(Meerjaren)begroting onderweg naar morgen

Transcriptie

1 (Meerjaren)begroting onderweg naar morgen Behandeling door dagelijks bestuur d.d. 18 oktober 2011 Behandeling door commissies d.d. 2 november 2011 Behandeling algemeen bestuur d.d. 23 november 2011

2 (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 2 -

3 Inhoudsopgave Leeswijzer Aanbieding van de begroting Bestuurlijke samenvatting Financiële samenvatting Begroting 2012 naar kosten en opbrengsten en de financiële positie Begroting 2012 naar kosten- en opbrengstensoorten Waterschapsbelastingen Weerstandsvermogen Financieringsparagraaf Risicoparagraaf Programma Waterkering Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Watersysteem op orde: herstelde watersystemen Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Bestuur, communicatie, heffingen en veiligheid Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma Bedrijfsvoering Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Programma concern- / administratieve posten Meerjaren investeringsprogramma Inleiding Investeringsprojecten in het watersysteem en de waterkering Investeringen Overige paragrafen begroting Verbonden partijen Uitgangspunten en normen EMU-saldo Kostentoerekening Bijlagen (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 3 -

4 (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 4 -

5 Leeswijzer Voor u ligt de meerjarenbegroting van Waterschap Peel en Maasvallei. Deze begroting is opgesteld conform de in de voorjaarsbrief 2011 geschetste kaders, uitgangspunten en inhoudelijke ontwikkelingen. Samenvatting In hoofdstuk 1 vindt u onze visie op deze begroting en de meerjarenraming. Verder geven wij u samengevat inzicht in de financiële situatie van ons waterschap. Begroting 2012 naar kosten en opbrengsten In hoofdstuk 2 brengen wij, conform de wettelijke voorschriften, de begroting naar kostensoorten en de vermogenspositie van het waterschap in beeld. Het hoofdstuk eindigt met een aantal risico s, dat wij op ons af zien komen. Begroting 2012 naar programma s In de hoofdstukken 3 tot en met 7 geven wij per programma weer waar ons waterschap inhoudelijk voor staat en welke projecten en producten wij in 2012 gaan leveren. Ieder hoofdstuk is op dezelfde wijze opgebouwd. Als eerste schetsen wij een beeld van wat wij als waterschap willen bereiken. U vindt de opgave waarvoor wij staan, het effect dat wij maatschappelijk gezien willen bereiken en de doelen die wij nastreven. Vervolgens geven wij aan, binnen welke kaders wij moeten werken en welke concrete beleidsvoornemens, projecten en producten wij in 2012 willen gaan uitvoeren. Tot slot maken wij inzichtelijk welke kosten gepaard gaan met de uitvoering van ons werk en geven wij inzicht in de meerjarige kostenontwikkeling die wij verwachten. Op deze manier krijgt u een transparant beeld van de wijze waarop en de middelen waarmee wij onze doelen realiseren. Het programma opgenomen in hoofdstuk 8 geeft alle lasten en baten van het waterschap weer, die niet direct in verband kunnen worden gebracht met de programma s beschreven in hoofdstuk 3 tot en met 7. Investeringsprogramma Per programma is een overzicht opgenomen van de geplande investeringen in de periode Wij hebben een groot aantal projecten onder handen om onze waterkeringen en ons watersysteem op orde te brengen. In dit hoofdstuk zijn alle investeringen opgenomen in de begroting nog eens samengevat. Verplichte paragrafen Hoofdstuk 10 bevat diverse paragrafen die volgens wettelijke voorschriften in de begroting opgenomen moeten worden en die nog niet in eerdere hoofdstukken aan de orde zijn gekomen. Bijlagen Tot slot is er nog een aantal (wettelijk verplichte) bijlagen opgenomen. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 5 -

6 (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 6 -

7 Aanbieding van de begroting 2012 (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 7 -

8 (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 8 -

9 1 Aanbieding van de begroting 2012 Waterschap Peel en Maasvallei is de waterautoriteit in Noord- en Midden-Limburg, die samen met partners zorgt voor veilige dijken, droge voeten, voldoende en schoon water. Om dit waar te kunnen maken, neemt ons waterschap ook in 2012 weer tal van maatregelen. Welke dat zijn en welke financiële gevolgen ze hebben, kunt u lezen in deze begroting. 1.1 Bestuurlijke samenvatting Inleiding Met de vaststelling van de begroting 2011 hebben we invulling gegeven aan het Bestuursprogramma daar waar het gaat om het structureel op orde brengen van onze waterschapsfinanciën. We waren er van overtuigd dat we hiermee een solide basis voor de toekomst van ons waterschap hadden gelegd. Echter externe factoren hebben er voor gezorgd dat de begroting en taakuitvoering opnieuw onder zware druk is komen te staan. De druk is niet ontstaan doordat we onze kosten niet beheersen of door de uitwerking van het Bestuursakkoord, maar vooral doordat we niet meer kunnen rekenen op een aanzienlijk bedrag aan jaarlijks dividend van de Nederlandse Waterschapsbank (NWB). Desondanks zijn we er in geslaagd u een structureel sluitende begroting voor te leggen met een gematigde stijging van de lastendruk. Werk- en adviesgroep Takendiscussie De uitgesproken bestuurlijke ongerustheid over toekomstige lastenverzwaringen voor onze inwoners tijdens de behandeling van de begroting 2011 en de voorjaarsnota 2011, heeft er toe geleid dat een bestuurlijke werk- en adviesgroep zich is gaan buigen over onze taken, niveau van taakuitvoering en de daarmee samenhangende kosten. Dit om de lasten voor onze inwoners zoveel mogelijk te beperken. De bestuurlijke werk- en adviesgroep heeft in de eerste helft van 2011 haar werkzaamheden afgerond. Conclusie en advies was dat we als waterschap de goede dingen doen, op een voldoende kwaliteitsniveau en tegen maatschappelijk verantwoorde en aanvaardbare kosten. Er zijn geen taken die we niet hoeven uit te voeren en er is geen gezamenlijk voorstel voor het verminderen van taken of de uitvoering daarvan. Voorjaarsnota 2011 Om de lastenstijging voor onze burger zoveel mogelijk te matigen, zoals bedoeld in het Bestuursakkoord Water, hebben we bij de voorjaarsnota 2011 een koers afgesproken. Voor zover de mogelijkheden binnen onze beïnvloedingssfeer liggen, hebben wij een drietal maatregelen voorgesteld om de lastenstijging voor onze burgers en bedrijven zoveel mogelijk te matigen. Deze drietrapsraket voor matiging bestaat uit: 1. het oormerken van de bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) als investering en de daaruit voortvloeiende kapitaallasten ten laste van de exploitatie te brengen; 2. de compensatie van de gematigde stijging van de watersysteemheffing als gevolg van de HWBP bijdrage, door het zo veel als mogelijk inverdienen in de afvalwaterketen (opdracht voor het waterschapsbedrijf en de samenwerkende partijen in de (afval)waterketen); 3. het niet in de begroting opnemen van budgetten voor nieuw beleid. Eventueel benodigde begrotingsruimte en claims voor nieuw beleid, moeten op basis van een businesscase eerst hard worden gemaakt. Wanneer de hardheid voldoende is aangetoond, zoeken we de ruimte eerst binnen de bestaande waterschapsbegroting. Aan deze koers hebben wij in de voorliggende begroting 2012 vastgehouden. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei - 9 -

10 Dividend Nederlandse Waterschapsbank N.V. We hebben jarenlang geprofiteerd van een dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank (NWB). Jaarlijks ontvingen we (t/m 2010) zo n 1,365 miljoen aan dividend. Hierdoor hebben we de watersysteemheffing de afgelopen jaren 6,2% lager kunnen houden dan wanneer we die dividenduitkering niet gehad zouden hebben. Naar aanleiding van de economische crisis is het toezicht op de banken verscherpt. Het zogenaamde Basel Committee van Bankentoezichthouders heeft onlangs nieuwe, lees strengere, vermogens- en liquiditeitseisen gesteld. Ook de Waterschapsbank is gehouden aan de nieuwe eisen, waaraan zij overigens nog niet voldoen. Een van de maatregelen om de solvabiliteit te verhogen is, de komende jaren geen dividend meer uit te keren. Voor onze begroting betekent dit dat bij ongewijzigd beleid, het belastingvolume 2012 van de watersysteemheffing met een extra 6,2% zou moeten stijgen om het ontstane gat te dichten. Dit is voor ons de aanleiding geweest om de ambtelijke organisatie opdracht te geven met een 10%-besparingspakket te komen voor de watersysteemtaak. Besparingen/Ombuigingen De opdracht aan de organisatie heeft geresulteerd in een drietal besparings-/ombuigingspakketten, die een nadere uitwerking en aanvulling zijn op de drietrapsraket van de voorjaarsnota, te weten: Pakket 1: besparingen die we direct gaan verwerken om te komen tot een gematigde stijging van de lastendruk in ons gebied. In 2012 is dit een bedrag van , oplopend tot in 2014; Pakket 2: besparingen die mogelijk zijn als er ingrijpende beleidswijzigingen worden doorgevoerd. In 2012 is dit een bedrag van , oplopend tot in 2015; Pakket 3: incidentele ruimte creëren binnen de reserves om enerzijds de effecten van ingrijpende beleidswijzingen op het personeel op te vangen en/of - in het licht van de ontwikkelingen - de kwaliteit van de organisatie op peil te houden, zonodig te versterken en de kwetsbaarheid te verminderen. Dit is ongeveer Het doorvoeren van alle voorgestelde besparingen leidt volgens ons tot een te vergaande uitholling van onze taak als waterschap en past ook niet in de verwachtingen die wij als waterschap hebben gewekt bij onze omgeving met ons beleid en uitvoering van projecten. Onze geloofwaardigheid als waterautoriteit wordt aangetast. Het opgebouwde vertrouwen, samenwerking omdat het loont, wordt daarmee in één klap teniet gedaan. Geen kostengroei wel daling inkomsten De toename van de bruto kosten 2012 ten opzichte van de oorspronkelijke begroting 2011 bedraagt 0%. Onze kosten blijven dus bruto op hetzelfde niveau als in Voor onze structurele bruto inkomsten 2012 ligt dat wel even anders. Door met name het vervallen van de dividenduitkering van de Waterschapsbank, nemen onze inkomsten 2012 anders dan belastingen, met 33% af ten opzichte van de oorspronkelijke begroting Hiermee is het bewijs geleverd dat de druk op onze begroting niet door (buitensporige) kostengroei wordt veroorzaakt maar door afname van inkomsten, terwijl de taakopdracht op hetzelfde niveau blijft of zelfs toeneemt. Overigens hebben we in het voorgaande rekensommetje zowel de kosten als de inkomsten gecorrigeerd voor het bedrag dat gemoeid is met het team dijkverbetering ( ). Deze komen namelijk ten laste van de projectsubsidie van het Rijk. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

11 Gematigde toename lastendruk 2012 en verder Zonder de aanvullende besparingen en ombuigingen, zou de totale lastendruk (watersysteem- en zuiveringsheffing) in ons gebied voor 2012 met 4,4% stijgen. Door het doorvoeren van het pakket 1 besparingen/ombuigingen kunnen we dat percentage verlagen tot 3,4% voor 2012 met zeer beperkte stijgingen voor de jaren daarna. In termen van lastenverzwaring in euro s, volgens de uitgewerkte rekenvoorbeelden in hoofdstuk 2, gaat een huishouden tussen de 2,85 (éénpersoonshuishouden, huurder) en 5,86 (méérpersoonshuishouden, eigen woning ) op jaarbasis méér betalen. De bedrijfskosten van een agrarisch bedrijf (25 hectare, waarde bedrijfsruimte met 3 vervuilingswaarden) stijgen in het rekenvoorbeeld met 74,76. Het onlangs gesloten convenant samenwerken in de afvalwaterketen Noord-Limburg zal de stijging van de totale lastendruk in Noord-Limburg de komende jaren verder matigen. Ons inziens voldoen we hiermee aan het uitgangspunt van het Bestuursakkoord Water, alhoewel de stijging van de lastendruk van de waterschapsheffingen een andere achtergrond heeft dan de uitwerking van het Bestuursakkoord. Voorstel We kiezen niet voor het volledig en onverkort doorvoeren van de besparingen en ombuigingen uit pakket 2. De reden voor deze benaderingswijze is dat we op een verantwoorde wijze onze taken willen blijven uitvoeren en daar waar mogelijk onze slag- en daadkracht willen vergroten (bijvoorbeeld onze opgave op het gebied van waterkeringen). Het ingrijpend verminderen van onze taken door de besparingen van pakket 2 onverkort door te voeren om het tarief te matigen, lijkt ons niet de juiste weg om de ontwikkelingen die op ons af komen het hoofd te bieden. Wij hebben derhalve de navolgende lijn in de begroting uitgewerkt: Wij zijn van mening dat we het tarief voor het zuiveringsbeheer en het watersysteembeheer in samenhang moeten bezien. De stijging van 4,4% ten opzichte van het vorig jaar vinden wij passend binnen de marge van gematigde stijging van de lastendruk. De besparingen van pakket 1 zetten we direct in om de structureel te dekken kosten van de watersysteemtaak te verminderen zodat de totale lastendruk in ons gebied niet met 4,4% stijgt, maar met ongeveer 3,4%. Een aangepast pakket 2 zetten we in om ruimte te maken voor nieuw beleid en ontwikkeling van onze taak (nieuw voor oud). De incidenteel gecreëerde ruimte binnen de reserves zetten we in om de bedrijfsvoering op peil te houden door onder andere de kwetsbaarheid van functies te verminderen. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

12 1.2 Financiële samenvatting De meerjarenraming De meerjarenraming is de belangrijkste indicator om inzicht te krijgen in hoe de ontwikkeling in de jaren is (trend) van de structurele lasten ten opzichte van de structurele baten, ofwel de meerjarige Verlies- en Winstrekening. Niet meer en niet minder. De nauwkeurigheid dient daarom gerelativeerd te worden. De wetgever schrijft voor dat er sprake moet zijn van een structureel sluitende meerjarenraming (structurele exploitatielasten = structurele exploitatiebaten) en, als dat niet zo is, moeten we aangeven hoe we denken het evenwicht te herstellen. De provincie heeft een toezichthoudende taak. Meerjarenraming (x 1.000) Raming Raming Raming Raming Raming Raming Raming (incl. wijz) Lasten Programma Waterkering Programma Watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Programma Watersysteem op orde: herstelde watersystemen Programma Bestuur, communicatie, heffingen en veiligheid Programma Bedrijfsvoering (*) Programma Concern-/administratieve posten Totaal lasten (A) Baten Programma Waterkering Programma Watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Programma Watersysteem op orde: herstelde watersystemen Programma Bestuur, communicatie, heffingen en veiligheid Programma Bedrijfsvoering (*) Programma Concern-/administratieve posten (exclusief belastingen jaar x) Totaal baten (B) Te dekken kosten/saldi meerjarenraming (A-B) Waarvan: Te dekken kosten zuiveringstaak Te dekken kosten watersysteemtaak Dekking: Dekking uit specifieke bestemmingsreserves Dekking uit bestemmingsreserve tariefsegalisatie Dekking uit belastingen Totaal (*)=De bruto lasten en baten van het programma bedrijfsvoering maken, via een doorverdeling naar de overige programma s, al onderdeel uit van de gepresenteerde kosten per programma. Wanneer deze afzonderlijk vermeld zouden worden, is er sprake van een dubbeltelling. Deze meerjarenraming is tot stand gekomen nadat we eerst een pakket aan structurele ombuigingsmaatregelen hebben doorgevoerd in de watersysteemtaak van structureel oplopend tot vanaf 2014 om de kostenontwikkeling de komende jaren zoveel mogelijk te matigen. In de meerjarenraming hebben wij gerekend met een loon- en prijsontwikkeling van 2%. Deze inschatting vormt een risico in de meerjarenraming. Géén rekening hebben wij gehouden met groei van het accres of opname van een budget voor structureel nieuw beleid. Daarnaast hebben wij wel rekening gehouden met de meerjarige lasten van het investeringsplan voor zowel de afschrijvingslasten als de financieringslasten. Hierin begrepen: een investeringsvolume van 3 miljoen per jaar in projecten watersystemen; de te betalen jaarlijkse bijdrage aan de uitvoering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), die we aanmerken als een jaarlijkse investering. De bijdrage van ons waterschap aan het HWBP is het gevolg van het gesloten Bestuursakkoord Water. Een en ander om de (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

13 Rijksbegroting structureel met 181 miljoen te verlichten. In onze meerjarenraming is rekening gehouden met een bijdrage van 1,85 miljoen, ,99 miljoen oplopend tot jaarlijks 4,13 miljoen in Ook hebben we met ingang van 2012 aan de batenkant rekening gehouden met het structureel vervallen van de jaarlijkse dividenduitkering (nadeel 1,365 miljoen) van de Nederlandse Waterschapsbank NV. De te dekken kosten in de periode lopen op van 51,1 miljoen in 2011, naar 56,5 miljoen (+ 5,4 miljoen = +10,6%) in Dit is een gemiddelde stijging over 5 jaar van zo n 2% per jaar. Dit is op basis van het huidig inzicht. De te dekken structurele lasten nemen, volgens ons, op basis van voortschrijdend inzicht en risico s eerder toe dan af. Verder constateren we dat de druk die op de begroting ligt niet is ontstaan door het handelen van ons waterschap als zodanig (door bijvoorbeeld eigen beleid/handelen, ambitie). Direct of indirect is dit het gevolg van de bankencrisis en/of de daardoor ontstane economische recessie. Van de te dekken kosten 2011 was 50,4 miljoen feitelijk structureel gedekt uit de opbrengst van belastingen. De uitsplitsing van de structureel te dekken kosten vanaf 2012 naar taak, gecorrigeerd voor de incidentele kosten in de exploitatie die we uit de reserves halen ( ), is als volgt: Ontwikkeling structureel te dekken kosten /belastingvolume (x 1.000) Zuiveringstaak % stijging zuiveringstaak t.o.v. voorgaande jaar -0,14% 1,03% 1,03% 1,03% 1,08% Watersysteemtaak % stijging watersysteemtaak t.o.v. voorgaande jaar 7,95% 2,83% 2,73% 4,01% 2,40% Structureel te dekken kosten/belastingvolume % stijging t.o.v. voorgaande jaar 3,42% 1,85% 1,82% 2,43% 1,71% Om de begroting structureel sluitend te houden in 2012, zou het totale belastingvolume 2012 (watersysteem- en zuiveringsheffing) met 3,42% moeten stijgen. Hierdoor neemt de totale lastendruk in ons gebied met hetzelfde percentage toe. Omdat gegeven het Bestuursakkoord de watersysteemheffing en de zuiveringsheffing niet los van elkaar gezien moeten worden (als ook andere heffingen in de afvalwaterketen), is er ons inziens sprake van een gematigde stijging van de lastendruk in ons gebied voor zover die door onszelf direct beïnvloedbaar is. Naar onze mening voldoen wij hiermee aan het uitgangspunt van het Bestuursakkoord Water met vuur. De structureel te dekken kosten van de zuiveringstaak 2012 zijn met 0,14% gedaald ten opzichte van Dit komt door de minimale stijging van de bijdrage aan het Waterschapsbedrijf Limburg en door het financiële effect van de structurele besparing door de oprichting van de gemeenschappelijke regeling Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW). In de meerjarenraming gaan wij uit van een maximale stijging van de structurele kosten van circa 1%. De structureel te dekken kosten voor de watersysteemtaak 2012 stijgen met 7,95% ten opzichte van De hogere stijging ten opzichte van de prognose in de voorjaarsnota (+3,18%) wordt voornamelijk veroorzaakt door het structureel vervallen van de dividenduitkering van de Waterschapsbank waarmee in de voorjaarsnota cijfermatig nog geen rekening was gehouden. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

14 Ombuigingen/bezuinigingen exploitatielasten watersysteemtaak 2012 en verder (pakket 1) Als gevolg van met name het vervallen van de dividenduitkering van de Waterschapsbank tezamen met enkele andere kleinere stijgingen, zoals de financieringskosten, kwamen we in eerste instantie uit op een stijging van 10,39% (voorjaarsnota +3,18%) voor de watersysteemtaak. Door het doorvoeren van een ombuigingenpakket van structureel oplopend tot vanaf 2014, hebben we de stijging terug kunnen dringen tot 7,95% voor de watersysteemtaak in De ombuigingen die in de exploitatiebegroting (Verlies- en Winstrekening) zijn doorgevoerd, zijn de volgende: met ingang van 2012 verhogen we, op basis van ervaringscijfers, structureel de inkomstenpost nagekomen belastingbaten van naar ; met ingang van 2012 ramen we structureel aan inkomsten vanwege de toepassing van IBRAHYM ten behoeve van derden; met ingang van 2012 ramen we structureel meer aan inkomsten als vergoeding voor de door de provincie gedelegeerde taak zwemwateren; met ingang van 2012 ramen we de gereserveerde ruimte om loon- en prijsontwikkelingen 2010/2011 op te vangen met structureel af. Hiermee worden de budgetten grotendeels definitief bevroren op het prijspeil van 2009 en maken we de inverdiende loon- en prijsstijgingen in die jaren te gelde; met ingang van 2013 verlagen we structureel de exploitatielasten met vanwege het vervallen van directe verkiezingen; met ingang van 2013 nemen we een meer reactieve houding aan ten aanzien van toezicht op indirecte lozingen. Hierdoor daalt de behoefte aan laboratoriumonderzoek, waardoor we in 2013 een besparing van de exploitatielasten kunnen realiseren van zo n Vanaf 2014 loopt dit bedrag op tot een structurele besparing van per jaar. Om een krachtig waterschap te blijven houden we verder vast aan de koers die we in de Voorjaarsnota 2011 al uit hadden gezet. Ruimte voor nieuw beleid zoeken we binnen het totale bestaande waterschapsbudget. Dit betekent dat we financiële ruimte voor nieuw beleid en ontwikkelingen vrijmaken door oud beleid te herzien (pakket 2). Deze handelwijze draagt bij aan het uitgangspunt van het Bestuursakkoord voor wat betreft gematigde lastenstijging. In dit proces zal uw bestuur nadrukkelijk worden betrokken, omdat herzien van het (bestaande) beleid gevolgen heeft voor de kwaliteit van de taakuitvoering van het waterschap. Creëren incidentele ruimte binnen het waterschapsvermogen (pakket 3) Om ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden en hierop te kunnen inspelen, maken we binnen onze reserves incidentele ruimte vrij. Om dit te kunnen doen moeten we een aantal eerder genomen besluiten geheel of gedeeltelijk herzien, te noemen: het intrekken van het begrotingsbesluit uit 2007 om te investeren in een Flood Information and Warning System (FLIWAS). Hierdoor valt een bedrag van van de bestemmingsreserve dekking kapitaallasten vrij ten gunste van het vrij aanwendbare deel van het vermogen ( bestemmingsreserve tariefsegalisatie ); het herzien van het bestuursbesluit van 6 oktober We verlagen (en tegelijkertijd temporiseren) het investeringsvolume voor maatregelen Nieuw Limburgs Peil (NLP) van 2,5 miljoen naar 1,5 miljoen. Hierdoor valt een bedrag van 1 miljoen van de bestemmingsreserve dekking kapitaallasten vrij, ten gunste van het vrij aanwendbare deel van het vermogen ( bestemmingsreserve tariefsegalisatie ); (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

15 het herzien van het begrotingsbesluit uit We verlagen het subsidieplafond voor subsidies stimulering aanpak gemeentelijke overstorten van 3 miljoen naar 2 miljoen. Hierdoor valt een bedrag van 1 miljoen van de bestemmingsreserve stimulering verbetering watersystemen vrij ten gunste van het vrij aanwendbare deel van het vermogen ( bestemmingsreserve tariefsegalisatie ); het verlagen van de financiële bijdrage voor deelname aan de Floriade (AB-besluit 6 oktober 2010). Hierdoor valt een bedrag van van de bestemmingsreserve Floriade vrij ten gunste van het vrij aanwendbare deel van het vermogen ( bestemmingsreserve tariefsegalisatie ). Daarnaast zijn we de mogelijkheid aan het onderzoeken om de loods in Bergen af te stoten. Bij verkoop (2012/2013) schatten we in een incidentele boekwinst te kunnen behalen van Rekening houdend met voorgaande maatregelen maken we zo n 2,4 miljoen aan incidentele ruimte vrij. Voor het op peil houden van de kwaliteit van de bedrijfsvoering stellen we voor dit bedrag in een bestemmingsreserve aan te houden t.b.v. te nemen maatregelen in de bedrijfsvoering in ruime zin Dekkingsplan Waterzuiveringstaak Wij stellen voor het belastingvolume van de zuiveringsheffing 2012 te verlagen van in 2011 naar in 2012, een daling van 0,14%. De structurele lasten en baten zijn zo in evenwicht. Watersysteemtaak In 2011 heeft uw algemeen bestuur een solide financiële basis gelegd voor de ambitie en taakuitvoering van het waterschap. Desalniettemin bestond er, gelet op onze ambitie en de ontwikkelingen die op ons afkomen, de bestuurlijke behoefte onze taken en taakuitvoering nog eens goed door te lichten. Dit heeft er toe geleid dat medio 2011 een bestuurlijke advieswerkgroep zich gebogen heeft over de taken die wij als waterschap uitvoeren. De bestuurlijke conclusie was dat wij als waterschap de goede taken uitvoeren en op een voldoende kwaliteitsniveau, dat in verhouding staat met de maatschappelijke kosten. Om een gedegen financiële basis te leggen voor de taken en ambitie stellen wij voor het belastingvolume voor de watersysteemtaak met 7,95% te laten groeien van in 2011 naar in Voor de jaren na 2012 voorzien we op basis van de huidige inzichten met betrekking tot de structurele kostenontwikkeling, een gematigde groei van het belastingvolume. Samenvatting dekkingsvoorstel begroting 2012 Op grond van het voorgaande stellen wij voor om: besparings-/ombuigingspakket 1 door te voeren om de structureel te dekken kosten van de watersysteemtaak te verminderen; het aangepaste besparings-/ombuigingspakket 2 door te voeren om ruimte te maken voor nieuw beleid en ontwikkeling van onze taak (nieuw voor oud); besparings-/ombuigingspakket 3 door te voeren om incidentele ruimte te creëren binnen de reserves; het belastingvolume 2012 voor de zuiveringsheffing vast te stellen op ; het belastingvolume 2012 voor de watersysteemheffing vast te stellen op ; de resterende nog niet gedekte incidentele kosten watersysteem, conform eerdere besluitvorming ( ), te halen uit de specifiek daarvoor gevormde bestemmingsreserves. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

16 Het totale belastingvolume 2012 voor de zuiverings- en watersysteemheffing komt hiermee op Wat dit betekent voor de tarieven en voor de belastingdruk, is uitgewerkt in paragraaf 2.2 Waterschapsbelastingen De begroting van kosten- en opbrengstensoorten 2012 Kostensoorten: de lasten (x 1.000) Rekening Begroting Begroting Begroting (incl. wijz) Cat. Lasten 41 Totaal rente en afschrijvingen Totaal personeelslasten Totaal goederen en diensten derden a Totaal goederen en diensten WBL en BsGW Totaal bijdrage aan derden Totaal toevoegingen aan voorzieningen / onvoorzien Totaal Lasten Opbrengstsoorten: de baten (x 1.000) Cat. Baten Rekening Begroting Begroting Begroting (incl. wijz) Totaal financiële baten Totaal personele baten Totaal goederen en diensten aan derden Totaal bijdragen van derden Totaal waterschapsbelastingen Totaal interne verrekeningen Totaal Baten Saldo baten minus lasten/te dekken kosten Dekking uit specifieke bestemmingsreserves Dekking exploitatiesaldo uit overige reserves De totale lasten 2012 stijgen ten opzichte van de (primitieve) begroting 2011 met (0,45%). De stijging is beperkt en is tot stand gekomen door: een stijging van de afschrijvingslasten ( ) als gevolg van uitvoering van het investeringsplan. Inbegrepen het aanmerken van de bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma 2012 als investering; een stijging van de financieringslasten ( rentelasten) vanwege de toename van de financieringsbehoefte door investeringen en we bovendien meer extern duurder vermogen moeten aantrekken, omdat we minder eigen financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen) tot onze beschikking hebben; een stijging van de totale personeelslasten met in totaal , waarvan als gevolg van de vorming van een team dijkverbetering (lasten komen ten laste van de subsidie). De overige personeelslasten (salarissen en overige personeel gerelateerde budgetten) stijgen met (+ 0,76%). De stijging van die laatste is beperkt, omdat we de structurele ruimte voor structurele loon- en prijsontwikkelingen 2010/2011, die we op een afzonderlijke post hadden geparkeerd, laten vervallen; een stijging van de kosten van goederen en diensten geleverd door derden met Een bedrag van heeft betrekking op de regulier doorgerekende prijsstijging 2012 (2%). De overige stijging is voornamelijk het gevolg van wijziging van de financieringsstroom ten opzichte (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

17 van de begroting 2011 vanwege de vorming van de gemeenschappelijke regeling Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW); een daling van de lasten doordat de all-in bijdrage 2011 aan het Waterschapsbedrijf, afgezet tegen de bijdragen 2012 aan het Waterschapsbedrijf en de BsGW met is afgenomen. De besparing 2012 als gevolg van de vorming van de BsGW bedraagt ; een stijging van de lasten vanwege opname van een lastenraming van voor de bijdrage in het Project Deltaplan Hoge Zandgronden; een stijging van de post onvoorzien ( 4.000) en overige De totale baten 2012, exclusief belastingvolume 2012, zijn met gedaald ten opzichte van 2011 ten gevolge van: het structureel vervallen van de dividenduitkering van Nederlandse Waterschapsbank NV waardoor met ingang van 2012 de baten 1,365 miljoen lager zijn; de lagere bespaarde rente eigen financieringsmiddelen ( ) vanwege het minder ter beschikking hebben van eigen financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen); het vervallen van de declaratiemogelijkheid bij Rijkswaterstaat voor de inzet van waterschapspersoneel bij de Maaswerken. Hierdoor is een structureel geraamde inkomstenpost komen te vervallen ( nadeel inkomsten); de hogere baten ( ) vanwege het ramen van inkomsten voor diensten die wij uitvoeren voor derden (controle zwemwater namens de provincie en het uitvoeren van berekeningen IBRAHYM voor derden); de verhoging nagekomen belastingbaten uit voorgaande jaren met ; de verhoging baten vanwege te activeren kosten met met name als gevolg van de kosten (inclusief overhead) van het team dijkverbetering die we kunnen doorberekenen ten laste van de te verwachten subsidie. Een en ander overeenkomstig de bestaande gedragslijn die we volgen bij reguliere watersysteemprojecten. Voor meer gedetailleerde cijfers met toelichting verwijzen we naar het hoofdstuk van de kostensoorten. Begroting 2012 naar kostensoort 0%1% 13% 23% 51% 12% Rente en afschrijvingen Personeelslasten Goederen en diensten derden Bijdrage aan Waterschapsbedrijf Limburg en BsGW Bijdrage aan derden Toevoegingen aan voorzieningen / onvoorzien (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

18 Procentuele verdeling lasten programma's % 0% 4% 5% 26% 56% Programma Waterkering Programma watersysteem op orde: herstelde watersystemen Programma bedrijfsvoering Programma watersysteem op orde: geschikt voor grondgebruik Programma Bestuur, communicatie, heffingen en veiligheid Programma concernposten/administratieve posten Vermogenspositie Weerstandsvermogen In juli 2005 heeft uw bestuur de nota Reserves en voorzieningen vastgesteld. In deze nota zijn normen opgenomen voor de hoogte van onze algemene reserves. De algemene reserves worden geacht aan de maat te zijn, wanneer deze een omvang hebben van minimaal 5% en maximaal 10% van de structurele netto kosten van een taak. Het streefniveau is 7,5%. Op basis van de begroting 2012 bedraagt het percentage van het weerstandsvermogen afgezet tegen de structurele kosten van de watersysteemtaak 7,83% en die van de zuiveringstaak 7,98%. Vrij aanwendbare reserve ( bestemmingsreserve tariefsegalisatie ) Door de verwachte extra uitgaven in 2011 als gevolg van de hoogwatergolf in januari 2011, sanering Tungelroysebeek en minder ontvangsten door de lagere dividenduitkering 2011 van de Nederlandse Waterschapsbank, zal het vermogen waarover uw bestuur vrijelijk kan beschikken gereduceerd zijn tot nul. Het eigen vermogen (algemene en bestemmingsreserves) bedraagt per einde 2012 circa 9,4 miljoen op een verwacht balanstotaal van ongeveer 70 miljoen (13,4% van het balanstotaal) Conclusie ten aanzien van de financiële positie De financiële positie moet in samenhang worden gezien met de ontwikkeling van structurele lasten en baten (meerjarenraming), de vermogenspositie en de mogelijkheden tot kostenbeheersing in relatie tot taakuitvoering. De meerjarenraming is de belangrijkste indicator. De meerjarenraming is een prognose van de meerjarige Verlies- en Winstrekening. Een exploitatie die structureel op orde is, is de beste garantie voor de continuïteit (ook in politiek bestuurlijke zin) van een overheidsbedrijf. Een structureel sluitende meerjarenraming en het eventueel nemen van maatregelen om het evenwicht te herstellen, worden onderschreven/geëist door de wetgever. Enerzijds vanwege het streven naar een structureel financieel gezonde overheid, anderzijds vanwege het nakomen van afspraken op Europees niveau (Economische en Monetaire Unie (EMU)). (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

19 Uit de analyse van de meerjarenraming maken wij op dat we onze kosten, voor zover door ons zelf beïnvloedbaar, beheersen en dat de totale lastendrukstijging voor de inwoners in ons gebied de komende jaren gematigd is. Dit ondanks het feit, dat we in de meerjarenraming geen inkomstenraming van 1,365 miljoen dividenduitkering Waterschapsbank meer hebben opgenomen. Het vervallen van de dividend uitkering is het gevolg van hogere solvabiliteitseisen die aan banken worden gesteld naar aanleiding van de bankencrisis. Met het doorvoeren van een pakket ombuigingen/bezuinigingen is de totale lastenontwikkeling in de periode beperkt. Ook de uitgezette koers om nieuw beleid te bekostigen uit besparingen door herziening van oud beleid levert hieraan een positieve bijdrage. Tezamen met de overige maatregelen, die we treffen om een krachtige waterautoriteit te blijven, zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet en ligt er een solide financiële basis om onze taken en ambitie uit te voeren. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

20 (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

21 Begroting 2012 naar kosten en opbrengsten en de financiële positie (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

22 2 Begroting 2012 naar kosten en opbrengsten en de financiële positie 2.1 Begroting 2012 naar kosten- en opbrengstensoorten Kostensoorten (de lasten) Rekening 2010 Begroting 2011 Begroting 2011 (incl wijzigingen) Begroting 2012 Categorie Lasten ( ) ( ) ( ) ( ) 41 Rente en afschrijvingen 4101 Externe rentelasten Interne rentelasten Afschrijvingen van activa Totaal Personeelslasten 4201 Salarissen huidige personeel en bestuurders Salarissen team dijkverbetering 0 p.m. p.m Sociale lasten Sociale lasten team dijkverbetering 0 p.m. p.m Overige personeelslasten Personeel van derden Uitkeringen voormalig personeel en bestuurders Structurele loon- en prijsontwikkeling 2010 (1%) Structurele loon- en prijsontwikkeling 2011 (1%) Structurele loon- en prijsontwikkeling 2012 (2%) Totaal Goederen en diensten van derden 4301 Duurzame gebruiksgoederen Overige gebruiks- en verbruiksgoederen Energie Huur en pachten Verzekeringen Belastingen Onderhoud door derden Overige diensten door derden Prijsontwikkeling 2010/ Prijsontwikkeling Totaal a Waterschapsbedrijf Limburg en Belastingsamenwerking BsGW 4310a Bijdrage Waterschapsbedrijf b Verevening kosten WBL met Ws Roer en Overmaas c Bijdrage Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen Totaal Bijdrage aan derden 4402 Aan overheden Aan overigen Totaal Toevoegingen aan voorzieningen / onvoorzien 4501 Aan voorzieningen Onvoorzien Totaal Totaal Lasten (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

23 Opbrengstensoorten (de baten) Rekening 2010 Begroting 2011 Begroting 2011 (incl wijzigingen) Begroting 2012 Categorie Baten ( ) ( ) ( ) ( ) 81 Financiële baten 8101 Externe rentebaten Interne rentebaten Dividenden en bonusuitkeringen Totaal Personeel baten 8201 Baten salarissen / sociale lasten Uitlening personeel Totaal Goederen en diensten aan derden 8301 Verkoop grond Verkoop duurzame goederen Verkoop overige goederen Opbrengsten uit grond en water Diensten voor derden Totaal Bijdragen van derden 8401 Van overheden Van overigen Totaal Waterschapsbelastingen 8501 Opbrengst waterssyteemheffing gebouwd Opbrengst watersysteemheffing ingezetenen Opbrengst watersysteemheffing ongebouwd Opbrengst watersysteemheffing natuur Opbrengst zuiveringsheffing bedrijven Opbrengst zuiveringsheffing huishoudens /04 Kwijtschelding en oninbaarverklaring Belastingopbrengsten voorgaande jaren Totaal Interne verrekeningen 8601 Onttrekkingen aan voorzieningen Onttrekkingen aan reserves Geactiveerde lasten Totaal Totaal Baten Saldo baten minus lasten (resultaat) Dekking uit specifieke bestemmingsreserves In de tabellen vergelijken we (conform de voorschriften) de jaarrekening 2010, de begroting 2011, de gewijzigde begroting 2011 en de begroting 2012 met elkaar. In de begroting 2012 zijn de ontwikkelingen tot en met medio 2011 verwerkt. De brutolasten stijgen ten opzichte van de (oorspronkelijke) begroting 2011 van naar (+ 0,45%). (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

24 2.1.1 Toelichting op de kostensoorten (de lasten) Deze paragraaf geeft een korte toelichting op de soorten kosten binnen onze exploitatiebegroting. Rente en afschrijvingen De kosten van rente en afschrijving bedragen (begroting 2011: ). De kosten van rente en afschrijving hebben betrekking op de in het verleden gedane investeringen en geplande investeringsprojecten 2012 (meerjaren investeringsprogramma (MIP)). De afschrijvingskosten bedragen en de rentekosten Een groot gedeelte van het investeringsprogramma is gebaseerd op de projecten van ons Integraal Waterbeheerplan (vanaf miljoen per jaar). Bij uitvoering van projecten nemen de jaarlijkse kapitaallasten sneller toe dan de vrijval uit oude projecten is. Met het oog op kostenbeheersing en kostenbeperking hebben we het investeringsvolume in watersysteemprojecten gefaseerd afgebouwd van 5 miljoen in 2010, naar 4 miljoen in 2011 en 3 miljoen vanaf Een en ander conform bestuurlijke besluitvorming. De jaarlijkse stijging van de kapitaallasten zet in de toekomst door. Dit komt doordat we elk jaar opnieuw investeren en dat tegelijkertijd de vrijvallende kapitaallasten uit oude investeringen gering zijn. Ook de jaarlijks te betalen bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma vanaf 2011 heeft een verhogend effect op de kapitaallastenontwikkeling. Afschrijvingen De afschrijvingskosten 2012 stijgen ten opzichte van 2011 vanwege de doorberekening van de lasten van de investeringsplanning die hoger zijn dan de vrijval van afschrijvingen uit oude investeringen. De stijging is lager dan normaal, omdat onder andere vanwege ombuigingsmaatregelen een investering is komen te vervallen (Flood Information and Warningsystem = FLIWAS) en we het jaarlijkse investeringsvolume voor maatregelen Nieuw Limburgs Peil hebben verlaagd. Het effect van het vervallen van de investering voor directe verkiezingen komt pas in de jaarschijf 2013 tot uitdrukking. Rente Bij het opmaken van de begroting houden we vooraf rekening met de rentelast van de financiering van nieuwe investeringen. Het aantrekken van een externe geldlening levert dus geen extra lasten op voor de begroting, tenzij we meer moeten aantrekken dan vooraf voorzien. In de begroting 2012 hebben we er rekening mee gehouden dat de externe financieringsbehoefte vanwege gepleegde en nieuwe investeringen circa 30,2 miljoen bedraagt. De laatste keer dat we een langlopende geldlening ( 20 miljoen) hebben aangetrokken was in januari In de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet Fido) staan heldere regels over wanneer een geldlening aangetrokken moet worden. Daarnaast hebben we nog nadere regels gesteld ten aanzien van het risicogedrag in de verordening beleids- en verantwoordingsfunctie Waterschap Peel en Maasvallei Ons beleid is gericht op het financieren van activiteiten tegen zo laag mogelijke financieringskosten. De financieringsbehoefte neemt afhankelijk van de omvang van het meerjaren investeringsprogramma jaarlijks toe. Daarnaast stijgen de externe rentelasten door de verwachte afname van de eigen financieringsmiddelen (reserves en voorzieningen). Dit als gevolg van een aantal extra uitgaven 2011 en de besteding van de reserves naar aanleiding van besluitvorming door het algemeen bestuur op 6 oktober 2010 (inzet vrij aanwendbare deel van de reserves). Hierdoor moeten we meer met (duurdere) geldleningen gaan financieren. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

25 Interne rentelasten De interne rentelasten betreffen een fictieve rentevergoeding aan de reserves en voorzieningen op basis van de verwachte stand op 1 januari van het betreffende begrotingsjaar. Hierbij houden we rekening met het verwachte rekeningsaldo van het lopende jaar. De verwachte omvang per 1 januari 2012 waarover de interne rentelast is berekend, bedraagt afgerond 12,3 miljoen. Op basis van een rentepercentage van 4,5% rekenen we circa toe aan onze reserves en voorzieningen, als ware het externe financieringsmiddelen. Dit is circa lager dan het bedrag voor Per saldo heeft het voorgaande geen invloed op de begroting, omdat we de berekende fictieve rentekosten weer volledig als bespaarde rente (vanwege het hebben van eigen financieringsmiddelen) terugsluizen naar de exploitatie als fictieve batenpost (zie interne rentebaten). Het opnemen van deze posten is een wettelijke verplichting. Personeelslasten De geraamde bestuurs- en personeelslasten betreffen alle lasten die verband houden met het huidige en voormalige bestuur en personeel. Hierbij horen het salaris met vaste toelagen van het personeel en bestuur, de uitkeringen en pensioenen ten behoeve van voormalig personeel en de daarop betrekking hebbende sociale lasten. Ook horen hierbij de uitgaven die voortvloeien uit diverse vergoedingsregelingen. We ramen de personeelslasten 2012 op totaal (2011: ). Dit is een stijging van waarvan komt door het opzetten van een team dijkverbetering ten laste van de Rijkssubsidie. De feitelijke stijging van de reguliere personeelsgerelateerde kosten bedraagt daarom en dat is 0,77%. De stijging komt lager uit dan de toegepaste indexering van 2% voor 2012 omdat we de gereserveerde structurele loon- en prijscompensatie 2010/2011 voor personeelgerelateerde kosten hebben laten vervallen en ten goede hebben laten komen van het saldo van de begroting. Salarissen huidig personeel en bestuurders De salarissen en vergoedingen van personeel en bestuur worden in 2012 geraamd op In 2011 was dat aanvankelijk De stijging bedraagt waarvan vanwege de doorgroei in de functieschalen voor dat deel van de personeel dat nog niet op het maximum van de schaal zit. Dit is een stijging die boven op de jaarlijkse indexering komt en eveneens past binnen de gemaakte CAO afspraken. Dit is in lijn met uitgangspunten zoals verwoord in de voorjaarsnota Tot 2011 hadden we een structurele dienstverleningsovereenkomst met het Waterschapsbedrijf Limburg ter ondersteuning van PenO. Op basis van de evaluatie van de dienstverleningsovereenkomst bleek een andere constructie een meer bevredigende oplossing te zijn voor alle betrokkenen. Deze andere constructie houdt in, dat we de ondersteuning niet meer via de dienstverleningsovereenkomst regelen, maar via een dienstverband voor bepaalde tijd. Hierbij zijn wel de ondersteuningsuren uitgebreid ten opzichte van de oorspronkelijke dienstverleningsovereenkomst. Voordeel van deze constructie is, dat ten opzichte van de dienstverleningsovereenkomst geen BTW is verschuldigd. Overigens merken wij de ondersteuningsuren niet aan als formatie. Als gevolg van het voorgaande stijgen de kosten 2012 met Als tegenhanger van deze stijging hebben we tegelijkertijd de kosten van structurele samenwerking (post personeel van derden) met het Waterschapsbedrijf afgeraamd. In 2012 is de formatie, exclusief team dijkverbetering (3 fte), geraamd op 173,51 fte (2011: 172,68). De stijging heeft te maken met het in het verleden abusievelijk niet ramen van 1 fte voor een beverrattenvanger die bekostigd wordt uit de vergoeding die wij daarvoor ontvangen. Voor het overige heeft er per saldo een afname plaatsgevonden van 0,17 fte. (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei

26 Salarissen team dijkverbetering Om de kosten van dijkverbetering transparant te maken hebben wij ervoor gekozen de kosten die ten laste komen van de subsidie van het Rijk ( de 42 miljoen ) afzonderlijk zichtbaar te maken. De geraamde kosten 2012 hebben betrekking op 3 fte, die het team dijkverbetering vormen binnen de afdeling Projecten en Veiligheid. De kosten worden niet doorgerekend in de waterschapstarieven. Sociale lasten De sociale werkgeverslasten zijn een afgeleide van de berekende bruto loonkosten en overige vergoedingen waarover we sociale werkgeverslasten zijn verschuldigd. De sociale werkgeverslasten van de structurele formatie ramen we ongeveer op hetzelfde niveau als in Sociale lasten team dijkverbetering Hier zijn de sociale werkgeverslasten opgenomen die betrekking hebben op het team dijkverbetering. Overige personeelslasten Het budget 2012 is nagenoeg gelijk aan het budget Onder deze post zijn de kosten geraamd van bijvoorbeeld werving en selectie, opleidingen, seminars, arbo maatregelen, geneeskundige dienst en exploitatie van het bedrijfsrestaurant. Personeel van derden Op deze post hadden we in 2011 een bedrag geraamd van voor de structurele samenwerking met het Waterschapsbedrijf Limburg. Vanwege de andere gekozen invulling van ondersteuning voor PenO hebben we de structurele kosten van de samenwerking met het Waterschapsbedrijf afgeraamd. Voor vervanging van personeel bij (langdurige) ziekte, zwangerschapsverlof en dergelijke, hebben wij geen vervangingsbudget geraamd (bedrijfsrisico). Uitkeringen voormalig personeel en bestuurders Dit betreft de verwachte kosten van wachtgeld- en pensioenverplichtingen voormalig bestuur. Deze worden afgedekt uit een speciaal daarvoor gevormde voorziening (verplicht). Stelpost loon- en prijsontwikkeling In de voorjaarsnota 2011 is aangegeven dat we rekening houden met een structurele loon- en prijsstijging op de personeelslasten van 2% ten opzichte van De indexering is niet alleen bedoeld voor dekking van de stijging van kosten van het bruto loon uit hoofde van het (nog te sluiten) nieuwe CAO akkoord 2012, maar ook voor stijging van kosten als uitwerking van secundaire arbeidsvoorwaarden en sociale lasten. De structureel gereserveerde ruimte voor loon-/prijsstijgingen 2010 en 2011 hebben we afgeraamd van in totaal naar nul. Hierdoor is er sprake van een geringe stijging van de totale personeelslasten. Goederen en diensten van derden De totale kosten van goederen en diensten van derden bedragen (2011: ). De kosten van goederen en diensten die we afnemen van derden bestaan onder andere uit: energiekosten, belastingen, verzekeringen, huren en pachten; onderhoudskosten: het uitbestede onderhoud van waterlopen en waterkeringen, onderhoud waterschapshuis en loodsen, werkmaterieel, pompen en dergelijke; (Meerjaren)begroting , Waterschap Peel en Maasvallei