar worden gemeenten met de decentralisatie Jeugdzorg verantwoordelijk voor? Advies- en Meldpunten Kindermishandeling en Kindertelefoons Om welke ondersteuning gaat het? Wat beoogt het rijk met deze decentralisatie? Nadere voorwaarden door het rijk gesteld Hoe groot is de doelgroep in Heemstede? Welke budgetten zijn gemoeid met de decentralisatie van de jeugdzorg? Welke efficiencykorting vindt plaats? Wanneer vindt deze decentralisatie plaats? Stand van zaken voorbereiding: wat hebben we gedaan en wat doen we nu? 11 3 Participatiewet Wat is het doel van de Participatiewet? Waar gaat het om? Wanneer vindt deze decentralisatie plaats? Budgetten Stand van zaken voorbereiding: wat hebben we gedaan en wat doen we nu? 15 4 Aanpalende ontwikkelingen Wetvoorstel Passend onderwijs Beperking toegang intramurale zorg Omvorming Hulp bij het huishouden 18 5 Decentralisaties:gedeelde uitgangspunten 19 6 Visie op implementatie van de decentralisaties Wat willen we bereiken? Hoe benaderen we de decentralisaties? Huidige werkwijze van de gemeente op het vlak van Wmo Uitgangspunten bij het komen tot een integrale werkwijze en ondersteuning Welke stappen zijn noodzakelijk om te komen tot de voorgenomen werkwijze? Aandachtspunten Tijdpad en communicatie 23 2

3 INLEIDING De komende periode worden 3 grote taken en bevoegdheden in het sociale domein naar gemeenten gedecentraliseerd: de Participatiewet, de extramurale Begeleiding en Persoonlijke verzorging vanuit de AWBZ en de Jeugdzorg. Deze decentralisaties gaan gepaard met een vermindering van de beschikbare middelen. Met deze decentralisaties krijgt de gemeente de verantwoordelijkheid voor bijna de gehele maatschappelijke ondersteuning van inwoners: kinderen, volwassenen en ouderen. De gemeente krijgt hiermee de mogelijkheid om een samenhangend sociaal beleid te voeren gericht op het vergroten van de participatie van alle inwoners, ook van degenen die zich in een kwetsbare positie bevinden. Zowel op het gebied van werk en inkomen, als op het vlak van welzijn en zorg. De ervaring leert dat als mensen tijdelijk of langdurig ondersteuning nodig hebben, zij in veel gevallen (in meer dan de helft van de gevallen) vragen/problemen hebben op verschillende terreinen. In deze notitie wordt bezien of/op welke wijze de gemeente Heemstede de inzet op de beleidsterreinen zorg, welzijn, werk en inkomen integraal vorm kan geven. Oftewel, de vraag staat centraal of/op welke wijze de gemeente Heemstede de omslag kan maken van een transitie van 3 forse decentralisaties naar een transformatie van het sociale domein als geheel. Leeswijzer In de eerste 3 hoofdstukken treft u nadere informatie aan over de taken die gedecentraliseerd worden: respectievelijk de extramurale Begeleiding en Persoonlijke verzorging van de AWBZ, de Jeugdzorg en de Participatiewet. In deze hoofdstukken geven we tevens de stand van zaken aan voor wat betreft de implementatie van de decentralisaties in Heemstede (wat hebben we gedaan en waar zijn we nu mee bezig?). In hoofdstuk 4 schetsen we enkele ontwikkelingen die raakvlakken hebben met de nieuwe taken: Passend Onderwijs, het beperken van de toegang tot intramurale zorg en de omvorming van de Hulp bij het huishouden naar een maatwerkvoorziening voor een beperkte doelgroep. Hoofdstuk 5 beschrijft de overlap tussen de decentralisaties. Zowel voor wat betreft de aanleiding, de doelgroepen, als de oplossingsrichting. In hoofdstuk 6 schetsen we de kansen voor een transformatie van het sociaal domein in Heemstede. En de stappen die noodzakelijk zijn als daarvoor wordt geopteerd. 3

4 1. DECENTRALISATIE AWBZ: BEGELEIDING EN PERSOONLIJKE VERZORGING 1.1. Zorg op grond van de AWBZ Op grond van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt de volgende zorg vergoed: a) Persoonlijke verzorging b) Verpleging c) Begeleiding d) Verblijf en e) Behandeling Dit worden de functies van de AWBZ genoemd. De decentralisatie van de AWBZ betreft op grond van besluitvorming van het Kabinet Rutte 1 de functie Begeleiding: deze functie wordt uit de AWBZ gehaald en onder het compensatiebeginsel van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) gebracht. Het gaat hierbij om de zogenoemde extramurale begeleiding. Dat wil zeggen, gericht op mensen die niet in een instelling verblijven. De begeleiding die wordt gegeven aan mensen die intramuraal in een instelling verblijven, blijft in de AWBZ. Op grond van het Regeerakkoord van het Kabinet Rutte 2 wordt aanvullend de functie Persoonlijke verzorging gedecentraliseerd en onder de Wmo gebracht. Het betreft uitsluitend mensen die geen verblijfsindicatie hebben. De overige functies blijven in de AWBZ. 1.2 Wat is het doel van AWBZ Begeleiding? Begeleiding in de AWBZ is bedoeld om de zelfredzaamheid van personen te bevorderen of te compenseren, zodat een verblijf in een instelling of verwaarlozing zo lang mogelijk wordt uitgesteld Voor wie is AWBZ Begeleiding bedoeld? Mensen die gebruik maken van Begeleiding onder de AWBZ kunnen zonder ondersteuning niet zelfstandig functioneren en participeren. Het betreft mensen met: 1. Psychogeriatrische beperkingen 2. Psychiatrische beperkingen 3. Somatische beperkingen 4. Lichamelijke beperkingen 5. Verstandelijke beperkingen 6. Zintuiglijke beperkingen Om in aanmerking te kunnen komen voor extramurale begeleiding is een indicatie vereist van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) of Bureau Jeugdzorg 1, waarbij tevens moet zijn vastgesteld dat sprake is van matige of ernstige beperkingen op één of meer van de volgende terreinen: a. sociale redzaamheid; b. bewegen en verplaatsen; c. probleemgedrag; d. psychisch functioneren; e. geheugen- en oriëntatiestoornissen. 1 Bureau Jeugdzorg is verantwoordelijk voor de indicatiestelling voor jeugdigen jonger dan 18 jaar met psychiatrische problematiek. 4

5 1.2.2 Om welke activiteiten gaat het bij Begeleiding? Onder de AWBZ wordt zowel begeleiding individueel (bijvoorbeeld woonbegeleiding) als begeleiding in groepsverband (dagbesteding) geboden. Als vervoer naar de dagbesteding noodzakelijk is, wordt dit onder de AWBZ vergoed 2. Dit vervoer maakt onderdeel uit van de extramurale begeleiding die overkomt naar de gemeenten. Ook het kortdurend verblijf of logeren komt naar verwachting 3 als onderdeel van de Begeleiding over naar de gemeenten. Kortdurend verblijf is bedoeld voor mensen met een zorgvraag, waarbij permanent 4 toezicht nodig is om op tijd zorg te bieden. Bijvoorbeeld bij mensen met ernstige hart- of longaandoeningen, ouderen met dementie, mensen met een verstandelijke handicap of met zware fysieke beperkingen. Logeren heeft als doel mantelzorgers te ontlasten Hoe groot is de doelgroep in Heemstede? Circa 225 Heemsteedse inwoners hebben een indicatie voor extramurale begeleiding (individueel en/of groep). Op jaarbasis is sprake van circa 75 nieuwe gevallen/herindicaties. 1.3 Definitie en doel van Persoonlijke verzorging De functie Persoonlijke verzorging omvat het ondersteunen bij of het overnemen van activiteiten op het gebied van persoonlijke verzorging in verband met een somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of beperking, een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap, gericht op het opheffen van een tekort aan zelfredzaamheid. Zodat een verblijf in een instelling of verwaarlozing zo lang mogelijk wordt uitgesteld Om welke activiteiten gaat het bij Persoonlijke verzorging? Persoonlijke verzorging is alles wat mensen gebruikelijk als zelfzorg uitvoeren, zoals douchen, aankleden, scheren, ogen druppelen, hulp bij het eten en drinken, hulp bij de toiletgang. Het kan ook gaan om de persoonlijke verzorging die nodig is in verband met een gezondheidsprobleem (zoals stoma, sonde). Ook de zorg die in directe relatie staat tot de persoonlijke verzorging, behoort tot deze functie, zoals het opmaken van het bed tijdens het wassen van een bedlegerige cliënt en het stimuleren van de zelfredzaamheid. 1.4 Wanneer vindt deze decentralisatie plaats? De AWBZ-functies extramurale begeleiding en persoonlijke verzorging worden met ingang van 2015 gedecentraliseerd naar de gemeenten en onder de werking van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) gebracht. Het recht op AWBZ-zorg vervalt: vanuit de Wmo dienen gemeenten invulling te geven aan het compensatiebeginsel. 1.5 Wat beoogt het rijk met de decentralisatie Begeleiding en Persoonlijke verzorging? De overheveling van de functies Begeleiding en Persoonlijke verzorging wordt door het rijk gezien als een kans om de maatschappelijke participatie van burgers met een beperking te bevorderen. De veronderstelling is dat gemeenten hieraan kunnen bijdragen door de eigen kracht van burgers en hun informele ondersteuningsstructuur te versterken en te kijken naar het te behalen resultaat in plaats van de aangeboden voorziening. Van de gemeenten wordt verwacht dat zij beter kunnen aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden van kwetsbare burgers en hun omgeving en maatwerk kunnen 2 Per 1 januari 2013 is de vergoeding die een AWBZ-instelling ontvangt voor het vervoer met 50% verlaagd. 3 Het is op grond van het Regeerakkoord Rutte 2 niet geheel duidelijk of en in welke mate sprake is van deze overgang naar gemeenten. 4 Permanent is per 1 januari 2012 toegevoegd. Dit heeft geleid tot een beperking van de toegang tot voorzieningen voor tijdelijk verblijf 5

6 leveren vanuit een samenhangend gemeentelijk sociaal beleid (welzijn, werk, inkomen, zorg, onderwijs). Door de grotere nabijheid kan eerder ingegrepen worden en is er meer aandacht voor preventie. Ook de verbinding met lokale netwerken van informele en professionele zorg kan effectiever en efficiënter (eenvoudiger en minder bureaucratisch) georganiseerd worden. De uitdaging voor de gemeenten is te verkennen of, en voor welke cliënten en op welke wijze de specialistische dienstverlening verminderd kan worden ten gunste van algemene voorzieningen. Op grond van het bovenstaande gaat het rijk ervan uit dat de overheveling van de taken naar gemeenten kan plaatsvinden met een efficiencykorting, c.q. dat een bezuiniging van de uitgaven voor deze onderdelen kan worden gerealiseerd. 1.6 Welke budgetten zijn gemoeid met de AWBZ-decentralisatie? Incidenteel budget voor de voorbereiding- en invoeringkosten van de decentralisatie Als voorbereiding- en invoeringkosten voor de decentralisatie van de Begeleiding zijn ten tijde van het Kabinet Rutte 1 bestuurlijke afspraken gemaakt tussen rijk en gemeenten. In 2012 en 2013 is/wordt in dit kader aan Heemstede een incidenteel budget verstrekt van respectievelijk en Het totale budget ( ) is verstrekt in 2012 en 2013, maar is bedoeld voor de gehele implementatieperiode (t/m 2014). Onduidelijk is of de aanvulling van de decentralisatie Persoonlijke verzorging leidt tot een verhoging van het budget voor voorbereiding- en invoeringkosten. Structureel budget voor de uitvoering van de nieuwe taken Het budget voor de uitvoeringkosten is nog niet bekend. In de bestuurlijke afspraken is de procesafspraak gemaakt dat de werkelijk vrijvallende kosten in de AWBZ (bij onder meer het CIZ, de Zorgkantoren en Bureau Jeugdzorg) zullen worden berekend. Dit bedrag zal aan gemeenten structureel beschikbaar worden gesteld. Daarnaast is sprake van een verhoging van het landelijk budget van 55 miljoen euro voor de uitvoering van Begeleiding én Jeugdzorg (zie hoofdstuk 2). Structureel budget voor daadwerkelijke ondersteuning nieuwe taken De hoogte van het gemeentelijk budget voor de daadwerkelijke ondersteuning is nog niet bekend. Wel is bekend dat het huidige landelijk budget voor extramurale Begeleiding ligt tussen de 3,3 en 3,7 miljard euro per jaar. Het jaarlijkse budget voor ondersteuning op het vlak van Persoonlijke verzorging ligt op dit moment tussen de 2,7 en 3,1 miljard euro per jaar Welke efficiencykorting vindt plaats? Aan de decentralisatie van begeleiding en persoonlijke verzorging gezamenlijk is een bezuiniging van 25% verbonden. Hieraan ligt de gedachte ten grondslag dat uitvoeren van de nieuwe taken volgens de uitgangspunten van de Wet maatschappelijke ondersteuning leidt tot efficiencywinst via een samenhangende, integrale werkwijze (individueel maatwerk), door meer gebruik te maken van de eigen kracht van mensen en uit te gaan van een minder bureaucratische werkwijze. De oorspronkelijke korting die het Kabinet Rutte 1 wilde toepassen op de decentralisatie van - toen nog sec - de Begeleiding bedroeg 5%. 1.7 Stand van zaken voorbereiding: wat hebben we gedaan en wat doen we nu? Oorspronkelijk zou -conform het Bestuursakkoord van het Kabinet Rutte 1 - de functie Begeleiding per 2013 fasegewijs worden gedecentraliseerd. Gelet hierop zijn in 2012 de volgende stappen genomen: Er is kennis gemaakt met de circa 40 instellingen die Begeleiding bieden (werkbezoeken). Er zijn 6 regionale (Kennemerland) bijeenkomsten georganiseerd over de decentralisatie van de Begeleiding. 6

7 Het aanbod van de circa 40 instellingen die Begeleiding bieden is in kaart gebracht. De cliënten zijn - mede met inzet van een extern Bureau - in kaart gebracht (aantallen, leeftijden, soorten ondersteuning). De Startnotitie en plan van aanpak AWBZ begeleiding is vastgesteld (verseonnummer ). Tevens is voor de gemeenten Bloemendaal en Haarlemmerliede & Spaarnwoude een dergelijke notitie opgesteld. Dit naar aanleiding van gemaakte samenwerkingsafspraken 5. De Keuzenota AWBZ begeleiding is vastgesteld (verseonnummer ). Tevens is voor de gemeenten Bloemendaal en Haarlemmerliede & Spaarnwoude een dergelijke notitie opgesteld. Dit naar aanleiding van gemaakte samenwerkingsafspraken. Op het samenwerkingsniveau Heemstede, Bloemendaal en Haarlemmerliede & Spaarnwoude zijn verkennende gesprekken gevoerd over de inzet van communicatiemiddelen (met de afdelingen Communicatie). De nota Uitgangspunten regionale samenwerking decentralisatie is vastgesteld (na afstemming in het regionale portefeuillehouderoverleg Wmo) (verseonnummer ). Er zijn verkennende gesprekken gevoerd over de mogelijkheden van inkoop en subsidiering (met de regiogemeenten van Zuid-Kennemerland en de Stichting Rijk). Door de val van het Kabinet Rutte 1 en de afspraken in het zogenoemde Lenteakkoord werd de overheveling van de Begeleiding (inclusief kortdurend verblijf) naar de Wmo tijdelijk uitgesteld. Dit heeft ertoe geleid dat in de periode juni t/m november - in afwachting van het Regeerakkoord van het Kabinet Rutte 2 - ambtelijk op een minder intensief niveau is voortgegaan. Nu met het Regeerakkoord van het Kabinet Rutte 2 duidelijk is geworden dat de Begeleiding per 2015 wordt gedecentraliseerd én dat de decentralisatie tevens de functie Persoonlijke verzorging omvat, zijn recent de werkzaamheden weer opgepakt. In dit verband kan worden gewezen op het volgende: Door de regiogemeenten (Zuid-Kennemerland) is recent opdracht verstrekt aan Bureau HHM om een Impactmonitor Persoonlijke Verzorging in Zuid-Kennemerland op te stellen. Op deze wijze wordt ernaar gestreefd zo snel mogelijk per regiogemeente een beeld te krijgen van de cliënten, de aanbieders, de aard en de omvang van het aanbod persoonlijke verzorging en de kosten die met deze nieuwe taak zijn gemoeid. Aan Bureau HHM is tevens opdracht verstrekt door de regiogemeenten om de verschillende mogelijkheden van de werkwijze conform De Kanteling in beeld te brengen voor de verschillende nieuwe cliënten. En hierbij tevens inzichtelijk te maken wat dit voor mogelijke gevolgen heeft voor de inkoop. Op bovenregionaal niveau (Zuid-Kennemerland, Midden-Kennemerland, Amstelland-Meerlanden) is recent een project gestart - met ondersteuning van een extern bureau - gericht op het krijgen van inzicht in het vervoer van de doelgroepen AWBZ-Begeleiding én het krijgen van inzicht in de samenhang met vervoersstromen die al onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid vallen (Wmo-vervoer, leerlingenvervoer en vrijwilligersvervoer). Heemstede en Haarlem vertegenwoordigen in de begeleiding van dit project de gemeenten van Zuid-Kennemerland. Daarnaast zal in 2013 ambtelijk regionaal (- in eerste instantie - Zuid-Kennemerland) per onderdeel van de decentralisatie worden bezien of samenwerking gewenst is en zo ja op welke schaal (intergemeentelijk, regionaal, bovenregionaal, provinciaal). Hiermee staat de inhoud van een taak centraal voor het bepalen van de schaal van samenwerken (inhoud vóór structuur). 5 De gemeenten Bloemendaal en Haarlemmerliede & Spaarnwoude hebben in 2012 het projectleiderschap voor de decentralisatie van de AWBZ neergelegd bij het (plv) afdelingshoofd Welzijnszaken van Heemstede. 7

8 2. DECENTRALISATIE JEUGDZORG 2.1 Waar zijn gemeenten op dit moment verantwoordelijk voor? Gemeenten zijn op dit moment verantwoordelijk voor het lokale preventieve jeugdbeleid. Gemeenten hebben in dit kader de taak om te zorgen voor een toereikend niveau van algemene en specifieke preventieve voorzieningen. Algemene preventieve voorzieningen zijn de voorzieningen - ook wel de nulde lijnvoorzieningen genoemd - waar alle jongeren en hun opvoeders mee te maken kunnen hebben: bijvoorbeeld scholen en peuterspeelzalen, sportverenigingen, jongerenwerk. Specifieke preventieve voorzieningen - ook wel eerste lijnvoorzieningen genoemd - richten zich op individuele kinderen en hun ouders. Hieronder vallen bijvoorbeeld het schoolmaatschappelijk werk, de jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau en schoolartsen), het leerlingenvervoer, opvoed- en opgroeiondersteuning, advisering aan jeugdigen en opvoeders en de lichte pedagogische hulpverlening. Belangrijke rol bij de uitvoering van dit specifieke jeugdbeleid is weggelegd voor de Centra voor jeugd en gezin (CJG). Het lokale jeugdbeleid wordt preventief genoemd, omdat met deze voorliggende voorzieningen, die voor alle jeugdigen en hun ouders toegankelijk zijn, wordt beoogd de druk op de jeugdzorg te voorkomen. En problemen snel te signaleren en erger te voorkomen 2.2 Waar worden gemeenten met de decentralisatie Jeugdzorg verantwoordelijk voor? Gemeenten worden met de decentralisatie jeugdzorg verantwoordelijk voor alle jeugdzorg voor kinderen, jongeren en hun opvoeders. Dit aanbod bestaat uit zogenoemde tweede lijnvoorzieningen, bestaande uit de volgende vormen van jeugdzorg: a. provinciale jeugdhulpverlening, vallend onder de Wet op de Jeugdzorg. b. geestelijke gezondheidszorg voor jeugd (jeugd-ggz), nu vallend onder AWBZ. c. zorg voor jeugd met een licht verstandelijke beperking (jeugd LVB), nu vallend onder de Zorgverzekeringswet. d. jeugdbescherming (nu verantwoordelijkheid Ministerie van Veiligheid en Justitie) e. jeugdreclassering (nu onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Veiligheid en Justitie) f. gesloten jeugdzorg (Jeugdzorg Plus), nu een verantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS. Het nieuwe stelsel gaat uit van één wettelijk kader: de Wet zorg voor jeugd. Onderscheid vrijwillige en gedwongen jeugdzorg De provinciale jeugdhulpverlening, de jeugd GGZ en de jeugd LVB (a t/m c) zijn vormen van vrijwillige jeugdzorg. In dat geval vragen ouders zelf een verwijzing (een indicatie) voor ondersteuning of werkt het gezin mee na een melding door iemand anders. De overige maatregelen (d t/m f) maken onderdeel uit van de gedwongen jeugdzorg. Gedwongen jeugdzorg vindt plaats na uitspraak van een kinderrechter. In tegenstelling tot het aanbod van het lokale jeugdbeleid is bij de voorzieningen op het gebied van jeugdzorg geen sprake van een vrij toegankelijk aanbod Advies- en Meldpunten Kindermishandeling en Kindertelefoons Door het rijk is tevens besloten om de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK s) onderdeel te maken van de decentralisatie. De AMK s zijn op dit moment onderdeel van de Bureaus Jeugdzorg. Ook de verantwoordelijkheid voor de Kindertelefoon gaat naar gemeenten. In dit geval is sprake van een voorziening die voor alle jeugdigen vrij toegankelijk is, maar die vooralsnog onder verantwoordelijkheid van de Bureaus Jeugdzorg valt. 8

9 Door de decentralisatie worden gemeenten verantwoordelijk voor het gehele jeugdbeleid- en jeugdzorgstelsel, inclusief het AMK en de Kindertelefoon. Het bovenstaande betekent dat de wettelijke taken van het Bureau Jeugdzorg op het gebied van de (indicatiestelling van) jeugdzorg met de decentralisatie komen te vervallen. 2.3 Om welke ondersteuning gaat het? In het onderstaande is het aanbod (vrijwillig en gedwongen) voor de diverse vormen van jeugdzorg schematisch weergegeven. Jeugd hulpverlening Jeugd-GGZ Jeugd-LVB Ambulante behandeling/poliklinische behandeling - Ambulante hulpverlening (individueel of in groepsverband) - Ambulante spoedhulp (b.v. het voorkomen van een uithuisplaatsing) Dag- en deeltijdbehandeling - Ambulante behandeling (individueel, in groeps- of in gezinsverband) - E-health (online hulp) - Ambulante verslavingszorg - Acute psychiatrische behandeling (b.v. bij suïcidale zaken) - Forensische psychiatrische zorg (betreft jongeren met delictgedrag) - Kinderopvang plus (gespecialiseerde opvang voor kinderen tot 4 jaar) - Dag- en deeltijdbehandeling kinder- en jeugdpsychiatrie (individueel i.s.m. de school) - Medisch kinderdagverblijf (MKD) - Verslavingszorg (i.s.m. de school) (voor kinderen tot 7 jaar) - Forensische psychiatrische - Naschoolse opvang (voor jeugdigen van 4-18 jaar; b.v. via Boddaertcentrum) behandeling (i.s.m. de school) - Daghulp voor niet-schoolgaande jeugd (12-18 jaar) Residentiële of Intramurale behandeling - Ambulante behandeling (individueel, in groeps- of in gezinsverband) - Poliklinische behandeling (voor jongeren met LVB en een psychiatrische stoornis); aangeboden door MFC s - Arbeidstraining (uitgevoerd i.s.m. reintegratiebedrijven/ UWV) - Ambulante spoedhulp (b.v. ter voorkoming van uithuisplaatsing) - Naschoolse dagbehandeling - Dagdeeltijdbehandeling (voor jongeren met LVB en een psychiatrische stoornis) - Open groepen (in accommoda- tie van aanbieder) Behandelgroep Fasehuizen (op kamers) Kamertrainingscentra - Gezinshuizen (kleinschalig, met gezinshuisouders) Hulpverleningsvariant Opvoedingsvariant Therapeutische gezinshuizen - Crisisopvang (bij acute uithuisplaatsing) - Jeugdzorg plus - Klinische opname en behandeling - Logeerzorg - Beschermd en begeleid wonen - Verslavingszorg - Acute psychiatrische behandeling (b.v. bij suïcidale zaken, psychoses) - Gesloten behandeling - Gesloten acute psychiatrische behandeling (via inbewaringstelling door burgemeester) - Behandeling met verblijf - Zeer intensieve behandeling (met onderwijs, werk bij instelling) - Gezinshuis - Zelfstandigheidstraining (in groepswoningen) - Kamertraining (eigen woonruimte, beheerd door instelling) - Weekend- of vakantieopname - Crisisinterventie - Klinische behandeling kinder- en jeugdpsychiatrie - Klinisch wonen met intensieve behandeling Pleegzorg - Hulpverleningsvariant Overbrugging Perspectief thuis Deeltijdpleegzorg (b.v. weekend/vakantie) Crisispleegzorg (bij acute uithuisplaatsing) Advies- en Meldpunt Kindermishandeling - Opvoedingsvariant (kinderen kunnen langdurig niet thuis wonen) - Therapeutische pleegzorg (kinderen met emotionele problemen) Jeugdbescherming (ondertoezichtstelling en ontheffing en ontzetting uit ouderlijke macht), gezinsvoogd Jeugdreclassering JeugdzorgPlus (gedwongen opname, gesloten verblijf en gedwongen behandeling) 9

10 2.4 Wat beoogt het rijk met deze decentralisatie? De veronderstelling is dat gemeenten kunnen bijdragen aan eerdere ondersteuning, zorg op maat (afgestemd op de lokale en individuele situatie) en betere samenwerking rond jeugdigen en gezinnen. Dit onder andere via de versterking van preventieve jeugdvoorzieningen, de mogelijkheid van een integrale aanpak en de versterking van de eigen kracht van gezinnen. Door de grotere nabijheid kan door gemeenten eerder ingegrepen worden en is er meer aandacht voor preventie. Ook de verbinding met lokale netwerken van informele en professionele zorg kan effectiever en efficiënter (eenvoudiger en minder bureaucratisch) georganiseerd worden dan nu het geval is. Het rijk streeft al met al niet alleen een transitie van de jeugdzorg na (een overheveling van bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheden), maar ook, en met name, een transformatie: een vernieuwing in de organisatie van zorg en de werkwijzen daarbij. Waarbij slimmer met de beschikbare middelen wordt omgegaan. 2.5 Nadere voorwaarden door het rijk gesteld Bij deze decentralisatie wordt aan gemeenten een grote beleidsvrijheid gegeven. Net als bij de Wmo en het lokaal volksgezondheidsbeleid krijgen gemeenten de opdracht om het jeugdbeleid eenmaal in de 4 jaar vast te leggen in een Beleidsplan en een verordening. Met betrekking tot de volgende onderdelen is sprake van een verplichte bovenlokale samenwerking: Kinderbeschermingsmaatregelen Jeugdreclassering Gesloten jeugdhulp en Het organiseren van een meldpunt voor de bestrijding van huiselijk geweld en kindermishandeling Hierbij wordt overwogen dat in deze gevallen onder dwang door de overheid wordt ingegrepen in de persoonlijke levenssfeer van kinderen en hun ouders. Gelet daarop vindt het rijk het van belang dat via bovenlokale samenwerking de leveringsplicht van gemeenten wordt gewaarborgd en dat wordt voldaan aan de eisen van onder andere toezicht op de kwaliteit. Voor wat betreft deze bovenlokale samenwerking is het aan gemeenten om hiervoor voor de aanvang van 2014 een besluit te nemen over de schaalgrootte. En de richting hiervoor vóór juni 2013 aan te geven. 2.6 Hoe groot is de doelgroep in Heemstede? Circa 200 Heemsteedse jongeren ontvangen jaarlijks een vorm van jeugdzorg. Op jaarbasis is sprake van circa 110 verwijzingen (circa 60% van de aanvragen worden op dit moment gehonoreerd). Het aantal onderzoeken van het AMK op jaarbasis betreffende Heemsteedse kinderen is circa 35. Er is sprake van circa 15 jeugdbeschermingsmaatregelen op jaarbasis. 2.7 Welke budgetten zijn gemoeid met de decentralisatie van de jeugdzorg? Incidenteel budget voor de voorbereiding- en invoeringkosten van de decentralisatie Als voorbereiding- en invoeringskosten voor de decentralisatie van de Jeugdzorg is in 2012 een bedrag van verstrekt. In de eerste helft van 2013 wordt een bedrag van verstrekt. In mei 2013 wordt bekend welk bedrag aanvullend in de tweede helft van 2013 wordt verstrekt. Het totale budget is/wordt verstrekt in 2012 en 2013, maar is bedoeld voor de gehele implementatieperiode (t/m 2014). Structureel budget voor de uitvoering van de nieuwe taken Het budget voor de uitvoeringkosten is nog niet bekend. In de bestuurlijke afspraken is de procesafspraak gemaakt dat de werkelijk vrijvallende uitvoeringskosten in de jeugdzorg zullen worden berekend. Dit bedrag zal aan gemeenten structureel beschikbaar worden gesteld. Daarnaast is sprake van een verhoging van het landelijk budget van 55 miljoen euro voor de uitvoering van Begeleiding én Jeugdzorg. 10

11 Structureel budget voor daadwerkelijke ondersteuning nieuwe taken Het nieuwe stelsel maakt een einde aan de huidige situatie van verschillende financieringssystemen binnen de jeugdzorg: er komt één financieringssysteem voor alle vormen van jeugdzorg. De hoogte van het gemeentelijk budget voor de daadwerkelijke ondersteuning is nog niet bekend (meicirculaire van 2013). Wel is bekend dat het totaalbedrag voor de zorg voor jeugd in Nederland circa 3 miljard bedraagt (peiljaar 2011). Vanaf 2012 bezuinigt het kabinet echter al op de Jeugdzorg. Hierdoor is nog niet exact duidelijk hoe groot het effect van de bezuinigingen is op de hoogte van het over te hevelen macrobudget Welke efficiencykorting vindt plaats? Aan de decentralisatie is door het Kabinet Rutte 2 een bezuiniging van 15% verbonden (het Kabinet Rutte 1 ging nog uit van een bezuiniging van 10%). Aan deze bezuiniging ligt de gedachte ten grondslag dat uitvoeren van de nieuwe taken volgens de Wmo-uitgangspunten leidt tot efficiencywinst. 2.8 Wanneer vindt deze decentralisatie plaats? Gemeenten worden op 1 januari 2015 verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdzorg. De Wet zorg voor jeugd wordt naar verwachting uiterlijk 1 januari 2014 in het Staatsblad geplaatst. 2.9 Stand van zaken voorbereiding: wat hebben we gedaan en wat doen we nu? Er zijn 3 regionale (Kennemerland) bijeenkomsten georganiseerd over de decentralisatie van de Jeugdzorg. Het aanbod van de circa 40 instellingen die Jeugdzorg bieden is in kaart gebracht. De cliënten zijn in kaart gebracht (aantallen, soort zorg). De Startnotitie en het plan van aanpak decentralisatie Jeugdzorg is vastgesteld (verseonnummer ). Tevens is voor de gemeenten Bloemendaal een dergelijke notitie opgesteld. Dit naar aanleiding van gemaakte samenwerkingsafspraken 6. De nota Uitgangspunten regionale samenwerking decentralisatie Jeugdzorg is vastgesteld (na afstemming in het regionale portefeuillehouderoverleg Wmo) (verseonnummer ). Besluitvorming over de doorontwikkeling van het CJG Heemstede gericht op een werkwijze met generalistische, outreachend werkende CJG-coaches heeft in december 2012 plaatsgevonden (verseonnummer ). De doorontwikkeling van de CJG s is een onderwerp dat het afgelopen jaar intensief regionaal (Zuid-Kennemerland) is opgepakt in de vorm van verschillende projecten. Reden hiervoor is dat het CJG in de toekomstige zorg voor jeugd een belangrijke/centrale plaats zal gaan innemen. In 2012 zijn de volgende projecten uitgevoerd/gestart (alle mede gericht op deskundigheidsbevordering van de CJG-medewerkers). Project Looptijd Subsidie in Structuur bemoeizorg jeugd Afgerond 1 november Registratiesysteem CJG Voorjaar juli Transitie jeugdzorg: nazorg Juni 2012-juli Opvoedingsondersteuning: Oktober 2012-oktober Eigen kracht, wrap around care (scholing en uitvoering) 5. CJG coach Voorjaar 2012-tot 2015 n.v.t. 6 De gemeenten Bloemendaal heeft begin 2012 het projectleiderschap voor de decentralisatie van de Jeugdzorg neergelegd bij het (plv) afdelingshoofd Welzijnszaken van Heemstede. De gemeente Haarlemmerliede & Spaarnwoude is hier medio 2012 bij aangesloten. 7 Genoemde subsidiebedragen zijn door de provincie ten behoeve van de regio Zuid-Kennmerland aan de gemeente Heemstede (aanvrager en budgethouder voor de regio) verstrekt. 11

12 Vanzelfsprekend is ook geïnvesteerd in de toekomstige samenwerking met aanbieders, o.a. door het organiseren van bijeenkomsten gericht op visieontwikkeling op de toekomstige zorg voor jeugd. Via bijeenkomst van het Regionaal platform jeugd vindt tevens op regelmatige basis overleg plaats met organisaties uit het veld; De komende periode wordt ambtelijk regionaal intensief samengewerkt (maandelijkse afspraken) met de regio Midden-Kennemerland teneinde besluitvorming voor te bereiden over de verplichte bovenlokale samenwerking op het vlak van o.a. de kinderbescherming, de jeugdreclassering en de Jeugdzorg Plus (gesloten jeugdzorg). Dit moet leiden tot besluitvorming over het samenwerkingsverband (schaalgrootte) waarin de verplichte samenwerking vorm wordt gegeven (vóór 1 juni 2013). Met de provincie is afgesproken dat een digitaal systeem beschikbaar wordt gesteld waarmee gemeenten op wijkniveau gegevens over aantallen jongeren in zorg, vorm van hulpverlening en aanbieder kunnen monitoren (naar verwachting beschikbaar in maart 2013). Deze gegevens worden vervolgens binnen het systeem op regelmatige basis geactualiseerd. Daarnaast wordt in de komende periode ambtelijk regionaal (- in eerste instantie - Zuid- Kennemerland) een voorstel voorbereid waarin per onderdeel van de Jeugdzorg wordt aangegeven of samenwerking gewenst is en zo ja op welke schaal (intergemeentelijk, regionaal, bovenregionaal, provinciaal). Hiermee staat de inhoud van een taak centraal voor het bepalen van de schaal van samenwerken (inhoud vóór structuur). Ook in 2013 ondersteunt de provincie Noord-Holland de gemeenten van Zuid-Kennemerland via een subsidie aan de gemeente Heemstede (totaal ) bij het uitvoeren van projecten gericht op de decentralisatie van de Jeugdzorg. 12

13 3. PARTICIPATIEWET Het Kabinet Rutte 2 is voornemens om de Wet werk en bijstand (Wwb), de Wet op de sociale werkvoorziening (Wsw) en de Wajong per 1 januari 2014 samen te voegen tot de nieuwe Participatiewet. Dit moet een oplossing bieden voor de huidige versnipperde regelgeving die volgens het rijk niet altijd uitnodigt tot participatie. 3.1 Wat is het doel van de Participatiewet? Het Kabinet Rutte 2 wil dat alle mensen als volwaardige burgers mee kunnen doen aan onze samenleving. Bij voorkeur via een reguliere baan, maar als dat (nog) niet haalbaar is, door op een andere manier te participeren in de samenleving. Mensen moeten meer kansen krijgen om mee te doen en waar mogelijk zelf in hun levensonderhoud te voorzien. In de Participatiewet zal worden uitgegaan van de eigen kracht van de mensen. Voor de verdere uitwerking geldt het uitgangspunt om daar waar mogelijk maximaal ruimte te bieden aan mensen zelf en de professionals die hen ondersteunen. 3.2 Waar gaat het om? De samenvoeging van de regelingen tot één nieuwe regeling moet mensen die nu aan de kant staan meer kansen bieden op participatie. En de gemeenten de mogelijkheid bieden om vanuit het brede sociale domein in samenhang integraal maatwerk te leveren aan inwoners. Dit kan gaan om hulp bij het vinden van werk, de inzet van een reïntegratie-instrument, het bieden van een beschutte werkplek of ondersteuning uit andere domeinen, zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning of de nieuwe Jeugdwet. Participatiewet in plaats van Wet werken naar vermogen Het Kabinet Rutte 1 was van plan om te komen tot de invoering van de Wet werken naar vermogen (Wwnv). Het Kabinet Rutte 2 zal elementen uit het wetsvoorstel Wwnv gebruiken maar vindt dat onder de Wwnv de inspanningen te eenzijdig bij werknemers en uitkeringsontvangers zouden komen te liggen. Met de Participatiewet komen de inspanningen ook meer bij werkgevers te liggen. Het kabinet werkt aan een zogenoemde quotumregeling waarmee op den duur minimaal mensen met een arbeidsbeperking extra aan het werk dienen te komen. Met de quotumregeling ontstaan banen voor mensen die in staat zijn bij een reguliere werkgever aan de slag te gaan, maar die op basis van het huidige systeem waarschijnlijk in de Wsw of Wajong waren ingestroomd. Loondispensatie Voor iedereen die straks onder de Participatiewet valt, geldt het systeem van de zogeheten loondispensatie. Dit betekent dat iemand onder voorwaarden onder het minimumloon aan de slag kan. Dat is altijd tijdelijk. Uiteindelijk moeten loon plus aanvullende uitkering samen even hoog zijn als het minimumloon. Ook op dit punt moet de nieuwe wet nog verder worden uitgewerkt. Bij de nadere invulling van het instrument loondispensatie zal het kabinet het verminderen van bureaucratie als uitgangspunt hanteren. Op basis van de evaluatie van lopende experimenten met loondispensatie zal het kabinet een beslissing nemen over de maatvoering en de invulling hiervan. Meer mensen met arbeidshandicap aan het werk Bij grote werkgevers met 25 of meer werknemers moet in de toekomst 5% van het personeelsbestand bestaan uit mensen met een arbeidshandicap. Dit wordt vanaf 1 januari 2015 stapsgewijs ingevoerd. Werkgevers kunnen een boete krijgen als zij zich hier niet aan houden. 13

14 Wajong 8 Een Wajong-uitkering is per 1 januari 2014 alleen nog mogelijk voor mensen die helemaal niet meer kunnen werken ( volledig en duurzaam arbeidsongeschikt ). Wie nog wel kan werken, valt dan onder de Participatiewet. Wie nu al een Wajong-uitkering ontvangt, wordt niet herkeurd. De uitkering wordt niet verlaagd. Wsw Per 1 januari 2014 stromen er geen nieuwe mensen meer de Wet op de Sociale Werkvoorziening (Wsw) in. Wie per 1 januari 2014 is aangewezen op beschut werk, valt onder een voorziening binnen de bredere Participatiewet. Gemeenten ontvangen middelen van het Rijk om een dergelijke voorziening in stand te houden, maar kunnen zelf keuzes maken over de inrichting van beschut werk. Ze krijgen daarvoor 100% van het wettelijk minimumloon per plek. Bij de inrichting van die voorziening schrijft de Rijksoverheid niet voor wat elke gemeente moet doen. Het Kabinet Rutte 2 deelt met het vorige kabinet de analyse dat een efficiencyverbetering in de sociale werkvoorziening nodig en haalbaar is. Dit kan onder meer worden bereikt door mensen zoveel als mogelijk te laten werken bij reguliere werkgevers. De sector kan daardoor op termijn met minder middelen toe. Het tempo waarmee deze efficiencyverbetering wordt doorgevoerd is door het Kabinet Rutte 2 verdubbeld van drie naar zes jaar. 3.3 Wanneer vindt deze decentralisatie plaats? De invoering van de Participatiewet is voorzien op 1 januari Inzet van het kabinet is om in de Participatiewet de goede elementen uit het wetsvoorstel Wwnv te behouden en belangrijke aanpassingen door te voeren. Het kabinet is voornemens het wetsvoorstel in het voorjaar van 2013, na advies van de Raad van State, bij de Tweede Kamer in te dienen. De Tweede Kamer is op 21 december 2012 geïnformeerd over de contouren van de Participatiewet (circulaire min. SZW ). 3.4 Budgetten De structurele uitgaven aan Wajong, Wsw en WWB 9 bedragen landelijk momenteel bijna 11 miljard en lopen bij ongewijzigd beleid, als gevolg van een verwachte verdubbeling van de Wajong, op tot bijna 13.5 miljard per jaar. De gettobesparingen die met de invoering van de Participatiewet gerealiseerd moeten worden, lopen op van 60 miljoen in 2014 tot 400 miljoen in 2017 en 1,8 miljard structureel per jaar. Verder is het de bedoeling dat onder de Participatiewet de verschillende reïntegratie- en begeleidingsbudgetten worden samengevoegd tot één budget. Daarmee krijgen gemeenten de middelen om reïntegratie voor de gemeentelijke doelgroep te financieren. Het gebundelde reïntegratiebudget is opgebouwd uit het Participatiebudget oude stijl, het macrobudget Wsw oude stijl en het budget begeleiding/reïntegratie nieuwe doelgroep regulier en beschut werken. Het totaal beschikbare bedrag voor het gebundelde reïntegratiebudget loopt terug van bijna 3 miljard in 2014 tot bijna 2,5 miljard in Hierin is verwerkt de doelmatigheidskorting op het reïntegratiebudget uit het regeerakkoord, de gespreide efficiencykorting Wsw (gefaseerd van 2014 tot en met 2019) en begeleidingskosten van per persoon of werkplek per jaar voor de mensen die niet meer de Wsw instromen dan wel in aanmerking komen voor beschut werken. Ook is verwerkt de 8 Verwachte instroom Heemstede: op jaarbasis circa In Heemstede bedraagt de formatie Wsw-ers 73,16 fte (peiljaar 2012). Hiervoor is op dit moment een budget beschikbaar van circa 1,9 miljoen. In Heemstede wordt aan 219 mensen een uitkering verstrekt (peildatum 1 oktober 2012). Het aantal reintegratietrajecten is op jaarbasis circa Het rijksbudget reïntegratie voor Heemstede bedraagt (peiljaar 2012). 14

15 geleidelijke overheveling van de reïntegratiemiddelen (uit reïntegratiebudget Wajong) van het UWV naar de gemeenten. 3.5 Stand van zaken voorbereiding: wat hebben we gedaan en wat doen we nu? Voor de implementatie van de Wet werken naar vermogen is op 27 maart 2012 een projectplan vastgesteld (verseonnummer ). Na bekendmaking van het vervallen van de Wet werken naar vermogen zijn de voorbereidingen op de invoering van deze wet stilgelegd. Met betrekking tot de (invoering van de) Participatiewet is nog geen notitie aan het college voorgelegd. Zodra een nadere uitwerking van de Participatiewet beschikbaar is (verwacht in het voorjaar van 2013), zal met spoed een bijgesteld projectplan worden voorbereid. Op het vlak van de Wsw is op 8 maart 2012 de Uitgangspuntennotitie toekomstige positie Werkvoorzieningschap Zuid-Kennemerland vastgesteld (verseonnummer ). 15

16 4. AANPALENDE ONTWIKKELINGEN Gelet op de evidente inhoudelijke samenhang met de beleidsvelden zorg en werk wordt kort stilgestaan bij het wetsvoorstel Passend Onderwijs. Tevens staan we in het onderstaande kort stil bij de voorgenomen beperking van de toegang tot de intramurale zorg en de omvorming van de hulp bij het huishouden tot een maatwerkvoorziening. 4.1 Wetvoorstel Passend onderwijs Op 9 oktober 2012 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel Passend Onderwijs aangenomen. Hiermee wil het kabinet zo goed mogelijk onderwijs bieden aan ieder kind, ongeacht de extra zorgbehoeften. Gemeenten en schoolbesturen krijgen de plicht om binnen samenwerkingsverbanden ieder kind een zo goed mogelijke onderwijsplek te bieden. Hiermee wordt samenwerking tussen scholen en gemeenten nog belangrijker dan voorheen. Samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs dienen hun ondersteuningsplannen af te stemmen met gemeenten. Bovendien is de school een belangrijke plek om problemen vroeg te signaleren, zodat snel en adequaat lichte zorg verleend kan worden en voorkomen kan worden dat problemen escaleren. Het wetsvoorstel voor de nieuwe jeugdwet en het wetsvoorstel passend onderwijs bevatten complementaire bepalingen over samenwerking. In beide wetsvoorstellen wordt bepaald dat gemeenten en samenwerkingsverbanden van schoolbesturen een plan dienen te maken waarin wordt beschreven hoe respectievelijk de jeugdhulp en het passend onderwijs worden ingericht. Beide hebben de verplichting om deze plannen in op overeenstemming gericht overleg met elkaar te bespreken. Daarnaast hebben zowel gemeenten als schoolbesturen de verantwoordelijkheid om de individuele ondersteuning aan een kind of gezin af te stemmen met andere voorzieningen op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen. Ook voor kinderen met een handicap of gedragsproblemen moet er een passende onderwijsplek zijn. Liefst op een gewone school waar het kind extra begeleiding krijgt. En als het echt nodig is in het speciaal onderwijs. Op dit moment moeten ouders zelf op zoek naar een passende onderwijsplek voor hun kind. Met de introductie van een nieuw stelsel van Passend Onderwijs verandert dit. Zorgplicht Vanaf augustus 2013 moeten scholen ervoor zorgen dat er voor elk kind dat extra ondersteuning nodig heeft een passende plek is (zorgplicht). Dat kan zijn op de school waar de ouders hun kind hebben aangemeld, maar ook op een andere reguliere school die beter kan inspelen op de ondersteuning die het kind nodig heeft of op een speciale school binnen de regio. Scholen krijgen op grond van de Wet Passend Onderwijs de zorgplicht binnen 6 tot 10 weken nadat ouders een kind hebben aangemeld een passende onderwijsplek te bieden. Ouders hoeven hierdoor niet meer zelf een indicatieprocedure te doorlopen. De landelijke indicatiesystematiek wordt afgeschaft. Samenwerkingsverbanden Scholen gaan om de plannen voor passend onderwijs te kunnen realiseren, samenwerken in regionale samenwerkingsverbanden. Er komen circa 75 nieuwe samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs voor het primair onderwijs en eveneens circa 75 voor het voortgezet onderwijs. De scholen voor primair onderwijs in Heemstede gaan onderdeel uitmaken van een Samenwerkingsverband Zuid- Kennemerland. De scholen voor voortgezet onderwijs worden onderdeel van een Samenwerkingsverband Zuid-Kennemerland plus Velsen. Samenwerkingsverbanden primair onderwijs Samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs - regulier basisonderwijs - regulier voortgezet onderwijs - speciaal basisonderwijs (lichte zorg) - leerwegondersteunend - en praktijkonderwijs (lichte zorg) - speciaal onderwijs, cluster 3 en 4 (zware zorg) - voortgezet speciaal onderwijs, cluster 3 en 4 (zware zorg) 16

17 Ondersteuningsplan De schoolbesturen in een samenwerkingsverband maken afspraken over hoe voor elke leerling zo goed mogelijk passend onderwijs kan worden gerealiseerd. Deze afspraken leggen ze vast in een ondersteuningsplan. Dit ondersteuningsplan wordt tenminste één keer per vier jaar opgesteld. Een dergelijk plan moet onder andere de wijze aangeven waarop er een samenhangend geheel van voorzieningen voor extra ondersteuning binnen en tussen de scholen wordt georganiseerd. Op het niveau van het samenwerkingsverband geldt dat het ondersteuningsplan moet worden afgestemd met de betrokken gemeenten. Daarbij kan met de gemeente het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband mede worden bezien in het licht van de plannen in het bredere jeugdzorgdomein, de manieren waarop bijvoorbeeld zorgtoewijzing plaatsvindt aan een gezin en toeleiding naar de arbeidsmarkt. Daarnaast dient een schoolbestuur bij het opstellen van een ontwikkelingsperspectief voor een leerling met een extra ondersteuningsbehoefte afstemming te zoeken met de gemeente over de benodigde aanvullende opvoed- en opgroeiondersteuning. Zodat in afstemming, vroegtijdig de juiste integrale zorg kan worden geboden. Zorgtoewijzing In de huidige wijze van indicatiestelling krijgt een leerling volledig of geen enkel recht op speciaal onderwijs, terwijl een gedeelde inzet soms voldoende zou zijn. De regering komt hieraan tegemoet door de huidige wijze van indicatiestelling en het rugzakje 11 af te schaffen. Dit betekent dat de landelijke procedures van toeleiding naar speciaal onderwijs komen te vervallen. De toeleiding is voortaan per samenwerkingsverband geregeld. De procedure en criteria voor zorgtoewijzing dient een samenwerkingsverband vast te leggen in het ondersteuningsplan. De samenwerkingsverbanden krijgen een vast budget, gebaseerd op het aantal leerlingen dat binnen het samenwerkingsverband onderwijs volgt. Binnen het samenwerkingsverband worden afspraken gemaakt over de verdeling van geld. 4.2 Beperking toegang intramurale zorg Ouderen of mensen met een langdurige ziekte of handicap kunnen niet altijd zelfstandig wonen. De zorg die zij nodig hebben, wordt beschreven in een zorgzwaartepakket (ZZP). Het verblijf in een instelling maakt hier onderdeel van uit. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt welk zorgzwaartepakket nodig is en geeft daarvoor een indicatiebesluit af. Het zorgzwaartepakket bepaalt ook hoeveel geld een verblijfsinstelling op grond van de AWBZ krijgt voor de zorg aan de cliënt. Onder het Kabinet Rutte 1 is in het kader van het scheiden van wonen en zorg begonnen met de gefaseerde invoering van het (verder) extramuraliseren van zorg vanaf Hiermee wordt beoogd dat cliënten met een lichtere zorgvraag deze zorg niet langer in een intramurale omgeving ontvangen, maar nog uitsluitend in de eigen omgeving. Om dit te bereiken worden vanaf 2013 gefaseerd de zorgzwaartepakketten 1 tot en met 3 uit de AWBZ geschrapt. In het regeerakkoord van het Kabinet Rutte 2 is aanvullend aangegeven dat ook zorgzwaartepakket 4 per 2016 wordt geschrapt. Het gevolg hiervan is dat een grotere groep mensen, waaronder ook mensen met een grote zorgvraag, thuis blijft wonen en daar extramurale zorg gaat ontvangen. De verwachting is dat door deze maatregel een groter beroep op gemeentelijke voorzieningen zal worden gedaan. Op dit moment is nog onduidelijk of gemeenten hiervoor voldoende worden gecompenseerd. 11 Op dit moment kan er bij een indicatie voor speciaal onderwijs in voorkomende gevallen (kinderen met een handicap) voor worden gekozen een kind met extra begeleiding op bijvoorbeeld het regulier onderwijs te plaatsen. In dat geval ontvangt de school een leerlingengebonden financiering, ook wel rugzak genoemd. 17

18 4.3 Omvorming hulp bij het huishouden Sinds 1 januari 2007 zijn de gemeenten op grond van de Wmo verantwoordelijk voor de Hulp bij het huishouden. In het regeerakkoord heeft het Kabinet Rutte 2 aangekondigd de Hulp bij het huishouden om te gaan zetten van een brede voorziening met een preventief effect in een vangnet voor de mensen die het echt nodig hebben én het niet zelf kunnen betalen. Op het budget voor de Hulp bij het huishouden is het kabinet voornemens een bedrag van 1,2 miljard (75%) te korten. Dit impliceert een omvangrijke omvorming van de huidige Hulp bij het huishouden naar een nieuwe maatwerkvoorziening. De maatregel gaat volgens het regeerakkoord in op 1 januari 2014 voor de nieuwe cliënten. Daarbij zal 2014 als overgangsjaar gaan gelden. Per 1 januari 2015 zal de nieuwe regeling dan voor iedereen gaan gelden. Nieuwe aanbesteding De raamovereenkomsten met de huidige aanbieders Hulp bij het huishouden lopen tot 1 oktober De overeenkomsten bieden géén mogelijkheid meer tot verlenging. Op dit moment is in regionaal verband (Zuid-Kennemerland) een voorstel in voorbereiding voor de onderhandse aanbesteding van de Hulp bij het huishouden voor de periode 1 oktober 2013 tot en met 31 december Uitgangspunt is dat de Hulp bij het huishouden tot en met 31 december 2014 (i.v.m. het overgangsjaar) ongewijzigd blijft én de contractuele voorwaarden zoveel mogelijk gelijk blijven aan de huidige. Dit om te bereiken dat de cliënt met Hulp bij het huishouden voor een korte periode met zo min mogelijk personele wisselingen wordt geconfronteerd. Met de keuze voor een contractperiode van 1 oktober 2013 tot en met 31 december 2014 wordt aangesloten bij het regeerakkoord. Aanvullend wordt voorgesteld een optie tot verlenging op te nemen voor het geval de uitwerking van het regeerakkoord (ingangsdatum van de eventuele wijzigingen) daar aanleiding toe geeft. Hulp bij het huishouden per 1 januari 2014 De eerste uitwerking van het regeerakkoord op het onderdeel Hulp bij het huishouden wordt medio maart 2013 van het rijk verwacht. Op basis hiervan zal - in regionaal verband - een voorstel worden voorbereid over de nieuwe voorziening Hulp bij het huishouden per 1 januari In dit kader wordt opgemerkt dat er samenhang is met de producten die in het kader van de decentralisatie AWBZ naar de gemeenten overkomen, te weten de individuele begeleiding en de persoonlijke verzorging. Deze samenhang zal nadrukkelijk in het voorstel over de nieuwe invulling van de Hulp bij het huishouden betrokken worden. Uitgaven hulp bij het huishouden in 2012 De uitgaven voor de Hulp bij het huishouden voor Heemstede bedragen op dit moment in totaliteit (zorg in natura en persoonsgebonden budget) circa 2,3 miljoen per jaar. De inkomsten uit eigen bijdragen bedragen circa 0,5 miljoen. Deze inkomsten zullen per 1 januari 2013 omhoog gaan als gevolg van de verhoging van het uurtarief 12 waarover de eigen bijdrage is verschuldigd (van 13,40 per uur naar 20,35 per uur). 12 Hiertoe is besloten bij de vaststelling van de nota Wmo/lokaal volksgezondheidsbeleid op 1 november

19 5. DECENTRALISATIES: GEDEELDE UITGANGSPUNTEN Aan alle decentralisaties ligt de veronderstelling ten grondslag dat de gemeenten beter kunnen aansluiten bij de behoeften en mogelijkheden van kwetsbare burgers en hun omgeving en maatwerk kunnen leveren. Tevens wordt verondersteld dat gemeenten inzetten op de versterking van de eigen kracht van burgers (tevens financieel gezien) en zo nodig hun informele ondersteuningsstructuur versterken. En veeleer kijken naar het te behalen resultaat in plaats van de aangeboden voorziening. Door de grotere nabijheid kan eerder ingegrepen worden en is er meer aandacht voor preventie gericht op maatschappelijke participatie. Ook de verbinding met lokale netwerken van informele en professionele zorg kan volgens het rijk effectiever en efficiënter (eenvoudiger en minder bureaucratisch) georganiseerd worden. De uitdaging voor de gemeenten is onder andere te verkennen of, en voor welke cliënten en op welke wijze de specialistische dienstverlening verminderd, c.q. veranderd kan worden ten gunste van algemene voorzieningen De decentralisaties moeten volgens het rijk de fragmentatie van het ondersteuningsaanbod tegen gaan. Dit betekent voor de gemeenten dat zij een samenhangend gemeentelijk sociaal beleid dienen te ontwikkelen. Het bovenstaande maakt het volgens het rijk mogelijk om met minder middelen passende ondersteuning te bieden. Gelet hierop is bij alle decentralisaties sprake van efficiencykortingen. Niet alleen voor wat betreft bovenstaande uitgangspunten en oplossingsrichtingen is overlap tussen de decentralisaties, maar ook voor wat betreft de doelgroepen. De afzonderlijke decentralisaties - naast de stapelingseffecten als gevolg van de overige maatregelen van het Kabinet Rutte 2 - hebben in veel gevallen gevolgen voor dezelfde individuen of gezinnen. Hoe groot de overlap is, is nog niet concreet bekend (veelal wordt uitgegaan van een percentage van circa 50%). Met name met betrekking tot de doelgroep kinderen en jongeren tot 23 jaar met een licht verstandelijke handicap is volgens de VNG sprake van veel samenloop tussen de verschillende maatregelen/voorzieningen. Met betrekking tot met name deze groep geldt dat, bij het niet ontvangen van de juiste en tijdige ondersteuning, de maatschappelijk en financiële risico s voor gemeenten groot zijn. Opdracht gemeenten Voortbouwen op het bestaande - oftewel sec uitgaan van het overnemen van de taken - leidt automatisch tot financiële tekorten en/of minder kwaliteit. Bovendien vraagt de complexiteit van de sociale problematiek om een beleidsoplossing die uitgaat van de burger en zijn sociale omgeving. De vraag dan wel het probleem van burgers houdt zich niet aan beleidsmatige kokers, maar vraagt om een integrale benadering. De opdracht voor gemeenten is dan ook: het realiseren van een daadwerkelijke transformatie. Het implementeren van een samenhangend sociaal stelsel dat niet alleen kwalitatief goed is, maar ook effectief, efficiënt en goedkoper dan de huidige uitvoering. De decentralisaties verschillen qua onderwerp (zorg, jeugd en werk), maar hebben zoveel overeenkomsten dat het vanuit kwalitatief en financieel oogpunt voor de hand ligt om het sociale domein in onderlinge samenhang vorm te geven. Waarbij een betere afstemming en coördinatie bij zowel de (vroeg) tijdige signalering van problematiek als bij het aanbod van voorzieningen essentieel is. 19

20 Tevens bieden de decentralisaties de kans om vergelijkbare taken - bijvoorbeeld de arbeidsmatige dagbesteding binnen de extramurale Begeleiding en het beschut werken van de sociale werkplaatsen - in samenhang vorm te geven. En om de uitvoering van taken vanuit het ene beleidsveld (bijvoorbeeld het bieden van reintegratietrajecten) te benutten ten behoeve van de uitvoering van nieuwe taken (bijvoorbeeld vervoer in het kader van extramurale Begeleiding). 20