D2.5 Aanbevelingen voor de ontwikkeling van de EPC markt in Nederland
|
|
- Carla van der Meer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 D2.5 Aanbevelingen voor de ontwikkeling van de EPC Nederland
2 Transparense project This document has been conducted within the framework of project Transparense - Increasing Transparency of Energy Service Markets supported by the EU program Intelligent Energy Europe Date April 2014 Place Petten Author Marijke Menkveld Jeffrey Sipma menkveld@ecn.nl Energieonderzoek Centrum Nederland
3 Disclaimer The sole responsibility for the content of this report lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission are responsible for any use that may be made of the information contained therein. 3
4 Inhoud 1 SAMENVATTING INLEIDING Methode What is Energy Performance Contracting? Definitie van EPC EPC GEDRAGSCODE OVERHEIDSSTRATEGIE OM DE EPC MARKT TE VERSTERKEN WEGNEMEN VAN WETTELIJKE EN ADMINISTRATIEVE BARRIÈRES INFORMATIE, KENNISOVERDRACHT EN NETWERKEN FINANCIËLE INSTRUMENTEN OM EPC TE STIMULEREN REFERENTIES
5 1 Samenvatting Dit rapport geeft aanbevelingen voor een succesvolle ontwikkeling van de Energy Performance Contracting (EPC). Het rapport bouwt voort op informatie uit twee eerdere projecten, het European Energy Service Initiative 1 (EESI) en het ChangeBest project 2 en werk van het Joint Research Centre van de Europese Commissie en haar status rapport van de Energy Service Companies Market in Europe 3. Een beleidsstrategie om de markt voor in Nederland te versnellen is de rol van launching customer serieus nemen en overheidsprogramma s kopiëren vanuit de UK en Duitsland die EPC projecten in publieke gebouwen faciliteren. Daarnaast kan de overhead de ESCo markt stimuleren door EED eisen te implementeren en te focussen op beleid dat de vraag naar energiebesparing en EPC bij eindverbruikers stimuleert. Om te zorgen dat potentiele klanten niet langer onbekend zijn met het EPC concept, moeten goede voorbeelden van EPC projecten worden verspreid via workshops over EPC. Praktische tools kunnen gebouweigenaren en ESCo s helpen om geschikte projecten te vinden. De gedragscode, ontwikkeld in het Transparense project kan de functie vervullen van een praktijkrichtlijn hoe te komen tot een succesvol EPC project. Een aanbeveling is de noodzaak tot verandering van administratieve regels te onderzoeken die een barrière vormen voor EPC. Een gebrek aan standaardisatie kan worden opgelost door de ontwikkeling van een nationaal modelcontract. Als een oplossing voor split incentives brengt het platform Duurzame Huisvesting de voordelen van Green Lease onder de aandacht. Een voorwaarde voor financiering van EPC op een grotere schaal is dat de markt de voortgang van projecten en bereikte energiebesparing meet en registreert. Bundeling van projecten in een regionaal of nationaal programma zou kunnen leiden tot financiering op grotere schaal. EPC projecten kunnen voor financiering ook gebruik maken van fondsen van gemeenten en provincies %20esco%20report% pdf 2
6 2 Inleiding 2.1 Methode De inhoud van dit rapport is gebaseerd op de resultaten van een survey onder ESCO s en banken, literatuuronderzoek en de kennis van de auteurs. De aanbevelingen in dit rapport zijn bedoeld om barrières op te lossen die zijn beschreven in het vorige Transparense rapport (Transparense National Report on identified barriers and success factors for EPC project implementation). 2.2 What is Energy Performance Contracting? Energy Performance Contracting (EPC) kan substantiële energiebesparing realiseren in EU lidstaten door gebruik te maken van het principe dat de investeringskosten worden terugbetaald door uitgespaarde energiekosten. Een EPC project wordt geleverd door een Energy Service Company (ESCO) en bestaat uit de volgende elementen: Turnkey service - De ESCO levert alle diensten die nodig zijn van het ontwerp tot de implementatie van een energiebesparingsproject bij een faciliteit van een klant, vanaf de eerste energie-audit tot lange-termijn monitoring en verificatie van de energiebesparing in het project. Pakket aan maatregelen - De ESCO levert op maat een pakket aan maatregelen die passen bij de specifieke faciliteit. Dat pakket kan betrekking hebben op energiebesparing, duurzame energie, decentrale opwekking, waterbesparing en duurzame materialen en bewerkingen. Besparingsgarantie - De ESCO geeft de garantie dat de besparingen die het project oplevert voldoende zijn om de kosten van de projectfinanciering te dekken voor de duur van het project. Project financiering - De ESCO regelt lange-termijn projectfinanciering bij een derde financieringsmaatschappij, normaal gesproken in de vorm van een banklening. Energy Performance Contracting geeft facility managers en beheerders de kans om verouderde, inefficiënte gebouwen en processen te upgraden terwijl het benodigde kapitaal daarvoor gedekt wordt uit de gegarandeerde energiebesparing door de ESCo. De ESCo draagt de technische risico s en garandeert de besparing. De ESCo wordt betaald uit de energiebesparing. Als niet aan het contractueel vastgelegde niveau van besparingen wordt 3
7 voldaan betaalt de ESCo voor het extra energiegebruik. Na afloop van de contractperiode zijn alle baten uit energiebesparing voor de klant. De methode van Energy Performance Contracting verschilt van traditionele contracten, die prijs gestuurd zijn. Prestatiecontracten zijn output gestuurd: een verzekering van de kwaliteit van de prestatie. ESCo s sturen ook op prestatie om de contractueel vastgelegde besparing te leveren. 2.3 Definitie van EPC De Europese Energy Efficiency Directive (EED) definieert energieprestatiecontracten als volgt: energy performance contracting is een contractuele regeling tussen de klant en de leverancier van een energiebesparingsmaatregel, die wordt gecontroleerd en gemonitord gedurende de hele contractduur, waarbij de investering in die maatregel wordt gefinancierd uit een gegarandeerde energiebesparing of financiële besparing. Verder noemt de EED gegarandeerde besparingen als een van de minimale onderdelen die moeten worden meegenomen in EPC-contracten. 3 EPC gedragscode Een belangrijke stap richting een transparante en betrouwbare EPC markt is acceptatie en gebruik van de EPC gedragscode. Zo n EPC gedragscode is ontwikkeld binnen het Transparense project en zal worden bediscussieerd met geïnteresseerden om te zien waar zij behoefte aan hebben. De EPC gedragscode definieert waarden, uitgangspunten en verwachtingen, gedrag en relaties die als belangrijk worden beschouwd voor een succesvolle voorbereiding en implementatie van EPC projecten. De EPC gedragscode dient als kader voor ethische besluitvorming en is bedoeld voor ESCo s, klanten en adviseurs. De EPC gedragscode beschrijft wat EPC is en wat verschillende betrokkenen in EPC projecten van elkaar kunnen verwachten. De gedragscode is vrijwillig. 4
8 4 Overheidsstrategie om de EPC markt te versterken Tot nu toe is er in Nederland geen overheidsbeleid dat specifiek bedoeld is om energiediensten of ESCo s te stimuleren. In het SER Nationaal Energieakkoord zijn ESCo s voor het eerst genoemd. Marktpartijen worden daarin opgeroepen het gebruik van ESCo s en Green Lease contracten vanaf 2014 actief te stimuleren. In het akkoord wordt ook de rol van de overheid als launching customer benoemd (SER, 2013). Echter deze intentie moet nog worden uitgewerkt in concrete activiteiten of beleid. Een beleidsstrategie om de EPC te versterken zou kunnen bestaan uit: 1. Het als overheid serieus nemen van rol als launching customer ; 2. Het kopiëren van programma s in de UK en Duitsland om EPC projecten in publieke gebouwen te faciliteren; 3. De EPC markt stimuleren door het implementeren van EED eisen; 4. Focussen op beleid dat de vraag naar energiebesparing en EPC stimuleert bij eindgebruikers. De overheid als launching customer De overheid zou kunnen optreden als launching customer door een systematische check op geschiktheid van rijksgebouwen. Rijksgebouwen zijn in eigendom van de Rijksgebouwendienst: kantoren van ministeries, gerechtshoven, gebouwen van politie en douane en gevangenissen. Al deze gebouwen hebben reeds een energie label zodat duidelijk is welk deel van de voorraad het meeste besparingspotentieel heeft. Het vastgoedbeheer van Defensie heft ook al haar gebouwen gelabeld, zoals kantoren en legeringsgebouwen, en voorzien van een energieprestatieadvies. Artikel 5 van de Energy Efficiency Directive (EED) bevat een verplichting om jaarlijks 3% van de rijksgebouwen voorraad te renoveren. Maar de Nederlandse overheid heeft gekozen voor een alternatieve aanpak die dezelfde energiebesparing moet opleveren. De Rijksgebouwendienst heeft als doel jaarlijks 2% energiebesparing in de voorraad te realiseren bijvoorbeeld door inregelen van verwarmingsinstallaties in alle gebouwen. Het zou een kans zijn de campagne te combineren met informatie over ESCo s en EPC s. Het vastgoedbeheer van Defensie maakt jaarlijks een plan voor investeringen gebaseerd op de aanbevolen maatregelen in de energieprestatie adviezen. De implementatie vraagt 65 miljoen euro investeringen in the periode Betrokkenheid van ESCo s zou deze plannen kunnen faciliteren. 5
9 Programma voor publieke gebouwen? Maar een beleidsstrategie om de EPC te versterken zou nog eens tap verder kunnen gaan, en een programma voor publieke gebouwen kunnen omvatten. In Oktober 2013 was het nieuws dat bijna 7 miljard euro nodig is voor achterstallig onderhoud van lage en middelbare scholen. Meest urgent is verbetering van de klimaatinstallaties, deuren, ramen en isolatie. De verbetering kost 0,5 tot 3 miljoen voor iedere school. Er zijn 6855 lagere scholen en 1222 middelbare scholen in Nederland. Voor ESCo s en banken zijn enkele scholen niet interessant. Een facilitator is nodig om schoolgebouwen te bundelen om tot projecten op grotere schaal te komen. Als voorbeeld, zou Nederland kunnen leren van het RE FIT programma in de UK. Dit programma faciliteert publieke organisaties om hun gebouwen te renoveren met een energiebesparingscontract. Het programma levert een pre selectie van EPC leveranciers en projectfinanciering. De gebouweigenaar wordt geholpen met het proces door de facilitator en kan profiteren van beschikbare tender documentatie. Een ander voorbeeld is de Energy Saving Partnerships in Berlijn, waar het Berlin Energie Agentur de energieprestatie contracten faciliteert voor een pool van gebouwen. Het is een bewezen aanpak: 1400 gebouwen verdeeld over 26 EPC contracten zijn verbeterd. Ook in Oostenrijk en Ierland bestaan dit soort programma s voor publieke gebouwen. In Nederland heeft de provincie Noord-Holland al een ESCo service punt geïnstalleerd. Met Europese subsidie faciliteren zij gemeenten en woningcorporaties met haalbaarheidsstudies voor ESCO projecten in hun gebouwen 4. Via clustering van projecten willen zij financiering regelen tegen gunstige voorwaarden. Implementatie van de EED Deel van de beleidsstrategie om de EPC markt te versterken is implementatie van artikel 18 uit de Energy Efficiency Directive. Deze richtlijn verplicht lidstaten de energiediensten markt te stimuleren door: verstrekken van duidelijke en gemakkelijk toegankelijke informatieve, financiële instrumenten, aanmoedigen van de ontwikkeling van kwaliteitslabels, een publiek beschikbare lijst van energiedienstenleveranciers en de publieke sector helpen met het benutten van energiediensten bij renovatie van bestaande gebouwen, door te voorzien in modelcontracten voor energieprestatiecontracten en informatie te leveren over best practices
10 Lidstaten moeten het goed functioneren van de energiediensten markt ondersteunen door publieke informatiepunten, maatregelen te nemen die barrières oplossen, het instellen van een onafhankelijk mechanisme (zoals een ombudsman) om afhandeling van geschillen bij energiediensten contracten af te handelen en ervoor te zorgen dat onafhankelijke intermediairs een rol kunnen spelen in de marktontwikkeling. Op dit moment is onduidelijk hoe Nederland deze verplichtingen uit de EED zal implementeren. Informatie over energieprestatiecontracten wordt verspreid door ESCo netwerk. Maar disseminatie is ook een van de taken van RVO.nl in opdracht van de Ministeries. De EPC gedragscode uit het Transparense project geeft een richtlijn voor EPC projecten en is een startpunt voor een kwaliteitslabel of certificering. Stimuleer de vraag van eindgebruikers In feite helpen alle beleidsinstrumenten die energiebesparing meer aantrekkelijk maken de business case van EPC projecten. Zo zou een hogere energiebelasting voor bedrijven de terugverdientijden van energiebesparende maatregelen verlagen en de EPC business case stimuleren. Een probleem is dat de energiekosten in de dienstensector slechts een beperkt deel van de bedrijfskosten uitmaken. Een alternatief is verplichting van energie besparende maatregelen. In het kader van de Wet Milieubeheer zijn bedrijven en instellingen verplicht alle energiebesparende maatregelen te nemen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder. De overheid is van plan de handhaving van deze eisen te versterken. Dat willen ze doen door de verplichting te illustreren met een erkende maatregelenlijst met energiebesparende maatregelen voor verschillende gebouwtypen en misschien met een energieprestatiekeur, een EPK (zoals een APK voor auto s). Voor industrie en dienstensectoren met een hoog energiegebruik zijn er al meerjarenafspraken over energiebesparing. Een betere handhaving van de Wet Milieubeheer door milieudiensten en gemeenten kan een stimulans zijn voor bedrijven om naar de voordelen van energieprestatiecontracten te kijken. Gemeenten zouden kunnen beginnen bij hun eigen gebouwen. Met de sociale huursector heft de overhead een convenant getekend dat de woningvoorraad wordt verbeterd naar gemiddeld label B. Dit impliceert veel investeringen in energiebesparing door corporaties, maar aan de andere kant vraagt de overheid een verhuurdersheffing aan de huursector die de investeringsruimte beperkt. ESCo s kunnen een rol spelen in deze uitdaging. 7
11 De rol van de overheid om wettelijke en administartieve barriers weg te nemen is het onderwerp van paragraaf 5. Disseminatie van information over EPC is het onderwerp van paragraaf 6. Financiële instrumenten worden beschreven in paragraaf 7. 5 Wegnemen van wettelijke en administratieve barrières Deze paragraaf laat manieren zien om wettelijke en administratieve barrières weg te nemen: bestaande juridische kaders adresseren het EPC model niet, er si een gebrek aan standaardisatie. Ook de split incentives barrière is onderdeel van deze paragraaf. Bestaande relevante juridische kaders zijn niet bedacht op EPC projecten. Daardoor ontstaat ruimte voor verschillende interpretaties en barrières voor een eenvoudige implementatie van EPC projecten. Omdat de Nederlandse energy performance markt in een beginstadium van ontwikkeling is, hebben we geen concrete samenvatting van deze barrières gevonden. Echter, sommige juridische belemmeringen zijn benoemd in de survey of in de literatuur. Een aanbeveling is deze wettelijke barrières te verzamelen en onderzoek te starten naar de oplossing ervan. Administratieve regels zouden aangepast moeten worden zodat een ESCo s zeker gebruik kan maken van fiscal faciliteiten zoals de verrekening van BTW van investeringen in EPC projecten en de mogelijkheid om gebruik te maken van de EIA, de Energie Investerings Aftrek. Ook moeten publieke organisaties, bijvoorbeeld in het onderwijs en de zorg, kunenn sturen op de baten van energiebesparing en de keuze hebben deze kostenbesparingen te benutten voor andere activiteiten. Alleen dan is er een incentive om met een ESCo een contract te sluiten. Energy Performance Contracting moet verkocht worden als een product. Houd de boodschap simpel en focus op energiebesparing. Aan de ander kant kan EPC ook een kosten besparing opleveren voor beheer en onderhoud van een gebouw. Omdat er geen standaard contract is, hebben EPC projecten hoge voorbereidingskosten. Ontwikkeling van nationale modelcontracten kan ervoor zorgen dat het contractuele kader continu ontwikkeld wordt om de complexiteit te verminderen die bedrijven verhinderd EPC projecten te realiseren. Een modelcontract kan alleen worden ontwikkeld samen met ESCo s en klanten, daarom is 8
12 er een rol voor ESCo netwerk. Zij kunnen de informatie gebruiken die is verzameld in Europese projecten zoals EESI 5. Als een oplossing voor split incentives brengt het platform Duurzame Huisvesting de voordelen van Green Lease onder de aandacht. In een Green Lease contract huurder en eigenaar van het gebouw maken een afspraak over de verdeling van kosten en baten van energiebesparende maatregelen, zodat zij er beide voordelen van hebben. 6 Informatie, kennisoverdracht en netwerken Deze paragraaf beschrijft alle beleidsmaatregelen maar ook private initiatieven die gaan over informatie verstrekking, kennisoverdracht en trainingen aan verschillende doelgroepen en netwerk activiteiten om de EPC markt te ondersteunen. Omdat Energy Performance Contracting nog onbekend is in Nederland, is er weinig vraag van klanten. Wanneer bedrijven hun energieprestatie willen verbeteren, zijn ze meestal niet bewust van of slecht geïnformeerd over het EPC concept en de diensten die ESCo s kunnen leveren. Wantrouwen overheerst onder potentiele klanten, met name over de opbrengsten en de winstmarge die ESCo s maken. Een aanbeveling is om informatie over best practices` en guidelines publiek te maken, die informatie geven over contracttypen, praktijkvoorbeelden en stap voor stap richtlijnen. De websites van RVO.nl website, en van ESCo network geeft al informatie over EPC voorbeeldprojecten. Ook informatie over de lessen die daarbij geleerd zijn, is beschikbaar. RVO.nl publiceerde een tweede white paper Energiebesparing organiseren met ESCo s in July 2013 (Agency NL, 2013). De eerste whitepaper is een jaar eerder gepubliceerd (Agency NL, 2012). De white paper is bedoeld om inzicht te geven in hoe ESCo s werken, wat de mogelijkheden zijn om energiebesparingsprojecten samen met ESCO s te realiseren. Verschillende varianten, van een relatief simple product ESCo tot een meer geavanceerde project ESCo zijn geïllustreerd door 11 voorbeeldprojecten. Richtlijnen zijn niet beschikbaar op dit moment. De EPC gedragscode die in het Transparense project wordt ontwikkeld, kan de functie hebben van praktijkrichtlijn vervullen omdat het een beeld geeft van een best practise` aanpak. Al deze informatie moet worden verspreid via workshops en seminars. ESCo netwerk neemt deze rol op zich en organiseert workshops voor verschillende different doelgroepen, zoals 5 9
13 gemeenten, scholen, of woningcorporaties. Deze disseminatie activiteiten moeten ervoor zorgen dat beslissers in de publieke sector meer weten over het EPC concept. Klanten hebben schatten vaak de technische en commerciële risico s van energiebesparingsprojecten hoog in, wat hen ervan weerhoudt zulke projecten te starten. Andere potentiele klanten hebben een onrealistische verwachting van het energiebesparingspotentieel en zijn teleurgesteld als een ESCo niet aan de verwachtingen kan voldoen. Zij hebben te lage energiekosten om hoge investeringen winstgevend te maken. ESCo netwerk heeft samen met enkele marktpartijen een quickscan ontwikkeld voor de identificatie van potentiele EPC projecten. Het instituut voor Vastgoed en duurzaamheid gebruikt de Canadese tool RETScreen. Praktische tools zoals deze kunnen gebouweigenaren en ESCo s helpen om geschikte situaties te vinden voor EPC. Implementatie van de EED vraagt om een openbare registratie van EPC leveranciers. Dat maakt het makkelijker voor klanten om hen te vinden. De aanbodkant van de EPC zou verder ontwikkeld kunnen worden door educatie, zoals training sessies voor bijvoorbeeld banken of adviseurs. Reguliere netwerk bijeenkomsten verhogen het lange termijn effect. 7 Financiële instrumenten om EPC te stimuleren Deze paragraaf focust op financieringsmodellen die de financiële barrières van een EPC project wegnemen, zoals beperkte kennis en ervaring bij banken waardoor EPC projecten veel due diligence vereisen wat leidt tot hoge transactiekosten Het EPC concept past niet in de traditionele financiële kaders zoals project-based of assetbased finance. Er is vraag naar financiële producten die gebruikt kunnen worden voor relatief kleine projecten met hoge investeringskosten en langere terugverdientijden. Een voorwaarde om ESCo financiering op een grotere schaal te laten plaats vinden is dat de markt de bereikte besparing van EPC projecten monitort, inclusief de tegenslagen die zij tegenkomt. De resultaten van buitenlandse ESCo projecten kunnen niet als voorbeeld worden gebruikt omdat de wettelijke, politieke en economische kaders anders zijn. (de Boer, 2011). Er is ook de noodzaak om trainingen voor banken te organiseren, zodat zij bekend zijn met het EPC concept. De uitgaven van een ESCO komen op hun balans te staan. In theorie kan een ESCo een oneindig aantal projecten financieren, maar in de praktijk kan dit niet. Als de projecten die op de balans staan te hoog worden, beïnvloed dat het risico profiel van de ESCO. Ook bij financiering door derden, staat de lening van een bank op de balans van de ESCO. Een 10
14 oplossing is de installaties van een project op te nemen in een special purpose vehicle, zodat de financiering off balance is. Er zijn slechts weinig voorbeelden van deze financieringsconstructie in Nederland. Voor kleine projecten is deze financiering te kostbaar, bij bundeling van projecten kan het wel. 11
15 Referenties Agency NL, 2013: Energiebesparing organiseren met ESCo s, White paper 2, juni 2013, ring%20organiseren%20met%20esco%27s.pdf Agency NL, 2012: ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing, Agency NL, juli 2012, zijds%20voordeel%20en%20gratis%20energiebesparing.pdf\ Algemene Rekenkamer, 2013: Contractmanagement bij DBFMO projecten, Algemene rekenkamer, juni ctmanagement_bij_dbfmo_projecten de Boer, 2011: Views on the Dutch ESCo market, Can it become successful?, Sanne de Boer, Utrecht University, August, 2011, ECN, 2009: Task2.1 National report on the Energy Efficiency Service Business in the Netherlands, Change Best, November, 2009: Van Kempen en Sijbrandij, 2013: Verduurzamen van gemeentelijk vastgoed en de rol van ESCo s, October, 2013.: telijk%20vastgoed%20eindrapport%20esco%e2%80%99s.pdf SER, 2013: Energieakkoord voor duurzame groei, SER, September 2013: oord-duurzame-groei/energieakkoord-duurzame-groei ashx 12
Lessen uit Europa. Een stimulans voor energieprestatiecontracten. Marijke Menkveld, ECN Beleidsstudies Utrecht. 12 Februari 2014
Lessen uit Europa Een stimulans voor energieprestatiecontracten Marijke Menkveld, ECN Beleidsstudies Utrecht 12 Februari 2014 1 SER Energieakkoord: inzet van ESCo s actief stimuleren Marktpartijen worden
Nadere informatieEnergie Prestatie Contracten Standaardisatie proces en documentatie Lessen uit Europa
Energie Prestatie Contracten Standaardisatie proces en documentatie Lessen uit Europa Marijke Menkveld, ECN Beleidsstudies Rotterdam, 29 September 2015 1 Inhoud EU project Transparense Voordelen Energie
Nadere informatieTrainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis
Trainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis Transparense Project Juni 2015 OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot aanbesteding III.
Nadere informatieEPC ESCO VME. Sven Wuyts Factor4
EPC ESCO VME Sven Wuyts Factor4 Energie Prestatie Contract Energy Service COmpany Vereniging van MedeEigenaars Sven Wuyts Factor4 Factor4: Antwerpen en Amsterdam Ingenieurs en financieel experts Energiebesparingsprojecten
Nadere informatieDe MKB Energy Check Up. VNO-NCW Midden & CCS Energieadvies
The sole responsibility for the content of this publication lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission are responsiblefor
Nadere informatieConsumentenvertrouwen door kwaliteitsborging
Consumentenvertrouwen door kwaliteitsborging COHERENO Business Collaboration Event Arnhem, 08/10/2014 Erwin Mlecnik OTB, Faculteit Bouwkunde, TU Delft BENG-renovatie: een complexe uitdaging Rijtjeswoning
Nadere informatieSTEAM-UP Stand van Zaken
STEAM-UP Stand van Zaken Synergie met Onderhoud Co-funded by the Intelligent Horizon2020 Energy Europe Programme Programme of the European of the European Union Union The The sole sole responsibility responsibility
Nadere informatieTraining Module 5. Energie Prestatie Contracten Supportstrategie. Transparense Project Juni
Training Module 5. Energie Prestatie Contracten Supportstrategie Transparense Project Juni 2015 OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot aanbesteding III.
Nadere informatieEuropese Gedragscode voor Energieprestatiecontracten
11 July 2014 Transparense project Dit document is tot stand gekomen in het kader van het project Transparense Increasing Transparency of energie Service Markets gefinancierd door het EU programma Intelligent
Nadere informatieVeelgestelde vragen in EPC-projecten
Veelgestelde vragen in EPC-projecten European Energy Service Initiative 2020 EESI 2020 IEE/12/686/SI2.644738 December 2013 Opgesteld door Factor4, Johan Coolen and Charles-Henri Bourgois Disclaimer: The
Nadere informatieWilt u uw elektriciteitsfactuur te verminderen?
Wilt u uw elektriciteitsfactuur te verminderen? De Universiteit van Luik is betrokken geweest bij vele jaren in Europese projecten op het vlak van het milieu en energie. Dit jaar zijn we op zoek naar partners
Nadere informatieProcedure voor de selectie van installateurs
Procedure voor de selectie van installateurs Project: MKB Energy CheckUP Contract Number: IEE/13/384/S12.675577 Deliverable: D 4.1 rev 7 Status: Openbaar Datum: 1/06/2015 Auteurs: Daniele Forni, Claudia
Nadere informatieBewonerservaringen bij doorgedreven renovatie: input voor bedrijfsmodellen. Erwin Mlecnik, TU Delft i.s.m. PHP Ad Straub, TU Delft
Bewonerservaringen bij doorgedreven renovatie: input voor bedrijfsmodellen Erwin Mlecnik, TU Delft i.s.m. PHP Ad Straub, TU Delft Inhoud Inleiding Doel Onderzoeksaanpak Resultaten/ analyse Conclusie Vooruitzichten
Nadere informatieVerplichtingen voor kantoorgebouwen op vlak van energie
Verplichtingen voor kantoorgebouwen op vlak van energie Een overzicht van maatregelen in een aantal Europese lidstaten Sven Wuyts, Factor4 27 februari 2015 Inhoud Hinderpalen Verplichtingen vanuit Europa
Nadere informatieProcedure voor de selectie van adviseurs
Procedure voor de selectie van adviseurs Project: SME Energy CheckUp Contract Number: IEE/13/384/S12.675577 Deliverable: D 4.2 Status: Public Date: 1/09/2015 Authors: Daniele Forni, Claudia Samarelli,
Nadere informatieAanvraag voor signatory status onder de Europese Gedragscode voor Energieprestatiecontracten. Procedure en formulieren
Aanvraag voor signatory status onder de Europese voor Energieprestatiecontracten Procedure en formulieren Aanvraag voor signatory status onder de Europese voor Energieprestatiecontracten Transparense project
Nadere informatieC h r i s L o r i s t, V N O - N C W. M a r n i x va n Os, C o t r u s t. B a r t Ve r h a g e n, C C S E n e r g i e - ad v i e s
The sole responsibility for the content of this publication lies with the authors. Itdoes not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission are responsiblefor
Nadere informatieADMINISTRATIEVE EN WETTELIJKE ASPECTEN BIJ DE TOEPASSING VAN ZONNESTROOM IN NEDERLAND PV LEGAL / PV GRID. Holland Solar Arthur de Vries
ADMINISTRATIEVE EN WETTELIJKE ASPECTEN BIJ DE TOEPASSING VAN ZONNESTROOM IN NEDERLAND PV LEGAL / PV GRID Holland Solar Arthur de Vries Eindhoven, 13 september 2012 PV LEGAL Eenvoudiger, goedkoper en sneller
Nadere informatieProject ESCO Service Center / Servicepunt Duurzame Energie Onderwerp Plan van aanpak verduurzaming Datum 19 juni 2013 Status [Status]
Project ESCO Service Center / Servicepunt Duurzame Energie Onderwerp Plan van aanpak verduurzaming Datum 19 juni 2013 Status [Status] 13181693560drs. ir. E.I. BurdorfESCO Service Center / Servicepunt Duurzame
Nadere informatiePrestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen
Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen 6 december 2011 Albert Hulshoff Ede 22 maart 2012 Prestatiecontracten - Prestatiecontracten - ESCo-eigenschappen
Nadere informatieIntegratie van energieprestatie in vastgoedprocessen. Introductie
1 Integratie van energieprestatie in vastgoedprocessen Introductie Introductie De afkorting EPI-CREM staat voor Energy Performance Integration in Corporate Real Estate Management oftewel de integratie
Nadere informatieD.3.1.c Samenvatting Business plan voor het EPC coaching traject voor gemeenten en gemeenschapsvoorzieningen in de provincie Vlaams-Brabant
D.3.1.c Samenvatting Business plan voor het EPC coaching traject voor gemeenten en gemeenschapsvoorzieningen in de provincie Vlaams-Brabant Titel van het project: EPC coaching voor gemeenten. Locatie:
Nadere informatienzeb markt Nederland
Ad Straub, TU Delft nzeb markt Nederland Initiatieven overheid: Subsidieprogramma Blok voor Blok Innovatieprogramma Energiesprong: Gemeenten: Lokaal Alle Lichten op Groen Pioniers: Huis Vol Energie Het
Nadere informatieToelichting doorrekening Energieakkoord - Gebouwde omgeving
Toelichting doorrekening Energieakkoord - Gebouwde omgeving Casper Tigchelaar Marijke Menkveld Den Haag, SER 2 oktober 2013 www.ecn.nl Instrumenten gericht op eigenaar-bewoners Bewustwording en informatie
Nadere informatieNaar een integraal aanbod van bijna-energieneutrale (BEN) renovaties van eengezinswoningen in België
Naar een integraal aanbod van bijna-energieneutrale (BEN) renovaties van eengezinswoningen in België FRDO Lunchdebat Brussel, 19 januari 2014 Erwin Mlecnik, TU Delft Faculty of Architecture and the Built
Nadere informatieHet verduurzamen van maatschappelijk vastgoed m.b.v. ESCO s. Hans Hörter, Commercieel Adviseur DWA installatie- en energieadvies
18-12-2012 1 Het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed m.b.v. ESCO s Hans Hörter, Commercieel Adviseur DWA installatie- en energieadvies Onderwerpen Achtergrond: waarom gebeurt er zo weinig? Wat is
Nadere informatieTrainingsmodule 4. Voor gevorderde EPC-markten
Trainingsmodule 4. Voor gevorderde EPC-markten Energie Prestatie Contracten-financiering Transparense Project OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot
Nadere informatieEnergy Service Company: een kans voor u?
1 Energy Service Company: een kans voor u? Stand van zaken provinciale pilot & Kansen voor de installatiebranche Hans van der Heide Pilot provincie Friesland (1) Doel: Ervaring opdoen met het opzetten
Nadere informatieTrainingsmodule 4. Voor EPC-beginnersmarkten
Trainingsmodule 4. Voor EPC-beginnersmarkten Energie Prestatie Contracten-financiering Transparense Project OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot aanbesteding
Nadere informatieUrgenda ESCo-project. Peter Odermatt
Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage
Nadere informatieBestaand Vastgoed. Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011. DHV 2011 All rights reserved Openbaar
Bestaand Vastgoed Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011 DHV 2011 All rights reserved Openbaar Wat is er aan de hand? Circa 1/3 energiegebruik NL zit in gebouwde omgeving Focus
Nadere informatieLOKALE KRACHTEN BUNDELEN VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST
LOKALE KRACHTEN BUNDELEN VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST Wat is het Covenant of Mayors netwerk? Alle gemeenten kunnen zich aansluiten bij een Europees netwerk van gemeenten: het Covenant of Mayors (burgermeestersverdrag).
Nadere informatieVerduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten
Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten 19 juni 2014 Inleiding Rollen en partijen Verschillende typen vastgoed met een eigen regime Woningen, winkels en overige bedrijfsruimte De split
Nadere informatieBezwaren en oplossingen analyse van de denktanksessies installatiebranche
Bezwaren en oplossingen analyse van de denktanksessies installatiebranche Bezwaren / Opmerkingen uit de Yellow paper sessie van 25-06-2014 Omvang 1. Alleen voor grote bedrijven met grote projecten 2. Te
Nadere informatieTips, handvatten en financieringsmogelijkheden
Tips, handvatten en financieringsmogelijkheden 26 Hans november Scherpenzeel 2009 Hans Scherpenzeel Introductie Adviseur in Utiliteitsbouw-team SenterNovem Innovatie, Agentschap energie, van het klimaat,
Nadere informatieCyclus 2014-2016. Sessie 1 23/10/2014
Cyclus 2014-2016 Sessie 1 23/10/2014 The sole responsibility for the content of this presentation lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EASME
Nadere informatieESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing
ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing Inclusief vijf cases en experttips Case 4: Renovatie Alliander te Duiven Voorwoord Gratis energiebesparing; het lijkt te mooi om waar te zijn. Energy
Nadere informatiePrestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid
Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Workshop Prestatiecontracten 7 december 2009 Albert Hulshoff, programma-adviseur adviseur Utiliteitsbouw SenterNovem Albert Hulshoff innovatie, energie, klimaat,
Nadere informatieC-LIEGE - Clean Last mile transport and logistics management for smart and efficient local Governments in Europe
C-LIEGE - Clean Last mile transport and logistics management for smart and efficient local Governments in Europe DELIVERABLE n. 7.1 TRANSFERABILITY PLAN FOR LOCAL GOVERNMENTS ON ENERGY SAVING AND SUSTAINABLE
Nadere informatieMarkt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want:
Marktanalyse Markt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want: Onbekendheid gebouweigenaren & gebruikers met de mogelijkheden en winst die te behalen valt Ondoorzichtige
Nadere informatieHoe samenwerking, verandering en voorlichting zorgen voor meer en betere ESCo projecten in Nederland P5 presentatie Christine van Oeveren
Hoe samenwerking, verandering en voorlichting zorgen voor meer en betere ESCo projecten in Nederland 17-04-2014 P5 presentatie Christine van Oeveren 1 Inhoudsopgave Inleiding 1. Wat zijn ESCo s? 2. Meer?
Nadere informatieSPP TENDER MODEL. Inkoop groene elektriciteit. Afkomstig van additionele, lokale bronnen. kale bronnen
SPP TENDER MODEL Inkoop groene elektriciteit Afkomstig van additionele, lokale bronnen kale bronnen Opdrachtgever: Contract: Gemeente Den Haag 15 jaar leveringscontract voor elektriciteit uit wind en zon
Nadere informatieIntegratie van energieprestatie. Aanpak. in vastgoedprocessen
2 Integratie van energieprestatie Aanpak in vastgoedprocessen Introductie Het EPI-CREM project (Energy performance Integration in (public) Corporate Real Estate Management) heeft als hoofddoel het bevorderen
Nadere informatieEen comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd
Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is
Nadere informatiePresentatie Gert-Jan de Looze. Verduurzamen van vastgoed door gebruik van Esco s. Presentatie Stadsregio
Presentatie Gert-Jan de Looze Verduurzamen van vastgoed door gebruik van Esco s Presentatie Stadsregio Indeling presentatie Programma Rotterdamse Groene Gebouwen (RGG) Onderhouds en energieprestatiecontract
Nadere informatieAT OSBORNE. Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later. 19 september 2012. Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed
AT OSBORNE www.atosborne.nl Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed 19 september 2012 AT Osborne Huisvesting en Vastgoed Infrastructuur
Nadere informatieESCo in juridisch perspectief. Michel Chatelin Eversheds
ESCo in juridisch perspectief Michel Chatelin Eversheds Energie-efficiëntie Recente juridische ontwikkelingen Richtlijn 2012/27/EU betreffende energieefficiëntie Implementatiewet Energie-efficiëntie Richtlijn
Nadere informatieENERGIE. besparen. vandorp.eu
ENERGIE besparen ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energieprijzen zal dit in 10 jaar al gauw
Nadere informatieLeverbare 6.2 PPT-presentatie. RenoValue. Drijvende krachten voor verandering: Versterking van de rol van taxateurs binnen de markttransitie
Leverbare 6.2 PPT-presentatie RenoValue Drijvende krachten voor verandering: Versterking van de rol van taxateurs binnen de markttransitie IEE/13/618/SI2.675119 (van 13-02-2014 tot 13-02-2016) Achtergrond:
Nadere informatieOpinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving
Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving THEMABIJEENKOMST G.O. 27 maart 2013 SER DIALOOGSESSIE 27 februari 2013 40 Young Professionals 50 Young Professionals ONDERWERPEN TER DISCUSSIE: 1. Energiebesparing
Nadere informatieESCo s en EPC, Ook voor Openbare besturen en KMO s? ECONEXT, Antwerpen, 18 April 2013 Factor4, C-H Bourgois
ESCo s en EPC, Ook voor Openbare besturen en KMO s? ECONEXT, Antwerpen, 18 April 2013 Factor4, C-H Bourgois Agenda ESCO s en EPC, definitie Minimale project criteria Openbare besturen KMO s Conclusies
Nadere informatieENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu
ENERGIECONCEPTEN Advies op maat ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energiekosten zal dit in 10
Nadere informatieOverijssel maakt werk van nieuwe energie!
Overijssel maakt werk van nieuwe energie! U wilt met uw onderneming of woningcorporatie werk maken van nieuwe energie of energiebesparing. Maar u krijgt de financiering niet (volledig) rond via een bancaire
Nadere informatieEED energie-audit: verplichting of kans?
EED energie-audit: verplichting of kans? Ondernemen met visie op energie Enschede, 28 januari 2016 Mayke Derksen en Jorieke Rienstra Inhoud Energietaken Energie-Efficiency Directive (EED) Meerjarenafspraken
Nadere informatieRapport energiecijfers kantoren
Rapport energiecijfers kantoren Dit rapport is aangemaakt op 08/31/10 om 11:31. De website Energiecijfers van NL Energie en Klimaat levert u actuele gegevens over energieprijzen en alle aspecten van energiegebruik
Nadere informatieVerkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking
Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones
Nadere informatieVerduurzamen van maatschappelijk vastgoed
Verduurzamen van maatschappelijk vastgoed Green Liz Symposium Arnhem, 9-12-2013 Irma Thijssen Irma Thijssen, Agentschap NL 1 Agentschap NL biedt diensten aan ondernemers met duurzame, innovatieve of internationale
Nadere informatieFEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING'
FEDEC ROADMAP 'OVERZICHT VAN INSTRUMENTEN MET BETREKKING OP ENERGIEBESPARING' INHOUDSOPGAVEN INTRODUCTIE 2 BREEAM NL 3 MEERJARENAFSPRAKEN 5 ENE RGIE-AUDIT 7 ENERGIELABEL VOOR WONINGEN 9 Introductie FedEC
Nadere informatieIEE/12/046/SI2.645700 2013-2016
IEE/12/046/SI2.645700 2013-2016 04/07/2014 Disclaimer The sole responsibility for the content of this publication lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union.
Nadere informatieSeminar 360 on Renewable Energy
Seminar 360 on Renewable Energy Financieren van duurzame energie initiatieven ING Lease (Nederland) B.V. Roderik Wuite - Corporate Asset Specialist - Agenda I 1. Introductie 2. Financiering van duurzame
Nadere informatieGaat kosten efficiency voor verduurzaming bij bestaande bouw?
Gaat kosten efficiency voor verduurzaming bij bestaande bouw? Workshop Energie Besparen blok 2: 13:20 u- 14:10 u Agenda Welkom Even Voorstellen De CO 2 -ladder Verduurzaming woningbouw in de praktijk Oplossingsrichting
Nadere informatieNaar een integraal aanbod voor bijna-energieneutrale renovaties van eengezinswoningen. Erwin Mlecnik, TU Delft/ Passiefhuis-Platform vzw.
Naar een integraal aanbod voor bijna-energieneutrale renovaties van eengezinswoningen Erwin Mlecnik, TU Delft/ Passiefhuis-Platform vzw Inhoud Context: COHERENO Aanpak onderzoek : Ontstaan van nieuwe samenwerkingen
Nadere informatieSeminariecyclus Duurzaam bouwen DUURZAAM ÉN BINNEN BUDGET. 16 december Principe achter een ESCo (Energy Service Company) Steve CAILLER 3E
Seminariecyclus Duurzaam bouwen DUURZAAM ÉN BINNEN BUDGET 16 december 2016 Principe achter een ESCo (Energy Service Company) Steve CAILLER 3E DOELSTELLING(EN) VAN DE PRESENTATIE De uitdagingen van een
Nadere informatieEPC facilitators training
EPC facilitators training RVO.nl Hogeschool Inholland Alkmaar: Duurzaam en groen. René Schellekens en Selina Roskam Programma 09:00u Inloop 09:20u Welkom en inleiding 09:30u Nieuwe wetgeving door Selina
Nadere informatieSnelle transitie van de bestaande gebouwen
Urban Energy research agenda for TU Delft Snelle transitie van de bestaande gebouwen Inleider: Henk Visscher TUDelft Bouwkunde Referent: Ronald Franken Portaal 30 Mei, 2018 1 Het Doel Hoe kunnen we grootschalige
Nadere informatieD.3.5 Rapport over de implementatie van best practices inzake financieel haalbare energie-acties
D.3.5 Rapport over de implementatie van best practices inzake financieel haalbare energie-acties Titel van de best practice: 1 Energie-efficiëntie en renovatie in gemeentelijke gebouwen door middel van
Nadere informatieVerduurzaming gemeentelijk vastgoed
Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het
Nadere informatieOnline availability of training material on Energy Performance Contracting
Online availability of training material on Energy Performance Contracting Belgium Co-funded by the European Union Energy Performance Contracting Plus 2 Factor4 Lange Winkelstraat 26 2010 Antwerpen Belgium
Nadere informatieEnergiereductie met een ESCo. Jan-Maarten Elias Unica Ecopower
Energiereductie met een ESCo Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Inhoud 1. Over Unica Ecopower 2. Huidige en toekomstige energie wetgeving 3. Wat is een ESCo 4. Europese Gedragscode voor ESCo s 5. Voorbeeld
Nadere informatieFinanciering van Openbare Duurzame Verlichting voor Gemeenten
Financiering van Openbare Duurzame Verlichting voor Gemeenten Den Haag 9 september 2015 Intoductie BNG Bank Leo Valkenburg & Pieter Oppermann 2 Duurzame verlichting voor gemeenten Pieter Oppermann 01/03/2012
Nadere informatieSlimme meter en beter energiemanagement voor gebouweigenaren en facilitair
Slimme meter en beter energiemanagement voor gebouweigenaren en facilitair managers Real-time monitoring van het dagelijkse energieverbruik Traceren verbruikspieken en ongewenst verbruik Inzicht in effect
Nadere informatieFinancieren van duurzaamheid. Servicepunt Duurzame Energie
Financieren van duurzaamheid Peter Borghstijn BNG Bank Hans Hörter Servicepunt Duurzame Energie Inhoud BNG Bank Verduurzaming Financiering verduurzaming Geschiedenis 1914 Instituut voor de Rijksverrekening
Nadere informatieCPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid"
CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid" Inleiding! Wat zijn de plannen van de politieke partijen op gebied van duurzaamheid en wat betekent het voor de bouw?" Dit document zet de verschillende
Nadere informatieWanneer gaan bedrijven investeren in energieinnovaties? Resultaten van een onderzoek in opdracht van STEM
Wanneer gaan bedrijven investeren in energieinnovaties? Resultaten van een onderzoek in opdracht van STEM Doelstelling Wanneer gaan bedrijven investeren in energieinnovaties? Welke segmenten zijn te onderscheiden?
Nadere informatieMichiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY
Michiel Steerneman Provincie Z-Holland 12 september 2017 POWERS SUSTAINABILITY MV O Industrial Energy Experts Diensten Energietechniek Elektrotechniek: MS, LS Power Quality Besturingstechniek Decentrale
Nadere informatieInhoudsopgave SAMENVATTING 9 INLEIDING 11
Inhoudsopgave SAMENVATTING 9 INLEIDING 11 HOOFDSTUK I POLITIEK EN WETGEVEND KADER VOOR DE BEVORDERING VAN ENERGIE-EFFICIËNTIE 13 1. Energie-efficiëntie als instrument van het energiebeleid 13 1.1. Doelstellingen
Nadere informatieEnergiebesparing is investeren in de toekomst
Energiebesparing is investeren in de toekomst Hoe energieprestatiecontracten leiden tot gegarandeerde energiebesparing Selina Roskam Energievakbeurs Voorstellen: Selina Roskam Kennismakelaar Duurzaam bouwen
Nadere informatieSlim aanbesteden en financiering
Caspar Boendermaker BNG Advies, oktober 2013 Onderwerpen: BNG en duurzaamheid Valkuilen bij verduurzaming Financiering verduurzaming corporatiewoningen; 2 Onze missie: Lage financieringskosten voor maatschappelijke
Nadere informatieToelichting Steunpunt DuBo dienst Energiebegeleiding EPC-haalbaarheid voor gemeenten en gemeenschapsvoorzieningen
Toelichting Steunpunt DuBo dienst Energiebegeleiding EPC-haalbaarheid voor gemeenten en gemeenschapsvoorzieningen Els Cornelis, Provincie Vlaams-Brabant, Klimaatteam 29 oktober 2015 Vlaams-Brabant Klimaatneutraal
Nadere informatieBuilding4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda
Wilt u weten hoe? Ga stap voor stap door onze aanpak: - Kennismaking Building4life - De Building4life werkwijze - Uitgewerkte case Amarant Tilburg Building4life Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus
Nadere informatieEen comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd
Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is
Nadere informatieDoorrekening Energieakkoord
Doorrekening Energieakkoord Resultaten Industrie en Landbouw Ton van Dril Den Haag 2 oktober 2013 www.ecn.nl Inhoud Energiebesparing industrie en mogelijke uitbreiding Energiebesparing landbouw en mogelijke
Nadere informatie3.D.1. Sector- en keteninitiatieven
3.D.1. Sector- en keteninitiatieven General Document approval by: John Waltman (Europe) Classification: Approved for External / 3rd Party Use Document version: 4.0 Approval status: Approved NON-DISCLOSURE
Nadere informatieDe energieprestatiekeur EPK
De energieprestatiekeur EPK Ron Ongenae Michiel Steerneman Van EEI naar IEE Energy Experts International B.V. POWERS SUSTAINABILITY Michiel Steerneman Opleidingen Milieukunde Onafh. warmtewetdeskundige
Nadere informatieModelprocessen voor het combineren van energieprestatiecontracten (EPC) en overige energie-gerelateerde maatregelen
Modelprocessen voor het combineren van energieprestatiecontracten (EPC) en overige energie-gerelateerde maatregelen guarantee Deliverable D2.7 Horizon 2020, subsidieovereenkomst nr. 696040 Dit project
Nadere informatieJason Young Projectmanager, Alliander Energiebesparing Tjalle Weekenborg Consultant, Alliander IT Energietransitie
Jason Young Projectmanager, Alliander Energiebesparing Tjalle Weekenborg Consultant, Alliander IT Energietransitie 12 november 2012 Agenda Intro Energieaandeel Zoektocht naar klantbehoefte nav Energieakkoord
Nadere informatieEPC in de praktijk, Stad Oostende
EPC in de praktijk, Stad Oostende Tom Germonpré Schepen, Stad Oostende Inhoud Waarom Oostende voor EPC koos EPC project Oostende Uitdagingen bij de start van het project De rol van Oostende en de EPC facilitator
Nadere informatieSlimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden. Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten
Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden van Vliet Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten April 2011 7 april 2009 2 April 2011 - Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden 3 April 2011
Nadere informatieIs een energieprestatiecontract. interessant voor de sportsector? Dirk Meire CEO Vlaams EnergieBedrijf
Is een energieprestatiecontract interessant voor de sportsector? Dirk Meire CEO Vlaams EnergieBedrijf Inhoud 1. Wat is een energieprestatiecontract? 2. Wat doet een ESCO? 3. Waarom is dit interessant voor
Nadere informatieResultaten. aanbesteden voor een CO 2. -arme economie. Onze besparing* In totaal bespaarde GPP partners: t CO2e toe. *dd:
aanbesteden voor een CO 2 -arme economie Resultaten CO 2 REDUCTION Onze besparing* In totaal bespaarde GPP partners: 701.248 t CO2e 90.378 toe *dd: 08-04-2016. GPP 2020 in het kort Nationale, regionale
Nadere informatieHoe organiseer je een goede uitvraag voor een complex product een toelichting op de Leidraad aanbesteding energieprestatiecontracten
Hoe organiseer je een goede uitvraag voor een complex product een toelichting op de Leidraad aanbesteding energieprestatiecontracten Alexandra Boot Boot Advocaten Leidraad aanbesteden EPC Hoe organiseer
Nadere informatieEnergieakkoord: Wij zijn aan zet!
Energieakkoord: Wij zijn aan zet! Energieakkoord in het kort - Akkoord over energiebesparing binnen de SER tussen overheid, natuur- en milieuorganisaties, vakbonden, energieproducenten, netbeheerders,
Nadere informatieDe ESCO- markt in België en Vlaanderen. Financiële modellen, uitdagingen en aanbevelingen Ingmar Hermans Energinvest & BELESCO
De ESCO- markt in België en Vlaanderen Financiële modellen, uitdagingen en aanbevelingen Ingmar Hermans Energinvest & BELESCO Agenda Het ESCO model Energie Prestatie Contracten (EPC) ESCO markt Globaal
Nadere informatieWorkshop financieringsconstructies. Arthur Messelink & Daan Arkesteijn
Workshop financieringsconstructies Arthur Messelink & Daan Arkesteijn Wat gaan we doen vandaag? Fictief schoolgebouw renoveren Jullie moeten aan de slag Interactief Vragen kan altijd Wat is het doel? Meer
Nadere informatieMichiel Steerneman NEN 2 juni 2017 POWERS SUSTAINABILITY
Michiel Steerneman NEN 2 juni 2017 POWERS SUSTAINABILITY Diensten Energietechniek Elektrotechniek: MS, LS Power Quality Besturingstechniek Decentrale energievoorziening en noodstroom Procestechnologie
Nadere informatieMVO-beleid Human Rights Supplement
MVO-beleid Human Rights Supplement 2018 MVO-BELEID HUMAN RIGHTS SUPPLEMENT 1. INLEIDING De Nederlandse Waterschapsbank N.V. (NWB Bank) onderschrijft dat mensenrechten universele waarden zijn en heeft als
Nadere informatieSeminar Hernieuwbare energie voor bedrijven
Seminar Hernieuwbare energie voor bedrijven Financieren van duurzame energie initiatieven ING Auke de Boer- manager ING Groenbank N.V. Agenda I 1. Introductie 2. Financiering duurzame energie initiatieven
Nadere informatieEen toelichting op Circular IQ
Een toelichting op Circular IQ Vereniging Circulair Friesland Roy Vercoulen & Claire Teurlings Founders Circular IQ 14 Februari 2017 Een slim interactief platform dat duurzaamheidsinformatie verandert
Nadere informatieVerplichte energieaudit voor grote ondernemingen
Verplichte energieaudit voor grote ondernemingen Grote ondernemingen die geen ISO 14.001 of ISO 50.001-certificaat hebben en niet zijn toegetreden tot een energiebeleidsovereenkomst (MEE / MJA3) moeten
Nadere informatie